Nog even over het kosmopolitische festival voor schrijvers en lezers Het Grote Gebeuren, zaterdagavond in het Forum in Groningen.
Marcel Möring, Reinjan Mulder en Manon Uphoff maakten tijdens het festival duidelijk dat 'we' in Nederland schrikbarend onzorgvuldig met 'onze' schrijvers omgaan. Het ene moment worden ze bejubeld en koopt iedereen hun boeken, het andere moment worden ze verguisd en volgt daarna vergetelheid. En dan moet de betreffende schrijvers nog overlijden.
Het overkwam Hermine de Graaf (1951 – 2013), die in de jaren tachtig naam maakte met verhalen en romans over 'een ander type personages dan we tot dan toe in de Nederlandse literatuur gewend waren als het om meisje en jonge vrouwen ging'.
Uphoff: "Ze besteedde aandacht aan het pubermeisje en de adolescente vrouw die volledig zichzelf wilde zijn."
Möring: "In zekere zin is dat karakteristieke in haar teksten ook haar kooi geworden. Ze is uiteindelijk gedefinieerd als Hermine de Graaf, schrijfster van boeken over boze jonge vrouwen."
Uphoff: "Dat label is gebruikt uit luiheid om niet te hoeven onderzoeken waar die boosheid voor staat en wat een auteur ermee zegt. Het is ook enorm kwalijk, omdat zij ontzettend goed liet zien dat er een hele generatie jonge vrouwen aan het opgroeien was die voor het eerst voelde in welke kooi ze geacht werden binnen te stappen. En een verzet en een wrevel voelde. Dat niet wilde. Maar ook niet wisten hoe ze zich daaraan moesten onttrekken. Want er ligt niets anders open. Bokkige weerstand bieden tegen opgroeien. Heel veel weerstand die je bij jonge vrouwen tegenkomt. Een weigering om de volwassen wereld in te gaan omdat de paden en wegen die voor je open liggen zo heel duidelijk veel beperkter zijn. Zij liet vrouwen zien op die beslissingsmomenten.'
Möring: "Je ziet bij Hermine de Graaf een razendsnelle technische ontwikkeling. Zij is eigenlijk de eerste in de Nederlandse literatuur, in haar tijd in ieder geval, die gebruik maakt van een soort cut and paste-techniek om het narratief uit elkaar te trekken waardoor er een nieuwe spanning ontstaat. Omdat ze bestempeld is als de stem van de jonge vrouw in verzet is er niet genoeg aandacht geweest voor haar technische meesterschap. Iedereen doet het nu, maar Hermine de Graaf was ons allemaal veertig jaar voor."
Reinjan Mulder: "Haar laatste boek, Mijn moeder en de duif uit 2002, gaat over zussen die allemaal vijftig zijn. Een andere fase van het leven. Het was veel moeilijker om daar waardering voor te krijgen. Ik kan mij niet herinneren dat het gerecenseerd is."
Möring: "Waar ligt dat dan aan? Oek de Jong kan tien jaar stil blijven en dan komt er een boek en dan staan alle kranten vol. Je kunt toch niet zeggen dat Hermine de Graaf als schrijver onderdoet."
Mulder: "Ze was ook ernstig ziek. En ze had vrij snel de Randstad verlaten. Na een tijdje in Harderwijk is ze in Buinen gaan wonen."
Möring: "Dat is nooit een verstandige zet, kan ik uit ervaring melden. Zoals we weten is de afstand vanuit Amsterdam naar het Noorden altijd groter dan de afstand van het Noorden naar Amsterdam."
Uphoff. "Ze was niet alleen zelfverkozen onzichtbaar. Ik denk toch dat ze te maken heeft gekregen met waar heel veel van haar collega-schrijvers ook mee te maken hebben gekregen. Op het gevaar af dat ik heel erg feministisch uit de hoek kom: we zijn bij mannelijke schrijvers gewend om te denken in termen als oeuvre, om boeken met elkaar in verbinding te brengen, om geduld te hebben als het tien jaar stil is. Dat gebeurt bij vrouwelijke schrijvers minder. Het is moeilijker als vrouw om een oeuvre te hebben, daar aandacht voor te vragen en tien jaar stil te mogen zijn."
Uphoff nogmaals: "Hermine de Graaf heeft er ook last van gehad dat er net te weinig mensen zijn die denken 'toch nog eens even kijken wat er ligt en hoe betekenisvol is dat?'. Pas na haar dood drong als een schok tot mij door hoe belangrijk zij voor mijn eigen schrijven is geweest, hoe schatplicht ik ben. Ik schaamde mij dat ik al zo lang niet aan haar werk gedacht had. Ik heb mij toen ook voorgenomen: ik laat mij dat niet meer gebeuren. Als ik nu merk dat een schrijver belangrijk voor mij is dan ga ik mijn mond daarover open trekken en proberen dat werk leven te houden. Het werk van Hermine de Graaf verdient dat enorm."