Woest en Ledig

Let goed op Martijje, dan ziej de liefde wel

Zangeres Martijje presenteert zaterdag in het Drents Museum haar nieuwe single met bijbehorende videoclip, Let goed op dan ziej de liefde wel.

Volgens een deze week verstuurd persbericht is het nummer 'een ode aan de liefde, die je overal kan ontdekken'. De tekst is deels ontleend aan het boekje 100x Kunst Op Zien Drents, een uitgave van het Drents Museum, Huus van de Taol en Uitgeverij Van Gorcum. Het lied bevat dertig woorden uit het boekje.

Wie de presentatie wil bijwonen dient een ticket voor het tijdslot van zaterdag 12 september 15.00 uur te kopen. Plaats van handeling is de zaal waar nog tot en met zondag de tentoonstelling Barbizon van het Noorden is te zien.

In een moeite door 'nieuws' uit een ander persbericht. Donderdag 24 september 2020 wordt in het Drents Museum een nieuwe, door Sax Architecten ontworpen horecagelegenheid geopend: Bar Brasserie Pingo. "Pingo bestaat uit een make-over van het oude café met een spectaculaire uitbreiding en is in samenwerking met de provincie Drenthe gerealiseerd," aldus het museum.

Loes van der Laan naar Q Music. Eenmalig?

Post van Q Music. Dat is niet eerder voorgekomen. Zou iemand met behulp van een zoekmachine hebben ontdekt dat ik nooit op die radiozender afstem? Moet ik mijn leven beteren?

Mogelijke aanleiding is dat DJ Jordi Warners (foto) komende zaterdag tussen 19.00 en 20.00 uur zijn programma in het Drents gaat presenteren. Hij is op dat idee gekomen nadat een van zijn collega's een mislukte poging tot Drents praoten deed.

Citaat uit het toegestuurde bericht: "Toen Jordi het even goed voordeed, stroomden de positieve reacties binnen. Toen ook een oproep op Instagram veel teweeg bracht, is besloten om eenmalig een uur in het Drents in te plannen."

Eenmalig, een uur. Waarom niet structureel?

Volgens de berichtenschrijver gaat Jordi het Drentse uurtje niet alleen doen. "Zo komt onder anderen de trots van Drenthe, de band Mooi Wark, langs om hun nummer In De Blote Kont live te spelen. Ook presentatrice van RTV Drenthe Loes van der Laan komt langs om in het dialect een weerbericht te presenteren."

Dat laatste is weer wel leuk. Loes van der Laan met haar Veenkoloniaals bij Q-Music. Als RTV Drenthe-luisteraar hoop ik dat ook dat eenmalig is. Want RTV Drenthe zonder Loes van der Laan is als Q Radio zonder goede ideeën.

Jan Germs moet weer aan het werk

Ik woonde vrijdag in de Bospub bij Dwingeloo een deel van het afscheid van Jan Germs bij, jarenlang directeur van Huus van de Taal. Germs werd daar als pensionado getracteerd op een gedicht van Gerard Nijenhuis en een lied van Martijje. En hij werd toegesproken door Anne Doornbos, voormalig voorzitter van datzelfde Huus. Doornbos deed dat in het Drents. Veiligheidshalve vertaal ik zijn praatje naar het Nederlands. Hij zei onder meer dit:

"Hoe zal de toekomst van Germs er na vandaag uitzien? Vanzelf: hij gaat gewoon verder met de groentetuin. Hij blijft oppassen op de kleinkinderen, misschien zelfs meer dan voorheen. Hij gaat nog meer fietsen en automobilisten van de weg vloeken als dat zo uitkomt."

Daarop richtte Doornbos zich rechtstreeks tot Germs:

"Ik wil het hebben over jouw toekomst als schrijver. Komt dat wel goed? Je heb aardige dingen geschreven. Korte verhalen, een novelle, boekjes over taal, boekjes over fietsen."

Plotseling maakte hij er dialoog van, met daarbij een rol voor vrouw Doornbos:

"Zal Germs er niet vol tegenaan gaan als schrijver, nu hij met pensioen is, zei mijn vrouw.

Ik weet het niet, zei ik.

Waarom niet?, zei mijn vrouw.

Kijk, zei ik, het zit Germs als schrijver helemaal niet mee. Hij is niet opgegroeid in een streng gereformeerd  gezin waar niet alleen de avonden maar alle dagen ongemakkelijk zijn. Zijn vader was boer en geen violenkweker. Zijn ouders waren niet fout in de oorlog. Hij is niet opgegroeid in een dorp met twisten tussen roomsen en de openbaren. Hij is op school niet gepest. Zijn ouders hebben goed voor hem gezorgd zodat hij niet naar het internaat hoefde. Hij heeft niet op turnen gezeten maar gewoon op voetbal. Hij is onderwijzer geweest. Hij is met een vrouw getrouwd die hij zowat zijn hele leven al kent. Hij heeft dus ook geen liefdesverdriet gehad. Hij is niet aan de drank. Hij is niet aan de drugs. Dat schiet niet op. Zo kun je geen schrijver worden. Dat wil niet. Nee, het wordt niks. De man heeft alles mee in het leven. Hij is zelfs directeur van het Huus van de Taol geweest.

Ho even, zei mijn vrouw. Je vergeet één ding.

O ja, zei ik, wat dan?

Mijn vrouw zei: Het is toch een Drent.

Verdraaid, zei ik, daar heb je gelijk in. Een Drent. Daar kun je wat mee als schrijver."

Opnieuw richtte Doornbos zich rechtstreeks tot Germs.

"Je bent opgegroeid in de mooiste streek van de wereld, met de mooie taal van deze wereld om je heen. Je hebt een grote toekomst als schrijver."

Daarna kwam vrouw Doornbos weer aan het woord:

"Dus is het een kwestie van tijd dat Germs de Libris Literatuurprijs wint.

Ik zei: Ho ho, even wachten. Het is een Drent."

Nog één keer richtte Doornbos zich rechtstreeks tot Germs. Hij zei:

'Dus, Jan, begin maar eens met de Streektaalprijs van Dagblad van het Noorden. Germs, aan het werk."

Podagristenproject uitgebreid (en in Drenthe Toen)

Het podagristenproject van uitgeverij Ter Verpoozing neemt een vlucht. Uitgever-schrijver Gerard Stout verwacht dat hij zes delen kan publiceren.

Naast vier delen waarin de geschriften van de podagristen worden gecombineerd met andere teksten over Drenthe, en een vijfde deel waarin schrijvers van nu hun licht over Drenthe laten schijnen, wordt de reeks besloten met een Duitstalige uitgave.

Het slotdeel gaat onder meer een vertaling bevatten van het door Dubbeld Hemsing van der Scheer, Harm Boom en Alexander de Lesturgeon geschreven reisverslag uit 1842 van hun voettocht van Bad Bentheim naar Coevorden. Dit verslag is de basis voor Drenthe in vlugtige omstreken geschetst, een van de mijlpalen van de Drentse literatuur.

Op dit moment zijn vier delen van de reeks verschenen. Wie een bijdrage wil leveren aan deel vijf kan tot 15 november een tekst over Drenthe opsturen geschreven in de geest van de podagristen: 300 tot 1000 woorden. Voor meer informatie zie www.gerardstout.nl

Zondag schenkt RTV Drenthe aandacht aan het project tijdens het radioprogramma Drenthe Toen met Sophie Timmer, van 12.00 tot 14.00 uur en als podcast. Via RTV Drenthe worden ook boeken verloot. Meedingen kan via een mail naar drenthetoen@rtvdrenthe.nl onder vermelding van naam en adres.

Van Pamelen, Komrij, Van Wissen, Rawie en Boswijk

Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar stuurde op verzoek een drukproef van Bravogeroep en enthousiast gefluit, het nieuwe boek van plezierdichter Frank van Pamelen. Hoewel de verschijning nog even op zich laat wachten, 22 september is de dag, ben ik meteen begonnen met lezen. Reeds bij het voorwoord was ik blij dat ik daartoe had besloten:

Na nog twee van zulke voorwoorden, ondertekend door Peter R. de Vries en Joost van den Vondel, trof ik verderop in het boek een gedicht aan opgedragen aan Driek van Wissen. Het is geschreven bij het overlijden van van deze Dichter des Vaderlands in mei 2010.

Nu wil het toeval dat Jean Pierre Rawie vorige week middels zijn column in Dagblad van het Noorden steun zocht om een Arriva-trein naar Driek te laten vernoemen. Hij deed dat eerder in 2011, zie ook hier. "Het lijkt mij nog steeds minder erg naar Oost-Groningen te moeten reizen als dat met de 'Driek van Wissen' kan", aldus Rawie.

Prompt leidde het tot een ingezonden brief in de krant van Arjen Boswijk, eveneens dichter. Boswijk wil de oproep breder trekken en ijvert nu om een straat, een weg, een trein op plein naar Van Wissen vernoemd te krijgen. Hij haalde er de nieuwskolommen van Oog Tv mee.

Er kwam bij de krant nog een ingezonden brief op de column van Rawie binnen, geschreven door iemand van wie ik de volledige naam niet zal prijsgeven:

'Beste Jean Pierre Rawie, je artikel met interesse gelezen, maar ik wil je toch even op wat tekortkomingen wijzen in je verhaal. Namelijk dat er in Nederland wel degelijk straatnamen zijn vernoemd naar toen nog levende personen.

Ik wil je wijzen op wat plekken in Utrecht waar bijvoorbeeld nog de toen nog levende Anton Geesink, een naar hem vernoemde straat kreeg. Vervolgens is er 'n Jochem Uytenhagepad   gekomen, genoemd naar deze Utrechtse schaatser. En er is bijvoorbeeld ook 'n Daphne Schippersbrug, de hardloopster, in m'n oude geboortestad aanwezig.

Nu woon ik alweer zo'n 7 jaar, met veel plezier in het geweldige Emmen, sinds m'n pensionering.'

Einde ingezonden brief.

Wellicht is het in dit verband aardig om te weten dat tussen Emmen en Zwolle sinds 2012 Arrriva-treinen rijden die zowel naar dode als levende beroemdheden zijn vernoemd: Jannes, Zegering-Hadders, Harry Muskee, Daniël Lohues, Mien Ruys en vele anderen. Geen plezierdichters, inderdaad.

Wie zingt hier Wilminks 'Dood zijn duurt zo lang'?

Via een behoorlijke omweg, het vanuit Rotterdam opererende Muziekweb, haalde ik een cd in huis waarop Herman van Veen teksten van Willem Wilmink zingt. Uit de tijd gekomen heet het album. Als ik het goed hoor, zijn de nummers ergens rond 2009 door Van Veen opgenomen en vervolgens ter gelegenheid van het Willem Wilmink Festival uitgebracht met hulp van de gemeente Enschede.

Tot zover geen probleem.

Een van de liedjes die Van Veen op het album vertolkt, is Dood zijn duurt zo lang. Het is vooral bekend in een uitvoering door Tommie van Sesamstraat en werd eerder dit jaar nog in De Wereld Draait Door bij het overlijden van Aart Staartjes gezongen door de stem van Tommie, Bert Plagman.

Later op het album komt het liedje nog een keer voorbij. Dan heet het ineens Jongeheer en is het niet Herman van Veen die zingt, maar de zanger van een gruizig beatbandje in geest van Excelsior Recordings. De opname is ook niet in studio Het Moeshuis gemaakt, maar ergens in een café.

Vraag: wie weet welke artiest of groep hier Dood zijn duurt zo lang van Willem Wilmink zingt? Antwoorden naar het bekende adres: woesten[@]home.nl

De foto boven dit stukje komt overigens uit het boekje bij Uit de tijd gekomen. Het is een minder bekende Javastraat-foto, gemaakt door Rudi Bastiaans: Wilmink die kijkt of hij niet wordt overreden.

Schrijf mee aan het verhaal van Drenthe

Een van de eerste literaire werken uit Drenthe, Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst door drie podagristen uit 1843, wordt opnieuw uitgegeven. En dat gaat gepaard met een oproep: schrijf mee aan het verhaal van Drenthe, schrijf als een hedendaagse podagrist.

Initiatiefnemer is Ter Verpoozing uit Peize, de uitgeverij van Gerard Stout. Met de heruitgave wil Stout laten zien dat literatuur uit de regio, ook al is deze al wat ouder, nog steeds kan inspireren. Drenthe in vlugtige en losse omtrekken bestaat uit reisverhalen die aan columns doen denken.

"De reisverhalen van de drie podagristen zijn op een erudiete manier geschreven”, zegt Stout. "Wie ze aandachtig leest, herkent de Nederlandse geschiedenis en de Nederlandse literatuur vanuit het perspectief van woest en ledig Drenthe. Het boek sluit naadloos aan bij gedachtewisselingen over volksaard en vooroordelen over inwoners van Drenthe."

Oorspronkelijk werd Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst in afleveringen gepubliceerd in De Drentsche Volksalmanak. Een van de auteurs, uitgever Dubbeld Hemsing van der Scheer uit Coevorden, maakte er vervolgens een boek van. De twee andere auteurs waren journalist Harm Boom en predikant-schrijver Alexander Lodewijk Lesturgeon. Critici roemden hun werk destijds als zeer origineel.

Anno 2020 heeft het boek aan betekenis gewonnen. "De provincie Drenthe probeert toeristen te lokken met ‘het verhaal van Drenthe’. De podagristen vertellen dat verhaal", zegt Stout.

Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst kent een bijzondere uitgeefgeschiedenis. Na een eerste bundeling van de verslagen werd het boek in 1857 voor de tweede keer uitgegeven en een jaar later voor de derde keer. Daarna duurde het tot 1974 voor er weer een uitgave verscheen, als replica van het boek uit de negentiende eeuw.

Ter Verpoozing heeft gekozen voor een uitgave in vier losse delen waarin ook andere oude teksten over Drenthe zijn opgenomen. Zo bevat het eerste deel ervaringen die Jacob van Lennep opdeed toen hij in 1823 door Drenthe wandelde. Voorts staan in het boek verhalen van Stout zelf.

Het tweede deel bevat onder meer teksten van P.W.J. van der Berg uit de jaren dertig en de onderzoekers John en Dorothy Keur uit de jaren vijftig. Ook bijzonder: in deel vier wordt een reisverslag uit 1868 van ‘een der podagristen’ opgenomen. Hoewel beloofd kwam het destijds te laat voor het originele boek.

De combinatie van teksten moet lezers in staat stellen zich een beeld te vormen van hoe over Drenthe werd en wordt gedacht. "Het maakt veranderingen zichtbaar, niet alleen in het landschap, maar ook in de maatschappij", zegt Stout. "Het maakt ook duidelijk wat hetzelfde is gebleven. De situatie rond 1850 vertoont veel parallellen met nu."

De heruitgave is ook bedoeld om schrijvers te stimuleren. Stout: "Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst vertelt over een maatschappij met armoede, bijgeloof en hartelijkheid. De podagristen schreven over weerzin tegen veranderingen, maar ook over eigenwaarde en intense betrokkenheid bij natuur en medemens."

De podagristen laten volgens Stout zien dat met lichte ironie een helder beeld van de hedendaagse cultuur geschetst kan worden. "Dit boek kan voor schrijvers een uitdaging zijn om met verhalen te komen die het persoonlijke overstijgen. Veel schrijvers kunnen zelfrelativering gebruiken. De podagristen geven het voorbeeld."

#

Schrijf als een podagrist

Ook omdat de drie podagristen destijds niet heel Drenthe hebben beschreven, roept uitgeverij Ter Verpoozing roept schrijvers op met hedendaagse reisverslagen te komen. Teksten dienen een lengte te hebben tussen de 300 en 1000 woorden en zijn bedoeld als vijfde deel van podagristen-project. Inzenden kan tot 15 november 2020. Beloning: een boek en een potentiële plaats in de literatuurgeschiedenis van van Drenthe. Meer informatie en voorbeelden ter inspiratie via www.gerardstout.nl en gerardstout@kpnmail.nl

De verwording van 'Hier kom ik weg'

Hier kom ik weg, veur mien hiele leben
Ben 'k met dizze horizon verweben
Hier kom ik weg, hier stiet ons huus
Bliekbar kom ik daor altied weer terecht
Hier kom ik weg

Ja, bovenstaande regels zijn afkomstig van het lied Hier kom ik weg van Daniël Lohues.

Nadat dit nummer in 2008 werd uitgebracht op het album Allennig heeft het een heuse vlucht genomen. Zo inspireerde het kunstenaar Jan Kleingeld in 2009 bij het maken van een kunstwerk op een viaduct in de wijk Peelo in Assen. En werd het in 2014 gekozen als titel voor een door Lohues samengestelde tentoonstelling in het Drents Museum.

Het begon hard te gaan toen supporters van FC Emmen het nummer besloten te zingen tijdens voetbalwedstrijden. Prompt bombardeerde de NOS het nummer in 2018 tot titel van een YouTube-serie over de opkomst van FC Emmen. De club zelf gebruikte daarna Hier kom ik weg voor de sponsorbrochure voor het seizoen 2019/2020. Nog weer later kozen Dagblad van het Noorden en het Huus van de Taol het als titel voor een serie over Drenthe, heur inwoners en heur verhalen.

Dit voorjaar prijkt op de vloer van winkelcentrum De Weiert in Emmen een variant op de titel. Of is het een verwording? Of zelfs een verkrachting? 'De middenstand regeert het land, beter dan ooit te voren', zong Luc de Vos ooit. In datzelfde winkelcentrum is geen concertkaartje, boek, cd of vinylplaat van Lohues te koop.

Muziekkoepels in de schilderkunst

Hoe het met de muziekkoepelverzameling staat? Heel goed, dank u. Zie ook hieronder. Of daar.

Luuk Huiskes, Utrecht.

Diego Rivera, Mexico-stad.

Max Liebermann, Leiden

Jannes Koetsier, Groningen.

Jannes Koetsier, Groningen.

Arseniy Pantchenko, Groningen.

Beeldenstorm en kruidenoorlog in Coevorden

Donderdag ging het in de Drentse editie van Dagblad van het Noorden over het verdwijnen van de gapers die ooit bij menig apotheker en drogist aan de gevel hingen. Drenthe telt nu nog een gaper: aan de Nieuwehuizen 8 in Assen, in een pand waar kaas wordt verkocht.

In de krant komt de stadshistoricus van Coevorden aan het woord, Geert Kleis. Geconfronteerd met de aanleiding voor de zoektocht, het verdwijnen van een gaper in Amsterdam uit angst voor een discussie over racisme, zegt Kleis: 'Het is een idiote discussie. Wij zijn onderhand bezig met het opruimen van onze eigen geschiedenis.'

Coevorden telde ooit drie gapers, alle drie aan de Friesestraat. Alle drie zijn verdwenen. In het stukje over de Coevorder gapers weet Henk Langemaat van de gelijknamige drogisterij daar iets meer van: 'Mijn oom Ubertus, toen eigenaar van de drogisterij, hoor ik nog opscheppen op een verjaardagsfeestje. Dat hij de gaper van de gevel had gehaald om die voor een mooi prijsje te verkopen.'

Opvallend. Waar nu sprake van een 'idiote discussie', werden de gapers vroeger blijkbaar door de middenstand uit het straatbeeld verwijderd in een streven naar meer geld. Wie maakten zich toen druk om het opruimen van 'onze geschiedenis'?

Kleis, die ik hoog heb zitten, grijpt de gelegenheid aan om geschiedenisles te geven. Hij zegt: 'Gapers dienden als aanduiding om producten in de drogisterij onder de aandacht te brengen. Kruiden kwamen vroeger vooral uit het Oosten, vandaar dat juist oosterse types met tulband dienden als uithangbord.’

Over het Oosten het volgende. In Coevorden staat bij de Haven een beeld van J.B. van Heutsz (1851 - 1924), die in de geest van zijn tijd Atjeh tot een Nederlands wingewest wist te maken en het later tot gouverneur-generaal van 'ons Indië' schopte, wat een knappe prestatie mag heten voor iemand die in kansloze positie geboren werd.

Van Heutsz, 'zoon van Coevorden' is niet onomstreden. Wie meer wil weten: lees Uit naam van de majesteit, de biografie van Vilan van der Loo, of om te beginnen dit stuk.

Donderdag nam ik een kijkje bij het beeld. Zou het in deze woelige tijd van de sokkel zijn getrokken? Er zijn mensen die Van Heutsz verantwoordelijk houden voor de dood van vele duizenden inlanders.

Van bekladding of beschadiging bleek geen enkele sprake. In tegendeel: iemand had een bosje bloemen bij de buste neergelegd. Er zat een kaartje bij het boeket met een veelzeggend woord: trots.