Woest en Ledig

Marathon en Matchboox bij 100 jaar C. Buddingh'

Op 24 november, zijn sterfdag, wordt herdacht dat C. Buddingh' honderd jaar geleden werd geboren. Dat gebeurt met een bijzondere bijeenkomst in Dordrecht, de stad van Buddingh', waar in schouwburg Kunstmin nog levende winnaars van de naar hem vernoemde prijs gedichten zullen voordragen. En dat zijn er nog wat. Zie de lijst met winnaars hieronder.  Uit een persbericht van Poetry International:

"In een elf uur durende poëziemarathon lezen de winnaars uit hun bekroonde debuut in combinatie met voordrachten uit bundels die daarop volgden. Met spraakmakende interviewers als Hassnae Bouazza, Francis Broekhuijsen, Jasper Henderson en Tim den Besten spreken ze aansluitend over de taal en thema’s die zij willen uitdragen. Een unieke eendaagse poëziemanifestatie die de taalvernieuwing door de jaren heen glashelder over het voetlicht brengt en de bezoeker onderdompelt in de rijke diversiteit van de Nederlandse taal."

Het eerbetoon aan C. Buddingh’ maakt deel uit van feestelijkheden bij de herdenking van een nog ander momentum: in 2018 en 2019 is het 400 jaar geleden de Dordtse Synode plaatsvond. Ook uit het persbericht van Poetry: "Deze revolutionaire vergadering leidde onder andere tot de vertaling van de Bijbel naar het Nederlands, wat op zijn beurt grote en blijvende invloed had op de Nederlandse taal."

• 2018 - Radna Fabias met Habitus
• 2017 - Vicky Francken met Röntgenfotomode
• 2016 - Marieke Lucas Rijneveld met Kalfsvlies
• 2015 - Saskia Stehouwer met Wachtkamers
• 2014 - Maarten van der Graaff met Vluchtautogedichten
• 2013 - Henk Ester met Bijgeluiden
• 2012 - Ellen Deckwitz met De steen vreest mij
• 2011 - Lieke Marsman met Wat ik mijzelf graag voorhoud
• 2010 - Delphine Lecompte met De dieren in mij
• 2009 - Mischa Andriessen met Uitzien met D
• 2008 - Wiljan van den Akker met De afstand
• 2007 - Bernard Wesseling met Focus
• 2006 - Willem Thies met Toendra
• 2005 - Liesbeth Lagemaat met Een grimwoud in mijn keel
• 2004 - Maria Barnas met Twee zonnen
• 2003 - Jane Leusink met Mos en gladde paadjes
• 2002 - Erwin Mortier met Vergeten licht
• 2001 - Mark Boog met Alsof er iets gebeurt
• 2000 - André Verbart met 98
• 1999 - Ilja Leonard Pfeijffer met Van de vierkante man
• 1998 - † Erik Menkveld met De karpersimulator - toegekend, niet uitgereikt
• 1997 - † Pem Sluijter met Roos is een bloem
• 1996 - Henk van der Waal met De windsels van de sfinx
• 1995 - Joke van Leeuwen met Laatste lezers
• 1994 - F. van Dixhoorn met Jaagpad
• 1993 - Herman Leenders met Ogentroost
• 1992 - Anna Enquist met Soldatenliederen
• 1991 - † Michaël Zeeman met Beeldenstorm
• 1990 - Tonnus Oosterhoff met Boerentijger
• 1989 - geen winnaar
• 1988 - Elma van Haren met Reis naar het welkom geheten

Eveneens de moeite waard een nieuwe Matchboox-uitgave: een box met vier luciferdoosjes waarin verhalen van Buddingh'zijn gestopt. Uit een ander persbericht: "In de door Buddingh’'s biograaf Wim Huijser samengestelde bijdragen komt steeds één ding duidelijk naar voren: Cornelis Buddingh’ verstond als geen ander de kunst van het letterlijk nemen van woorden en gezegden om zo de betekenis ervan te laten kantelen."

Vormgeefster en beeldend kunstenares Henny van Daalen voorzag alle vier de Matchboox van 'prachtige, bontgekleurde illustraties die de diverse verhaallijnen volgen en tegelijkertijd een duidelijk herkenbare eigen signatuur vormen'.

Straatpoëzie, nu ook in de krant

In de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant vandaag onder de kop 'Poëzie is overal, overal is poëzie' een stuk waarin literatuurwetenschapper Kila van der Starre uitlegt dat poëzie en gedichten – twee begrippen die door elkaar, maar net zo makkelijk naast worden gebruikt – ook buiten het boek volop leven.

Aanleiding voor het stuk is het naderen van de mijlpaal van tweeduizend meldingen van straatpoëzie in Nederland en Vlaanderen via een door Van der Starre geïnitieerde website. Gisteren stond de teller op 1985 gevallen. Hierbij twee alinea's uit het stuk:

'Straatpoezie.nl (zonder umlaut) maakt deel uit van een onderzoeksproject rond de vraag of onze ervaring van kunst aan het veranderen is. Van der Starre wil weten wat onze ‘poëzieconsumptie’ over deze verandering kan leren. Ze kijkt in dit verband onder meer naar het radioprogramma Candlelight van Jan van Veen, dat met ingang van januari op Radio 5 wordt uitgezonden. Andere onderzoekcasussen zijn poëzieregels in rouwadvertenties, de poëzieproducten van Plint zoals kaarten, posters, zakdoeken en kussenslopen en getatoeëerde poëzieregels.

Poëzie leent zich volgens Van der Starre goed om onze ervaring van kunst te onderzoeken omdat het bekendstaat als elitair kunstgenre, terwijl in de praktijk nagenoeg iedereen met poëzie in aanraking komt. "Omdat poëziebundels over het algemeen slecht verkopen wordt vaak de conclusie getrokken dat het slecht gaat met de poëzie, zelfs dat de poëzie aan het uitsterven is. Als we buiten het boek kijken, zien we dat poëzie volop leeft en onderdeel uitmaakt van het alledaags leven."

De laatste plaatsen in De literaire Hemel

Dagblad van het Noorden werkt sinds enige tijd samen met De Literaire Hemel, maandelijkse bijeenkomsten waarbij schrijvers en dichters over hun werk vertellen in café De Amer te Amen. De samenwerking komt er ongeveer op neer dat de krant een interviewer levert, naam en adres bij de redactie bekend, die samen met Annette Timmer de gesprekken voert. Ook besteedt de krant - soms vooraf, soms achteraf – aandacht aan de boeken die worden behandeld.

Komende vrijdag  worden Pauline Broekema, Marcel de Jong en Mirjam van Hengel in De Hemel verwacht. Broekema omdat ze Het uiterste der zee schreef, een roman waarin ze de familiegeschiedenis van een aantal Joodse families in Noord-Groningen beschrijft en laat zien wat door de oorlog en de tijd werd weggevaagd.

Marcel de Jong komt vertellen over de in Ulrum en Smilde spelende historische roman De afscheiding, over de door Hendrik de Cock veroorzaakte kerkscheuring halverwege de negentiende eeuw. Mirjam van Hengel is te gast vanwege Een knipperend ogenblik, haar beschrijving van leven en werk van Remco Campert (foto).

Dan nu een citaat uit een intern memo: "Ook nu wordt het erg druk, waarschijnlijk is het vol. Ik heb nu al 69 reserveringen staan. Daar komen 9 medewerkers bij, en rond de 6 gasten. Dat maakt al 85 personen in de zaal. Maar ik verwacht ook nog losse aanloop, en waarschijnlijk volgen er nog meer reserveringen, waarmee we in totaal al gauw op het maximum van 100 mensen zullen komen."

Met andere woorden: er zijn nog enkele zitplaatsen. Maar veel is het niet. Aanvang 20.30 uur, entree 15 euro. reserveren via reservering@literairehemel.nl.

Zij bedankte voor het Belcampo Stipendium

Op bladzijde 566 schrijft Maaike Meijer, biograaf van F. Harmsen van Beek, het volgende in  haar boek Hemelse mevrouw Frederike:

'De Provincie Groningen biedt haar in 1998 nog een Belcampo Stipendium aan van vijfduizend gulden, als ze een aantal ongepubliceerde gedichten aanlevert voor een bibliofiele uitgave. Ze heeft zowel ongepubliceerde als ongebundelde gedichten in voorraad, maar die wil ze niet opdiepen. Ze kan de provincie niet van dienst zijn, antwoordt ze, met de verzekering ‘dat ik mij vereerd voel met uw uitnodiging en omdat de nagedachtenis aan de heer Belcampo, als schrijver en als mens, door mij met grote bewondering wordt bewaard en gekoesterd’.

Ik zou hier niet op aan slaan als niet een paar weken geleden via de website van de Stichting Literaire Activiteiten Groningen bekend werd gemaakt dat door Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen is besloten voornoemd stipendium af te schaffen. Tzum schreef er dit over. De eerste keer dat deze opdracht met bijbehorend geldbedrag werd verstrekt ging deze naar Louis Stiller. De tweede keer, in 1997, viel de eer te beurt aan Nanne Tepper. Daarna werd het stipendium onverwachts pas in 2000 toegekend, aan Max Niematz. Die dus blijkbaar tweede keus was.

Biograaf Maaike Meijer is de komende periode volop te bewonderen in 'de regio': 10/11, 19.30 uur Kerk Garnwerd (film, muziek, voordachten); 18/11, 14.30 uur Van der Velde A-kerkhof Groningen (lezing), 24/11, 15.00 uur Onder de vulkaan/ Grand Theatre Groningen (interview); 14/11, 20.30 uur De Literaire Hemel/ Café De Amer Amen (interview).

Leest 'Hemelse mevrouw Frederike' van Maaike Meijer

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant en met oog op een interview in De Literaire Hemel in Hemelse mevrouw Frederike, de biografie die Maaike Meijer schreef over F. Harmsen van Beek (1927 – 2009). Hoewel ik nog niet ben uitgelezen, durf ik nu al te zeggen dat het een indrukwekkend werk is. Indrukwekkend in meerdere opzichten, waaronder deze: ik moet er ook aan denken als ik niet aan het lezen ben.

Het boek houdt mij bezig, omdat ik geïnteresseerd ben in literatuur en Meijer in staat is in literaire teksten 'dingen' te ontdekken, te lezen, te duiden en vervolgens te beschrijven die zich doorgaans lastig laten ontdekken, lezen, duiden en beschrijven. Maar het is ook omdat ik geïnteresseerd ben in kunsthistorie en literair erfgoed, en daarmee in de kunstenaars die in de biografie een rol spelen: Remco Campert, M. Vasalis, Gerard Reve, Charlotte Mutsaers, Peter Vos, Matthijs Röling.

Wat voorts een rol speelt is dat de hoofdpersoon lange tijd in 'mijn gebied' heeft gewoond, van begin jaren zeventig tot en met haar dood, eerst in Garnwerd, later in een verpleeghuis in Groningen. Ik heb haar nooit ontmoet en dus ook nooit geïnterviewd. Bewust niet, omdat ik van de mensen uit haar omgeving begreep dat F. Harmsen van Beek mediabelangstelling niet op prijs stelde. Naar mate ze ouder werd, werd de afkeer zelfs steeds sterker, om omdat ze zich erg kwetsbaar zou voelen.

Het geloof in die kwetsbaarheid weerhield mij ervan ongevraagd op haar stoepje te gaan staan in de hoop dat ze de deur zou openen om vervolgens op al mijn vragen een antwoord te geven, zelfs als ik geen vragen had. Journalistiek gezien kun je dat laf noemen, want ook in kwetsbare mensen schuilt een goed verhaal voor de krant. Check, double check. Misschien had ik mij harder moeten opstellen. Ergens knaagt dat. Story of my life, om Jay McInerney te citeren.

Nu lees ik dus alles over haar. Dit dankzij Maaike Meijer, die eerder al de biografie van M. Vasalis schreef. Ook dat was een bijzonder boek, met zeer veel informatie, die zonder de inspanningen van de biograaf vermoedelijk niet of pas heel veel later op  tafel zou zijn gekomen. Groot nieuws bevatte die informatie overigens niet. Het meest fijne aan de Vasalis-biografie waren de citaten uit de door Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans geschreven brieven.

Als ik niet in Hemelse mevrouw Frederike lees, denk ik onder meer na over het verschil tussen een literatuurwetenschap en psychologie. Die vraag houdt mij bezig omdat Maaike Meijer in haar boek in alle ernst beide disciplines beoefent, terwijl ze bij mij weten geen psycholoog is. Op een van de twee flappen van de biografie staat althans dat ze literatuurwetenschapper en neerlandicus is.

Meijer heeft er geen moeite mee meerdere malen te stellen dat F. Harmsen bijna haar leven lang gebukt is gegaan onder de slechte verhouding die ze met haar moeder, de illustratrice Freddie Langeler, zou hebben gehad. Met als gevolg dat ze, bijvoorbeeld, op bladzijde 68 dit schrijft: 'Dat iedereen haar in latere jaren mager vindt terwijl ze zichzelf nog steeds als dik beschouwt is het door haar moeder geplante anorectische zelfbeeld, dat zij nooit meer kwijtraakte.'

In een hoofdstuk over de relatie met haar toekomstige schoonmoeder, de moeder van haar eerste serieuze liefde Jan Hooglandt, lees ik dit:

'Ze had genoeg geleden onder haar afwijzende moeder om een toekomst met deze schoonmoeder te kunnen verdragen. Merkwaardig genoeg blijkt uit haar regelmatige brieven aan Jans moeder – tot 1951 aan toe – geen reserve. (…) Fritzi doet zich dus vriendelijker voor dan ze zich voelt, ook wanneer je bedenkt dat volwassenen en jongeren in die tijd formeler met elkaar omgingen en schoonouders zeker niet persoonlijk konden worden aangesproken op hun gedrag. Ze kan haar boosheid alleen uiten naar Jan, in de kwetsende daad van het vreemdgaan – en voor het overige blijft haar gekrenktheid misschien wel ondergronds, om pas na haar zeventigste ten volle geuit te worden.'

Tot slot komt Meijer tot de diagnose theatrale persoonlijksheidstoornis:

'Die heb je als je heel charmant bent, het contact met een nieuwe geliefde of vriend meteen erotiseert of seksualiseert, de relatie direct heel intens maakt en daar helemaal in opgaat. Na enige tijd valt de ander tegen en dan wordt hij of zij de vijand. De ander staat dus óf op een voetstuk, óf is daar af gevallen. Je wordt hier niet mee geboren, je ontwikkelt zo’n patroon als je eerste hechtingsfiguren niet veilig zijn. In feite ga je dan zelf de hechting van anderen aan jou organiseren. Jij wordt de regisseur van de liefde en op die manier krijg je de ander in je macht. Je maakt hem afhankelijk en verwerpt hem dan, je doet wat jou is aangedaan. Je maakt slachtoffers om zelf geen slachtoffer meer te hoeven zijn.'

Hier tegenover staat dat Meijer ook F. Harmsen van Beek zelf veel aan het woord laat. Nu ga ik weer verder lezen.

De verrassingen van het tweede NK light verse

Dankzij twee gewonnen toegangsbewijzen was ik zondag in staat – gratis – het tweede Nederlands Kampioenschap Light Verse bij te wonen. Aangenaam dicht bij huis, want in de achterzaal van café Groothuis te Emmen. Op loopafstand. Ik kwam op de fiets.

De uitslag van het kampioenschap was op een bepaalde manier verrassend. Net als vorig jaar ging Machiel Pomp met de trofee – een op het oog verguld vrouwenbeen – naar zijn huis in Posterholt. Wie had dat ooit gedacht?

Aan de andere kant: de voordracht van Pomp, die als enige finalist zijn gedichten uit het hoofd leek* te kennen, was zo overtuigend dat de voordrachten van de zeven andere deelnemers er ietwat bleekjes van werden, ook als ze op papier beter in elkaar staken.

Pomp bracht onder meer een 'actueel gedicht', een van de verplichte nummers voor de finale. Het was geschreven op basis van een Drents krantenbericht. Ik citeer vanaf een in de pauze door mij uit de hand van Pomp ontfutseld bierviltje waarop ik bij thuiskomst geen titel kon ontwaren:

De wintertijd is ingegaan vannacht
De sterren zijn te zien op volle kracht
Want Drenthe is, zo las ik in de krant
De donkerste provincie van het land

Ik zwalkte gisteravond door de stad
Waarna ik in het duister ladderzat
Ontwaakte in een plas van eigen kots
In Wildlands op de olifantenrots

Waarna ik door twee dienders onverwacht
Met zwaailicht naar mijn slaapplek werd bracht

Net iets beter vond ik zijn ollekebolleke Even na Pasen, geciteerd uit de bij het kampioenschap verschenen en door Ter Verpoozing uitgegeven bundel Lichtvoetig II:

'Hé, is mijn graf weer dicht?'
Jezus van Nazareth
sprak op het kerkhof
de opzichter aan

Nurks zei die man met zo'n
regels-zijn-regels-blik:
'Ja meneer, opgestaan
plaatsje vergaan'

Ook verrassend tijdens de finale: het grote aantal terloopse odes aan bekende light verse dichters die dood zijn of van wie wordt gedacht dat ze dood zijn, zoals Kees Stip, Drs. P, Willem Wilmink en Levi Weemoedt. In dezelfde lijn, maar dan van een iets ander soort: een ode aan de zieke Patty Scholten door Arjan Keene.

De echte verrassing van het tweede Nederlands Kampioenschap Light Verse zat er in dat de organisatie veel beter in elkaar stak dan de eerste editie. Zo was het deelnemersveld ten opzichte van vorig jaar kleiner gemaakt – geen tien maar acht finalisten, zodat we niet teveel van het goede kregen. Was Melvin Bonnet, naar eigen zingen 'de Bach van het fiasco', gecontracteerd voor het brengen van een fijne reeks venijnige liedjes waar de honden geen brood van lusten, maar de fijnproevers en andere liefhebbers van zwartgalligheid des te meer.

En had, tot slot, presentator Eddie Zinnemers dit keer gezelschap gekregen van co-host Frank van Pamelen, een waarlijk groot woordkunstenaar die er zijn tong niet voor omdraaide om te beweren dat het bekendste gedicht van Toon Hermans eigenlijk door hem, Van Pamelen, is geschreven en in oorsprong aldus luidt:

'Je hebt iemand nodig
stil en oprecht
Die een week na je overlijden
Nog even naar je dregt'

* volgens Inge Boulonois deed ook Niels Blomberg 'het' uit het hoofd.

'Poema visual' van Joan Brossa

Wandelend over de Carrer de Valencia in de wijk Eixample in Barcelona in de richting van de Rambla de Catalunya bleef het oog bij een schoolgebouw haken aan een gevel waarop, op grote hoogte, twee letters werden verbonden met een aantal voetstappen. Op ooghoogte hing een metalen plaatje met de tekst: 'Poema visual. Joan Brossa. 1997'.

Schichtig achterom kijkend, je weet nooit of iemand je in de rug wil steken met een roestig mes waarvan het lemmet is afgebroken, zag ik aan een ander gevel dezelfde letters opnieuw, weliswaar anders, maar nu verbonden door een rechte stippellijn.

Dit alles deed mij, vraag niet waarom, denken aan wat Chris J. van Geel ooit schreef:

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Thuis gekomen bleek Joan Brossa over een Nederlandstalige Wikipediapagina te beschikken waarop zijn achternaam is verlengd tot 'i Cuervo'. Daar is onder meer te lezen dat hij een Catalaanse dichter, grafisch kunstenaar, theaterontwerper en een van de belangrijkste avant-gardistische kunstenaars 'van zijn tijd' is geweest:

'De eigenlijke doorbraak kwam pas na het overlijden van Franco en de terugkeer van de democratie in Spanje in 1978. In zijn affiches voor populaire culturele evenementen bruist het gevoel van de nieuw gewonnen vrijheid. Zijn boeken kunnen nu eindelijk ongecensureerd verschijnen, het Catalaans wordt niet meer vervolgd. Kort daarop krijgt hij de eerste opdrachten van de overheid. In 1984 wordt zijn Begaanbaar concreet gedicht als eerste stadsgedicht nabij de Velodroom in Barcelona onthuld.'

Dat Begaanbaar concreet gedicht zoek ik een volgende keer wel op.

Ingezonden medeling: literaire middag in Assen

Kunstorganisatie DeFKa Research organiseert zondagmiddag 28 oktober een literaire middag in  boekhandel Van der Velde in Assen. De schrijvers / dichters die komen voorlezen en praten over hun nieuwe werk zijn Adrie Krijgsman (Onzeker gebied), Peter Veen (Hondenwacht) en Gert Wijlage (Paksodie stroman).

Tevens is er die middag in Van der Velde de presentatie van het Boek van de Maand. De muziek wordt verzorgd door Christiaan en Peter Brandt. De toegang is gratis. Plek van bijeenkomst is Gedempte Singel 11 in Assen. Aanvang 14.00 uur.

Machiel Pomp verdedigt Light Verse-titel in Emmen

Machiel Pomp gaat zijn vorig jaar gewonnen titel Nederlands kampioen light verse-dichten verdedigen. De plezierdichter uit Posterholt reist daartoe 28 oktober af naar café Groothuis in Emmen waar de tweede editie van het concours wordt gehouden.

Hij treft daar onder anderen Bertus Beltman (Emmen), Inge Boulonois (Heerhugowaard) Niels Blomberg (Almere). Ook zij stonden vorig jaar in de finale van het kampioenschap. Nieuwkomers in het strijdperk zijn Marion van Rooij (Zaltbommel), Wim Meyles (Sint Pancras ), Arjan Keene (Ede) en Christiaan Abbing (Veenendaal).

Net als vorig jaar verschijnt ter gelegenheid van het kampioenschap bij uitgeverij Ter Verpoozing een bundel met een keuze uit de gedichten die door finalisten en potentiële finalisten zijn ingezonden. Organisator van dit alles is Stichting Taalpodium Emmen (STEM). Kaarten voor het bijwonen van de finale kosten 15 euro. Voor dat bedrag krijgen bezoekers er gratis muziek en teksten bij van het vileine verschijnsel Melvin Bonnet. Aanvang 14.00. Reserveren via taalpodiummm@outlook.com.

Leest 'De hartenjager' van René van Stipriaan

Ik lees voor Dagblad van het Noorden en ter voorbereiding op de eerste bijeenkomst van De Literaire Hemel De hartenjager, de door René van Stipriaan geschreven biografie van Gerbrandt Adriaensz. Bredero. Ik ben aangekomen op bladzijde 92:

'Op 23 augustus 1618 overleed Gerbrandt Adriaensz. Bredero, 33 jaar oud. Zijn vader maakte er enige tijd later notitie van in zijn Livius (een boek in het bezit van de familie, JvR). De doodsoorzaak bleef daarbij onvermeld.'

Dankzij de nieuwsberichten van ongeveer een maand geleden weet ik dat Van Stipriaan het waarschijnlijk acht dat Bredero door zelfmoord om het leven is gekomen. Raar is dat, als lezer van zijn De hartenjager weet ik dat nog niet, maar als lezer van de krant weet ik dat wel. In de krant, ik citeer uit Het Parool van 21 augustus, staat het volgende:

'In 1618 heeft Bredero een vrijage met de jonge wees Magdalena Stockmans. Er is echter een rivaal: de oudere en rijkere Isaac van der Voort. Bredero kan zich er niet bij neerleggen dat Magdalena besluit met hem te trouwen.

Als ze met Van der Voort is getrouwd, stuurt Bredero haar een wanhopig ­gedicht waarin hij zich 'd'aldderdroeffste man' noemt die ooit geleefd heeft. Daarna begint hij aan het toneelstuk Angeniet, waarin hij in de laatste pagina's zinspeelt op zelfmoord als 'ellendich lot'.

Dat toneelstuk voltooit hij niet. Het wordt na zijn dood afgemaakt door Jan Janszoon Starter, die benadrukt dat het werk autobiografisch is. Ook voert hij de geest van Bredero op, die laat weten in de dood eindelijk 'groote rust voor mijn ghemoedt' te hebben gevonden.'

De hartenjager telt 360 bladzijden, waarvan er 65 de noten en het register omvatten. Gerekend vanaf bladzijde 92 heeft Van Stipriaan er dus nog 200 om het vermoeden van een zelfmoord te onderbouwen. Dat belooft wat. Ook voor Jeroen Brouwers, want in zijn herziene editie van De laatste deur over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren komt Bredero niet voor.

Ondertussen is wat ik wel in De hartenjager gelezen heb zeer interessant. Dat komt vermoedelijk ook omdat ik destijds verzuimd heb de biografie Piet Calis over Vondel te lezen en niet meer helder voor de geest staat wat K. Porteman & M. Smits-Veldt in een Nieuw vaderland voor de muzen over de tijd van Bredero hebben geschreven.

De hartenjager begint als een zeer Amsterdams boek, wat niet erg is omdat het ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog speelt en een beeld geeft van de veranderingen in die periode, zoals de verstedelijking van Holland, stijgende huizenprijzen en verschijnsel waarbij kapitalen worden verdiend met speculatie en handel in geld.

Wat mij aanspreekt zijn schijnbare details, zoals het vroegst dateerbare bewijs van Bredero's dichterlijke activiteit. Het blijkt een rijmpje, door hem opgegeven bij de aankoop van zeven loten ten bate van een Haarlems gasthuis voor oude mannen in 1606. Waarbij Van Stipriaan opmerkt dat 'bij dergelijke liefdadigheidsloten het opgeven van een kort rijm verplicht was voor deelname'.

Verder maakt Van Stipriaan inzichtelijk dat Bredero, die in de leer is geweest als schilder, naam kon maken doordat P.C. Hooft, Reinier Telle en Samuel Coster de rust van het Twaalfjarig Bestand gebruikten om rederijkerskamer d'Englentier van, hoe zeg je dat, een 'nieuw profiel' te voorzien: 'Bredero was veruit de jongste van de vier, en degene die in de jaren die kwamen de spectaculairste ontwikkeling doormaakte'.

Van groot belang is de oprichting geweest van de Nederduytsche Academie door Samuel Coster als plek waar, serieuzer dan in kringen van rederijkers, toneelstukken konden worden opgevoerd. Bredero zorgde voor geschikt repertoire, goed geschreven en toch populair. Het is de tijd waarin het theater professionaliseert. Iedereen kon tegen betaling van tweeënhalve stuiver in de academie voorstellingen bezoeken, ook die van Vondel. De opbrengst ging naar een goed doel.

Aardig is ook wat Van Stipriaan over Bredero als dichter weet te melden, zoals over diens Boeren-liedt waarvan twee strofen worden geciteerd. Daarna schrijft Stipriaan: 'Het einde was zo zoet: op bladzijde 54 van Apollo of Ghesangh der Musen komt een vrouw vrolijk klaar. Dat was nog niet vaak voorgekomen in de Nederlandse letteren. Het kon in 1615. Maar kon het echt? Ten minste een deel van het publiek moet er goed mee overweg hebben gekund.'

Als mijn bibliotheek niet zo'n zooitje was zou ik nu terstond gaan opzoeken of iemand Bredero daarin is voorgegaan. Liever lees ik verder.