Woest en Ledig

Drentse kunstenaars weinig internationaal actief

Het jongste nummer van tijdschrift Boekman staat in het teken van internationaal cultuurbeleid. Aanleiding is het verschijnen van de eerste beleidsnota voor internationale culturele betrekkingen, vijftig jaar geleden.

In die begintijd werden kunst en cultuur ingezet om 'het buitenland kennis te laten maken met ons land, omdat cultuur als kenmerkend voor de natie werd bestempeld'. Volgens Toine Minnaert van de universiteit Utrecht wordt het beleid vijftig jaar later verbonden aan verschillende (duurzame) maatschappelijke doelstellingen zoals die door de Verenigde Naties zijn vastgesteld.

'Zoals we in de geschiedenis vaker hebben gezien ontbreekt in het beleid een scherpe positionering en concretisering van plannen en de daaraan gepaarde verantwoordelijkheid', schrijft Minnaert. Dat leest alsof er sprake is van los zand.

Verder bladerend viel mijn oog op een stuk van Sarah van Binsbergen getiteld Feiten en cijfers over internationalisering in de cultuursector. Het artikel handelt over een database en gaat vergezeld van meerdere infografics met gegevens over 2019. Een daarvan is de Artist Participation Per Province.

De grafiek (zie boven) laat zien dat in Drenthe woonachtige en werkzame kunstenaars het minst van alle kunstenaars in Nederland internationaal participeren. Dat is op zich wel verklaarbaar, zoveel kunstenaars wonen en werken er niet in Drenthe. Het opvallende is dat het er minder zijn dan in de dunner bevolkte provincies Flevoland en Zeeland.

Een minder goed leesbare graphic laat zien met welke artistieke disciplines de wel internationaal gericht Drentse kunstenaars zich in buitenland bezighouden. Het blijkt dat de meeste van hen muzikaal actief zijn. Verder doen ze aan audio-visuele kunsten, erfgoed en architectuur.

Bij het december-nummer van Tirade

Weer eens ter redactie in Groningen trof ik in de boekenkast nummer 482 aan van Tirade, het tijdschrift van Van Oorschot. Beter laat dan niet. Het blad bleek in het teken te staan van het 75-jarig bestaan van de uitgeverij. Ik citeer uit het Redactioneel:

'We gaven een batterij schrijvers de opdracht om te kijken welke boeken van Van Oorschot zij op de plank hebben staan, hun persoonlijke favoriet uit te kiezen en ermee aan de slag te gaan. Het leverde een reeks korte essays, verhalen, herinneringen en gedichten op, die we chronologisch hebben geordend op jaar van publicatie van de gekozen titel.'

Bladerend en lezend ontdekte ik veel stukken over mij bekende titels: Vergezichten en gezichten van M. Vasalis, Nader tot u van G.K. van het Reve, Brieven aan Josine M. van Gerard Reve, Een man in de tuin van Rutger Kopland, Verzamelde gedichten van Hanny Michaelis, de Van Oorschot-biografie van Arjen Fortuin.

Natuurlijk kwam ik ook veel niet tegen. Niemand van de gevraagde schrijvers had de keuze laten vallen op iets uit de Russische bibliotheek, terwijl die reeks toch het Fabergé-ei van de uitgeverij is. Wat voor planken hebben die Tirade-medewerkers? Wat is dat voor batterij? Of heeft de redactie bewust voorkomen dat er een nummer vol lofredes op dode Russen zou verschijnen?

Maar waar zou ik over hebben geschreven, als mij iets was gevraagd?

Over Jan Hanlo, zonder twijfel. Ook omdat we sinds gisteren lekkage in de keuken hebben. Hanlo mocht op voorspraak van Adriaan Morriën in 1949 bij Van Voorschot gedichten publiceren in Libertinage, het tijdschrift voor vrienden dat aan Tirade voorafging. Hij debuteerde vervolgens in 1958 met een verzamelbundel in de Vignetten-reeks. Openingsgedicht:

Regen regen
allerwegen
rechte stralen
water water
langs de muren
langs de palen
vallen vallen
langs de bomen
natte auto’s
gaan en komen
loodrecht op de
druppelzegen
overal is
regen regen

Ik zou graag mijn boekhandel steunen

Ik zou graag mijn boekhandel steunen, maar ik kan niet kiezen. Wij hebben er drie hier in de buurt: twee Readshops en een Bruna.

Sommige mensen vinden dat geen echte boekwinkels, omdat de non-books er de schappen domineren. Daar kan ík weinig aan doen. Ik woon nu eenmaal in een omgeving waar mensen liever ansichtkaarten, enveloppen en plakband kopen dan boeken. Als ze hier al boeken kopen, dan zijn het geen literaire boeken, maar zelfhulpboeken, cadeauboeken, sportbiografieën en andere boeken uit de Bestseller 60. De mensen zijn hier niet anders dan elders.

Het is onzin onze Readshops en Bruna te diskwalificeren als boekhandel, want alle boeken zijn er verkrijgbaar, ook de literaire. Soms moet je er even op wachten, bijvoorbeeld als het een boek is dat niet in de Bestseller 60 staat en niet op voorraad is, dan wordt het gewoon besteld. Het wachten duurt meestal maar even, een of twee dagen, ongeveer net zo lang als bij Bol.com. Het kan gewoon thuis, dat wachten.

Ik zou graag mijn boekhandel steunen, maar ik kom er weinig. Hooguit twee, drie keer per maand. Ik weet daardoor niet goed wat van mij is. Verder heb ik het geluk dat ik bij een uitgever werk die veel boeken toegestuurd krijgt in de hoop op gratis reclame in een van de uitgaven van die uitgever. Ik mag die toegestuurde boeken lezen.

Als ik hier in de Readshops of de Bruna kom, is het om ansichtkaarten, enveloppen of plakband te kopen. En tijdschriften. Ik koop vooral tijdschriften. Dat gaat al weken niet meer, terwijl die tijdschriften gewoon gemaakt worden. Ik stel mij de Readshops en de Bruna hier voor waar achter of voor de glazen pui grote stapels liggen te verstoffen. Ik stel mij journalisten van week- en maandbladen voor die driftig stukjes tikken die wel worden gedrukt maar door veel minder mensen verkocht en gekocht dan, zeg, vorig jaar om deze tijd.

Ik zou hier overigens vaker naar de Readshops of de Bruna gaan als ze activiteiten zouden organiseren. Een lezing, een discussie-middag, een debat-avond, een presentatie van een literair boek, een Boekenweekbezoek, iets wat de mensen hier inspireert en verbindt en op het idee brengt boeken te lezen. Maar dat soort activiteiten hebben wij hier niet.

Ik zou graag mijn boekhandel steunen, maar vrees het moment waarop ik de andere middenstanders hier onder ogen kom. Middenstanders die ik niet heb gesteund, maar wel steun verdienen. Middenstanders die geen lijntje hebben naar media.

Ik zou graag mijn boekhandel steunen, maar ik ontvang berichten dat uitgevers hun boeken niet meer naar de boekhandel sturen, dat ze ervoor kiezen nieuwe titels uit te stellen tot later, tot na de afsluiting, wat een beter woord is dan lockdown, omdat de boekhandels de oude titels niet kwijt kunnen, want er zijn geen klanten. Dus heeft het geen zin heeft om naast de onverkochte oude titels nieuwe titels neer te leggen of in de kast te zetten.

Ik zou graag mijn boekhandel steunen, maar ik ben aan het herlezen geslagen. Ik heb al een boek. Op dit moment lees ik Een olifant omleggen van George Orwell, een deeltje uit de privé-domein-reeks uit 1968, in een vertaling van Martin Schouten. In De Groene Amsterdammer van vorige week, die ik via de website van De Groene Amsterdammer heb gekocht, dus zonder tussenkomst van de Readshops en de Bruna hier, ik betaalde er 7,95 euro voor, dat is vanwege de verzendkosten 2 euro meer dan in de winkel, las ik dat De Arbeiderspers net Waarom ik schrijf van Orwell heeft uitgegeven. Daarin staan essays die ook in Een olifant omleggen staan, een aantal is dit keer vertaald door Arie Storm. Dat weerhoudt me om Waarom ik schrijf bij de de Readshops en de Bruna te kopen. Er is overigens alweer een nieuwe De Groene Amsterdammer gemaakt.

Ik zou graag de boekhandel steunen, maar ik ontving per mail een aanbieding van stichting Perdu om uit hun webwinkel drie titels te kiezen en daar dan gratis een Plint-kalender bij te krijgen. En dat wil ik graag, omdat ik nieuwsgierig ben naar & rol door van K. Michel, Mens dier ding van Alfred Schaffer en Lijfrente van Vrouwkje Tuinman.

De webwinkel van Perdu is gevestigd in Amsterdam, daar schiet de middenstand hier niets mee op. Het brengt mij op het idee om nog even met het steunen van mijn boekhandel te wachten tot de Week van de Poëzie begint. En dan koop ik & rol door van K. Michel, Mens dier ding van Alfred Schaffer en Lijfrente van Vrouwkje Tuinman bij een van de Readshops of de Bruna. Of alleen die Plint kalender. Alle beetjes helpen. Daar zullen ze hier van op kijken.

Het liefst zou ik een lokale schrijver steunen. Waarom voeren die geen actie?

Bruinja, Van de Pol en Koops naar De Hemel

Tsead Bruinja, Barber van de Pol en Klaas Koops (foto) zijn vrijdag te gast in De Literaire Hemel, het boekenprogramma van Drenthe. Gesprekken met de drie gasten worden vrijdagavond opgenomen en zijn vervolgens vanaf zaterdag te zien en te beluisteren via www.literairehemel.nl.

Tijdens de eerste Hemel van 2021 wordt een voorschot genomen op de Week van de Poëzieweek, die eind januari en begin februari plaatsvindt. Zo vertelt Klaas Koops uit Schipborg over zijn recent verschenen dichtbundel Vief liefdes. Bruinja op zijn beurt vertelt over de documentairepoëzie in zijn bundel Springtij en over zijn ervaringen als (vertrekkend) Dichter des Vaderlands.

Barber van de Pol wordt geïnterviewd over Er is geen ander zijn dan anders zijn, het boek waarin ze leven, werk en invloed van Carry van Bruggen onderzoekt. Van Bruggen werd 140 jaar geleden geboren in Smilde en groeide uit tot een van de meest bijzondere en bewonderde schrijvers in het Nederlands taalgebied.

De Literaire Hemel wordt medemogelijk gemaakt door Dagblad van het Noorden. Interviewers zijn Annette Timmer en Joep van Ruiten. Albert Haar verzorgt de techniek. Zie ook deze link. 

Uitkijken naar DichtLicht van Lambert Kamps

Afgelopen zomer schreef ik over muziekvideopaviljoens. Speciale aandacht ging daarbij uit naar het Tschumipaviljoen op het Hereplein in Groningen, een weinig voor de hand liggende expositieplek waar al sinds 1990 kunst wordt getoond.

Op de achtergrond speelde iets met het wel of niet doorgaan van een subsidie voor de komende vier jaar. Ik heb daarna niet meer gevolgd hoe dat is afgelopen. Sorry daarvoor, maar de boog wil niet altijd gespannen staan.

Nu ontving ik een persbericht van de mensen achter, onder, voor of van het paviljoen waarin voor komende vrijdag een nieuw project wordt aangekondigd. De openingshandeling wordt verricht door Paul de Rook, de wethouder die wel of niet de subsidie wil(de) continueren.

Citaat uit het persbericht: 'Binnen de programmering van het Tschumipaviljoen ligt in de herfst en winter de nadruk op projecten waarbij van uiteenlopende lichtbronnen gebruik wordt gemaakt. Deze traditie continueren wij met DichtLicht van Lambert Kamps.

Met een lampsysteem dat functioneert als een uitvergrote ‘display’ kunnen letters en woorden worden gevormd. De display bestaat uit rasters van staaflampen. Deze lampen, die pneumatisch worden aangedreven schuiven langzaam in en uit gesloten kokers. Een programmering zorgt er voor dat er woorden en tekst ontstaat.

Dit resulteert in een display met vierkantige letters  waarmee woorden worden opgebouwd die langzaam te voorschijn komen en weer verdwijnen. Hiermee ontstaat een tekst die gebaseerd is op een gedicht van de dichter Tjitse Hofman.'

Bijgevoegd filmpje laat een vergelijkbare installatie van Kamps zien gebaseerd op een tekst van Renée Luth, eerder dit jaar.

De Literaire Hemel is tegenwoordig overal

Omdat vanwege besmettingsgevaar samenkomsten vooralsnog onverantwoord zijn, ook in Drenthe, werd vrijdagavond een speciale corona-vrije aflevering van De Literaire Hemel opgenomen. Dat gebeurde niet in café De Amer te Amen zoals gebruikelijk, maar op verschillende plekken.

Ingmar Heytze zat in Utrecht achter de microfoon en vertelde over de honderd jaar geleden geboren Willem Barnard. Bianca Boer vertelde vanuit Rotterdam over haar roman Draaidagen. Erik Ader legde vanuit Usquert contact voor een gesprek over zijn boek Oorlogen en Oceanen.

De met een Zilveren Anjer van het Prins Bernhard bekroonde bijna-alleskunner Albert Haar had kort daarvoor vanuit Zuidwolde uitnodigingen verstuurd voor een Zoom-meeting. Presentator en interviewer Annette Timmer schakelde in vanuit Assen. Joep van Ruiten deed dat in Emmen. Wie wil zien waartoe het heeft geleid, kan hier terecht.

Na bezoek wordt een gift op prijs gesteld.

Ter voorbereiding op een gesprek met Ingmar Heytze

Volgens de agenda spreek ik komende vrijdag in De Literaire Hemel in Amen met Ingmar Heytze over Willem Barnard (1920 – 2010), als schrijver en dichter bekend onder de naam Guillaume van der Graft. Of het doorgaat, valt nog te bezien. Een dezer dagen wordt besloten over een eventuele beeldlijnverbinding tussen Drenthe en Utrecht.

Ter voorbereiding op het gesprek heb ik bij de bibliotheek de verzamelde gedichten van Van der Graft opgevraagd. In Drenthe bleek alleen in Hoogeveen, ergens in een kelder, nog een exemplaar te liggen. Kort na het plaatsen van de reservering gingen de bibliotheken dicht. De hoop is nu gevestigd op het bibliotheekwerk achter de schermen, want dat gaat gewoon door, wat Rutte c.s. ook bedenken.

Bij Boekwinkeltjes bestelde ik Een zon diep in de nacht, een keuze uit de dagboeken die Barnard tussen 1945 en 2005 heeft bijgehouden. Voor mijn exemplaar – gebonden met leeslint, 858 bladzijden, dundruk – hoefde ik slechts 5 euro te betalen omdat de vorige eigenaar tijdens het lezen streepjes in de marge heeft gezet bij zinnen en passages die hem of haar, om wat voor reden dan ook, interessant voorkwamen.

Vrijdag werd Een zon diep in de nacht bezorgd. Zondag ben ik begonnen met lezen. Er staan veel streepjes in, sommige zijn gemaakt met potlood, andere met ballpoint. Vermoedelijk zijn ze gezet door Anton C. Zijderveld, want de hanepoten op het schutblad doen die naam vermoeden. De streepjes spreken tot mijn verbeelding. Soms staat ook een aantekening in het boek.

Op bladzijde 66 is een naam met een uitroepteken neergeschreven bij een dagboekaantekening uit 1957. Op die plek citeert Barnard een uitspraak die hij op de radio heeft gehoord: 'Het gaat niet om de kerk, maar om de verkondiging van het evangelie.' Barnard vertelt niet wie de uitspraak heeft gedaan, want hij schrijft over een stem. Maar Zijderveld herkent er ene Hoekendijk in.

Dat is toch fascinerend, dat een lezer in 2010, het jaar waarin Een zon diep in de nacht is verschenen, een stem weet te duiden die meer dan een halve eeuw daarvoor op de radio is gehoord door een dagboekenschrijver.

De notities van Barnard zijn sowieso zeer interessant en inspirerend. Hij schrijft over zijn predikantenbestaan, zijn liefde voor zijn vrouw, zijn moeizame verhouding tot de kerk, zijn kinderen, theologische en literaire kwesties et cetera.

Mocht het niet tot een onderhoud met Ingmar Heytze komen, dan heb ik nu reeds zoveel plezier aan zijn Willem Barnard beleefd, dat de inspanningen vooraf en die vijf euro alle moeite waard zijn geweest.

Over 'Zo vergeefs is het niet' van Stefan Nieuwenhuis

Net geen negen jaar na zijn benoeming tot stadsdichter van Groningen is van Stefan Nieuwenhuis een roman verschenen waarin ene Hein Heusz hoopt te worden benoemd tot stadsdichter. Omdat ik Nieuwenhuis nog wil interviewen over Zo vergeefs is het niet hou ik mijn oordeel vooralsnog voor me, maar maak ik zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever iets van deze uitgave openbaar:

'Het systeem is verrot, maar hé, zo is de wereld.

Neem het OCC. Daar presteren ze het om het hele jaar geen bal uit te voeren en in juli, als iedereen met vakantie is, een geweldig groots opgezette dag te organiseren rondom alle thema’s waarvoor ze subsidie krijgen toegeschoven: van talent scouting tot laagdrempelige cultuurparticipatie voor minderheden en mensen uit zwakke postcodegebieden. Er schijnen vier mensen fulltime bezig te zijn het percentage analfabete veertigplus-allochtonen binnen de letterensector op niveau te houden. Allochtonen, vooral de duidelijk herkenbare, zijn er niet zoveel in onze culturele scene, vandaar de subsidie. Ze worden financieel geprikkeld om mee te doen aan de hun wezensvreemde autochtone taalkunst, om het maar eens plat te zeggen. Ze hebben niets met onze kunsten en dat wordt opgelost door ze tijdens poëzieslams de maat te laten aangeven op een trommel. Of ze worden vooraan gezet als de lokale omroep langskomt om te filmen, waarmee in een handomdraai weer een ton of drie is veiliggesteld. Zo houden die clubs zich in stand.'

Voor de cover van Zo vergeefs is het niet schakelde Nieuwenhuis striptekenaar en illustrator Typex in. Uitgever is van het boek – een satirische roman met flappen – is Douane. Ik had bij dit stukje graag een foto geplaatst van een opengeslagen boek, maar dat gaat niet, want het boek klapt steeds dicht. Vooralsnog weiger ik het als teken te zien.

Tom America met Delphine Lecompte

Tom America stuurde een link naar een videoclip bij Je bent mijn verlosser, maar zo gedraag je je niet, een poëziemuziektrack op basis van een  gedicht van Delphine Lecompte. De track is afkomstig van het album Wonden en brutaliteit waar Lecompte zich nogal boos over heeft gemaakt. Een publiciteitsdingetje, vermoed ik. Met de kwaliteit van het album is niets mis. Sterker, het album is zeer goed. 

De vertoning van de clip valt samen met met de deelname van Lecompte aan de Vlaamse versie van het televisieprogramma De Slimste Mens. Ze schijnt het daar zo goed te hebben gedaan dat mensen via sociale media laten weten dat ze met haar willen trouwen. De afleveringen zijn via deze link terug te kijken. Ik merk ook dat een oud interview met de dichteres weer in trek is. Lees dat stuk hier.

Van Pamelen, Komrij, Van Wissen, Rawie en Boswijk

Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar stuurde op verzoek een drukproef van Bravogeroep en enthousiast gefluit, het nieuwe boek van plezierdichter Frank van Pamelen. Hoewel de verschijning nog even op zich laat wachten, 22 september is de dag, ben ik meteen begonnen met lezen. Reeds bij het voorwoord was ik blij dat ik daartoe had besloten:

Na nog twee van zulke voorwoorden, ondertekend door Peter R. de Vries en Joost van den Vondel, trof ik verderop in het boek een gedicht aan opgedragen aan Driek van Wissen. Het is geschreven bij het overlijden van van deze Dichter des Vaderlands in mei 2010.

Nu wil het toeval dat Jean Pierre Rawie vorige week middels zijn column in Dagblad van het Noorden steun zocht om een Arriva-trein naar Driek te laten vernoemen. Hij deed dat eerder in 2011, zie ook hier. "Het lijkt mij nog steeds minder erg naar Oost-Groningen te moeten reizen als dat met de 'Driek van Wissen' kan", aldus Rawie.

Prompt leidde het tot een ingezonden brief in de krant van Arjen Boswijk, eveneens dichter. Boswijk wil de oproep breder trekken en ijvert nu om een straat, een weg, een trein op plein naar Van Wissen vernoemd te krijgen. Hij haalde er de nieuwskolommen van Oog Tv mee.

Er kwam bij de krant nog een ingezonden brief op de column van Rawie binnen, geschreven door iemand van wie ik de volledige naam niet zal prijsgeven:

'Beste Jean Pierre Rawie, je artikel met interesse gelezen, maar ik wil je toch even op wat tekortkomingen wijzen in je verhaal. Namelijk dat er in Nederland wel degelijk straatnamen zijn vernoemd naar toen nog levende personen.

Ik wil je wijzen op wat plekken in Utrecht waar bijvoorbeeld nog de toen nog levende Anton Geesink, een naar hem vernoemde straat kreeg. Vervolgens is er 'n Jochem Uytenhagepad   gekomen, genoemd naar deze Utrechtse schaatser. En er is bijvoorbeeld ook 'n Daphne Schippersbrug, de hardloopster, in m'n oude geboortestad aanwezig.

Nu woon ik alweer zo'n 7 jaar, met veel plezier in het geweldige Emmen, sinds m'n pensionering.'

Einde ingezonden brief.

Wellicht is het in dit verband aardig om te weten dat tussen Emmen en Zwolle sinds 2012 Arrriva-treinen rijden die zowel naar dode als levende beroemdheden zijn vernoemd: Jannes, Zegering-Hadders, Harry Muskee, Daniël Lohues, Mien Ruys en vele anderen. Geen plezierdichters, inderdaad.