Eric Bos (foto Siese Veenstra) schrijft in zijn rubriek Visualia wekelijks voor Dagblad van het Noorden over kunst in den brede zin des woords. Film, schilderkunst, fotografie, muziek, literatuur – alles kan de revue passeren. Afgelopen zaterdag stond zijn duizendste bijdrage in de krant.
Duizend afleveringen van een rubriek is zeer bijzonder in de Nederlandse krantenwereld; omdat het kunst betreft is het zelfs uniek. Ter gelegenheid van de duizendste Visualia vroeg ik namens de redactie van Dagblad van het Noorden aan Eric Bos welke tien kunstwerken hij mee zou nemen, mocht hij ooit naar een onbewoond eiland worden verbannen.
Bos vertelt over zijn keuzes in zijn atelier in Groningen, waar hij zich omringd weet met schilderijen, boeken, cd's en internet. Voor we het vergeten te melden: de oud-journalist van Nieuwsblad van het Noorden is behalve auteur van Visualia ook kunstschilder, romanschrijver, docent, adviseur en tentoonstellingmaker.
Vivaldi - Juditha Triumphans
"Lang is er geringschattend gedaan over de muziek van Vivaldi. Suikerzoete supermarktmuziek. Maar ik vind het werkelijk fantastisch, vooral dankzij de moderne uitvoeringen. Dertig jaar geleden klonk deze muziek ronduit saai en vlak. Tegenwoordig beseffen we veel beter hoe deze muziek bedoeld is. En dat niet alleen: onze opvattingen over dynamiek zijn anders, de opnametechnieken zijn beter. Ik ben echt blij dat ik in deze tijd leef, we leven in een paradijs.
In 1978 ben ik bij krant gekomen, na het schrijven van een ingezonden brief over een muziekrecensie stikvol moeilijke woorden. Dat kan veel leuker, stelde ik. Een half jaar later belde de krant op. Als ik het dan zo goed wist, moest ik het ook laten zien. Zo is het begonnen. Eerst schreef ik over muziek onder initiaal: A.I., ad interim. En omdat ik een opleiding schilderen op Minerva had gedaan, later ook over beeldende kunst en andere disciplines."
An American in Paris - Vincente Minelli (1951)
"Een mager liefdesverhaaltje, alleen bedoeld om Gene Kelly te laten dansen en muziek van Gershwin te laten horen. Het gaat nergens over. Toen ik deze film laatst weer zag, viel me op met welk enorm plezier dit is gemaakt. De inventiviteit. Het geeft bijna een geluksgevoel om te zien hoe zoiets in elkaar is gezet. Dat je denkt: 'Als de mens dit kan maken, is de wereld zo slecht nog niet.' Het is compensatie voor de somberte die je soms overvalt als je de krant leest."
Sasha Waltz
"Toen ik het werk van de choreografe Sasha Waltz zag, was ik diep onder de indruk: de combinatie van eigentijds en klassiek, bewegingstheater, het absurdisme. En dan die voortreffelijke dansers. Helaas is haar werk in deze regio nauwelijks nog te zien, maar gelukkig is er YouTube waar je prachtige dingen kunt vinden.
Dat dans niet populairder is bij een breed publiek heeft met de geschiedenis te maken. Tot de jaren vijftig was het bijna verboden om naar dans te kijken: dat gekoketteer met die lichamen. Zolang er duidelijke verhalen worden verteld, gaat het nog. Maar als het publiek alleen losse delen krijgt aangereikt en vervolgens zelf moet denken, wordt het moeilijk. Dat zie je ook bij conceptuele kunst. Uit de verschillende ingrediënten zelf een verhaal samenstellen, dat is niet iedereen geleerd."
Mark Rothko
"Waar het mij om gaat, is of een kunstwerk mij iets doet. Bij Mark Rothko is dat bijna altijd het geval, zijn werk wekt vrijwel altijd gevoel op. Dat heeft te maken met een techniek uit de Barok die hij toepast, sfumato. Daarbij lijken de omtrekken van zijn vlakken wazig en zacht te worden – we hebben allemaal affiniteit met zachte vormen. Ze vibreren, zou Terpen Tijn zeggen. Zo'n schilderij gaat daardoor leven. Het ziet er bijna religieus uit.
In mijn rubriek streef ik er altijd naar aansluiting te vinden bij de actualiteit. Ik vind het van belang, dat de lezer ook de gelegenheid krijgt een kunstwerk met eigen ogen te aanschouwen. Vandaar dat ik veel aandacht schenk aan de figuratieve schilderkunst, want die is in deze omgeving nadrukkelijk aanwezig. Dat wil niet zeggen, dat ik een hekel heb aan abstracte of conceptuele kunst. De discussie over welke school of stroming beter is dan de ander, is volslagen achterhaald."
Het Martyrium - Elias Canetti
"Ik denk dat ik Het Martyrium van Elias Canetti 35 jaar geleden heb gelezen. Het vertelt over een zonderling in een kamer vol boeken, die wordt begeerd door zijn hospita en lastiggevallen door een sarcastische dwerg. En dan gaat zijn bibliotheek in vlammen op. Het gaat over Duitsland, net als De Toverberg van Thomas Mann. Hoe vreemd het verhaal ook is, onderhuids raakte het iets bij mij; er zit een gromtoon in het boek die ik moest volgen. Ik vond het destijd herkenbaar, klein-menselijk. Een enorme pil die ik graag nog een keer wil lezen."
Eeuwige schoonheid – E.H. Gombrich
"Visualia is ontstaan na een bezoek aan een tentoonstelling in het oude Groninger Museum waar Henk van Os Italiaanse schilderkunst uit de late Middeleeuwen en Renaissance liet zien. Daar zaten merkwaardige schilderijtjes tussen: een monnik die als Flash Gordon door de lucht vloog, dat soort dingen. Ik heb toen zes verhaaltjes geschreven op basis van wat ik wist van die schilderkunst en op basis van interpretaties en associaties. Daar kreeg ik zulke goede reacties op, dat ik ben doorgegaan.
Eeuwige schoonheid van Gombrich is een kunstgeschiedenisboek dat voor het eerst in begrijpelijke woorden kunst wist te verklaren, galardeerd met heel veel plaatjes die steeds weer op andere ideeën brengen. Over kunststromingen, over kunstenaars en vooral over de context. Ik kan uren met zo'n boek doorbrengen. Dit soort kijkboeken wordt steeds beter, omdat de makers in deze tijd niet bang zijn om buiten de geijkte paden te treden. Ze gebruiken kennis en wetenschap om iets te vertellen aan een breed publiek. Gombrich is al een jaar of tien dood, maar van zijn boek verschijnen steeds weer nieuwe edities."
A bout de souffle - Jean-Luc Godard (1960)
"Ook al begrijp ik ze niet altijd, ik vind alle films van Jean-Luc Godard de moeite waard en A bout de souffle misschien nog wel het meest. Als filmcriticus zag ik twee á drie films per week. Ook horror, het genre maakt mij in principe niet uit. Vaak weet ik al bij de eerste maten van de filmmuziek of een film de moeite waard wordt. Soms zie je aan de gekozen belettering: 'Dit wordt geen film van 100 in een dozijn'. Toen ik A bout de souffle voor het eerst zag, verliet ik diepgeraakt de bioscoop. Waardoor weet ik niet meer, dat zijn ervaringen die kunst je kan geven."
Sneeuwwitje – Walt Disney (1937)
"Eind jaren dertig, begin jaren veertig heeft Disney vier perfecte animatiefilms gemaakt. Waaronder Sneeuwwitje, een klassiek drama, waarin de idylle wreed wordt verstoord, maar waar na een loutering alles toch goed komt. Gemaakt volgens regels die teruggaan tot Aristoteles. Je ziet tegenwoordig veel producties die verwijderd zijn van de traditionele regels, films waarbij de verpakking belangrijker lijkt dan de inhoud. Daar gaat het mis. Ik denk nooit ajakkes. Alles wat gemaakt wordt, kan interessant zijn. Abjecte thema's, vreemde kleuren, zich willen afzetten – het is interessant om te onderzoeken waarom iemand dat doet en hoe hij of zij dat doet."
John Singer Sargent
"Portrait of Madame X van John Singer Sargent. Toen ik tijdens een schoolexcursie het Rijksmuseum bezocht ging er een nieuwe wereld open. Wat daar allemaal te zien was. Fascinerend. Ik wilde graag kunstenaar worden, maar werd niet tot de academie toegelaten omdat ik geen hbs had. Daarop ben ik, gestimuleerd door mijn moeder, verpleegkundige in de psychiatrie geworden. Na mijn verhuizing naar Groningen, ben ik alsnog naar de kunstacademie gegaan.
Het is soms een handicap om altijd schilderijen van anderen te zien. Regelmatig word ik geconfronteerd met mij eigen onvermogen als schilder: 'Waarom kan ik dat niet?'. Daar word ik wel eens down van. Dan denk ik: 'Ik moet mijn werk zeker niet aan anderen laten zien'. Gelukkig lukt het altijd weer vrede met mezelf te krijgen. Ik kan dát niet, maar ik kan dít wel. En dan ontstaat weer die duistere drang om iets nieuws te maken."
Angelique – Bernard Borderie (1964)
"Bouquetreeks. Wat ik interessant aan Angelique vind, is een samengaan van facetten. De ideeën van de jaren zestig over erotiek en liefde. De inspanningen van de acteurs om met een voorspelbaar scenario geloofwaardig te acteren. Heel simpel, maar zeer overtuigend. Als ik dan toch naar een onbewoond eiland moet, kijk ik liever dit dan, zeg, Fietsendieven van Vittorio de Sica. Zo'n Angelique is leuk om over te schrijven. Het smachten van een mooie vrouw, hoe een harem daarin heeft vormgekregen. Ook kitsch kan prachtig zijn, en onbedoeld hilarisch. Zo kunnen de afleveringen van Visualia ontstaan. Altijd vanuit een persoonlijk enthousiasme. En een behoefte om dat enthousiasme te willen delen en aan anderen over te brengen."