Woest en Ledig

Straatpoëzie, nu ook in de krant

In de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant vandaag onder de kop 'Poëzie is overal, overal is poëzie' een stuk waarin literatuurwetenschapper Kila van der Starre uitlegt dat poëzie en gedichten – twee begrippen die door elkaar, maar net zo makkelijk naast worden gebruikt – ook buiten het boek volop leven.

Aanleiding voor het stuk is het naderen van de mijlpaal van tweeduizend meldingen van straatpoëzie in Nederland en Vlaanderen via een door Van der Starre geïnitieerde website. Gisteren stond de teller op 1985 gevallen. Hierbij twee alinea's uit het stuk:

'Straatpoezie.nl (zonder umlaut) maakt deel uit van een onderzoeksproject rond de vraag of onze ervaring van kunst aan het veranderen is. Van der Starre wil weten wat onze ‘poëzieconsumptie’ over deze verandering kan leren. Ze kijkt in dit verband onder meer naar het radioprogramma Candlelight van Jan van Veen, dat met ingang van januari op Radio 5 wordt uitgezonden. Andere onderzoekcasussen zijn poëzieregels in rouwadvertenties, de poëzieproducten van Plint zoals kaarten, posters, zakdoeken en kussenslopen en getatoeëerde poëzieregels.

Poëzie leent zich volgens Van der Starre goed om onze ervaring van kunst te onderzoeken omdat het bekendstaat als elitair kunstgenre, terwijl in de praktijk nagenoeg iedereen met poëzie in aanraking komt. "Omdat poëziebundels over het algemeen slecht verkopen wordt vaak de conclusie getrokken dat het slecht gaat met de poëzie, zelfs dat de poëzie aan het uitsterven is. Als we buiten het boek kijken, zien we dat poëzie volop leeft en onderdeel uitmaakt van het alledaags leven."

Nanne Tepper en een 'ons onbekende man'

Vorig week verscheen bij uitgeverij Pluim een dik boek met drie romans van Nanne Tepper: De eeuwige jachtvelden (1995), De vaders van de gedachte (1998) en De avonturen van Hillebillie Veen (2002). Ik maakte er een bericht over en vermeldde daarbij dat Tepper vorige week zaterdag zes jaar geleden is overleden.

Voor de papieren krant hoefde het niet, maar voor onze website moest er een foto bij het stukje. Wat ik in ons fotosysteem aantrof, bleek nauwelijks geschikt. Op een afbeelding na: Tepper tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuur Prijs in 1999. Hij was toen met De vaders van de gedachte genomineerd voor een prijs van, och, 100.000 gulden.

Op de foto, gemaakt door Olaf Kraak, steekt de successchrijver met zijn Zippo-aansteker een sigaret van het merk John Player Special aan. Rechts van hem kijkt een vrouw op haar bord. Ze kan herkend worden als Mizzi van der Pluijm, tegenwoordig de baas van uitgeverij Pluim, toen de onbeleefdheid van haar auteur negerend.

Maar wie is de bestropdaste man links? Hij met die bril, dat sluike haar, het glas wijn in de hand en de elleboog op tafel. Lachend om, ongetwijfeld, een smalende grap van Tepper.

De beschrijving bij de foto bevatte nauwelijks informatie: Amsterdam 18/5/1999:  'De Groninger schrijver Nanne Tepper (midden) was een van de kanshebbers voor de Libris Literatuurprijs die voor Harry Mulisch bleek te zijn weggelegd.'

Navraag op de redactie leverde niets op. Alle collega's die in 1999 bij de krant – toen nog Nieuwsblad van het Noorden –  op de loonlijst stonden waren of ontslagen, of met pensioen, of vertrokken, of nu even op reportage. Een beetje wanhopig tikte ik voor de website het volgende bijschrift: 'Nanne Tepper (midden) tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuurprijs in 1999. Harry Mulisch won met De Procedure. Rechts zijn uitgever Mizzi van der Pluijm. Links een ons onbekende man.'

Gisteren ontving ik een mailbericht van Wouter Godijn, van wie in april bij uitgeverij Atlas Contact een nieuwe roman verschijnt, De kamer waar alle verhalen beginnen. Godijn had een vermoeden over de identiteit van de man links: "Eddy Schaafsma. Pakweg twintig jaar geleden jouw voorganger."

De krant van toen spuwde een verslag van de prijsuitreiking uit, met de foto van Kraak. Geschreven door Bram Hulzebos, die blijkbaar ook aanwezig was tijdens de bekendmaking van de Libris in 1999. Hulzebos is inmiddels al weer jaren 'voor zichzelf bezig'.

Terug naar Schaafsma. Ik ken hem niet. Hij is van voor mijn tijd. Ik ben pas in 2002 op de cultuurredactie beland, na de fusie tussen tussen Nieuwsblad van het Noorden, Groninger Dagblad-stad en de Drentse Courant. Schaafsma was toen al vertrokken naar Elseviers Weekblad. Op de website van dat blad staat zijn foto: het is 'm inderdaad.

Tien jaar heeft Schaafsma voor de krant gewerkt. Blijkbaar is dat te kort om een 'ons bekende man' te blijven.

Drenthe en de blues, ook in november

Deze maand wordt in Drenthe de blues bezongen met een lezing en drie festivals. Het eerste festival is zaterdag 10 november in café Hofsteenge in Grolloo en heet Binnen Blues. Op het affiche voor de zevende editie staan vijf bands: Gumbo & The Monk, The Brinklz, Easterfield, The Stingers en hoofdact Electric Blues rond zanger Henk Vegt en gitarist Aadje Kreeft. Kaarten kosten 20 euro.

Een dag later, 11 november, krijgt Emmen de blues als Bo Brocken naar de plaatselijke bibliotheek komt met zijn voorstelling Preaching The Blues. In woord, beeld en geluid vertelt Brocken over het ontstaan van de bluesmuziek in de moerassen langs de Mississippi-rivier in de Verenigde Staten en wat er met de bluesmuziek gebeurde toen muzikanten vervolgens naar de grote steden trokken. Kaarten kosten 3,50 euro.

Op 16 november wordt in Westerbork de vijfde editie van Blues in Börk gehouden mert optredens van The Claptunes en BigBo in restaurant De Ar. Kaarten kosten 10 euro.

7 november treden in Hoogeveen Dana Fuchs, Barrelhouse, Dave Warmerdam Band, Joe Louis Walker (foto), Wille & The Bandits, Dynamite Blues Band en Black Cat Biscuit aan voor het traditionele bluesfestival in De Tamboer in Hogeveen. De programmeurs beloven ‘ruim baan aan de nieuwe generatie bluestoppers.’ Kaarten kosten 24,50 euro.

De laatste plaatsen in De literaire Hemel

Dagblad van het Noorden werkt sinds enige tijd samen met De Literaire Hemel, maandelijkse bijeenkomsten waarbij schrijvers en dichters over hun werk vertellen in café De Amer te Amen. De samenwerking komt er ongeveer op neer dat de krant een interviewer levert, naam en adres bij de redactie bekend, die samen met Annette Timmer de gesprekken voert. Ook besteedt de krant - soms vooraf, soms achteraf – aandacht aan de boeken die worden behandeld.

Komende vrijdag  worden Pauline Broekema, Marcel de Jong en Mirjam van Hengel in De Hemel verwacht. Broekema omdat ze Het uiterste der zee schreef, een roman waarin ze de familiegeschiedenis van een aantal Joodse families in Noord-Groningen beschrijft en laat zien wat door de oorlog en de tijd werd weggevaagd.

Marcel de Jong komt vertellen over de in Ulrum en Smilde spelende historische roman De afscheiding, over de door Hendrik de Cock veroorzaakte kerkscheuring halverwege de negentiende eeuw. Mirjam van Hengel is te gast vanwege Een knipperend ogenblik, haar beschrijving van leven en werk van Remco Campert (foto).

Dan nu een citaat uit een intern memo: "Ook nu wordt het erg druk, waarschijnlijk is het vol. Ik heb nu al 69 reserveringen staan. Daar komen 9 medewerkers bij, en rond de 6 gasten. Dat maakt al 85 personen in de zaal. Maar ik verwacht ook nog losse aanloop, en waarschijnlijk volgen er nog meer reserveringen, waarmee we in totaal al gauw op het maximum van 100 mensen zullen komen."

Met andere woorden: er zijn nog enkele zitplaatsen. Maar veel is het niet. Aanvang 20.30 uur, entree 15 euro. reserveren via reservering@literairehemel.nl.

Zij bedankte voor het Belcampo Stipendium

Op bladzijde 566 schrijft Maaike Meijer, biograaf van F. Harmsen van Beek, het volgende in  haar boek Hemelse mevrouw Frederike:

'De Provincie Groningen biedt haar in 1998 nog een Belcampo Stipendium aan van vijfduizend gulden, als ze een aantal ongepubliceerde gedichten aanlevert voor een bibliofiele uitgave. Ze heeft zowel ongepubliceerde als ongebundelde gedichten in voorraad, maar die wil ze niet opdiepen. Ze kan de provincie niet van dienst zijn, antwoordt ze, met de verzekering ‘dat ik mij vereerd voel met uw uitnodiging en omdat de nagedachtenis aan de heer Belcampo, als schrijver en als mens, door mij met grote bewondering wordt bewaard en gekoesterd’.

Ik zou hier niet op aan slaan als niet een paar weken geleden via de website van de Stichting Literaire Activiteiten Groningen bekend werd gemaakt dat door Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen is besloten voornoemd stipendium af te schaffen. Tzum schreef er dit over. De eerste keer dat deze opdracht met bijbehorend geldbedrag werd verstrekt ging deze naar Louis Stiller. De tweede keer, in 1997, viel de eer te beurt aan Nanne Tepper. Daarna werd het stipendium onverwachts pas in 2000 toegekend, aan Max Niematz. Die dus blijkbaar tweede keus was.

Biograaf Maaike Meijer is de komende periode volop te bewonderen in 'de regio': 10/11, 19.30 uur Kerk Garnwerd (film, muziek, voordachten); 18/11, 14.30 uur Van der Velde A-kerkhof Groningen (lezing), 24/11, 15.00 uur Onder de vulkaan/ Grand Theatre Groningen (interview); 14/11, 20.30 uur De Literaire Hemel/ Café De Amer Amen (interview).

Leest 'Hemelse mevrouw Frederike' van Maaike Meijer

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant en met oog op een interview in De Literaire Hemel in Hemelse mevrouw Frederike, de biografie die Maaike Meijer schreef over F. Harmsen van Beek (1927 – 2009). Hoewel ik nog niet ben uitgelezen, durf ik nu al te zeggen dat het een indrukwekkend werk is. Indrukwekkend in meerdere opzichten, waaronder deze: ik moet er ook aan denken als ik niet aan het lezen ben.

Het boek houdt mij bezig, omdat ik geïnteresseerd ben in literatuur en Meijer in staat is in literaire teksten 'dingen' te ontdekken, te lezen, te duiden en vervolgens te beschrijven die zich doorgaans lastig laten ontdekken, lezen, duiden en beschrijven. Maar het is ook omdat ik geïnteresseerd ben in kunsthistorie en literair erfgoed, en daarmee in de kunstenaars die in de biografie een rol spelen: Remco Campert, M. Vasalis, Gerard Reve, Charlotte Mutsaers, Peter Vos, Matthijs Röling.

Wat voorts een rol speelt is dat de hoofdpersoon lange tijd in 'mijn gebied' heeft gewoond, van begin jaren zeventig tot en met haar dood, eerst in Garnwerd, later in een verpleeghuis in Groningen. Ik heb haar nooit ontmoet en dus ook nooit geïnterviewd. Bewust niet, omdat ik van de mensen uit haar omgeving begreep dat F. Harmsen van Beek mediabelangstelling niet op prijs stelde. Naar mate ze ouder werd, werd de afkeer zelfs steeds sterker, om omdat ze zich erg kwetsbaar zou voelen.

Het geloof in die kwetsbaarheid weerhield mij ervan ongevraagd op haar stoepje te gaan staan in de hoop dat ze de deur zou openen om vervolgens op al mijn vragen een antwoord te geven, zelfs als ik geen vragen had. Journalistiek gezien kun je dat laf noemen, want ook in kwetsbare mensen schuilt een goed verhaal voor de krant. Check, double check. Misschien had ik mij harder moeten opstellen. Ergens knaagt dat. Story of my life, om Jay McInerney te citeren.

Nu lees ik dus alles over haar. Dit dankzij Maaike Meijer, die eerder al de biografie van M. Vasalis schreef. Ook dat was een bijzonder boek, met zeer veel informatie, die zonder de inspanningen van de biograaf vermoedelijk niet of pas heel veel later op  tafel zou zijn gekomen. Groot nieuws bevatte die informatie overigens niet. Het meest fijne aan de Vasalis-biografie waren de citaten uit de door Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans geschreven brieven.

Als ik niet in Hemelse mevrouw Frederike lees, denk ik onder meer na over het verschil tussen een literatuurwetenschap en psychologie. Die vraag houdt mij bezig omdat Maaike Meijer in haar boek in alle ernst beide disciplines beoefent, terwijl ze bij mij weten geen psycholoog is. Op een van de twee flappen van de biografie staat althans dat ze literatuurwetenschapper en neerlandicus is.

Meijer heeft er geen moeite mee meerdere malen te stellen dat F. Harmsen bijna haar leven lang gebukt is gegaan onder de slechte verhouding die ze met haar moeder, de illustratrice Freddie Langeler, zou hebben gehad. Met als gevolg dat ze, bijvoorbeeld, op bladzijde 68 dit schrijft: 'Dat iedereen haar in latere jaren mager vindt terwijl ze zichzelf nog steeds als dik beschouwt is het door haar moeder geplante anorectische zelfbeeld, dat zij nooit meer kwijtraakte.'

In een hoofdstuk over de relatie met haar toekomstige schoonmoeder, de moeder van haar eerste serieuze liefde Jan Hooglandt, lees ik dit:

'Ze had genoeg geleden onder haar afwijzende moeder om een toekomst met deze schoonmoeder te kunnen verdragen. Merkwaardig genoeg blijkt uit haar regelmatige brieven aan Jans moeder – tot 1951 aan toe – geen reserve. (…) Fritzi doet zich dus vriendelijker voor dan ze zich voelt, ook wanneer je bedenkt dat volwassenen en jongeren in die tijd formeler met elkaar omgingen en schoonouders zeker niet persoonlijk konden worden aangesproken op hun gedrag. Ze kan haar boosheid alleen uiten naar Jan, in de kwetsende daad van het vreemdgaan – en voor het overige blijft haar gekrenktheid misschien wel ondergronds, om pas na haar zeventigste ten volle geuit te worden.'

Tot slot komt Meijer tot de diagnose theatrale persoonlijksheidstoornis:

'Die heb je als je heel charmant bent, het contact met een nieuwe geliefde of vriend meteen erotiseert of seksualiseert, de relatie direct heel intens maakt en daar helemaal in opgaat. Na enige tijd valt de ander tegen en dan wordt hij of zij de vijand. De ander staat dus óf op een voetstuk, óf is daar af gevallen. Je wordt hier niet mee geboren, je ontwikkelt zo’n patroon als je eerste hechtingsfiguren niet veilig zijn. In feite ga je dan zelf de hechting van anderen aan jou organiseren. Jij wordt de regisseur van de liefde en op die manier krijg je de ander in je macht. Je maakt hem afhankelijk en verwerpt hem dan, je doet wat jou is aangedaan. Je maakt slachtoffers om zelf geen slachtoffer meer te hoeven zijn.'

Hier tegenover staat dat Meijer ook F. Harmsen van Beek zelf veel aan het woord laat. Nu ga ik weer verder lezen.

Die oude Ploeg zat? Ga naar Van Strien

In de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden staat vandaag niet alleen een interview met Jan Mulder, maar ook een interessant stuk van Illand Pietersma. Die meerdere keren de bibliotheek van Groningen binnenstapte om een oordeel te kunnen vellen over een expositie aldaar getiteld ‘Een schop onder De Ploeg’.

Het stuk van Pietersma begint aldus:

‘Een lont in het kruitvat.’ Zo omschreef Henk van Os afgelopen voorjaar De Ploeg die een eeuw geleden werd opgericht. Het was het startsein van een gedenkjaar bomvol tentoonstellingen en activiteiten rond de Groninger kunstkring. Vorige week stak kunstenaar Mathieu Keuter zijn lont in het kruitvat, door op de buitenmuur van de centrale bibliotheek een schildering te plakken van David en Goliath. De reus stond daarbij voor De Ploeg die alle aandacht opslokt; de kleine David voor al die hedendaagse kunstenaars die daardoor maar moeilijk aan de bak komen in Groningen.'

Ik hoor vaker van Groninger kunstenaars dat er, ook in de krant, te veel aandacht is voor de kunst van De Ploeg. Die klachten zijn veelal afkomstig van individueel opererende vrouwen en mannen die momenteel in Groningen en omstreken aan 'de bak' proberen te komen. Altijd maar weer die blik gericht op in het verleden behaalde successen verleden, verzuchten zij. Waarom niet de ogen gericht op het nu, op deze tijd? Daarom, bij deze, de volgende kijktip.

Schuif het net bij uitgeverij Wbooks onder redactie van Peter Jordens verschenen boek De Ploeg in de jaren twintig ter linker- of rechterzijde en stap op de fiets of in de auto richting Nieuw-Amsterdam waar op de weg naar Erica aan de noordzijde van de Hoogeveense vaart galerie Van Strien is gevestigd.

En komende zondag een tentoonstelling opent met werk van, onder anderen, Marjan Cornelius, Willem Corsius, Thomas Dijkstra, Harriët Geertjes, Annelies Gommer, Arien de Groot, Marten van Holten, Geert Schreuder, Mary Velthoen, Aly van der Wal en Janny van der Woude. Allemaal nog levende leden van de Groninger kunstkring De Ploeg.

Het stuk van Illand Pietersma over de tentoonstelling in de bibliotheek van Groningen eindigt aldus:

'Dit is niet de ideale expositieplek. Veel werken hangen boven tafeltjes waar studenten hun tentamens voorbereiden of zitten te koffiedrinken. De kunst lijkt hen niet te interesseren. Dan is het lastig als bezoeker de werken van dichtbij te benaderen. Of wil deze ‘tegen-tentoonstelling’ zo een ander aspect duidelijk maken: dat het voor hedendaagse kunstenaars moeilijk is goede expositieruimte te vinden?'

Een muziekkoepel in het Wilhelminapark te Meppel?

Wandelend door Meppel trof ik in het Wilhelminapark tegenover de afgerasterde dierenweide, daar waar de herten en geiten gezamenlijk maar toch apart, want soort zoekt soort, een goed onderhouden bouwsel aan. Als liefhebber deed het mij aan een muziekkoepel denken, ook omdat zoals altijd onder de overkapping geen muziek werd gemaakt.

Maar is het een muziekkoepel? Er is geen sprake van een verhoging, ook wel podium genoemd, en ook ontbreekt een omheining die moet voorkomen dat muzikanten al spelend van het podium afdonderen. Maar strikt genomen is dat voor een muziekkoepel niet noodzakelijk. Tijdens mijn omzwervingen door het land trof ik meermaals bouwsels aan die als muziekkoepel, - tent of –kiosk zijn bedoeld en eveneens opstapjes en hekjes ontberen.

Van de naspeuringen op internet werd ik weinig wijzer. Geen van de door mij geraadpleegde zoekmachines toonden afbeeldingen van het nutteloze Meppeler ding dat het midden hield tussen een prieel en een folly. Wel trof ik verschillende verwijzingen aan naar een uit 1954 stammen theekoepel in het park. Waar overigens thee werd geschonken noch gedronken. Antwoorden via het bekende adres.

Leest 'Wij, de mens' van Frank Westerman

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant het dinsdag gepresenteerde Wij, de mens van Frank Westerman. Het is een overweldigend boek, duizelingwekkend, niet alleen door de enorme hoeveelheid feitelijke informatie en de reikwijdte – een reis door de tijd, de wereld over en de grond in – maar ook door de ambitie: een antwoord vinden op de vraag wie wij zijn en waarin wij verschillen van dieren.

In Wij, de mens sleept Westerman zijn publiek mee door de geschiedenis van de paleoantropologie, de studie van uitgestorven mensachtigen. Hij vertelt over de vroegste mensen in Europa, Afrika en Azië en laat net als in zijn vorige boeken zien hoe wetenschappers elkaar proberen te overtroeven. Vraagt zich af in hoeverre naties aanspraak kunnen maken op archeologische vondsten en maakt inzichtelijk dat theorieën veranderen als onderzoek door vrouwen wordt gedaan.

Het boek is ook een eerbetoon aan de gravers die ons voorgingen: pater Theodor Verhoeven, Philip Carel Schmerling en Eugène Dubois, de ontdekker van de missing link tussen mens en dier. Ik citeer wat Westerman aan het slot van zijn boek over Dubois schrijft:   

'Na lang nadenken had hij hem anthropo-pithecus (mensaap) gedoopt. Maar daar was hij – getuige de opengeslagen bladzijde – op teruggekomen. Met een ferme haal van zijn kroontjespen streepte hij dit woord weer door. Hij zag zijn vergissing in en bracht een cruciale verbetering aan: boven de diagonale streep krabbelde hij pithec-anthropus (aapmens). De aanblik van deze correctie bezorgde me een tinteling waar ik niet op bedacht was. Dit was dé doorhaling. Terwijl ik me afvroeg waarom die herschrijving me zo direct aangreep, drong het tot me door dat ik de afgelopen jaren niet op zoek was geweest naar fossielen, maar naar woorden. De mosselschelp is betekend, het papier van Dubois beschreven. Ikzelf doe hiervan verslag – waarvan akte. Als de zoektocht naar het wezen van de mens me iets duidelijk heeft gemaakt, dan is het dat we gedoemd zijn te blijven herzien wat we denken te weten. Alleen fictie kan de werkelijkheid kloppend doen lijken – tijdelijk. Alle andersoortige beschrijvingen zullen altijd een open einde houden, wat telkens het begin is van iets nieuws. Versie na versie. Uitgerekend de doorhaling, als stijlfiguur, is wat ons onderscheidt, als soort. De eindversie bestaat niet.'

Vrijdag een bespreking in de krant.

Leest 'De hartenjager' van René van Stipriaan

Ik lees voor Dagblad van het Noorden en ter voorbereiding op de eerste bijeenkomst van De Literaire Hemel De hartenjager, de door René van Stipriaan geschreven biografie van Gerbrandt Adriaensz. Bredero. Ik ben aangekomen op bladzijde 92:

'Op 23 augustus 1618 overleed Gerbrandt Adriaensz. Bredero, 33 jaar oud. Zijn vader maakte er enige tijd later notitie van in zijn Livius (een boek in het bezit van de familie, JvR). De doodsoorzaak bleef daarbij onvermeld.'

Dankzij de nieuwsberichten van ongeveer een maand geleden weet ik dat Van Stipriaan het waarschijnlijk acht dat Bredero door zelfmoord om het leven is gekomen. Raar is dat, als lezer van zijn De hartenjager weet ik dat nog niet, maar als lezer van de krant weet ik dat wel. In de krant, ik citeer uit Het Parool van 21 augustus, staat het volgende:

'In 1618 heeft Bredero een vrijage met de jonge wees Magdalena Stockmans. Er is echter een rivaal: de oudere en rijkere Isaac van der Voort. Bredero kan zich er niet bij neerleggen dat Magdalena besluit met hem te trouwen.

Als ze met Van der Voort is getrouwd, stuurt Bredero haar een wanhopig ­gedicht waarin hij zich 'd'aldderdroeffste man' noemt die ooit geleefd heeft. Daarna begint hij aan het toneelstuk Angeniet, waarin hij in de laatste pagina's zinspeelt op zelfmoord als 'ellendich lot'.

Dat toneelstuk voltooit hij niet. Het wordt na zijn dood afgemaakt door Jan Janszoon Starter, die benadrukt dat het werk autobiografisch is. Ook voert hij de geest van Bredero op, die laat weten in de dood eindelijk 'groote rust voor mijn ghemoedt' te hebben gevonden.'

De hartenjager telt 360 bladzijden, waarvan er 65 de noten en het register omvatten. Gerekend vanaf bladzijde 92 heeft Van Stipriaan er dus nog 200 om het vermoeden van een zelfmoord te onderbouwen. Dat belooft wat. Ook voor Jeroen Brouwers, want in zijn herziene editie van De laatste deur over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren komt Bredero niet voor.

Ondertussen is wat ik wel in De hartenjager gelezen heb zeer interessant. Dat komt vermoedelijk ook omdat ik destijds verzuimd heb de biografie Piet Calis over Vondel te lezen en niet meer helder voor de geest staat wat K. Porteman & M. Smits-Veldt in een Nieuw vaderland voor de muzen over de tijd van Bredero hebben geschreven.

De hartenjager begint als een zeer Amsterdams boek, wat niet erg is omdat het ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog speelt en een beeld geeft van de veranderingen in die periode, zoals de verstedelijking van Holland, stijgende huizenprijzen en verschijnsel waarbij kapitalen worden verdiend met speculatie en handel in geld.

Wat mij aanspreekt zijn schijnbare details, zoals het vroegst dateerbare bewijs van Bredero's dichterlijke activiteit. Het blijkt een rijmpje, door hem opgegeven bij de aankoop van zeven loten ten bate van een Haarlems gasthuis voor oude mannen in 1606. Waarbij Van Stipriaan opmerkt dat 'bij dergelijke liefdadigheidsloten het opgeven van een kort rijm verplicht was voor deelname'.

Verder maakt Van Stipriaan inzichtelijk dat Bredero, die in de leer is geweest als schilder, naam kon maken doordat P.C. Hooft, Reinier Telle en Samuel Coster de rust van het Twaalfjarig Bestand gebruikten om rederijkerskamer d'Englentier van, hoe zeg je dat, een 'nieuw profiel' te voorzien: 'Bredero was veruit de jongste van de vier, en degene die in de jaren die kwamen de spectaculairste ontwikkeling doormaakte'.

Van groot belang is de oprichting geweest van de Nederduytsche Academie door Samuel Coster als plek waar, serieuzer dan in kringen van rederijkers, toneelstukken konden worden opgevoerd. Bredero zorgde voor geschikt repertoire, goed geschreven en toch populair. Het is de tijd waarin het theater professionaliseert. Iedereen kon tegen betaling van tweeënhalve stuiver in de academie voorstellingen bezoeken, ook die van Vondel. De opbrengst ging naar een goed doel.

Aardig is ook wat Van Stipriaan over Bredero als dichter weet te melden, zoals over diens Boeren-liedt waarvan twee strofen worden geciteerd. Daarna schrijft Stipriaan: 'Het einde was zo zoet: op bladzijde 54 van Apollo of Ghesangh der Musen komt een vrouw vrolijk klaar. Dat was nog niet vaak voorgekomen in de Nederlandse letteren. Het kon in 1615. Maar kon het echt? Ten minste een deel van het publiek moet er goed mee overweg hebben gekund.'

Als mijn bibliotheek niet zo'n zooitje was zou ik nu terstond gaan opzoeken of iemand Bredero daarin is voorgegaan. Liever lees ik verder.