Op het gevaar af dat het vervelend wordt: opnieuw iets over optredende dichters en podiumpoëzie. Eerder stukken stonden hier en daar. Voor wie het vergeten is, of niet gelezen heeft, wat maakt het uit, deze korte reeks begon na een avond met optredens in het Grand Theatre in Groningen. Daar droeg ook Antjie Krog werk voor, ondersteund door een tekstprojectie die niet synchroon liep met haar voordacht.
Diezelfde Krog werd onlangs door interviewer Jelle van Riet in De Standaard gecomplimenteerd als 'publiekslieveling op festivals'. Van Riet: 'Wie u hoort voorlezen weet hoe cruciaal klank en ritme voor u zijn. U rapt ook op het niveau van Snoop Dog, 50 Cent en Eminem. Hebt u nog plannen als MC Krog? '
Krog: "Een van mijn fantasieën is om naar deze wereld terug te keren als mezzosopraan. Ik ben gek op liederen. Binnen de liederenzang zijn er twee scholen: de een hamert op de frasering, de ander op de uitspraak van de woorden. Mijn hart gaat uit naar die laatste zangers die woorden zoals Tod krachtig aanzetten. Ik word woedend als mensen over stemhebbende en stemloze klanken heen glijden als was er geen verschil tussen een d en een t, een p en een b. Klinkers, medeklinkers en tweeklanken moeten met respect worden behandeld! Klank is de oerwortel van poëzie.
Als ik aan mijn studenten een gedicht voorlees vraag ik hen eerst om hun oren af te sluiten en niks te denken, want louter door de klank is het gedicht al instinctief te verstaan. “Genuine poetry can communicate before it’s understood”, aldus T.S. Eliot. Nochtans wilde ik eerst mijn poëzie niet voorlezen, tot ik werd gevraagd deel te nemen aan een Free Nelson Mandela Rally in Kroonstad. Die dag ben ik door glas gesprongen, heb ik ingezien dat je toeschouwers respectvol en voorzichtig moet benaderen en dat voorgedragen poëzie wat anders is dan gedrukte poëzie.
Met name Tom Lanoye heeft me geleerd dat het geen schande is om mijn werk naar de scène te brengen. Ik hoor Tom, maar ook Dylan Thomas en T.S. Eliot heel graag voorlezen omdat je meteen voelt dat zij hun gedicht hebben gehoord. Ziedaar het grote verschil met een acteur. Die vertolkt de poëzie, terwijl de dichter de poëzie hoort."
Dan ook nog even een commentaar van Maria van Daalen, geplaatst na een Facebook-deling door Tsead Bruinja, die zich overigens inzet voor de terugkeer van de Johnny van Doornprijs:
Van Daalen: "Er is ook 'iets' met het publiek. In Nederland (en in Vlaanderen? weet ik niet zeker) is het publiek passief. Het is consument, misschien calvinistisch consument. Ik heb ooit mogen voorlezen in het Nuyorican Poets Cafe - vermoedelijk als de enige Nederlandse dichter ooit - en dat publiek, geheel African-American, was een verademing. Ze deden actief mee. Bij een van mijn gedichten zelfs na elke regel. 'Oh Yeah.' 'Thank You, Sister!'. Als een respons en refrein tegelijk. Als een kerkdienst. Ze ademden ook mee. Groots. Met zulk publiek ontstaat er een soort samenwerking."
De poëtische voordracht teruggebracht tot iets wat je in witte kerken in De Lage Landen alleen nog bij sommige gemeenten van baptisten ziet. Halleluja. Van Daalen heeft gelijk. Vaak is de respons van het publiek inderdaad tam en lauw. En niet altijd ten onrechte. Want als je al entree betaald hebt, verwacht je daar toch iets voor terug. En kan het dus ergerlijk zijn als de man of vrouw op het podium de toeschouwers het werk wil laten doen. Of om met Jannes, koning der piraten, te spreken: 'Waar zijn die handjes? En nu allemaal!'