Eric van Oosterhout, burgemeester van Emmen, kreeg onlangs van Kila van der Starre een rondleiding langs straatpoëzie in Utrecht. Het inspireerde hem tot het schrijven van een column, vorige week in de Emmer Courant. Daarin oppert hij dat er ook in Emmen een muurgedicht zou moeten komen: 'Wie weet er nog een gevel?'*

Zondag, na afloop van de naar mijn mening onterecht door Wim Meyles gewonnen finale van het NK Light Verse in Emmen, ging hij nog even door op dat idee. Zo vertelde Van Oosterhout dat hij een blik had geworpen op straatpoëzie.nl om te zien wat er in Emmen zoal aan straatpoëzie is. Hij stuitte op een melding: het gedicht De stap die u zet van Marja Boet in de entree aan het Noorderplein tot een parkeergarage. Die melding was overigens gedaan door Woest & Ledig, het zal eens niet.

(Er zijn daar in de buurt nog twee gedichten, of op zijn minst dichtregels. Ze zijn geschreven door Pim te Bokkel en Josephine Banens. En voor wie er van houdt, is er ook nog een couplet uit het lied Op fietse van Skik aangebracht op een muurtje van de McDrive aan de Hoederkamp. Woest & Ledig heeft die niet aangemeld bij straatpoezie.nl, er moet ook werk overblijven voor andere mensen.)

"Ik ben apetrots op Emmen, dames en heren, maar daar is nog wel wat aan te doen", sprak Van Oosterhout in het zaaltje achter café Groothuis. Prompt verstrekte hij op zijn burgermeesteriaans, met elastieken taal, aan Eddie Zinnemers, voorzitter van de Stichting Taalpodium Emmen (STEMM), presentator van het NK Light Verse en tevens een van de vijf gemeentedichters die weer onder een andere stichting vallen, een 'opdrachtje':

"Ik zou het heel leuk vinden (…) zouden we niet eens kunnen nadenken of we Emmen wat meer kunnen verfraaien. Dat kan op heel veel manieren, dat kan met stenen, dat kan met lantarenpalen, maar ik wat ik een beetje mis aan Emmen is hele mooie straatpoëzie. (…) Dus ik geef jou en jouw gilde een opdracht: denk daar eens even over na. We zijn altijd bereid daar ook middelen tegenaan te zetten om links-rechts Emmen te verfraaien. Dames en heren, van een mooi gedicht wordt de wereld niet minder van en Emmen nog minder."

Speciaal voor Eddie Zinnemers en zijn stichtingen heb ik deze link gemaakt naar een stuk uit Dagblad van het Noorden.

* = afgelopen week ontving ik via cc of bcc een mail van Elbert Westerbeek die als volgt begint:

'Geachte Gemeente, afdeling vergunningen, Geachte directie van Bibliotheek Emmen, Geachte ondernemersvereniging,

Graag zou ik een straatgedicht plaatsen/ laten plaatsen op het Noorderplein. Of op de straatstenen voor het bankje dat voor de bibliotheek staat en/of op het bankje. Ik wil hier toestemming/financiering voor vragen en/of een vergunning voor aanvragen indien dit nodig is. Het zou gegraveerd kunnen worden in het bankje, of met witte straatverf op de straatstenen geverfd kunnen worden met een mal.'

In verband met een boek en een tentoonstelling over de schilder Jan Voerman bezocht ik het Voerman Museum in Hattem. Zie ook de krant van morgen. Toen ik klaar was in het museum maakte ik een wandeling en ontdekte aan de Molenbelt een muurgedicht van Toon Tellegen: Zal ik weggaan?

Daarna ging ik weer verder.

In de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant vandaag onder de kop 'Poëzie is overal, overal is poëzie' een stuk waarin literatuurwetenschapper Kila van der Starre uitlegt dat poëzie en gedichten – twee begrippen die door elkaar, maar net zo makkelijk naast worden gebruikt – ook buiten het boek volop leven.

Aanleiding voor het stuk is het naderen van de mijlpaal van tweeduizend meldingen van straatpoëzie in Nederland en Vlaanderen via een door Van der Starre geïnitieerde website. Gisteren stond de teller op 1985 gevallen. Hierbij twee alinea's uit het stuk:

'Straatpoezie.nl (zonder umlaut) maakt deel uit van een onderzoeksproject rond de vraag of onze ervaring van kunst aan het veranderen is. Van der Starre wil weten wat onze ‘poëzieconsumptie’ over deze verandering kan leren. Ze kijkt in dit verband onder meer naar het radioprogramma Candlelight van Jan van Veen, dat met ingang van januari op Radio 5 wordt uitgezonden. Andere onderzoekcasussen zijn poëzieregels in rouwadvertenties, de poëzieproducten van Plint zoals kaarten, posters, zakdoeken en kussenslopen en getatoeëerde poëzieregels.

Poëzie leent zich volgens Van der Starre goed om onze ervaring van kunst te onderzoeken omdat het bekendstaat als elitair kunstgenre, terwijl in de praktijk nagenoeg iedereen met poëzie in aanraking komt. "Omdat poëziebundels over het algemeen slecht verkopen wordt vaak de conclusie getrokken dat het slecht gaat met de poëzie, zelfs dat de poëzie aan het uitsterven is. Als we buiten het boek kijken, zien we dat poëzie volop leeft en onderdeel uitmaakt van het alledaags leven."

Wandelend over de Carrer de Valencia in de wijk Eixample in Barcelona in de richting van de Rambla de Catalunya bleef het oog bij een schoolgebouw haken aan een gevel waarop, op grote hoogte, twee letters werden verbonden met een aantal voetstappen. Op ooghoogte hing een metalen plaatje met de tekst: 'Poema visual. Joan Brossa. 1997'.

Schichtig achterom kijkend, je weet nooit of iemand je in de rug wil steken met een roestig mes waarvan het lemmet is afgebroken, zag ik aan een ander gevel dezelfde letters opnieuw, weliswaar anders, maar nu verbonden door een rechte stippellijn.

Dit alles deed mij, vraag niet waarom, denken aan wat Chris J. van Geel ooit schreef:

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Thuis gekomen bleek Joan Brossa over een Nederlandstalige Wikipediapagina te beschikken waarop zijn achternaam is verlengd tot 'i Cuervo'. Daar is onder meer te lezen dat hij een Catalaanse dichter, grafisch kunstenaar, theaterontwerper en een van de belangrijkste avant-gardistische kunstenaars 'van zijn tijd' is geweest:

'De eigenlijke doorbraak kwam pas na het overlijden van Franco en de terugkeer van de democratie in Spanje in 1978. In zijn affiches voor populaire culturele evenementen bruist het gevoel van de nieuw gewonnen vrijheid. Zijn boeken kunnen nu eindelijk ongecensureerd verschijnen, het Catalaans wordt niet meer vervolgd. Kort daarop krijgt hij de eerste opdrachten van de overheid. In 1984 wordt zijn Begaanbaar concreet gedicht als eerste stadsgedicht nabij de Velodroom in Barcelona onthuld.'

Dat Begaanbaar concreet gedicht zoek ik een volgende keer wel op.

Vorig jaar heb ik met veel enthousiasme bijdragen geleverd aan het het door Kila van der Starre geïnitieerde project Straatpoëzie. Terwijl ik dacht alle poëzie in mijn naaste omgeving wel zo'n beetje te hebben opgespoord en gefotografeerd, trof ik onlangs toch nog iets opmerkelijks aan. De strofe op bijgevoegde foto is inderdaad afkomstig uit het lied Op fietse van Skik.

Nu gaat het mij er hier niet om of dit refrein tot de poëzie gerekend moet worden en om die reden vermelding verdiend op de kaart van Van der Starre. Het gaat mij er hier om of de locatie tot de openbare ruimte gerekend mag worden: Hoenderkamp 1 in Emmen. Alleen zichtbaar voor gebruikers van de plaatselijke McDrive.

De website van Dagblad van het Noorden bericht dat poëzie bijna alle Nederlanders bereikt. Dit op basis van een onderzoek door Kila van der Starre van de universiteit Utrecht. In haar vrijdag te verschijnen onderzoeksrapport Poëzie in Nederland stelt zij dat 97 procent van de bevolking met gedichten in aanraking komt.

Uit het onderzoek: "Nederlanders ontmoeten poëzie vooral tijdens bruiloften en uitvaarten. Op tweede plaats komt de televisie en op nummer drie poëzie in de openbare ruimte: op straat, op gebouwen en bruggen." Dat laatste is ook na te gaan via de door Van der Starre geïnitieerde website straatpoëzie.

Vorige maand werd nog een bruggedicht onthuld in Assen. Mijn favoriet is het gedicht Gestadige beweging van Hendrik Nicolaas Werkman onderaan de Oosterbrug in Groningen. Hieronder een filmpje dat ik twee zomers terug maakte. 

Met haar bevindingen rekent Van der Starre af met het sinds eind 19de eeuw gangbare idee dat poëzie een genre is dat individueel en in stilte al lezen wordt geconsumeerd. "Poëzie is voor de meeste volwassenen een sociaal fenomeen dat collectief wordt ervaren", aldus de stichting en het fonds.

Van der Starre baseert haar conclusies op een enquête onder 1003 volwassenen. Ik vraag mij af of ook Sinterklaasgedichten in het onderzoek zijn betrokken. Dat zou wel moeten.

Een bijdrage aan de website Straatpoëzie, dit keer uit Appelscha. Waar in 2014 na de herinrichting van de Boerenstreek een nieuwe muziekkoepel is geplaatst. Het ontwerp bleek weinig doordacht; wind en regen hebben bij optredens vrij spel. Met zeildoeken wordt geprobeerd hier verbetering in aan te brengen. Boven deze zeildoeken hangen permanent acht doeken met dichtregels van Attie Nijboer in het Stellingswerfs, Appelsche doe en now:

Ik greef diepe in mien onthoold
We fietsen zonder jasse
De flesse riedel in de tasse
Smaekt doukies lekker koold

We wanen oons in de grote dunen
En bint op 'e zaandvlakte anbelaand
Daor gaon we speulen in et gele zaand
Wowwe muui van et ommestruunen

We spattelen in de poele
Et waeter is lekker koel
Doukies biwwe van doel
En greef een grote koele

Hewwe dan nog genog kracht speerd
Dan op 'e weerommereize naor de Bosbarg!
Dat vienen we helemaol niet arg
Et uutzicht is et klauteren weerd

Tot besluut nemen wi'j altemet
Bi'j de kiosk over de straote
Een hiele grote maote
Zak petat mèt

Appelsche now, jaoren laeter
Ie kregen en mederner gezicht
Hier en daor bint ie wat eers inricht
De zaandvlakte mist et spattelende waeter

Toch vulen wi'j oons bi'j jow op oons gemak
Ie blieven pattie meensken behaegen
Alderdeegst tot in de lengte der daegen
Jong en oold geniet, kom grif an zien gerak

Appelsche hatte in et Drents-Friese Woold
Verbint keunst, rekreaosie en kultuur
In de midden van de netuur
Veur een lang en lefbaor behoold

Een nieuwe Drentse bijdrage aan de website straatpoëzie.nl. Waterschap Velt en Vecht, tegenwoordig onderdeel van Vechtstromen, heeft een aantal jaar geleden in Overijssel en Drenthe 'waterschapsbanken' laten plaatsen zodat voorbijgangers kunnen genieten van het landschap. Bij het ontwerpen van de banken in Drenthe zijn kunstenaars gevraagd zich te laten inspireren door zwerfkeien.

Kunstenares Marieke Geerlings uit Stieltjeskanaal ontwierp een bank van beton die sinds 2011 even buiten Dalen in een veldje langs de Reindersdijk staat, bij een vistrap in de buurt van het Drostendiep. Op een van de zijden heeft ze een titel laten aanbrengen: Zwerver. Op de andere zijde een dichtregel:

Vanuit het Noorden
werd grommend,
schurend, stompend,
stotend zijn vorm
geslepen door de tijd

Wandelend door Pisa trof ik in een steeg een aantal slordig geplakte biljetten op een metalen deur  – bij nadere inspectie bleek het om gedichten te gaan. Een stukje verder zag ik nog meer biljetten, allemaal voorzien van het signatuur M.E.P., een afkorting voor Movimento per l'Emancipazione della Poesia.

Deze Beweging voor de Emancipatie van de Poëzie heeft zich tot doel gesteld, ik vertaal het op mijn manier, de 'belangstelling voor de poëzie en haar verschijningsvormen te stimuleren'. Het gaat daarbij niet om de dichters, maar om de dichtkunst. Vandaar dat op de biljetten geen namen staan.

Volgens deze website is de beweging in 2010 opgericht in Florence – daar zag ik ze echter niet. De dichters en plakkers zouden niet alleen in talloze plaatsen in Italië actief zijn, maar ook in Engeland (Londen,), Duitsland (Berlijn) en Frankrijk (Parijs). Vorig week zaterdag werd op Facebook onderstaande foto geplaatst van een muurgedicht, eveneens gemaakt in Pisa.