Woest en Ledig

Noorderbreedte over rederijkers en amateurtheater

In 2003 schreef ik voor Dagblad van het Noorden een stuk over de traditie van de rederijkers in Noord-Nederland. Het stuk van toen zal inmiddels achterhaald zijn, maar gelukkig zijn er nieuwe jongeren die zich met enthousiasme op deze materie storten, zoals Joost de Ruiter.

De Ruiter is, met hulp van Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, voor Noorderbreedte begonnen aan serie artikelen over amateurtheater in Noord-Nederland. De eerste aflevering staat online en gaat, jawel, over de rederijkers. Ik citeer een fragment:

Inmiddels ontstaat er een duidelijk beeld over de rederijkerskamers van Groningen, toch? In een ver verleden waren ze belangrijk voor de maatschappelijke en culturele ontwikkeling van de regio, maar de traditionele rederijkerij loopt op haar laatste benen. Je krijgt de indruk dat de overgebleven verenigingen over een paar jaar slechts een herinnering uit het verleden zullen zijn.

Terwijl ik het opschrijf, weet ik gelukkig al beter. Dat komt deels omdat Herry Cornelius me niet alleen een doemscenario voorhield, hij vertelde me ook dat het Eendracht zo nu en dan nog steeds lukt om jongeren te interesseren voor de vereniging. “Die komen vooral af op onze toneeltak.”

Toneel blijkt de uitkomst voor meer Groninger rederijkerskamers, legt Ben Smit me uit. Van 1992 tot 2012 was hij als theateradviseur in dienst van het Kunstencentrum in Groningen. Hij vertelt over het rederijkerslandschap anno 2019. “Vijf van de twaalf kamers zijn tegenwoordig toneelverenigingen. Sommige daarvan behoren tot de modernste toneelgroepen van de provincie!”

De rest van het stuk van De Ruiter staat hier. Volgende maand gaat Joost op bezoek bij de openluchttheaters van Drenthe, daar neemt hij de identiteit van amateuracteurs onder de loep. Wie zijn ze en waarom doen ze wat ze doen? Wie wil weten wat er deze zomer in de openluchttheaters van Drenthe en Groningen wordt gespeeld, koopt daarvoor vandaag Dagblad van het Noorden.

Leest 'In poëzie en oorlog' van Bas Kwakman

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant het boek In poëzie en oorlog waarin vertrekkend directeur Bas Kwakman zijn licht laat schijnen over vijftig jaar festival Poetry International. Ik ben nog nooit naar Poetry geweest, dat weerhoudt mij er niet van te denken dat het een belangrijk literatuurfestival is en het belet mij evenmin veel plezier te beleven aan het boek van Kwakman.

Op de achterkant van In poëzie en oorlog lees ik het volgende: 'Dit boek vertelt op onorthodoxe wijze de geschiedenis van het Poetry International Festival in Rotterdam, dat in 1970 in anarchie werd geboren en inmiddels – vijftig jaar later – wereldwijd een van de belangrijkste ontmoetingsplaatsen voor dichters en poëzieliefhebbers is geworden.'

1970. Dan bestaat het festival dus pas 49 jaar.

Op bladzijde 70 brengt Kwakman een bezoek aan Adriaan van der Staay, voormalig directeur van de Rotterdamse Kunststichting. Die naar eigen zeggen uit de festivalgeschiedenis is geschreven terwijl hij in 1969, om uit te testen of Rotterdam wel een poëziestad is, Hugo Claus, Simon Vinkenoog en Jules Deelder in een klein theater liet optreden en zoveel aanloop kreeg dat hij geluidboxen op straat moest zetten om de wachtenden te plezieren. Een jaar later, in 1970, krijgt Van der Staay De Doelen tot zijn beschikking voor het allereerste Poetry International Festival.

Zo komt Kwakman bij de vijftig terecht.

Het leesplezier zit ook in de hotseklotserige opzet van het boek, waardoor het niet uitmaakt of een lezer voor of achterin begint. Ik ben achterin begonnen en weet dus al dat Bart Droog door Kwakman als 'de eeuwige vijand in de struiken' wordt gezien, omdat hij, Droog, in de tijd dat de Dichters des Vaderlands in dit vaderland nog gekozen werden, keer op keer Poetry als onhandige medeorganisator van de verkiezingen te kijk zette.

Het plezier zit vooral in het lezen van een hoofdstuk als nummer 40, getiteld De lucht van poëzie. Waarin een ontmoeting wordt beschreven tussen Lars Gustafsson en Robert Dijkgraaf:

'De heren vergelijken poëzie en wiskunde. Ze zijn het erover eens dat poëzie en wiskunde uitstekend voor zichzelf kunnen zorgen – beide oeroud, exclusief en onmiskenbaar een essentieel onderdeel van de cultuur. Beide bereid tot het uitvoeren van bij elke taak – van het invullen van een belastingformulier tot het meten van het heelal en alles daar tussenin. Beide bewonderd om hun schoonheid.'

Twee bladzijden verder komt Gustafsson nog een keer aan het woord:

'Je wordt 's morgens om 05.00 uur vroeg wakker met een briljant idee. Je gaat een gedicht schrijven. Je schrijft een regel. En dan nog een regel. En nog een. Dan neem je een regel weg, met als consequentie dat je nog een regel weg moet nemen. Nu zie je dat het onmogelijk wordt als je ook niet een derde regel weghaalt. Dat gaat zo door. Rond een uur of zeven merk je dat het gedicht je heeft verlaten. Waar blijft dat gedicht? Waar kwam het vandaan en in welke vreemde duisternis verdwijnt het?'

Muziekkoepels in Amsterdam

Tussen twee klussen met dichters door – eerst Roelof ten Napel, daarna Tsead Bruinja – zag ik kans om in Amsterdam vier muziekkoepels op te sporen en te fotograferen. Twee daarvan zag ik in het Vondelpark, waarbij er een zich voordeed als openluchttheater. De derde stond in het Oosterpark. De vierde trof ik aan in Durgerdam.

Volgens Rogeria Burgers van de stichting Muziekkapellen, telt Amsterdam nog meer koepels. Er zouden er ook zijn in Artis, in Ransdorp en Schellingwoude. Dat voor een volgende keer. Zie ondertussen ook hier.

Dee. Ee. En. Der. en dan Monde. Als in zonde

Goedemiddag. Een boek van Max Dendermonde, alstublieft.

- Pardon? Ik verstond u niet goed. Een boek van wie?

Ik zou graag een boek kopen van Max Dendermonde, de schrijver.

- O. Ik weet niet of we iets van hem op voorraad hebben. Heeft u in onze kasten gekeken?

Ja, dat heb ik. Maar daar zag ik niets staan, helaas.

- Dendermonde zegt u?

Ja, inderdaad, Max Dendermonde. Dee. Ee. En. Der. en dan Monde. Als in zonde.

(…)

- Van die schrijver hebben we niets op voorraad. We kunnen misschien wel iets bestellen. Welke titel zoekt u?

Dat maakt mij eigenlijk niet uit. Doet u maar zijn beste boek.

- En dat is?

Ja, o, sorry, ja, dat weet ik niet. Wat raadt u mij aan? U bent boekverkoper.

- Daar vraagt u mij wat. Ik heb nog niet van hem gehoord. Ehhm. Ik zal eens in ons systeem kijken. (…) De wereld gaat aan vlijt tenonder. Zoekt u dat?

Dat weet ik niet. Is dat zijn beste boek?

- Het spijt mij, geen idee. Het is de eerste titel die ik hier krijg. Zijn meest bekende boek. O, excuus, ik zie nu dat het als ebook wordt aangeboden. Is dat een probleem?

Nou ja, probleem… Ik kwam voor een boek. Van papier.

- Dat wordt lastig. Ik geloof niet dat er op dit moment een papieren boek van Max Dendermonde leverbaar is. Sorry. Ik vrees dat ik nu niet kan helpen.

Jammer. Nou ja, bedankt voor uw tijd en moeite.

- Goedemiddag.

Goedemiddag.

Wat te doen met het Coevorder miljoen

Vorige week zijn bij de wijk Ossehaar in Coevorden de resten verwijderd van het kunstwerk Palissade van kunstenaar Paul de Kort. De cirkel van houten palen – in Coevorden omschreven als Woodhenge – heeft het nog geen tien jaar uitgehouden.

Als vanzelf gingen na lezing van het bericht over de verwijdering de gedachten terug naar Henk Everts. Dat was dè ambtenaar in de gemeente Coevorden die jarenlang met blaren op zijn tong het vuur uit de sloffen liep om in 'zijn' gemeente de kunst en cultuur zichtbaar te maken en te houden.  

Soms lukte dat, zoals bij de totstandkoming van de Palissade, de GreenArtSpot bij Dalen en de kwatrijnen in staal van Jean Pierre Rawie in het centrum van Coevorden. Soms werd het een lange-termijn-project, zoals Eva naar het gelijknamige schilderij van Max Liebermann in Zweeloo.

Achter elke wethouder en burgemeester staat een ambtenaar bij wie alles samenkomt, een man of vrouw die ideeën weet vorm te geven, in de week zet en richting het college kan schuiven. Waarna het wachten is op het politiek momentum. Henk Everts overleed in maart 2018.

Vorige maand presenteerde het Stedelijk Museum Coevorden op verzoek van wethouder Jeroen Huizing een wensbeeld, een stuk met ideeën over de toekomst van het museum. Het bleek neer te komen op nieuwbouw op de Weeshuisweide, een in 2025 te openen museum dat de geschiedenis van Zuidoost- Drenthe wil tonen.

"Ons wensbeeld is bedoeld als discussiestuk", sprak directeur Stefanie Horneman-Ottens bescheiden bij de presentatie van het plan. Het bestuur van haar museum wees er in een begeleidend rapport op dat het huidig onderkomen van het museum in het Arsenaal, het oudste gebouw van Coevorden, te beperkt is en wat onderhoud betreft te wensen overlaat.

Daarna viel de discussie stil

In de week dat met de sloop van de Palissade werd begonnen, kwam het nieuws naar buiten dat de gemeente Coevorden over 2018 een bedrag van 935.000 euro overhoudt. Dat is niet iets om van achterover te vallen, maar voor een gemeente die jarenlang op zwart zaad heeft gezeten, is het een opsteker.

In de stukken bij de jaarrekening staat dat Coevorden in 2018 de meeste toeristische overnachtingen van Drenthe had. Citaat uit een bericht van RTV Drenthe: "In de binnenstad vorderen de plannen gestaag. Er wordt met de samenwerkingspartners hard gewerkt aan een binnenstad met historie, water en gezelligheid."

Gestaag. Gezelligheid.

Als een deel van dat kleine, overgebleven miljoen nu eens wordt gebruikt voor een degelijk plan voor nieuw museum, dan kan toeristisch Coevorden mooi verder groeien. En houdt de gemeente gelijke tred met al die andere Drentse gemeenten waar recent extra in musea is en wordt geïnvesteerd: Assen (Drents Museum), Westerveld (Oermuseum, Museum De Proefkolonie), Midden-Drenthe (Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Jan Kruis Museum) en Borger (Hunebedcentrum).

Henk Everts zou het niet alleen prachtig hebben gevonden. Hij zou er met nog meer blaren op zijn tong nog meer vuur uit de sloffen voor hebben gelopen.

Assen ontsnapte aan mega-Bartje dankzij influencer

Ik vermoed dat ik ben uitgegroeid tot een influencer. Ik concludeer dit op basis van de uitkomst van het debat over de beste plek voor het piepschuimen beeld van Bartje Bartels, hoofdpersoon in de naar hem vernoemde roman van Anne de Vries.

Voor de enkeling die het niet heeft meegekregen: dat beeld, een veel te groot uitgevallen kopie van de oorspronkelijke sculptuur van Suze Boschma-Berkhout, stond aanvankelijk ter hoogte van het TT Circuit langs de A28 bij Assen. Het moest daar weg omdat mensen met de mega-Bartje op de foto wilden, wat tot gevaarlijke toestanden leidde.

Daarop ontstond een discussie over wat de beste plek voor deze Bartje zou zijn. Zowel RTV Drenthe als Dagblad van het Noorden boden een podium voor het debat. Ik deed een duit in zakje door te stellen dat het heel veel genoemde Assen geen goede plek zou zijn voor het beeld, omdat Assen al over twee beelden van Bartje beschikt.

Prompt las ik dat Harry Tupan, directeur van het Drents Museum, hoeder van de schone kunsten in Noord-Nederland, mijn argument heeft gebruikt om zijn twijfels te uiten over de kop van de Vaart als plek voor de piepschuimen Bartje. Tupan is een van mijn lezers. Ik weet dat als Drentse influencer uit goede bron. Tupan zelf.

(De directeur zei er niet bij dat de beoogde plek aan de Vaart door zijn museum graag wordt gebruikt voor de promotie van de tentoonstellingen in zijn museum. Hij zag de bui al hangen. Die ellendige mega-Bart als sta-in-de-weg voor de Rialtobrug van pallethout die de Sprezzatura-tentoonstelling moet promoten.)

Naar Harry Tupan wordt geluisterd. En terecht. Afgelopen vrijdag heeft Bartje een nieuwe plek gekregen. Ergens bij de afslag Beilen-zuid, bij leisurecentrum de Poort van Beilen, kortweg eetpark Beilen, aldus fotograaf Marcel Jurian de Jong. Daar waar binnenkort ook een bowling en een Burger King worden geopend.

Niet in Assen dus. Heb ik toch mijn zin gekregen. Niet helemaal, inderdaad, dat is waar, want ik pleitte voor Zeist, daar waar de roman Bartje door Anne de Vries is geschreven. Ik ben dan ook slechts een micro-influencer.

Gelukkig is er nu een nieuw debat. De kleur van de coating van de piepschuimen Bartje moet nog worden bepaald. We gaan het zien. Op 13 juni wordt de grootste inwoner van Beilen feestelijk welkom geheten door burgemeester Mieke Damsma. Ik stel paars voor. Heide-paars.

Eerste Willem de Mérode-lezing in Groningen

Dichter en essayist Willem Jan Otten en biograaf Hans Werkman verzorgen, vandaag,  22 mei in Boekhandel Riemer aan de Nieuwe Ebbingestraat in Groningen de eerste Willem de Mérode-lezing.

Ze doen dat op de tachtigste sterfdag van de dichter die in werkelijkheid Willem Eduard Keuning heet en in 1887 in Spijk is geboren. In hun lezing laten Otten en Werkman hun licht schijnen over de betekenis van De Mérode in de 21ste eeuw.

Otten en Werkman stelde in 2010 samen de bloemlezing De gedroomde zoon samen met honderd gedichten waarin opvallend vaak sprake is van ‘een grote spanning tussen een onmogelijke aardse en een hemelse liefde’. De lezing begint om 20.00. Aanmelden via groningen@boekhandelriemer.nl. Entree 7,50 euro.

De organisatie is in handen van de in 2017 opgericht Stichting Willem de Mérode die als doel heeft leven en werk van De Mérode in de belangstelling te houden. Een van de middelen is het in stand houden van een Willem de Mérode-kamer in Uithuizermeeden, het dorp waar hij zeventien jaar lang woonde. Een ander middel is het jaarlijks organiseren van een Willem de Mérode-lezing.

52 keer Minnezinne in moerstaal

In café Eijlders te Amsterdam wordt zondag om 15.00 uur Minnezinne in moerstaal gepresenteerd, een bundel met erotische gedichten geschreven in streek- of stadstalen. Initiatiefnemers zijn Delia Bremer uit Nieuweroord en Ria Westerhuis uit De Wijk. Tien jaar geleden baarde dit duo opzien met Minnezinne, een bundel erotische poëzie in het Drents.

Het vervolg telt 52 gedichten, veelal in het Nedersaksisch dat in Drenthe, Friesland, Groningen,  Overijssel en Gelderland wordt gesproken, maar ook in het Limburgs van Kerkrade, Roermond, Geleen en Maastricht en stadstalen als het Utregs, het Rotterdams, het Haags, het Eindhovens, het Deventers en het Amsterdams. De buitenlanden zijn vertegenwoordigd middels het Vlaams, het Zuid-Afrikaans en dat wat ze in Sleeswijk-Holstein spreken.

Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja leverde het Friestalige gedicht Swart. Minnezinne in moerstaal is een uitgave van uitgeverij Ter Verpoozing van Gerard Stout.

Negende Driek van Wissen Memorial in Groningen

Op 21 mei 2010 overleed Driek van Wissen. Dat gebeurde tijdens een werkbezoek aan Istanbul, want dichters werken altijd, ook als ze op vakantie zijn. Ter nagedachtenis aan deze Dichter des Vaderlands wordt jaarlijks in Groningen de zogeheten Driekdag gehouden, een informele Driek van Wissen-memorial.

De negende Driekdag staat gepland voor zondag 19 mei in café De Wolthoorn aan Turftorenstraat 6 in Groningen. Bij deze gelegenheid dragen Ko de Laat, Renée Luth, Frank van Pamelen, Kasper Peters, Machiel Pomp, Kees Torn en Lévi Weemoedt naast eigen werk ook hun favoriete Van Wissen gedicht voor. Bas Schröder vertolkt op basis van een tekst van Driek een lied.

Het programma duurt van 16.30 uur tot 18.30 uur. Inloop vanaf 16.00 uur. De presentatie is in handen van Harry Bruens. Na afloop ontvangen de aanwezigen cadeau ontworpen door Nadeschda Broere. Initiatiefnemers zijn Corien Bleeker, Jean Pierre Rawie, Kasper Peters en Ton Peters.

Cornelis Pijnacker en Gustaaf van de Wall Perné

Het Drents Museum mag graag groots uitpakken, met archeologie en figuratieve schilderkunst uit de buitenlanden. Gevolg is dat de kleine exposities er, publicitair, een beetje bij dreigen in te schieten. Handen ophoog wie naar Assen is geweest om in de oudbouw de Vier jaargetijden te bekijken, met naast een paar fijne stukken van Jan Sluijters onder meer Landschap op Walcheren van Simon Moulijn uit 1919?

Zaterdag opende aan de Brink de kleine tentoonstelling De wijde wereld van Cornelis Pijnacker met als middelpunt de eerste kaart van de provincie Drenthe, die Cornelis Pijnacker (1570-1645) in 1634 maakte. De tentoonstelling is een samenwerking tussen het Drents Archief en het Drents Museum.

Uit het persbericht: "De eerste kaart van Drenthe uit 1634 was het gevolg van een grote liefhebberij van deze bijzondere man. Pijnacker was vele jaren hoogleraar in de rechtsgeleerdheid (onder andere in Groningen) en twee maal reisde hij als ambassadeur naar Noord-Afrika.

Roelof van Echten, gedeputeerde en later drost van Drenthe, haalde Pijnacker in 1629 naar Drenthe om hem als juridisch adviseur van dienst te zijn. Pijnackers liefde voor kaarten kwam hem goed uit, want Van Echten wilde zijn gewest immers opstoten in de vaart der volkeren. Pijnacker kon hem helpen Drenthe op de kaart te zetten – letterlijk, want er was nog geen kaart van het gewest.

In de tentoonstelling zijn verschillende uitgaven van Pijnackers kaart van Drenthe (en het aangrenzende Westerwolde) te zien. Wat de invloed van zijn kaart is geweest in de naburige gewesten, wordt duidelijk uit de kaarten van Groningen, Friesland en Overijssel. Pijnackers kaart van Drenthe werd opgenomen in de wereldberoemde atlassen van de Amsterdamse uitgevers Hondius en Blaeu, waarvan ook een exemplaar te bewonderen is."

Zondag werd daar nog een tentoonstelling aan toegevoegd: In dank aanvaard: Gustaaf van de Wall Perné met schilderijen, tekeningen, aquarellen, boekillustraties, boekbanden, decoratiestukken en een meubelstuk gemaakt of ontworpen door Gustaaf F. van de Wall Perné (1877-1911)

Uit het persbericht: "Omdat hij jong gestorven is en de ontwikkelingen in de kunst razendsnel voortgingen, is hij in de vergetelheid geraakt. Toch illustreert zijn werk op een unieke manier de tijdsgeest en drijfveren van kunstenaars rond 1900. De verzameling die door de heer Rumpff bijeengebracht is, is zonder meer de meest belangrijke en representatieve collectie van het werk van Gustaaf F. van de Wall Perné die er is. De collectie bevat een groot aantal sleutelstukken binnen het oeuvre van de kunstenaar zoals het schilderij Psyche en alle tekeningen voor de Edda."