Woest en Ledig

De Literaire Hemel keert terug in Amen

Na een seizoen vol improvisaties keert De Literaire Hemel komende vrijdag, 8 oktober, terug in café De Amer voor schrijversinterviews mét publiek. Te gast zijn dit keer Lévi Weemoedt, Dirk Wolthekker en Leentje Vandemeulebroecke. Interviewers zijn Annette Timmer en Joep van Ruiten.

Vandemeulebroecke is de kleindochter van Stijn Streuvels (1871 – 1969), een van de grote schrijver en vernieuwers uit de Vlaamse en dus Nederlandstalige letteren. Vandemeulebroecke schreef het nawoord in Ingooigem, Herinneringen uit Het Lijsternest, een recent verschenen deel in de Privé-domeinreeks van De Arbeiderspers.

Journalist en historicus Wolthekker is auteur van Verre verwachtingen, een boek waarin hij het leven reconstrueert van Roelfina Wolthekker uit Groningen die na het verlaten van het weeshuis in haar geboortestad aan het begin van de vorige eeuw de wereld introk en in Chili eindigde.

Van Lévi Weemoedt (foto Tjeerd Visser) verscheen eind september het boek Het nut van Lodesteijn, een vervolg op De ziekte van Lodesteijn uit 1986. In Het nut wordt verteld hoe een werkloze leraar oude talen zijn weg zoekt in de hedendaagse maatschappij. Is er nog wel plaats voor hem, of leeft hij te veel in het verleden?  Later deze maand verschijnt van Weemoedt een nieuwe dichtbundel, Het leven is zo eenzaam niet.

De muziek in De Amer wordt verzorgd door pianist Maarten Koekkoek. Verder is het handig om te weten dat kaarten online kunnen worden gekocht www.literairehemel.nl en dat bij de deur wordt gecontroleerd met behulp van de CoronaCheck-app. Toegangsprijs is 18,50 euro, inclusief twee consumpties. Aanvang 20.15 uur. Reserveren via reservering@literairehemel.nl

Aan Eva Broekmann ligt het in ieder geval niet

Afgelopen zaterdagmiddag woonde ik in de bibliotheek van Emmen een deel bij van De Uitdaging, een initiatief dat door de organiserende Stichting Taalpodium Emmen ook wel Taalmaand wordt genoemd. Dit vermoedelijk ter vergroting van de verwarring onder het potentieel nieuwsgierige publiek.

Toen ik plaatsnam op een van de stoeltjes was het niet erg druk in de bibliotheek. Na aftrek van individuele organisatoren en deelnemers telde ik in de gauwigheid acht vrijwillige toeschouwers en toehoorders. Eerder was het Taalmaand-symposium over de toekomst van de streektaal, waar De Uitdaging mee zou beginnen afgelast wegens gebrek aan belangstelling.

Een geringe opkomst. Hoe kan zoiets? Was er iets mis gegaan bij de pr-afdeling?

Ik moest denken aan een interview met topambtenaar Gerrit Kamstra voor de Drentse cultuur in de zaterdageditie van Dagblad van het Noorden. "Drenten kijken over het algemeen héél erg de kat uit de boom. Maar daar moet je [als aanjager of organisator van culturele activiteiten] dwars doorheen, anders lukt het niet", had Kamstra in de krant opgemerkt.

Hoe je als provinciaal gesubsidieerde of ongesubsidieerde cultuurorganisatie ergens 'dwars doorheen' kunt, en wat dat precies betekent, legde de cultuurambtenaar niet uit in het interview. Wellicht was het hem door de dienstdoende journalist van DvhN niet gevraagd, dat kan natuurlijk ook.

Met de kwaliteit van het programma van De Uitdaging had de geringe belangstelling weinig tot niets te maken. Zo zag ik eerst de voortreffelijke zangeres Martijje Lubbers en haar begeleider Tony Hoying optreden. En mocht ik daarna luisteren naar voordrachten van de gemeentedichters Berendy Gähler en Eva Broekmann.

Met name die laatste viel in positieve zin op. Ik had haar al een tijdje niet meer gezien en gehoord; wel gelezen – begin dit jaar is haar debuutbundel Overpeinzers verschenen. Broekmann bleek zich te hebben ontwikkeld tot spoken word-artiest, met bijpassende gebaren en intonaties. Wat mij verbaasde, was het gemak waarmee ze ook haar oudere teksten bij wijze van remix van een modieuzer geluid heeft voorzien.

Eddie Zinnemers deed de presentatie. Hij greep de gelegenheid aan aandacht te vragen voor activiteiten die later deze maand plaatsvinden onder de paraplu van De Uitdaging: verschillende taalpubquizzen, het open Drents Kampioenschap Scrabble, een filosofiecafé, een bijeenkomst met slammers en als afsluiting het Nederlands Kampioenschap Light Verse op 31 oktober. Zie verder www.taalpodiumstem.nl.

Wat Zinnemers ook deed, was het schaarse publiek oproepen protestbrieven te sturen naar de Emmer Courant, het weekblad waar de gemeentedichters van Emmen al jaren een halve column met hun teksten mogen vullen. Aan het einde van de Taalmaand houdt dat op. De gemeentedichters verliezen daarmee hun papieren podium. Waarom dat is, vertelde Zinnemers er niet bij.

Kunst en cultuur in Drenthe, het is en blijft raadselachtig.

Wat raves en poëzie gemeen hebben: eenzaamheid

Aangekomen op de bovenste verdieping van het spectaculaire Eesti Kunstimuuseumi in Tallinn – een ontwerp van de Finse architect Pekka Vapaavuori, opgeleverd in 2006 – bleek daar een duistere tentoonstelling over rave-cultuur gaande: Terve öö üleval. Reivikultuur lähivaatlusel. Trof ik het even.

De opening van de tentoonstelling werd gevormd door twee schermen met geluidloze videobeelden van een dansfeest gefilmd door Bogomir Doringer: I dance alone. Rechts zag ik vanuit vogelperspectief een eenling dansen. Links werd vanuit datzelfde perspectief een dansende meute getoond. Zo had ik het niet eerder bekeken.

Het tweede 'werk' – Exhibition Proposals – bleek een reeks affiches van fictieve evenementen gemaakt door Jeremy Deller, een Brits kunstenaar. Mijn oog bleef onder meer hangen bij de belofte van een avond in Manchester over of met de poëzie van Shaun William Ryder, in mijn huis niet alleen bekend als voorman van Happy Mondays en zanger van 24 hour party people, maar ook van Black Grape en als solo-artiest.

Later tijdens mijn bezichtiging bekeek ik van diezelfde Deller de documentaire Everybody in the place waarin de Britse rave-cultuur van de jaren tachtig en negentig wordt verklaard aan een groep Britse studenten. Zeer interessant, ook omdat Deller onder meer een overtuigend verband weet te leggen tussen het neerslaan van de Miners' strike (oppressie) en de opkomst van de Travellers (vrijheidsverlangen).

Ik trof in Tallinn ook twee Nederlandse kunstwerken aan. De eerste was het diorama Oblivion waarvoor Anne de Vries een hardstyle-feest op schaal heeft nagebouwd. Het tweede werk was een video-installatie van Rineke Dijkstra die in de jaren negentig bezoekers van feesten in Liverpool en Zaandam uitnodigde om zich los van de massa in een aparte ruimte te laten filmen.

Wat mij zeer beviel aan de tentoonstelling was het abstracte en conceptuele karakter. Van een kunstenaar met de naam Kiwa werd bijvoorbeeld Rhythm is rhythm getoond: een minimale installatie opgebouwd uit twee draaitafels, een mengpaneel en twee lichtwerken. Geen geluid, Derrick May's Strings of life mochten we er zelf bij bedenken.

De video Hydra Decapita van The Otolith Group geïnspireerd op de Afro-Futuristische theorieën van het duo Drexciya ging mij iets te ver. De Aftermath-serie van Anna Lena Krause kon ik daarentegen beter plaatsen, vermoedelijk omdat het hier zwart-wit fotoportretten betrof van bezoekers aan een Duitse technoclub.

Weer buiten het museum vond ik ergens op internet een interview met curator Kati Ilves. Een interviewer stelt daarin dat de videowerken in de tentoonstelling het ondergrondse nachtleven esthetisch en poëtisch verbeelden en wil vervolgens weten wat raves en poëzie gemeen hebben.

Daarop zegt Ilves het volgende:

"Ik denk dat er in beide een enorm potentieel voor vrijheid zit. Van alle kunstvormen is poëzie misschien wel de meest onbeperkte – het stelt je in staat te zijn wie je bent. Een goede rave heeft hetzelfde effect. Deze ervaring is volledig uniek - het is individueel, maar het poëtische karakter ervan ligt in het feit dat het een collectieve ervaring van eenzaamheid is."

Op bezoek bij Aspazija in Jürmula

Tijdens een poging om een glimp van de Golf van Riga op te vangen, besloot ik in de Letse badplaats Jürmula de voormalige woning van Aspazija te bezoeken. Dat ging niet vanzelf. In de hal naar het huis, tegenwoordig een klein museum, moest eerst een klasje schoolkinderen zich naar buiten wringen.

Toen dat gebeurd was, kreeg ik een headset overhandigd zodat ik al wandelend door haar woning naar het levensverhaal van deze journalist, dichter en theaterschrijver kon luisteren. Aspazija, geboren als Elza Rosenberga (1865 – 1943), had het bij leven en welzijn goed voor elkaar.

Voor een belangrijk deel ontleende ze haar status aan Rainis (1865 – 1929), die niet alleen dichter des vaderlands van Letland, maar ook politiek zeer invloedrijk was. Rainis schreef onder meer aan de grondwet toen Letland na de Eerste Wereldoorlog kortstondig een zelfstandige staat probeerde te zijn.

Over de poëzie van Aspazija wil ik geen oordeel vellen, wat via de headset tot mij kwam, klonk zoetig en romantisch. Waar ik wel een uitspraak over wil doen, is de manier waarop de Letten haar op een voetstuk hebben gezet, met lichtprojecties en al, vermoedelijk in een patriottische poging om te laten zien dat Letland, ondanks de Sovjetbezetting, over een geschiedenis met eigen cultuurdragers beschikt.

Hoe dan ook, de voormalige woning in Jürmula is een paar jaar geleden zeer grondig gerestaureerd en geeft nu een alleraardigst beeld van hoe een auteur in de eerste helft van de vorige eeuw in Letland kon werken en leven. En dat is nog niet alles. Aangekomen bij het strand langs de Golf van Riga zag ik dat op een duin een bronzen beeld van Aspazija was neergezet.

Ineens moest ik aan het beeld van Ida Gerhardt op de IJsselkade van Zutphen denken. In sommige landen worden de dichters een stuk kleiner gehouden.

In het Latvijas nacionalais makslas muzejs

Omdat ik toch Riga was, bezocht ik het Latvijas nacionalais makslas muzejs, een in een monumentaal pand gevestigd museum voor de beeldende kunst van Letland. Wat voor kunst ik er kon aantreffen, wist ik niet vooraf, maar achteraf viel het mij beslist niet tegen.

Wat daarbij vermoedelijk een rol speelde, was een grondige verbouwing die een of twee jaar eerder had plaatsgevonden. De Letten waren aan het spitten geslagen waardoor in de kelder, of net iets daaronder, een semi-openbaar depot inclusief een nieuwe tentoonstellingszaal kon worden verwezenlijkt.

In voornoemde zaal was een expositie te zien met de Engelse titel The Riga Group of Artists – 100. Getoond werden werken van Letse kunstenaars die zich aan het begin van de vorige eeuw hadden doen gelden, zo'n beetje in de periode dat Letland voor het eerst een eigen koers kon varen, nu eens niet gestoord door oprukkende Duitsers en Russen. Dat duurde maar kort.

Geen van de namen van de kunstenaars kwam mij bekend voor. Maar een van hen sprong er wat mij betreft tussenuit, mogelijk omdat ik van zijn hand in andere museumzalen ook al werk had zien hangen: Valdemars Tone. Bij het verlaten van het museum bleek ik tien van zijn schilderijen te hebben gefotografeerd, allemaal portretten. Ze zijn hieronder te zien.

Een podcastserie over de Nedersaksen, uut Zwolle

Post uit Zwolle. Hedon Productiehuis en de IJsselacademie laten weten dat ze een podcastserie zijn begonnen over de Nedersaksen, de mensen die nog Nedersaksisch kunnen praten. De eerste aflevering staat inmiddels online. Citaat uit het persbericht:

"De Nedersaksen is een podcast waarin Hendrik Jan Bökkers, bekend van het razend populaire televisieprogramma ‘De Beste Zangers’ en zijn band Bökkers, en Albert Bartelds van de IJsselacademie je onderdompelen in de Nedersaksische cultuur, taal en geschiedenis. Er zijn gesprekken met diverse ‘cultuurdragers’ uit de Nedersaksische regio en er is regelmatig livemuziek in een van de Nedersaksische streektalen.

Voor podcast De Nedersaksen gaan Albert Bartelds en Hendrik Jan Bökkers dieper in op de Nedersaksische cultuur. Want waar staat het eigenlijk voor en welk gebied valt er precies onder? En waar komen al die streektalen eigenlijk vandaan? Hoe is het bijvoorbeeld om als muzikant, filmer of kunstenaar in dit gebied te wonen en vanuit hier te werken? Hoe is het om in je streektaal te schrijven en te zingen en hoeveel invloed heeft de regio waar je geboren en getogen bent op het werk dat je maakt?"

Zie ook www.denedersaksen.nl. Bijgevoegde foto met links Albert Bartelds en rechts Hendrik Jan Bökkers is gemaakt door Thomas Bartelds.

'Ondrents station is mooiste gebouw van Drenthe'

Bij restaurant Wollegras in Weiteveen zijn zaterdag de Drentse Architectuurprijzen uitgereikt. Een vakjury - Martine Drijftholt, Karen de Groot, Niek Verdonk en Rick Abelen - koos Station Assen als mooiste gebouw van Drenthe. De voorkeur van het publiek ging uit naar stadsboerderij ’t Nije Hoff in Emmen. Laatstgenoemde gebouw kreeg ook een circulariteitsprijs voor het meest duurzame project.

In het persbericht over de uitreiking worden de architecten en opdrachtgevers vreemd genoeg niet genoemd. Bij deze dan: Station Assen is in opdracht van de gemeente Assen, ProRail en de Nederlandse Spoorwegen ontworpen door Powerhouse Company en De Zwarte Hond. Citaat uit het persbericht:

"De stedelijkheid van het nieuwe stationsgebied is een architectonisch en stedenbouwkundig toonbeeld voor andere steden, ver buiten de provinciegrenzen. Alles in het stationsgebied loopt zo vloeiend over in de omgeving dat Assenaren al bijna niet meer weten hoe het vroeger was. En als middelpunt prachtige lichte luifel, als een kroon op deze nieuwe plek in de stad.

De samenwerking tussen alle partijen is hier te prijzen. De stad maakt een succes van het station en andersom. Deze architectuurprijs is voor het station, omdat op een haast ondrentse wijze en tegelijkertijd met precies de goede schaal en sfeer, Assen nu meer is dan de hoofdstad van de provincie."

Het gebouw is sinds 2018 in gebruik en wordt in het persbericht omschreven als 'een nieuw Drents icoon' en 'toegangspoort tot de provincie Drenthe'. Wat wordt bedoeld met 'op een haast ondrentse wijze' roept eveneens vragen op.

Stadsboerderij ’t Nije Hoff in Emmen is in opdracht van de broers Rick en Gert-Jan Nijhoff ontworpen door Hendrik Klinkhamer. Uit het persbericht over de toekenning van de circulariteitsprijs:

"De jury heeft bijzonder veel waardering voor hoe in dit project een nieuwe noodzakelijke verbinding tussen landbouw en maatschappij vorm heeft gekregen. Niet alleen geeft dit project een (deel van het) antwoord op praktisch-technische duurzaamheidsvragen, maar vertegenwoordigt ook de sociale aspecten van duurzaamheid, die zowel in de functie van stadsboerderij als uit de betrokkenheid van omwonenden bleek. De architectuur, de gekozen materialen en detaillering, is verbluffend in z’n eenvoud en de aandacht voor de omgeving is groots."

Nu even niet

Woest & Ledig schort de berichtgeving tijdelijk op.

De Podagristen, nu ook als tentoonstelling

Het Stedelijk Museum Coevorden en Stadtmuseum Nordhorn hebben de handen ineen geslagen voor een kunsttentoonstelling geïnspireerd door de Podagristen, de drie mannen die in 1843 met een reisverslag de literatuur in Drenthe moderniseerden.

Beloofd wordt 'een tentoonstelling die een andere kijk biedt op een stukje geschiedenis van Coevorden, Zuidoost-Drenthe, Nordhorn en Graafschap Bentheim'. Uit een persbericht: "Door het verhaal van De Drie Podagristen tegenover hedendaagse kunst te plaatsen als een reactie op dit verhaal, wordt er op een vernieuwende manier naar de geschiedenis van deze plaatsen gekeken."

De kunstenaars zijn verbonden aan kunstcollectief SMALT en werken in verschillende disciplines: schilderkunst, grafiek, beeldhouwkunst, installatie en fotografie. Tijdens de tentoonstelling in Coevorden is een originele druk uit 1843 te zien van Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst door drie Podagristen, het boek van Alexander Lesturgeon, Harm Boom en de Coevorder uitgever Dubbeld Hemsing van der Scheer.

De tentoonstelling is vanaf 12 september te zien in Coevorden en vanaf 14 september  in Nordhorn te zien. SMALT-Podagristen loopt tot en met 27 maart en gaat vergezeld van een tentoonstellingsgids met een routekaart van het 75 kilometer lange Podagristenpad tussen Coevorden en Nordhorn.

Net verschenen bij uitgeverij Ter Verpoozing: een boekje van Peter Geerdink waarin een 52 kilometer lange Podagristen-wandel- en fietsroute tussen Coevorden en Nieuw-Schoonebeek wordt beschreven. Ter Verpoozing bracht eerder een reeks boeken uit met teksten van de Podagristen aangevuld met verwante verhalen en beschrijvingen. Zie ook deze link.

Arjen Boerstra komt zichzelf tegen in Assen

Een van de meest opmerkelijke kunstenaars in Noord-Nederland is Arjen Boerstra, een man met zo'n fijn gevoel voor humor dat het publiek wel eens vergeet te lachen. Boerstra is een vakman die afgaand op zijn kunstprojecten half in deze eeuw en half in de negentiende eeuw lijkt te willen leven. Een romanticus, ook dat nog. Dezer dagen woont hij ter gelegenheid van Kunst aan de vaart in een zelf getimmerd huisje in Assen. Het huisje is, zoals vaker bij hem het geval is, een zolderkamer.

Toen ik Boerstra een paar jaar geleden interviewde vertelde hij dat zijn kunstenaarschap in die kamer is begonnen: "Ik was drie jaar van de academie af, en ik verlangde ernaar weer fris tegen de wereld aan te kijken. Ik wilde terug naar de tijd dat ik nog niet was overvoerd door informatie, toen ik nog bij mijn ouders woonde en droomde over het bouwen van hutten, van vliegtuigen en bootjes. Ik dacht: misschien kan ik dat gevoel terugkrijgen door mijn zolderkamer van spaanplaat opnieuw te bouwen."

Het gegeven dat Boerstra zich wederom in zijn zolderkamer heeft teruggetrokken, nu in Assen, doet vermoeden dat hij dat gevoel nooit heeft gevonden of dat hij het ergens opnieuw is kwijtgeraakt. De laatste keer dat ik hem sprak, twee jaar geleden, vertelde hij over zijn burn-out en de vragen en antwoorden die daaruit voortvloeiden. Hij vertelde over zijn behoefte om zaken vast te leggen en zijn hang naar aandacht. "Misschien zoek ik wel bevestiging dat ik besta", zei hij.

Als dat het geval is, zoekt hij die bevestiging nu in eenzaamheid in de publieke ruimte. Boerstra heeft zich dit keer opgesloten om naar eigen zeggen  erachter te komen wanneer hij zichzelf 'flink tegenkomt'. Volgens zijn voorspelling, afgelopen zaterdag bij het betreden van de kamer, zou dat op de vierde dag gebeuren. Toen ik gisteren zijn dagelijkse videoverslag op YouTube bekeek, maakte hij klagerige indruk. Nog vreemder was dat de videobeelden 'dubbelden', alsof ze over elkaar werden afgespeeld.

Het lijkt alsof Arjen Boerstra zichzelf inderdaad is tegengekomen.