Woest en Ledig

De muziekkoepel van Middelstum

Ontdekt tijdens een fietstochtje door Noord-Groningen: de muziekkoepel van Middelstum. Als ik het wel heb, is het een particuliere koepel op grond van Klaas Oomkes, wonende aan de Menthedalaan. Het podium is in oude luister hersteld als onderdeel van herstelwerkzaamheden aan de tuin. Het aantal muziekkoepels en -tenten in Groningen komt daarmee op twaalf.

Waarheid, Westerbeek en Wilhelmus

Het idee bestond al langer en raakte in een stroomversnelling toen de Maand van de Filosofie naderbij kwam. Toen die maand werd verplaatst, naar juni, besloten we toch maar door te zetten. En zo is het gekomen dat de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant deze week over De Waarheid gaat.

Job van Schaik legt uit wat het probleem met waarheid is, en schroomt daarbij niet te melden dat het begrip ook wordt behandeld in het boekje dat hij met Wouter Slob maakte, Van God spreken. Kirsten van Santen interviewde filosoof Stine Jensen, Gitte Brugman sprak met fotokijker Hans Aarsman, Jacob Haagsma legt in een stuk verbanden tussen Milli Vanilli, Seasick Steve, Jazz Sabbath, Lana Del Rey en Dotan.

Met dank aan eindredacteur Janna Zuiderveld voorts op de boekenpagina's aandacht voor Jona Lendering, Annelies Verbeke, Het Onwijs Grote Filosofie Boek, Coen Simon en herinneringen aan Theo Kars, Carl Friedman, het Oera Linda-boek, Patrick Demompere en Boudewijn Büch.

Zelf heb ik behoorlijk wat werk gehad aan het verwerken van antwoorden die Elbert Westerbeek gaf op vragen over zijn kijk op waarheid, inspraak, Gele Hesjes, Centra voor Visieontwikkeling en Besluitvorming, een burgerinitiatief dat het heimelijk toepassen van weermodificatie onderzocht wil zien, nepnieuws, framing, kwakzalverij en de vermeende complotten van Benjamin Fulford.

Voor wie dit alles veel te veel is, is er ook nog een stuk over het Wilhelmus zoals dat ooit werd vertaald en toegelicht door Willem Wilmink. Dit vanwege de rubriek Eindelijk tijd voor…, het applaus voor helden, Rutte als vader des vaderlands, het hedendaags nationalisme en een oproep van het Concertgebouworkest om 27 april het volkslied mee te zingen of mee te spelen bij wijze van 'een groots en positief gebaar van saamhorigheid in deze moeilijke periode'.

Toosje, wat gebeurde er op 16 april 1945?

Voor zijn boek Stemmen van de bevrijding interviewde Frank von Hebel tientallen mensen over hoe zij in de provincie Groningen de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding hebben beleefd. Ik, op mijn beurt, interviewde Frank von Hebel voor een stuk dat zaterdag in Dagblad van het Noorden moet verschijnen.

Vandaag, 16 april, is het 75 jaar geleden dat de stad Groningen werd bevrijd. Op bladzijde 212 van Stemmen van de bevrijding vertelt Toos Okker wat zij die dag meemaakte. Ze was toen 9 jaar:

"Op 16 april heerste er een vreemde uitgelaten stemming in onze straat en vrijwel iedereen was buiten. Zo ook mijn vriendinnetje Marietje Everards en toen ik haar vroeg of ze wel een glaasje limonade wilde, ging ze graag mee naar ons huis. Op het moment dat ze achter me liep en wij voor de deur stonden, hoorde ik een vreemd fluitend geluid. Ik draaide me om en zag dat mijn broer, die aan de overkant stond, gebaren maakte dat wij naar binnen moesten gaan.

Op dat moment viel Marietje, die ongeveer een meter achter mij stond, om en kon ik geen enkel contact meer met haar krijgen. Ik zag iets vreemd aan haar gezicht en ging snel naar binnen om mijn moeder te halen. Zij was als medewerkster van de E.H.B.O. de hele nacht in touw geweest om slachtoffers te helpen en lag even op de divan te rusten.

Mam handelde snel. Marietje werd naar het Academisch Ziekenhuis gebracht, maar het mocht allemaal niet baten. Ze was door een verdwaalde kogel in haar hoofd geraakt en was toen ze op straat lag waarschijnlijk al overleden. Wat daarna volgde kan ik me nog zo goed herinneren en ik voel nog de handen van haar vader die aan mijn armen schudde en vroeg: ‘Toosje, wat is er gebeurd?’ Ik voel dat nog."

Over persconferenties en trage journalistiek

Als je televisie kijkt, zie je nog eens wat. Gisteren zag ik bij de publieke omroep twee praatprogramma's met aandacht voor een persconferentie van Donald Trump, M en Op1. In beide programma's werd schande gesproken over de manier waarop de president van de Verenigde Staten tijdens die conferentie de verzamelde pers te woord stond en hoe hij een persconferentie in het Witte Huis gebruikte om zichzelf te verkopen.

Mijn speciale aandacht ging uit naar de mengeling van verbazing en instemming waarmee in de programma's werd gereageerd op het besluit van – onder meer – de Amerikaanse televisiezender MSNBC. Die durfde het aan de uitzending van de persconferentie te onderbreken tot de conferentie weer gebruikt zou worden waarvoor zij bedoeld was: het verstrekken van informatie door het Coronavirus Crisisteam.

Ik moest denken aan een recent besluit van de makers van het NOS Journaal om de uitzending van een persconferentie van premier Rutte en zijn ministers over de aanpak van de coronacrisis te onderbreken, vermoedelijk omdat deze te lang duurde. Ook op dit besluit werd met verbazing gereageerd. Van instemming was echter geen sprake. Hoe bestond het! Dat journalisten zomaar ergens een punt neerzetten! En dat in een rechtstreekse uitzending!

Er is iets voor te zeggen dat persconferenties live worden uitgezonden. Het publiek krijgt 'alle informatie' mee en kan zo op basis van eigen waarneming een eigen mening vormen. Het is ook handig voor alle deskundigen die, om welke reden dan ook, niet bij de persbijeenkomst aanwezig konden zijn. Dankzij de uitzendingen kunnen ze later op de avond alles mooi duiden.

Wat vergeten dreigt te worden, is dat persconferenties niet voor iedereen bedoeld zijn. Persconferenties zijn bedoeld om de pers van informatie te voorzien. Zodat zij, op basis van die verstrekte informatie en aanvullende antwoorden, kunnen berichten over wat zij hebben vernomen. Waarbij het altijd weer de vraag is óf er wel over de persconferentie bericht moet worden.

Zat er nog iets nieuw in de persconferentie van Trump? Nee, het gebruikelijke gescheld op journalisten en gezeur over fake-news. Jammer, dan kiezen we een ander onderwerp.

Journalistiek is selecteren. Dat is heel iets anders dan de microfoon open zetten en de informatiestroom live de huiskamers in laten lopen. Waarna het publiek de indruk heeft volledig geïnformeerd te zijn, maar in werkelijkheid wordt opgezadeld met eenzijdige informatie. Alsof je als klant bij de bakker geen brood koopt aan de balie, maar doorloopt naar de bakkerij waar je allerlei losse ingrediënten krijgt toegeworpen. Anders nog iets?

In geval van Trump is het besluit van de televisiezender MSNBC om de uitzending te onderbreken geen kwestie van opmerkelijk en bijzonder, maar ouderwetse, trage journalistiek. In het geval van Rutte en het NOS Journaal is dat niet veel anders.

Tien foto's van Marcel Jurian de Jong

Marcel Jurian de Jong uit Assen is een voortreffelijk fotograaf. Dat bewijst hij ook nu 'de maatschappij tot stilstand is gekomen'. Hieronder tien foto's van zijn hand, die sinds 1 april in de Drentse editie van Dagblad van het Noorden hebben gestaan:

Goede Vrijdag

"En toen zij kwamen op de plaats, genaamd Hoofdschedel plaats, kruisigden zij Hem aldaar, en de kwaaddoeners, den een ter rechter zijde en den ander ter linker zijde.

En Jezus zeide: Vader, vergeef het hun; want zij weten niet, wat zij doen. En verdelende Zijn klederen, wierpen zij het lot.

En het volk stond en zag het aan. En ook de oversten met hen beschimpten Hem, zeggende: Anderen heeft Hij verlost, dat Hij nu Zichzelven verlosse, zo Hij is de Christus, de Uitverkorene Gods.

En ook de krijgsknechten, tot Hem komende, bespotten Hem, en brachten Hem edik;

En zeiden: Indien gij de Koning der Joden zijt, zo verlos Uzelven.

En er was ook een opschrift boven Hem geschreven, met Griekse, en Romeinse en Hebreeuwse letters: Deze Is De Koning Der Joden.

En een der kwaaddoeners, die gehangen waren, lasterde Hem, zeggende: Indien Gij de Christus zijt, verlos Uzelven en ons.

Maar de andere, antwoordende, bestrafte hem, zeggende: Vreest gij ook God niet, daar gij in hetzelfde oordeel zijt?

En wij toch rechtvaardiglijk; want wij ontvangen straf, waardig hetgeen wij gedaan hebben; maar Deze heeft niets onbehoorlijks gedaan.

En hij zeide tot Jezus: Heere, gedenk mijner, als Gij in Uw Koninkrijk zult gekomen zijn.

En Jezus zeide tot hem: Voorwaar, zeg Ik u: Heden zult gij met Mij in het Paradijs zijn."

Lukas 23:33-43

Over het vernieuwde stationsgebied van Coevorden

Ik ging naar Coevorden om de nieuwe spoortunnel te bekijken. Ter plekke werd ik allerminst teleurgesteld. Er was niet alleen een tunnel gegraven, een groot deel van het stationsgebied bleek vernieuwd. En wel zo grondig dat ik dacht: Het kon minder.

Na een paar keer heen en weer lopen, vroeg mij af of het niet minder had gemoeten.

Mosterd na de maaltijd.

Volgens persberichten die in februari zijn verspreid is 'met de vernieuwing van het stationsgebied een aantrekkelijke omgeving gerealiseerd waar het prettig is om te verblijven en waar (gemotoriseerd) verkeer niet langer de boventoon voert'.

Volgens mijn eigen waarneming is vermoedelijk veel geld uitgegeven om een verkeerd gepland nieuw winkelcentrum, Holwert, toegankelijk te maken voor fietsers en wandelaars die het vervallen centrum van centrum willen ontvluchten. Dat geld is grotendeels afkomstig van een fonds ter compensatie van het niet aanleggen van de Zuiderzeelijn.

Die Zuiderzeelijn zou Amsterdam via de Flevopolder met Groningen verbinden. Coevorden zou aan die treinverbinding helemaal niets hebben – geen voordeel, geen nadeel. Waarom de stad dan toch gecompenseerd moet worden, vind ik raadselachtig.

Het oude gebied, achter het station, een verlaten bedrijventerrein met als pronkjuweel een Van Gend & Loos-loods zag er overigens niet uit, dat moet ook gezegd.

Het kan geen kwaad de verantwoordelijken voor de vernieuwing van het stationsgebied op te sommen: de gemeente Coevorden, de provincie Drenthe, ProRail, bouwgroep Heijmans en de Nederlandse Spoorwegen. Bedenker van het 'wensbeeld' dat het centrum van Coevorden in tijden van krimp moest worden vergroot is Shyam Khandekar.

Een naam van de architect die verantwoordelijk is voor het stationsgebied heb ik (nog) niet gevonden. Misschien was er geen architect. Ik heb wel een naam gevonden van een betrokken kunstenaar, Hans Muller. Die liet zich inspireren door de vele vernietigingen die Coevorden heeft meegemaakt.

 

Podium TV brengt cultuur aan huis

Met ingang van deze week doet Podium TV weer meer aan kunst en cultuur. Want: onder de noemer Cultuur aan Huis treden in de tv-studio te Heerenveen iedere dinsdag en donderdag noordelijke artiesten en kunstenaars op. En het wordt nog uitgezonden ook. Presentator van het nieuwe cultuurprogramma is Arno van der Heyden.

Gisteren hield hij de zingende liedjesschrijver Harrie Niehof op veilige afstand op de bank. In de rubriek 'Dichter op afstand' zagen we via Skype en de televisie Arjen Boswijk vanuit Groningen een gedicht voordragen. Ook was er een boekenonderdeel. De enthousiaste boekenaanprijzer Ronnie Terpstra prees vanuit boekhandel Van der Velde in Leeuwarden de biografie van Johan Cruijff door Auke Kok aan.

In de eerste zin van dit stukje schrijf ik bewust 'weer meer aan kunst en cultuur', omdat ik vijf jaar geleden regelmatig in de altijd verlaten tv-studio van Podium TV mocht aanschuiven bij het cultuuronderdeel van het praatprogramma Puur Noord. Toentertijd deed Annette Timmer de presentatie.

Ook toen kwamen verschillende gasten aan het woord. Ik mocht bepoeierd en geschminkt vertellen over het literaire leven in Drenthe, Friesland en Groningen. Later zag ik mezelf dan thuis op de buis voorbij komen. Aansluitend werden het programma Toneelmeesters van Arno van der Heyden en een documentaire van stichting Beeldlijn uitgezonden.

Ik weet niet hoeveel kijkers Puur Noord destijds trok. Ik weet wel dat mijn werkgever, NDC Mediagroep, in zee ging met Podium TV nadát het programma van de buis was gehaald. Het verband tussen het een en het ander heb ik nooit willen bedenken. 

De eerste aflevering van Cultuur aan Huis eindigde ermee dat Arno van der Heyden een boek overhandigde aan Harry Niehof, als dank voor zijn aanwezigheid, zijn liedjes en zijn teksten. Welk boek moet u zelf maar nakijken. Het was niet de nieuwe dichtbundel van Arjen Boswijk, Nergens is alles.

Daar zul je ze hebben

In zijn net verschenen essay In tijden van besmetting schrijft Paolo Giordano onder meer dit:

"De wereld is nog steeds een prachtige wilde plek. We denken dat hem helemaal hebben geëxploiteerd, maar er bestaan microbiële universums waar we geen idee van hebben, interacties tussen soorten waar we ons geen voorstelling van kunnen maken.

Door onze agressie jegens het milieu wordt contact met deze nieuwe ziektekiemen steeds waarschijnlijker, ziektekiemen die tot voor kort rustig in hun eigen natuurlijke niches verbleven.

Ontbossing brengt ons dichter bij habitats die niet op onze aanwezigheid hadden gerekend, en de onstuitbare verstedelijking idem dito."

Ik geloof dat Giordano hier een punt heeft. Wetenschappelijk bewijzen kan ik het niet, want het ontbreekt mij aan de benodigde kennis en de bijbehorende apparatuur zoals een microscoop. Maar het onderschrijven kan ik het wel.

Nadat ik eerder op televisie deskundigen hoorde vertellen over oprukkende everzwijnen in de buitenwijken van Berlijn en vossen in Londen. Nadat ik eerder bij Zweeloo een gedenkplaat van corten staal opgericht zag voor de terugkeer van de wolf in Drenthe ontdekte ik gistermorgen een vreemdeling in mijn eigen tuin: een fazant.

Nadat ik mijn telefoon tevoorschijn had gehaald voor het maken van een foto verdween het schepsel weer. Terug naar zijn of haar eigen niche.

Dat coronavirus, kunnen wij daar iets mee?

Collega Kirsten van Santen van de Leeuwarder Courant interviewde collega Erik Betten van het Friesch Dagblad over diens in 2018 verschenen thriller Quarantaine. In dat veelgeprezen boek ontsnapt bij de gaswinning in Groningen een dodelijke bacterie uit de grond waarna mensen die besmet raken als 'dodelingen' rondwaren. Om het gevaar in de dammen wordt Noord-Nederland geïsoleerd van de rest van land.

Ergens in het stuk, zaterdag stond het in zowel Dagblad van het Noorden als Leeuwarder Courant, zegt Betten dat hij blij en opgelucht is dat het pessimisme uit Quarantaine niet met de werkelijkheid strookt. Ook zegt hij dit: "Ik heb gemengde gevoelens over de hernieuwde belangstelling voor mijn boek."

Ik kan mij die gemengde gevoelens goed voorstellen. Voor je het weet word je gezien als iemand die profiteert van de ellende van het moment.

Op 30 maart ontving ik een persbericht van uitgeverij Prometheus waarin de verschijning van het boek De ogen van de duisternis van Dean Koontz wordt gekondigd. Het boek verschijnt morgen. In de mail bij het persbericht schrijft het hoofd publiciteit van Prometheus het volgende:

'Deze thriller werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1981 en beschreef toen al een verhaal over een dodelijk virus uit China dat zich over de wereld verspreidde.' In het persbericht zelf is een blurb opgenomen uit de Daily Mail: ‘Voorspelde deze thriller de uitbraak van het coronavirus?’

Wat ik mij hierbij afvraag, is hoe de vergadering verliep voorafgaand aan het besluit tot heruitgave. Zal iemand de vraag hebben opgeworpen: 'Dat coronavirus kunnen wij daar iets mee?' Iemand moet zich het boek van Koontz hebben herinnerd, wat niet gek is, hij schijnt 450 miljoen boeken te hebben verkocht. Zal daarna een discussie hebben plaatsgevonden? Zal het woord 'kies' zijn gevallen?

Ik heb vernomen dat op www.boekwinkeltjes.nl grote belangstelling ontstond voor De pest van Albert Camus waarna uitgeverij De Bezige Bij besloot dit boek opnieuw uit te geven. Mensen willen het boek blijkbaar lezen. Er is markt. Dan kan het goed zijn als er exemplaren beschikbaar zijn. Afgelopen week haalde de heruitgave van De pest positie 3 in de Bestseller 60.

Ik heb níet vernomen dat er vraag was naar De ogen van de duisternis van Dean Koontz. Bij Bol is een uitgave van Koontz' thriller beschikbaar, de heruitgave die morgen verschijnt, met weer die blurb uit de Daily Mail: 'Voorspelde deze thriller de uitbraak van het coronavirus?' Van De pest zijn meerdere uitgaven beschikbare, vrij dure exemplaren, 32 euro en 52 euro. Alsmede een ebook in het Fries, opvallend afgeprijsd van 12,99 naar 12,50 euro.

Ik begrijp dat mensen in tijden van crisis willen weten hoe mensen tijdens vorige crisis hebben gehandeld en dat boeken daarbij een rol kunnen spelen. Ik ben blij dat ik De pest in mijn jonge jaren heb gelezen. Ik ben ook blij dat ik in 2004 mede dankzij de Volkskrant een exemplaar van De stad der blinden van Jose Saragamo in handen kreeg. Momenteel lees ik met belangstelling het net verschenen essay In tijden van besmetting van Paolo Giordano.

De behoefte om De ogen van de duisternis van Dean Koontz te lezen, voel ik niet. Het antwoord op de vraag van de Daily Mail kan ik geven zonder het boek te hebben gelezen: Nee.