Emmen heeft nog een half jaar te gaan als culturele gemeente van Drenthe, en richt de blik op het einde. Tegelijkertijd is bij de opvolger, de gemeente Tynaarlo, het ongeduldig trappelen begonnen. In Zuidlaren kijken ze vandaag uit naar het begin.

Dinsdag werden aan het Raadhuisplein in Emmen drie slotprojecten aangekondigd die de finale vormen van de periode dat Emmen zich heeft verkocht als 'Culturele Drentse Gemeente' – wat net iets anders is dan 'culturele gemeente van Drenthe', bedenk de verschillen, maar dat terzijde.

Eerste slotakkoord is de Canon van Emmen, een publicatie waarmee stichting Erfgoednetwerk de geschiedenis van Emmen belicht in vijftig vensters. Te beginnen met de hunebedden, eindigend met de nieuwe woonwijken, en daartussen onder meer 'afscheiding en landverhuizing' en ook 'het telen van boekweit'.

Het tweede project is een muzikaal straattheaterspektakel van De Kunstbeweging op het Raadhuisplein. Het spektakel is geïnspireerd door het lied Gewoon een Zuidoost-Drent van Jaap Lamfers, maar ook door de eerste steenlegging van het Atlas-theater op de dag dat de plannen voor 'Van Goede Grond' officieel werden gepresenteerd, in oktober 2014.

De finale wordt het avondvullend theaterspektakel Bloei! in het Atlas-theater en op podia in de omringende dorpen met inzet van kunstenaars en verenigingen die een bijdrage hebben geleverd aan 'Van Goede Grond'. De muziek van Bloei! wordt gemaakt door een gelegenheidsorkest dat is samengesteld uit de Bigband Emmen en het Kamerorkest Emmen.

In Zuidlaren wordt vandaag vooruitgeblikt naar 2017 en 2018, de periode dat Tynaarlo culturele gemeente van Drenthe is. Het motto van het programma is 'Geschiedenis met een knipoog', waarmee duidelijk mag zijn dat Tynaarlo er zeer veel aan gelegen is om erfgoed in de belangstelling te houden.

Het programma in Tynaarlo is opgezet rond zeven thema's die naar evenzoveel verhalen in de gemeente verwijzen: de Waterburcht in Eelde, het psychiatrisch ziekenhuis Dennenoord in Zuidlaren, de Hervormde Kerk van Vries, Berend Botje in Zuidlaren, het Meisje van Yde, de voormalige Rijksluchtvaartschool in Eelde en de Ridderorde van Bunne.

Ik kreeg een uitnodiging zitting te nemen in een werkgroep van stichting Eat Your View Delftlanden Emmen. De gedachte was dat ik misschien input kon leveren over culturele zaken om de Delftlanden – de jongste woonwijk alhier – opnieuw op de kaart te zetten. Om mij over de streep te trekken kreeg ik een persbericht en een link toegezonden.

Uit de toegestuurde informatie maakte ik op dat architectenbureau Felixx uit Rotterdam een plan heeft bedacht dat in grote lijnen neerkomt op betrokkenheid, kleinschaligheid, duurzaamheid en gezelligheid. Ik las dat Felixx 'via de inrichting van een goede leefomgeving het welzijn van de bewoners wil bevorderen'. En ook: "De totaalvisie van het bureau haalt onder andere natuurvriendelijke landbouw de wijk in en brengt zo de wijk tot bloei. Hiermee wordt het uitzicht letterlijk eetbaar, vandaar de naam Eat Your View."

Ik zag het voor me: wijkbewoners die gezamenlijk een variant op het aloude volkstuincomplex bestieren, opgezet volgens de meest moderne agro-technieken. Ik las dat de Delftlanden kunnen dienen als testlab voor een veel groter project. In de Veenkoloniën bijvoorbeeld. En daarna Noord-Nederland. Vervolgens Nederland. Dan Europa. En uiteindelijk: de wereld. Waar zouden we zijn zonder idealen?

(Mijn denkraam riep Walden in herinnering, de kolonie rond Frederik van Eeden, ooit bedoeld als ideale maatschappij op aarde, maar helaas niet gelukt, ook omdat Van Eeden andere dingen aan zijn hoofd en lichaam kreeg. Zoals geldgebrek en liefde voor een andere vrouw dan zijn echtgenoot.

Ik moest denken aan wat wij hier 'de es' noemen, de grond tegenover het dorp, waarop gewassen kunnen worden geteeld. Ooit heilige grond in een landbouwprovincie als Drenthe: bron van alle voedsel. Later heilige grond in de ogen van de aanbidders van het bedreigde landschap: het groene gezicht van Drenthe.

Totdat projectontwikkelaars gemeentebesturen zover wisten te krijgen de es te laten bebouwen. Ik moest denken aan Borger-west, een woonwijk op de maagdelijke es van Borger. Als er zoiets zou bestaan als Andere Tijden in Drenthe, dan zou ik graag eens gereconstrueerd zien hoe díe verkrachting van het Drentse landschap heeft kunnen plaatsvinden.

Ik moest ook denken aan de es van Emmen. Waar eerst een gemeentehuis, een politiebureau en een bejaardenoord werd gebouwd. En daarna onder leiding van burgemeester Cees Bijl in razend tempo parkeerterreinen werden aangelegd, gevolgd door een bioscoop en een nieuw politiebureau. Dezelfde es waar morgen Wildlands Aventure Zoo Emmen opent, en later dit jaar het Atlas Theater.

Toen dacht ik weer aan de Delftlanden. Een wijk die eveneens op akkers is gebouwd. Die nooit bebouwd had moeten worden. Delftlanden is in mijn optiek een planologische fout, veroorzaakt door het nauwelijks te bestrijden optimisme van bestuurders en ondernemers. Kansen pakken. Uitdagingen aangaan. Taal gebezigd terwijl de bevolking van Emmen al aan het krimpen was. Waarna de vastgoedcrisis een bankencrisis en vervolgens een economische crisis veroorzaakte.

Het bestuur van Emmen, in al haar wijsheid, besloot onderwijl in hoog tempo bestaande wijken op te knappen. Emmermeer, Emmerhout, Angelslo, Bargeres – Emmen Revisited. En bedacht vervolgens dat op verschillende plekken in het centrum ook mooi nieuwe woningen gebouwd konden worden. Bij de Westenesscherstraat, bij de Klokkeslag, bij de Klepel, aan de Wilhelminastraat.

Om over de projecten van Peter van Dijk maar te zwijgen. Toen die huizen er eenmaal stonden en de bestaande woonwijken waren opgeknapt, was aan de Delftlanden geen enkele behoefte meer. Maar goed, de wijk kwam er toch. Hier een plukje huizen, daar een plukje. De verrommeling die op sommige plekken wordt verfoeid, werd een proces genoemd.)

Er zijn mensen komen wonen in de Delftlanden, sommige met kinderen en een baan. Allemaal hebben ze een moeder en dromen ze over een toekomst, in gezondheid, zonder schulden, met perspectief. Ze ontwikkelen plannen en hebben ambities. Ze proberen er het beste van te maken, zoals iedereen, zoals het hoort.

Eat your view? De es keert terug in Emmen. Dat is een goed iets. Dat denk ik.

Halverwege de druilerige, halfwarme koopzondag werd gisteren in Emmen het eerste postergedicht onthuld van 'Gedichten in etalages', een van de projecten behorende bij 'Ode aan Emmen', de bijdrage van stichting Gemeentedichter Emmen aan Emmen als culturele gemeente van Drenthe. Willy Boerland, eigenaar van het leegstaande winkelpand aan Hoofdstraat 55a., hing samen met Bertus Beltman het gedicht Winkelruimte te huur op.

Daarna kon het fameuze loeren beginnen. Een beetje slenteren door de winkelstraat. Handen in de zakken, de hand op de knip. Af en toe een knikje naar een bekende. Soms een praatje met deze of gene. Over het weer en de opening van Wildlands: "Het schijnt mooi te worden, maar ik moet het nog zien of het wat wordt. Eeuwig zonde dat het centrum zo achteruit gaat. Wat hebben hier? Een gedicht? Zozo. Toe maar."

De komende weken worden in meer leegstaande panden gedichten gepresenteerd, zowel in Emmen als in de omringende dorpen. De negen gemeentedichters van Emmen hebben voor de eerste reeks ieder een gedicht afgestaan, zodat in panden een of meer posters kunnen worden opgehangen. De vormgeving van de posters is verzorgd door ontwerper Kitty van der Klugt. Panden beschikbaar stellen kan via contact@gemeentedichteremmen.nl.

Timing is heel belangrijk in de poëzie. Dat hoor je wel eens. Nadat woensdag in de Grote Kerk van Emmen een drukbezochte bijeenkomst werd gehouden over leegstand - Ondernemers willen snel actie, kopte RTV Drenthe - kondigt stichting Gemeentedichter Emmen vandaag, donderdag, prompt het volgende aan:

Zondag 20 maart om 14.30 uur start het project 'Gedichten in Etalages' met de onthulling van een gedicht in de onverhuurde etalage van Hoofdstraat 55a te Emmen, tussen Hotel Boerland en De Brasserie.

'Gedichten in Etalages' is een activiteit van Stichting Gemeentedichter Emmen. Op deze manier wil de stichting literatuur onder de aandacht brengen van het publiek en een bijdrage leveren aan de aantrekkelijkheid van winkelstraten in Emmen en de omringende dorpen.

Stichting Gemeentedichter Emmen brengt een Ode aan Emmen, momenteel culturele gemeente van Drenthe. Die ode bestaat onder meer uit het project Emmen in verzen, waarbij iedereen - inwoners van Emmen, maar ook mensen van buiten - worden uitgenodigd een gedicht te schrijven over een bijzondere plek of belevenis in de gemeente Emmen.

Een keuze uit de inzendingen wordt gebruikt voor een landkaart van de gemeente Emmen, met daarop de 21 mooiste gedichten.Iedereen mag meedoen en iedere inzending is welkom. De regels zijn heel simpel: het gedicht moet gaan over een plek of een belevenis in de gemeente Emmen, en het moet in de beschikbare ruimte passen.

Een vakkundige jury beslist welke inzendingen doorgaan, daarbij wordt vooral gelet op de kwaliteit van het gedicht. Wat ook meeweegt is een goede spreiding van de gedichten over het gebied, zodat ze niet allemaal over de dierentuin, het Bargerveen of het kerkje in Klazienaveen-Noord gaan.

De inzendtermijn sluit op 21 maart om 24.00 uur. Doe mee en mail je gedicht naar contact@gemeentedichteremmen.nl.

VRAAG & ANTWOORD

Wat is precies het plan?
Wij maken een landkaart. Op de ene kant komen 21 gedichten over plekken en belevenissen in de gemeente Emmen. Op de andere kant komt een kaart met alle locaties. We zoeken daarvoor 21 gedichten! Dus als je kunt schrijven, doe dan mee!

Wie mag er meedoen?
Iedereen kan een of meer gedichten inzenden.

Wat zijn de eisen?
Waar je rekening mee moet houden is dit:
– het gedicht moet gaan over een plek in de gemeente Emmen
– het gedicht moet passen in de beschikbare ruimte, de maximum lengte is 23 regels, de maximum breedte is 45 lettertekens (kop, witregels en spaties meetellen)
Verder graag vermelden:
– je naam
– mailadres
– leeftijd
– adres van de plek waar het gedicht over gaat

Wanneer moet mijn inzending binnen zijn?
De deadline is 21 maart om 24.00 uur. De uitslag wordt bekend gemaakt op 15 april. Mail je gedicht aan contact@gemeentedichteremmen.nl.

Hoeveel gedichten mag ik insturen?
Zoveel je wilt. Als je meer gedichten instuurt, kies dan verschillende locaties of plaatsen, dan maak je meer kans om geselecteerd te worden.

Wie zitten er in de jury?
De jury bestaat uit één man met veel verstand van poëzie: Rense Sinkgraven, aangevuld met iemand uit het bestuur om een evenwichtige verdeling over alle locaties te krijgen. De inzendingen worden anoniem beoordeeld. Uiterlijk 15 april krijg je bericht van ons of een van jouw gedichten geselecteerd is.

Wat gebeurt er met de geselecteerde gedichten?
De geselecteerde gedichten drukken we op een landkaart van de gemeente Emmen, samen met een foto van de plek waar het gedicht over gaat. Die foto laten wij op jouw aanwijzingen maken door Saskia Boelsums. De kaart krijgt een oplage van tenminste 5000 stuks en wordt gratis verspreid via bibliotheken, TIP-Emmen en vergelijkbare locaties.

Krijg ik een onkostenvergoeding?
De schrijver van een geselecteerd gedicht krijgt een onkostenvergoeding van 50 euro*.

Komen de geselecteerde gedichten ook op internet?
Ja. Als jouw gedicht geselecteerd wordt, zorgen we samen met jou voor een goede geluidsopname. Verder is er voor elk geselecteerd gedicht 250 euro* beschikbaar als bijdrage voor een speciale internetversie. Die mag je zelf (laten) maken. Dat kan van alles zijn, een band die het gedicht speelt, een koor dat het gedicht zingt, een bijzondere voordracht, een filmpje uit een helicopter, bedenk het maar. Zo nodig helpen we je daarbij.

En als ik nog andere vragen heb?
Als je andere vragen hebt, mail dan naar contact@gemeentedichteremmen.nl. Binnen een paar dagen heb je dan een antwoord in de mail.

In Zuidoost-Drenthe regent het. Of erger: Het klettert buiten zo onbedaarlijk dat binnen het tikken op het toetsenbord wordt overstemd. 't Komt allemaal uit 't Westen, hoorde ik iemand bij de bakker mopperen.

Gelukkig is er vanmiddag Van Buiten Noord, een literair schuilen in de Zuiderkerk aan de Wilhelminastraat in Emmen, met Groninger en Drentse dichters. Aanvang 14.00 uur. En daarna volop mogelijkheid om voor het project 'Ode aan Emmen' zelf gedichten te schrijven.

We hadden een theatervoorstelling in huis. Het was een bijzondere ervaring, vooral omdat ik theater doorgaans op afstand beleef, als passieve toeschouwer op het pluche, en nu ineens achter de schermen verschillende rollen tegelijk mocht meespelen.

Het begon ermee dat zaterdag aan het eind van de middag de voordeurbel ging en ik, in de hoedanigheid van hoofd techniek, Julia van de Graaff en Anne Zwaga op ons stoepje zag staan. "Wij zijn Cleo en Lex", zeiden ze. Ze bedoelden: wij zijn van theatergezelschap Blau Hynder uit Leeuwarden.

Even later mocht ik, in de hoedanigheid van sjouwer, met Anne en Julia een kleine vrachtwagen leegruimen, en zag ik, in de hoedanigheid van toneelmeester, onze woonkamer ingrijpend heringericht worden. Onze stoelen en tafels eruit, die van Blau Hynder erin. Onze bank aan de kant, die van Blau Hynder prominent langs de muur. Onze stereo en televisie werden vervangen door hun platenspeler en keyboard. Onze lampen moesten uit, die van Blau Hynder aan. Onze werkkamer werd kleedkamer, onze keuken een foyer waar Paulien, in de hoedanigheid van cateraar, voor de inwendige artiest zorgde.

Nauwelijks bijgekomen mocht ik, in de hoedanigheid van portier én gedelegeerd programmeur van onze eigen huiskamertheater, de deur opendoen voor het hooggeëerd publiek. Voor Suze en een vertrouwd gezicht waarvan ik de naam ben vergeten, voor Saskia en Peter, voor Kees en Mieke, voor Alie, voor Marscha en Arja, voor Hank en Annemiek, voor Bibian en Greetje, voor Margreth en Lia, voor Anna en Paul, voor Marchien en haar partner op wiens naam ik nu even niet komen kan, maar die achteraf inderdaad Wytse Bouma bleek te heten, voor Bertus en Marjon, voor Map. Bijna dertig mensen – Maartje, Djafra, Layla en Oote waren er ook – mocht ik na de koffie en thee –  geschonken door koffiedame Paulien – in de hoedanigheid van zaalwacht een klapstoeltje wijzen. Overvolle bak, derhalve. Een zaalbezetting waar menig theater van moet dromen.

Zelf probeerde ik het stuk vanuit de keuken te volgen, wat niet meeviel. Toen Julia en Anne verkleed als Cleo en Lex en hun opwachting maakte, was ik vooral blij dat bijna iedereen was komen opdagen en het spel eindelijk een aanvang had genomen. Aandachtig-kritisch toeschouwen zat er meer niet in. Fatsoenlijk fotograferen evenmin.

Hoewel mijn simpele samenvatting het stuk van Blau Hynder tekort doet, zou je kunnen zeggen dat Cleo en Lex vertelt hoe een bewonderaar zich ontfermt over beroemde zangeres. Zij is van het padje af en kan niet meer voor- en achteruit. Ze kan nog wel zingen, bij vlagen behoorlijk goed ook, maar haar toekomst zit vooral in de memoires. Een voorstelling over de keerzijde en vergankelijkheid van roem dus, de treurigheid van het artiestenbestaan, met veel muziek en waanzin. Zo ongeveer.

Ik dacht: zo luid en hysterisch is er niet eerder onder onze pannen geschreeuwd. Ik dacht: zoveel drama heeft zich niet eerder in ons huis afgespeeld.

Na afloop mocht ik, in de hoedanigheid van barman, drankjes delen. En in de hoedanigheid van gastheer praatjes maken. En daarna, wederom als portier, na enige tijd gasten uitlaten. Om vervolgens het toneel af te ruimen, alles de vrachtwagen weer in, nog even napraten, afscheid nemen van Julia en Anne en daarna zwaaien. Dag-dag. Gelukkig deed ik niets alleen. Sterker, ik was tijdens deze productie hooguit een hulpje bij alles wat in het theater van de tijdelijkheid moet en moest gebeuren, een driftig draaiend radertje in het geheel dat het cultureel leven heet.

Cleo & Lex spelen de komende maanden nog meerdere keren in Friesland, Drenthe en Groningen. Voor de speellijst en kaarten zie hier.

Mijn pogingen iets te zeggen over de nieuwjaarstoespraak van burgemeester Cees Bijl in Emmen, afgelopen vrijdagavond in de De Muzeval, heb ik opgegeven. Er valt dit keer niets te zeggen.

Liever sta ik nog even stil bij ik de prijsuitreikingen. Eerst de Aanmoedigings Cultuurprijs voor de veelbelovende jonge trombonist en componist Arjen Linker. Daarna de titel Emmenaar van het Jaar voor hotelier Hans ten Cate, als mede-organisator van de sponsorloop Samenloop voor Hoop.

En dan vooral bij het moment waarop de vijf kandidaten voor de titel van Emmenaar van het Jaar het podium waren opgeklommen. Iemand uit de zaal riep: 'Waar zijn de vrouwen?' (In Keulen, schoot mij door het hoofd. Ik schrok ervan. Waar kwam het vandaan? Hoe kan zoiets? Hoe kan het dat je op zo'n moment aan Keulen denkt? Hoe werk het hoofd van een man?)

"Een opstand!", hoorde ik ceremoniemeester Roel Barkhof reageren, alsof hij zelf verantwoordelijk was voor de keuze van de vijf kandidaten die vanuit hun jasjes een beetje ongemakkelijk in de zaal tuurden, alsof hij iets in kiem wilde smoren.

Juryvoorzitter Gezienes Evenhuis wees op de nominatieprocedure: de lezers van weekblad De Zuidoosthoeker hadden dit jaar geen vrouwen genomineerd. Net zoals voor de Grote Prijs van het stripfestival in Angoulême in Frankrijk geen vrouwen waren genomineerd. Dat laatste zei Evenhuis er niet bij, dat schoot weer door mijn hoofd.

Dus opnieuw de vraag: Waar zijn de vrouwen?

Theatergezelschap Blau Hynder toert komende maanden door het Noorden met de muziektheatervoorstelling Cleo & Lex. Bijzonder aan het stuk is dat in huiskamers wordt gespeeld, steeds voor een klein publiek van maximaal dertig personen.

Op zaterdag 16 januari staat Blau Hynder in Emmen. Kaarten kopen kan via deze link.

Uit het persbericht:

"De aan lager wal geraakte superster Cleo strandt bij haar grootste fan, Lex. Zij laat zich verleiden tot zijn grootste wens: samen een intiem thuisconcert geven voor genodigden. Op de avond zelf laat Cleo het afweten. Lex probeert alles om haar toch zo ver te krijgen. Het publiek druppelt immers al binnen.

Beide hoofdpersonen spelen, vechten, zingen en musiceren. Op de tonen van jazz, pop en moderne muziek verliezen ze zich in weemoed, zelfbeklag en adoratie. Maar terwijl de avond vordert, houdt Cleo nog altijd voet bij stuk…

Livemuziek en spel van Julia van de Graaff (Zeeuwse Vrouwen en Restaurant Amore) en Anne Zwaga (Hurt like Hell en Ghost Track). Teksten van Simon Weeda (Ik vertel het graag zo en Nobody Home) en regie van Dick Hauser (o.a. Hauser Orkater)."

Bijgestaand door bibliotheekdirecteur Marchien Brons en onder voorzitterschap van hotelier Hans ten Cate is woensdag het laatste juryberaad gehouden voor Culturele Aanmoediginsprijs van de gemeente Emmen. De winnaar van 2015 is bekend. Het mag alleen nog niet naar buiten worden gebracht.

Zo gaan die dingen. Het leven zit vol geheimen.

De keuze werd gemaakt na weging van publieksstemmen én de jurybeoordeling van vier genomineerden. In alfabetische volgorde, waarbij de eerste letter telt: Arjan Linker, Evert Hoven, Stichting Noord-Nederlandse Pianodagen en Winston Scheper.

De bekendmaking van de winnaar is op vrijdag 8 januari 2016 tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Emmen in Theater de Muzeval.