Woest en Ledig

De (armoede)kloof tussen het Noorden en het Westen

Interessant stukje van Gerdt van Hofslot in Dagblad van het Noorden, afgelopen zaterdag, over kansenkaart.nl. Die website, gebaseerd op onderzoek van de Erasmus School of Economics, brengt naar eigen zeggen 'in kaart in welke Nederlandse wijken kinderen de beste kans hebben om armoede achter zich te laten.'

Dat is listig opgesteld, die zin.

"De Kansenkaart beantwoordt deze vraag door met gepseudonimiseerde data een miljoen Nederlanders te volgen, vanaf de geboorte tot rond hun dertigste", aldus de website-makers. "We verbinden de plek waar mensen opgroeiden aan hoe het nu met hen gaat. Bekijk zelf waar en voor wie kansen ontbraken, en ontwikkel lokale oplossingen zodat kinderen armoede achter zich kunnen laten."

Citaat van Van Hofslot: "Op de kaart zijn een aantal opvallende verschillen te zien. Zo kleuren op landelijk niveau vooral het noorden van Nederland en delen van Limburg en Twente rood. Dit betekent dat dertigers die hun jeugd in delen van deze regio’s doorbrachten als volwassenen een minder hoog inkomen hebben dan leeftijdsgenoten die elders in het land opgroeiden."

Mijn vraag: Hoe kan dat?

Verderop in de krant van zaterdag een mogelijk antwoord in een artikel geschreven door Mannus van der Laan onder de kop 'Opgesloten in het Noorden'. Het artikel begint aldus: 'De huizenprijzen in Noord-Nederland lopen steeds verder uit de pas bij die in de rest van het land. De kansen voor noorderlingen om in de Randstad te kunnen wonen en werken nemen af.'

In het stuk komt Paul Elhorst, hoogleraar ruimtelijke econometrie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), aan het woord. Volgens Elhorst zijn koopwoningen op te vatten als vermogens. Het is naast pensioen vaak het grootste bestanddeel van het vermogen van mensen. Als je afgaat op de WOZ-waarden van koophuizen, dan hebben noorderlingen gemiddeld heel wat minder eigen vermogen dan inwoners van andere delen van het land.

Citaat het uit stuk: 'De invloedrijke Franse econoom Thomas Piketty beweert dat niet zozeer inkomensverdeling maar vermogensopbouw verantwoordelijk is voor een toenemende tweedeling in de samenleving. Koophuizen komen via nalatenschappen terecht bij volgende generaties.

Zo accumuleert rijkdom sneller in gebieden met duurdere huizen dan in streken waar ze goedkoper zijn. Het is geheel in lijn met de door Piketty waargenomen trend dat de rijken alsmaar rijker worden, mede omdat de vermogensbelasting vergeleken met de inkomensbelasting veel lager is.

Het voert Elhorst te ver om te concluderen dat het Noorden mede door de lage huizenprijzen in welvaart steeds verder afdrijft van de rest van het land. "Ook in het Noorden zijn er grote verschillen tussen arm en rijk. Maar ontegenzeglijk neemt het verschil in vermogens toe", concludeert hij.

En dan doet Elhorst een intrigerende uitspraak. Hij zegt dat jongeren zich niet door hoge woonlasten elders, zoals in het Westen, moeten laten afschrikken. "Als ze verder willen komen in de wereld moeten ze proberen te ontsnappen aan de regio. Het maakt niet uit of ze daarmee de krimpproblematiek versterken. Dat is dan maar zo. Je kunt ze beter proberen helpen te vertrekken, dan ze proberen tegen te houden."   

Wees op uw hoede, wees bang

Pas afgelopen dinsdag konden wij hier in de plaatselijke boekhandel een exemplaar kopen van het tijdschrift Gezond Verstand. 3,50 euro voor een uitgave met 32 bladzijden vol tekst en geen foto's. Ik weet niet of dat veel geld is, er is geen goed vergelijkingsmateriaal. Wat ik wel weet, na lezing, is dat de makers veel woorden gebruiken, maar weinig te vertellen hebben.

Het is corona voor en corona na in Gezond Verstand. In die zin verschillen ze weinig tot niets van de talkshow Op1. Nee, dan mijn eigen krant, Dagblad van het Noorden, daar staan tenminste nog berichten in over 'de regio', daar waar het leven echt geleefd wordt. Human interest, Miniman en de strip van Dirkjan ter verluchtiging.

Het tweede nummer van Gezond Verstand lijkt bedoeld om voor eens en altijd dat te weerspreken wat ons sinds begin maart bezighoudt: het bestaan van een virus dat de wereld in zijn greep houdt, het gezondheidssysteem ontwricht en de economie heeft lam gelegd.

Die greep had niet gehoeven, zeggen de makers van Gezond Verstand. De getroffen maatregelen dienen een duister doel. Ik citeer:

'De gevolgen van deze totalitaire ingreep zijn nu al catastrofaal te noemen', 'De mondkapjesplicht is een sociologisch experiment om de bevolking zonder aanvaarde te laten gehoorzamen', 'Er wordt op grote schaal geknutseld met gevaarlijke biologische pathogenen.'

Gaat Gezond Verstand dan werkelijk nergens anders over dan over schadelijke maatregelen om de verspreiding van het weinig schadelijke covid-19 tegen te gaan? Nee, er is volgens de redactie alle reden tot zorg.

Omdat we niet ver verwijderd zijn van de situatie dat Amerikaanse digitale technologiebedrijven 's werelds virtuele paspoortautoriteit worden, die bepaalt wie zich binnen welke straal mag verplaatsen.' Omdat 'de regering modificatie van uw genetische code steunt'. Omdat 'de Europese Centrale Bank totale controle krijgt met de digitale euro'. Omdat 'politieke bewustwording het onderwijs vervangt'. En tot slot, omdat 'sprake is van een kwaadaardige omsingeling van Rusland'.

Wat onze regering in Den Haag doet, deugt niet, zeggen de makers van Gezond verstand. Wat Brussel doet, deugt niet. Wat de Verenigde staten doen, deugt niet. En, verrassing, want Poetin zelf hoor je daar nooit over, Rusland heeft het moeilijk.

De boodschap van Gezond verstand samengevat: Wees op uw hoede, wees bang.

#

Een dag later, alsof iemand met een camera mijn aanschaf van Gezond Verstand had geregistreerd en doorgegeven, werd ongevraagd De Andere Krant bezorgd. Thuis. Derde jaargang nr. 6. Het gratis media-nummer. Met op de voorpagina Mijnheer de Uil, omringd door quotes.

Ik citeer opnieuw:

'Kranten in Nederland dienen Brussel', 'Overheid is grootste producent nepnieuws', 'Ik was een gekochte journalist', 'Niet journalisten, maar elites maken het nieuws', 'De loopjongens van Ollongren', 'Assange en het verraad van de media'.

In het redactioneel wijst Sander Compagner op 'het frame van de Russische desinformatie' en stelt hij dat 'kritische volgers van onze overheid, instanties en media weggezet worden met het frame complotdenkers'. Compagner: "Van ons kunnen jullie verwachten dat we kritisch blijven en moet open vizier de (verbale) strijd aangaan en altijd open zullen staan voor gesprek."

Opvallend in De Andere Krant is het gebruik van het woord elite. Wie die elite vormen, wat hun namen zijn en waar ze wonen, wordt nergens duidelijk. In plaats daarvan wordt gesuggereerd dat ze, de elite dus, in Den Haag (Laak?), Brussel (Molenbeek?) en de Verenigde Staten (Nebraska?) aan de touwtjes trekken.

Het 'Niet journalisten, maar elites maken het nieuws' is de kop boven een interview van Eric van de Beek met communicatiewetenschapper Tabe Bergman. De naam van Bergman duikt vaker op in De Andere Krant. Die van Van de Beek nog veel vaker. Het merendeel van de stukken in de krant is door hem geschreven.

Samen maakten Bergman en Van de Beek eerder het boek Nepnieuwsexplosie, een uitgave van De Blauwe Tijger, de uitgeverij van Tom Zwitser die recent door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid is aangemerkt als doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën.

Net als in Gezond Verstand is de toon van De Andere Krant er een van triomfantelijke verongelijktheid. Zo van: wij hebben het door, ze moeten ons hebben, komt allen tezamen, haalt de schellen van uw ogen, de wereld bestaat uit goed en kwaad en er is geen tijd en ruimte meer voor twijfel. (En evenmin voor troost, denk ik erbij.)

#

Wat moeten we met dit alles? Uit de schappen van de boekhandel houden, zoals een aantal Kamerleden onlangs suggereerde? Laten onderzoek door de regering op schadelijke effecten? Navlooien op dubieuze geldbronnen? Serieus nemen? Beide uitgaven zwijgend behandelen tijdens het agendapunt 'ingezonden stukken'?

Ik leg ze op een stapel. Samen Charlie Hebdo, Epoque en De nieuwe.

Nieuwe boeken, zelfde herfst

Mocht ik vorige week een stapel boeken laten zien van auteurs die een band hebben met Noord-Nederland en derhalve mogelijke aandacht verdienen van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant, vandaag een stapel boeken van auteurs die ook aandacht verdienen en net zo goed moeten afwachten of hun schrijfwerk wordt opgepikt. Er verschijnt heel veel, vooral met het oog op wat in middenstandskringen de cadeaumaand heet. In december wordt het meestal rustiger, zo is de ervaring. Afgezien van de schrijvers die hun deadline hebben gemist en uitgevers die niet aan planning doen.

Skik debuteert: om een maagzweer van te krijgen

Het blijft jammer dat de NDC Mediagroep al fuserend, samenvoegend en schaalvergrotend de archieven van de Emmer Courant en de Drentse en Asser Courant zoek heeft gemaakt. Wie vlotjes iets van vroeger wil weten, is daardoor aangewezen op De krant van toen, een digitale krantenbezorgerstas met onder meer Nieuwsblad van het Noorden.

Die krant kondigde op 28 november 1995 de verschijning aan van het debuutalbum van Skik bij platenlabel Silvox. Dat gebeurde middels  een interviewtje van Siebrand Vos met Daniël Lohues. De albumpresentatie was zaterdag 2 december om 14.00 in CD Center Emmen. Een dag later volgde een concert in de Brasserie in Emmen.

Het stuk van Vos, die tegenwoordig journalist in Limburg is, waar ze geen Nedersaksisch praten en schrijven, begint aldus:

'De liedjes op de nieuwe cd van Skik luisteren naar titels als Kloot’n weer (sic), Betonpoalties (sic) en Als ik joe nie had (sic). Toch is het trio uit Erica geen oubollige streektaalgroep. Integendeel, Skik paart elementaire garagerock ’n’ roll a la Supercharger aan smeuïge midtemporockers zoals we die van de Stones kennen. Skik is kortom wel degelijk rock ’n’ roll en dat niet op de Normaal-manier.'

Het stuk besluit met woorden van Lohues:

De debuut-cd is iets gevarieerder dan hun live-set, meent de zanger. "Er gebeurt meer, maar niet veel. Een lied over dreuge worst vroeg om een bijzonder arrangement, dus daar hebben we een Hammond-orgel ingelast. Toch klinkt hij nog wel rauw. Andere nummers zijn bijna live ingespeeld: snoeiharde punk waar sommige 35-plussers een maagzweer van krijgen. "

Ik rakel dit alles op, omdat komende zaterdag bij RTV Drenthe een ode wordt gebracht aan het debuut van Skik met het programma SKIK, live op zien best. Woordkunstenaar Pim Pomsy, producer Nizzle Viddy, de band Redwood Club en singer-songwriters TAMAR, CYNN, Isa Zwart en Leon Moorman hebben nummers van het album uit 1995 bewerkt. De uitzending begint met het kinderkoor van CBS Willem-Alexander uit Erica. Vervolgens wordt een korte documentaire vertoond met beelden van Skik op Pinkpop in 1997.

Aanvang 20.00 uur.

Over 'Zo vergeefs is het niet' van Stefan Nieuwenhuis

Net geen negen jaar na zijn benoeming tot stadsdichter van Groningen is van Stefan Nieuwenhuis een roman verschenen waarin ene Hein Heusz hoopt te worden benoemd tot stadsdichter. Omdat ik Nieuwenhuis nog wil interviewen over Zo vergeefs is het niet hou ik mijn oordeel vooralsnog voor me, maar maak ik zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever iets van deze uitgave openbaar:

'Het systeem is verrot, maar hé, zo is de wereld.

Neem het OCC. Daar presteren ze het om het hele jaar geen bal uit te voeren en in juli, als iedereen met vakantie is, een geweldig groots opgezette dag te organiseren rondom alle thema’s waarvoor ze subsidie krijgen toegeschoven: van talent scouting tot laagdrempelige cultuurparticipatie voor minderheden en mensen uit zwakke postcodegebieden. Er schijnen vier mensen fulltime bezig te zijn het percentage analfabete veertigplus-allochtonen binnen de letterensector op niveau te houden. Allochtonen, vooral de duidelijk herkenbare, zijn er niet zoveel in onze culturele scene, vandaar de subsidie. Ze worden financieel geprikkeld om mee te doen aan de hun wezensvreemde autochtone taalkunst, om het maar eens plat te zeggen. Ze hebben niets met onze kunsten en dat wordt opgelost door ze tijdens poëzieslams de maat te laten aangeven op een trommel. Of ze worden vooraan gezet als de lokale omroep langskomt om te filmen, waarmee in een handomdraai weer een ton of drie is veiliggesteld. Zo houden die clubs zich in stand.'

Voor de cover van Zo vergeefs is het niet schakelde Nieuwenhuis striptekenaar en illustrator Typex in. Uitgever is van het boek – een satirische roman met flappen – is Douane. Ik had bij dit stukje graag een foto geplaatst van een opengeslagen boek, maar dat gaat niet, want het boek klapt steeds dicht. Vooralsnog weiger ik het als teken te zien.

Tom America met Delphine Lecompte

Tom America stuurde een link naar een videoclip bij Je bent mijn verlosser, maar zo gedraag je je niet, een poëziemuziektrack op basis van een  gedicht van Delphine Lecompte. De track is afkomstig van het album Wonden en brutaliteit waar Lecompte zich nogal boos over heeft gemaakt. Een publiciteitsdingetje, vermoed ik. Met de kwaliteit van het album is niets mis. Sterker, het album is zeer goed. 

De vertoning van de clip valt samen met met de deelname van Lecompte aan de Vlaamse versie van het televisieprogramma De Slimste Mens. Ze schijnt het daar zo goed te hebben gedaan dat mensen via sociale media laten weten dat ze met haar willen trouwen. De afleveringen zijn via deze link terug te kijken. Ik merk ook dat een oud interview met de dichteres weer in trek is. Lees dat stuk hier.

20 jaar Les Deux Garçons

Voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant interviewde ik Roel Moonen en Michel Vanderheijden van Tinteren, beter bekend als kunstenaarsduo Les Deux Garçons. Nou ja, bekend: toen ik hun artiestennaam liet vallen tijdens een bijlagenoverleg bleven zelfs de meest erudiete collega's stil. Eindelijk. Daarop stuurde ik hen een afbeelding van Jèsus.

Het interview vloeide voort uit het idee een bijlage te maken over het dier in de kunst. Les Deux Garçons maken kunst met dieren, opgezette dieren. Dat doen ze nu twintig jaar. Ter gelegenheid van het vierde lustrum is binnenkort een tentoonstelling met nieuw werk te zien bij galerie Art Partout in Antwerpen. De opening wordt gestreamd. Zie ook www.artpartout.be.

Het nieuwe werk oogt minder lijdzaam dan Jèsus. "Onze nieuwe expositie gaat erover dat de dieren in opstand komen tegen wat wij de aarde hebben aangedaan en nog steeds aandoen", vertellen Moonen en Vanderheijden van Tinteren vrijdag in de krant. "We scheiden ons afval een beetje. Terwijl de aarde verder opwarmt, vissen we de oceanen leeg en kappen we de wouden. De beesten komen onze kant op. Ze brengen allerlei ziektes mee. Het coronavirus is er niet voor niets."

Met andere woorden: het beest bijt terug.

Nieuwe herfst, nieuwe boeken

Mail van Jan Hombergen uit Oudeschans. Hij heeft onder zijn oude pseudoniem, Max Niematz, bij een nieuwe uitgever een nieuwe roman. Smeulende vuren, bloedend hout. Tien jaar aan gewerkt. Hij wil weten naar welk adres het recensie-exemplaar gestuurd kan worden nu sommige mensen thuis lijken te werken.

Telefoon van Stefan Nieuwenhuis uit Groningen. Hij heeft bij een nieuwe uitgeverij een nieuwe roman, Zo vergeefs is het niet. Over de verkiezing van een nieuwe stadsdichter. Of er misschien op de redactie interesse is voor een artikel. Zo ja, naar welk adres et cetera.

Je hoort en leest wel eens dat het culturele leven door het coronavirus is stil gevallen. Als dat waar is, geldt het vooral de podiumkunsten, waar spelen, dansen en zingen voor het grote publiek onmogelijk is geworden. In de letteren lijkt het drukker dan ooit.

Op bijgaande foto een stapeltje verse literaire werken geschreven door auteurs uit Drenthe, Friesland en Groningen of handelend over dan wel spelend in Noord-Nederland en om die redenen aandacht verdienen van mijn krant. De nieuwe Joost Oomen, Het perenlied, zit er niet eens tussen. Die kwam als pdf.

Roofkunst en KLM-huisjes in de Princessehof

Omdat ik voor Human after all toch in Keramiekmuseum Princessehof was, nam ik ook een kijkje bij de vaste collectie. Daarbij viel het oog onder meer op een tekstbordje getiteld 'Kraak en smaak'. Ik las de zinnen:

'In 1602 kaapten Nederlanders een Portugees schip. De lading, die een grote partij blauw-wit Chinees porselein bevatte, werd geveild in Middelburg.'

Roofkunst, denk je dan, met de kennis van nu. Moet dat dan niet terug naar Portugal, ervan uitgaande dat de Portugezen het blauw-wit porselein na afdingen in China hebben gekocht? Hoe ik ook zocht, de Portugese stukken werden in Leeuwarden niet gevonden. De afwikkeling van roofkunst staat en valt bij een goede administratie.

Even verderop bleven de ogen haken aan een kastje met KLM-keramiek: als kleine pandjes vermomde jeneverflessen die cadeau worden gegeven aan passagiers in de businessklas.

Volgens het begeleidende tekstbordje is de KLM in 1952 gestart met het uitdelen van de huisjes ter herinnering aan de oprichting op 7 oktober 1919. Ieder jaar wordt rond de oprichtingsdag een nieuw flesje gepresenteerd. Zou dat ook dit jaar gebeurd zijn, nu het bedrijf aan de grond zit?

Het antwoord vond ik thuis op de website van zakenreis.nl:

Het 101ste huisje van KLM is een mini-replica van De Moriaan, een 800 jaar pand in Den Bosch. Vanwege corona was de gebruikelijke feestelijke onthulling op of nabij de locatie geschrapt. KLM-topman Pieter Elbers overhandigde desondanks huisje 101 op 7 oktober aan Jack Mikkers, de burgemeester van ‘s-Hertogenbosch.

"Juist in tijden van crisis is het belangrijk om aan mooie KLM-tradities vast te houden," zei Elbers bij de gelegenheid. "Voor onze loyale klanten staan de huisjes symbool voor hun band met KLM en die willen we koesteren en behouden. We hebben dan ook niet getwijfeld of huisje 101 er wel moest komen."

Op een andere plek op het web kwam ik te weten dat de flesjes tot 1995 gemaakt zijn door keramiekfabriek Royal Goedewaagen, thans gevestigd in Nieuw-Buinen. Dat jaar gunde jeneverproducent Bols de productieorder aan een Chinese fabrikant. Eind goed, al goed.

Human after all, Keramiekmuseum Princessehof

In Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden bezocht ik Human After All, een zeer fraaie door Tanya Rumpff samengestelde tentoonstelling waarbij keramiek als hedendaagse beeldende kunst wordt gepresenteerd: met video, installaties, stopmotion, beelden en meer. Te zien tot en met 5 september 2021.

De deelnemende kunstenaars raken, aldus het museum, met hun werk 'aan de complexe menselijke aard; La Condition Humaine, de mens met zijn beperkingen, nietig of zelfbewust, mooi of wreed.'

Met werk van: William Cobbing (1974, Groot-Brittannië), kunstenaarsduo Nathalie Djurberg & Hans Berg (1978, Zweden), Leiko Ikemura (1951, Japan), Klara Kristalova (1967, Tsjechië), Kris Lemsalu (1985, Estland), Sharon van Overmeiren (1985, België), Liliana Porter (1941, Argentinië), Mariken Wessels (1963, Nederland) en Geng Xue (1983, China).

Geng Xue

Mariken Wessels

William Cobbing

William Cobbing

Liliana Porter

Klara Kristalova

Klara Kristalova