Woest en Ledig

Leest 'Uit naam van de majesteit' van Vilan van de Loo

Ik lees voor Dagblad van het Noorden en wellicht ook Leeuwarder Courant het boek Uit naam van de majesteit. Het leven van J.B. van Heutsz (1851-1924). Het betreft hier een biografie geschreven door Vilan van de Loo. Voorafgaand aan het lezen peilde ik bij een aantal collega's of zij niet reeds met het boek bezig waren. Dit keer bleken we elkaar niet voor de voeten te lopen. Onze specialist militaire aangelegenheden, Willem Dekker, reageerde aldus: 'Ik weet van niets. Is er gedoe in Coevorden over Van Heutsz, de slager van Atjeh?'

Inderdaad, het is vanwege Coevorden dat ik Uit naam van de majesteit lees. Daar is Van Heutsz geboren. Daar is een park naar hem vernoemd. Daar staat ook een standbeeld, waar in 1965 de jonge nozem Relus ter Beek nog een protestactie bij heeft uitgevoerd. Van Heutsz werd destijds door sommige progressieveilingen gezien als belichaming van ons foute koloniale verleden in de Oost. Inmiddels is die zienswijze algemeen. Ter Beek maakte later zelf mee hoe ingewikkeld politiek en militair optreden kan zijn.

Ik ben nu op bladzijde 100 en vind Uit naam van de majesteit zeer de moeite waard. Dat heeft alles met de inzet van Van de Loo te maken die met haar boek 'het morele ongemak ten opzichte van het koloniale verleden hoopt te vergroten'. Aan het slot van haar voorwoord schrijft ze dit:

'Voor alles heb ik de tijd van toen willen reconstrueren, met daarin centraal Van Heutsz. In zijn leven zag ik het koloniale Nederland weerspiegeld. Ik zag hoe Nederland Van Heutsz gebruikte om het eigen zelfbeeld te versterken, in de koloniale tijd als held en in de postkoloniale tijd als schurk. Daarmee gaat dit boek ook over dit Nederlandse zelfbeeld, wie wij waren, nog maar een handvol generaties geleden.'

Coevorden komt in beeld als de vader van J.B., een militair die in Gorinchem het beheer heeft van een munitieopslag, wegens dronkenschap wordt overgeplaatst naar Noordoost-Nederland. "Van Heutsz kreeg de kans om zijn leven te beteren. Wel op een plek waar hij minder kwaad kon. Affuiten en kanonnen ontploften minder snel dan buskruit, Coevorden was als vestingstad een aflopende zaak en daarna zagen ze wel weer verder wat ze met deze Van Heutsz deden."

Vader Van Heutsz betrekt er een woning buiten de kazerne bij de haven waar op 3 februari 1851 een tweede zoon wordt geboren: Joannes Benedictus. Dan schrijft Van de Loo: "Het jaar erna werd Frans van Heutsz overgeplaatst naar Terneuzen, een relatief nieuwe vestingstad in Zeeland. (…) Na 23 jaar lang luitenant te zijn geweest, werd Van Heutsz in 1855 eindelijk bevorderd tot kapitein. Toen ging het mis, of beter: toen bleek dat het al een hele tijd mis moest zijn geweest."

Slechts één jaar is J. B. dus met Coevorden verbonden geweest. Nogal weinig. Verwaarloosbaar eigenlijk. En toch is er dat park en dat standbeeld en veel meer in de oudste stad van Drenthe dat aan hem herinnert. Is dat niet wat overdreven? Hoe kan dat? Uit naam van de majesteit gaat over veel meer, maar die vragen maken nieuwsgierig en worden, hopelijk, beantwoord. Nu weer verder lezen. Het is onrustig in Atjeh.

Nieuwsgierig naar de dozen van Menno Wigman

Voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden interviewde ik publicist, antiquaar, uitgever en specialist literair erfgoed Nick ter Wal –  ook wel bekend als Artistiek Bureau – over diens Menno Wigman-verzameling . Een actuele aanleiding voor het interview was er niet, waarom zou dat moeten? Het interview vloeide voort uit het idee een bijlage te maken die in het teken staat van nalatenschappen.

Tijdens het gesprek vertelde Ter Wal op zoek te zijn naar vroege Wigman-uitgaven, naar de tijdschriften die hij als scholier maakte, gestencild met een nietje. Wie nog iets heeft liggen, op zolder, in de kelder of de garage die mag zich melden. Vervolgens kregen we het over de vraag of Wigman zelf zijn werk compleet had, dat hij alles wat hij in zijn te korte leven heeft gemaakt ook bewaarde.

Als dat het geval is, moeten die tijdschriftjes in de dozen zitten die na het overlijden van Wigman naar het Literatuurmuseum zijn gegaan. "Daar komen we pas achter als de biograaf aan het werk gaat, Rob van Essen. Misschien moet ik er zelf naar op zoek gaan", vertelde Ter Wal. "Als ik een boekje wil maken met een chronologisch overzicht van alle verschillende Wigman-uitgave mag het niet zo zijn dat de allereerste uitgave ontbreekt. Daarmee zou ik mezelf belachelijk maken."

Dat leidde tot de vraag hoe het met die biografie staat. Rob van Essen reageerde aldus: "Heel ver ben ik nog niet: ik was net begonnen aan het doorspitten van zijn archief en het interviewen van mensen toen ik de Libris Prijs won, waardoor ik het opeens een stuk drukker kreeg, en toen dat uitgewoed was, kwam de coronacrisis. Het zal mede van het verloop van die crisis afhangen in welk tempo ik verder kan werken,  vooral als het om het interviewen van mensen gaat – ik doe dat toch liever niet per mail of skype."

 Op de vraag waarom Wigman een biografie verdient,  kaatste Van Essen  de vraag terug. "Moeten mensen een biografie ‘verdienen’? Ook over minor poets kan een goede biografie geschreven worden. Maar Wigman was een van de beste van zijn generatie, dus hij ‘verdient’ wel een biografie, zou ik zeggen. Hij had ook veel contact met collega’s dus een portret van hem wordt ook een portret van zijn tijd."

Kortom, lees Dagblad van het Noorden, lees Rob van Essen, bezoek de website van Nick ter Wal en lees, bijvoorbeeld via de bibliotheek of de boekhandel in de buurt Menno Wigman.

Daar is hij weer, de spookrecensent

Anton Scheepstra van uitgeverij Passage stelde per mail de volgende vraag:

'Mag ik je even vragen of onderstaande persoon bij jou / jullie bekend is?'

Onder zijn vraag las ik dit:

L.S.,

Zou u mij een persexemplaar kunnen sturen van De herinnerde soldaat? Ik zou deze titel namelijk graag bespreken voor www.ndcmediagroep.nl.

Bij voorbaat dank.

Met vriendelijke groet,

Huso Akkerman

XNMWeb Media Group

Johan Winklerwei 37

8915 EK Leeuwarden

Ik dacht aan de boekenmedewerkers die van onze hoofdredactie te horen hebben gekregen dat de NDC Mediagroep wegens geldgebrek voorlopig geen gebruik van hun diensten kan maken en antwoordde dat we hier met een spookrecensent van doen hebben.

De naam van Huso Akkerman kwam mij niet onbekend voor. Ik dook in mijn computer een stuitte op dit bericht van de website van Dagblad van het Noorden. Via Facebook leerde ik dat Huso en ik 41 gemeenschappelijke vrienden hebben, onder wie schrijvers als Auke Hulst en Lucas Zandberg. Mijn vriend is Huso niet.

Ook leerde ik dat hij samen met 'Danielle' beheerder is van de Facebookgroep Thrillerverslinders: 'Dé groep voor en door liefhebbers van boeken, waarbij de nadruk ligt op thrillers, maar ook andere genres besproken worden. Recensies en winacties welkom. Discussies ook, maar de belangrijkste regel is: Blijf respectvol!'

Een van zijn besprekingen is De macht van K. van Jens Vern, pseudoniem van Hebban-chef Sander Verheijen. Huso noemde het boek van Vern/Verheijen 'een ijzersterk verhaal voor iedere thrillerliefhebber’ en gaf het vijf sterren. De macht van K. is genomineerd voor de Gouden Strop die morgen, woensdag, wordt uitgereikt.

Nog iets verder spittend, stuitte ik op de crowdfundingwebsite Go fund me. Huso blijkt niet alleen 2530 euro te hebben ingezameld om weer te kunnen fietsen, hij blijkt ook met zijn schoenen op tafel te leven.

Over het wel of niet uitreiken van prijzen

Vandaag worden de DvhN-streektaalprijzen uitgereikt. Aanvankelijk zou dit 12 april in Roden gebeuren. In plaats daarvan bezoekt prijsvoorzitter Eric van Oosterhout in gezelschap van een dienstdoende camjo en typjo Louis van Kelckhoven de winnaars thuis op. De bijbehorende cheques worden op gepaste afstand overhandigd.

Dit doet mij denken aan de afgelaste uitreiking van de prijzen voor het Beste Groninger Boek, begin maart. Wordt niet tijd dat deze winnaars uit hun spanning worden verlost? Hun boeken zijn al maanden klaar en inmiddels beoordeeld door een deskundige jury. Waarom dan nog wachten op een feestje dat meestal meer kost dan al het prijzengeld bij elkaar?

Datzelfde geldt voor de winnaar van de Libris Literatuur Prijs 2020. Ook deze uitreiking is uitgesteld om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, van 11 mei naar 22 juni 2020. Hoe die uitreiking er precies uit komt te zien is onduidelijk. Het is voor de genomineerden te hopen dat de organisatie er geen vergunningsplichtig evenement van maakt, want dan wordt het na 1 september.

Vorige week woensdag werd de longlist voor de Hebban Debuutprijs 2020 bekendgemaakt. Ik trof onder meer Welkom bij de club van Thomas van der Meer en Draaidagen van Bianca Boer op de lijst aan. Volgens een persbericht bepaalt een honderdkoppige lezersjury de shortlist en kiest een professionele jury vervolgens een winnaar. Wanneer dat gebeurt is onduidelijk.

De immer wakkere redactie van Tzum achterhaalde de kanshebbers voor de Thea Beckmanprijs die dit jaar wordt uitgereikt voor het beste historische jeugdboek. De lijst telt tien titels, waaronder Clara van Pieter Feller & Tiny Fisscher en Niemand ziet het van Dolf Verroen & Charlotte Dematons. "Rondom de meivakantie maakt de jury de vijf titels van de shortlist bekend. Op 19 september wordt de prijs uitgereikt in het Archeon te Alphen aan de Rijn. Als dat park tegen die tijd open mag.

Koopt elkanders leeswaar, dan helpen wij elkaar

Ook ik word via Twitter en Facebook door bekende en minder bekende schrijvers op het hart gedrukt mijn boeken bij de lokale boekhandel te kopen, bij de winkel om de hoek die ook een webshop heeft.

Ik zou aan die oproep gehoor geven, ware het niet dat ik 'mijn' boeken rechtstreeks van schrijvers en uitgeverijen betrek. Of beter: dat schrijvers en uitgeverijen mij, gevraagd én ongevraagd, via het Centraal Boekhuis of vanuit de eigen woning, exemplaren toesturen in de hoop dat ik iets aardigs over die boeken in de krant schrijf. Waarna 'mijn' lezers tot aanschaf overgaan.

Sommige schrijvers zijn zelfpubbers en geven uit in eigen beheer. Zij zijn momenteel zeer actief, vertelde Ronnie Terpstra in de Volkskrant op een toon die deed vermoeden dat er een plaag gaande is. Anderen brengen hun werk uit via Het Drentse Boek, via kleine Uil, via Elikser, via Passage, Ter Verpoozing, Palmslag, Nobelman, Vliedorp, Noordboek, veelal kleine uitgeverijen die maar heel zelden aandacht krijgen in de kwaliteitskranten en programma's waar die uitgevers en hun schrijvers op geabonneerd zijn en naar kijken.

Krijgen ze die aandacht wel, zoals recent gebeurde middels een jubelende recensie van het boek De herinnerde soldaat, dan schrijft de recensent: '…een roman die al in november verscheen. Toen is er iets misgegaan: er volgden nauwelijks recensies, slechts summiere signalementen. Ook deze boekenredactie moest wakker geschud worden door de jury van de Libris Literatuurprijs, die op haar longlist plaats maakte voor de roman van Anjet Daanje.'

Waar ging het dan mis, vraag ik mij af. Als er één uitgever zich het vuur uit de sloffen loopt om zijn auteurs bij media en publiek onder de aandacht te brengen, dan is het de helemaal in Groningen gevestigde uitgever van Daanje. Dagblad van het Noorden vulde in december een hele pagina met een verslag van een zeer matig bezochte, maar desondanks uiterst boeiende bijeenkomst met de schrijver van De herinnerde soldaat.

Het zal mis zijn gegaan bij kranten en programma's waar de boekenredacties al ver voor de uitbraak van het coronavirus in quarantaine verbleven. Waar liever werk wordt besproken van Kate Elizabeth Russell, Jeanine Cummins, Arianna Farinelli, Jia Tolentino, Garth Greenwell, Carson McCullers en hoe ze ook mogen heten, altijd zijn het Amerikanen en zelden hebben die schrijvers iets te melden wat Europese schrijvers niet ook al hebben gemeld. Enige verschil is dat het werk van die Europese schrijvers niet door Amerikaanse journalisten is voorgeprezen en samengevat.

Om die reden denk ik er goed aan te doen op mijn beurt iedereen op te roepen bij de lokale boekhandel om de hoek een in deze tijd van corona verschenen boek aan te schaffen van Tonko Ufkes, Lodewijk van Heiden & John Harbours, Sylvia Huberts, Gerrit Jan Zwier, Arjen Boswijk, een groep schrijvers uit Drenthe die verhalen en gedichten over 75 jaar vrijheid hebben gebundeld in Kijk verder dan vandaag en weet..., Marjoleine de Vos, Frank von Hebel, Willem Molema, Pauline Broekema, Ard Posthuma, Bert Wagenaar van Kreveld, Frank Zeilstra, Gerard Stout, Ritzo ten Cate, Chris Vegter, Tjibbe Veldkamp, Christien Boomsma.

Het betreft hier plaatselijke schrijvers, regionale schrijvers, provinciale schrijvers, schrijvers met een band met Drenthe, Friesland en Groningen, niet toevallig het verspreidingsgebied van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant. Werk aanschaffen van een andere lokale schrijver, in Amsterdam, Utrecht of Maastricht, kan natuurlijk ook. We leven in een vrij land.

Waarheid, Westerbeek en Wilhelmus

Het idee bestond al langer en raakte in een stroomversnelling toen de Maand van de Filosofie naderbij kwam. Toen die maand werd verplaatst, naar juni, besloten we toch maar door te zetten. En zo is het gekomen dat de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant deze week over De Waarheid gaat.

Job van Schaik legt uit wat het probleem met waarheid is, en schroomt daarbij niet te melden dat het begrip ook wordt behandeld in het boekje dat hij met Wouter Slob maakte, Van God spreken. Kirsten van Santen interviewde filosoof Stine Jensen, Gitte Brugman sprak met fotokijker Hans Aarsman, Jacob Haagsma legt in een stuk verbanden tussen Milli Vanilli, Seasick Steve, Jazz Sabbath, Lana Del Rey en Dotan.

Met dank aan eindredacteur Janna Zuiderveld voorts op de boekenpagina's aandacht voor Jona Lendering, Annelies Verbeke, Het Onwijs Grote Filosofie Boek, Coen Simon en herinneringen aan Theo Kars, Carl Friedman, het Oera Linda-boek, Patrick Demompere en Boudewijn Büch.

Zelf heb ik behoorlijk wat werk gehad aan het verwerken van antwoorden die Elbert Westerbeek gaf op vragen over zijn kijk op waarheid, inspraak, Gele Hesjes, Centra voor Visieontwikkeling en Besluitvorming, een burgerinitiatief dat het heimelijk toepassen van weermodificatie onderzocht wil zien, nepnieuws, framing, kwakzalverij en de vermeende complotten van Benjamin Fulford.

Voor wie dit alles veel te veel is, is er ook nog een stuk over het Wilhelmus zoals dat ooit werd vertaald en toegelicht door Willem Wilmink. Dit vanwege de rubriek Eindelijk tijd voor…, het applaus voor helden, Rutte als vader des vaderlands, het hedendaags nationalisme en een oproep van het Concertgebouworkest om 27 april het volkslied mee te zingen of mee te spelen bij wijze van 'een groots en positief gebaar van saamhorigheid in deze moeilijke periode'.

Toosje, wat gebeurde er op 16 april 1945?

Voor zijn boek Stemmen van de bevrijding interviewde Frank von Hebel tientallen mensen over hoe zij in de provincie Groningen de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding hebben beleefd. Ik, op mijn beurt, interviewde Frank von Hebel voor een stuk dat zaterdag in Dagblad van het Noorden moet verschijnen.

Vandaag, 16 april, is het 75 jaar geleden dat de stad Groningen werd bevrijd. Op bladzijde 212 van Stemmen van de bevrijding vertelt Toos Okker wat zij die dag meemaakte. Ze was toen 9 jaar:

"Op 16 april heerste er een vreemde uitgelaten stemming in onze straat en vrijwel iedereen was buiten. Zo ook mijn vriendinnetje Marietje Everards en toen ik haar vroeg of ze wel een glaasje limonade wilde, ging ze graag mee naar ons huis. Op het moment dat ze achter me liep en wij voor de deur stonden, hoorde ik een vreemd fluitend geluid. Ik draaide me om en zag dat mijn broer, die aan de overkant stond, gebaren maakte dat wij naar binnen moesten gaan.

Op dat moment viel Marietje, die ongeveer een meter achter mij stond, om en kon ik geen enkel contact meer met haar krijgen. Ik zag iets vreemd aan haar gezicht en ging snel naar binnen om mijn moeder te halen. Zij was als medewerkster van de E.H.B.O. de hele nacht in touw geweest om slachtoffers te helpen en lag even op de divan te rusten.

Mam handelde snel. Marietje werd naar het Academisch Ziekenhuis gebracht, maar het mocht allemaal niet baten. Ze was door een verdwaalde kogel in haar hoofd geraakt en was toen ze op straat lag waarschijnlijk al overleden. Wat daarna volgde kan ik me nog zo goed herinneren en ik voel nog de handen van haar vader die aan mijn armen schudde en vroeg: ‘Toosje, wat is er gebeurd?’ Ik voel dat nog."

Podium TV brengt cultuur aan huis

Met ingang van deze week doet Podium TV weer meer aan kunst en cultuur. Want: onder de noemer Cultuur aan Huis treden in de tv-studio te Heerenveen iedere dinsdag en donderdag noordelijke artiesten en kunstenaars op. En het wordt nog uitgezonden ook. Presentator van het nieuwe cultuurprogramma is Arno van der Heyden.

Gisteren hield hij de zingende liedjesschrijver Harrie Niehof op veilige afstand op de bank. In de rubriek 'Dichter op afstand' zagen we via Skype en de televisie Arjen Boswijk vanuit Groningen een gedicht voordragen. Ook was er een boekenonderdeel. De enthousiaste boekenaanprijzer Ronnie Terpstra prees vanuit boekhandel Van der Velde in Leeuwarden de biografie van Johan Cruijff door Auke Kok aan.

In de eerste zin van dit stukje schrijf ik bewust 'weer meer aan kunst en cultuur', omdat ik vijf jaar geleden regelmatig in de altijd verlaten tv-studio van Podium TV mocht aanschuiven bij het cultuuronderdeel van het praatprogramma Puur Noord. Toentertijd deed Annette Timmer de presentatie.

Ook toen kwamen verschillende gasten aan het woord. Ik mocht bepoeierd en geschminkt vertellen over het literaire leven in Drenthe, Friesland en Groningen. Later zag ik mezelf dan thuis op de buis voorbij komen. Aansluitend werden het programma Toneelmeesters van Arno van der Heyden en een documentaire van stichting Beeldlijn uitgezonden.

Ik weet niet hoeveel kijkers Puur Noord destijds trok. Ik weet wel dat mijn werkgever, NDC Mediagroep, in zee ging met Podium TV nadát het programma van de buis was gehaald. Het verband tussen het een en het ander heb ik nooit willen bedenken. 

De eerste aflevering van Cultuur aan Huis eindigde ermee dat Arno van der Heyden een boek overhandigde aan Harry Niehof, als dank voor zijn aanwezigheid, zijn liedjes en zijn teksten. Welk boek moet u zelf maar nakijken. Het was niet de nieuwe dichtbundel van Arjen Boswijk, Nergens is alles.

Daar zul je ze hebben

In zijn net verschenen essay In tijden van besmetting schrijft Paolo Giordano onder meer dit:

"De wereld is nog steeds een prachtige wilde plek. We denken dat hem helemaal hebben geëxploiteerd, maar er bestaan microbiële universums waar we geen idee van hebben, interacties tussen soorten waar we ons geen voorstelling van kunnen maken.

Door onze agressie jegens het milieu wordt contact met deze nieuwe ziektekiemen steeds waarschijnlijker, ziektekiemen die tot voor kort rustig in hun eigen natuurlijke niches verbleven.

Ontbossing brengt ons dichter bij habitats die niet op onze aanwezigheid hadden gerekend, en de onstuitbare verstedelijking idem dito."

Ik geloof dat Giordano hier een punt heeft. Wetenschappelijk bewijzen kan ik het niet, want het ontbreekt mij aan de benodigde kennis en de bijbehorende apparatuur zoals een microscoop. Maar het onderschrijven kan ik het wel.

Nadat ik eerder op televisie deskundigen hoorde vertellen over oprukkende everzwijnen in de buitenwijken van Berlijn en vossen in Londen. Nadat ik eerder bij Zweeloo een gedenkplaat van corten staal opgericht zag voor de terugkeer van de wolf in Drenthe ontdekte ik gistermorgen een vreemdeling in mijn eigen tuin: een fazant.

Nadat ik mijn telefoon tevoorschijn had gehaald voor het maken van een foto verdween het schepsel weer. Terug naar zijn of haar eigen niche.

Dat coronavirus, kunnen wij daar iets mee?

Collega Kirsten van Santen van de Leeuwarder Courant interviewde collega Erik Betten van het Friesch Dagblad over diens in 2018 verschenen thriller Quarantaine. In dat veelgeprezen boek ontsnapt bij de gaswinning in Groningen een dodelijke bacterie uit de grond waarna mensen die besmet raken als 'dodelingen' rondwaren. Om het gevaar in de dammen wordt Noord-Nederland geïsoleerd van de rest van land.

Ergens in het stuk, zaterdag stond het in zowel Dagblad van het Noorden als Leeuwarder Courant, zegt Betten dat hij blij en opgelucht is dat het pessimisme uit Quarantaine niet met de werkelijkheid strookt. Ook zegt hij dit: "Ik heb gemengde gevoelens over de hernieuwde belangstelling voor mijn boek."

Ik kan mij die gemengde gevoelens goed voorstellen. Voor je het weet word je gezien als iemand die profiteert van de ellende van het moment.

Op 30 maart ontving ik een persbericht van uitgeverij Prometheus waarin de verschijning van het boek De ogen van de duisternis van Dean Koontz wordt gekondigd. Het boek verschijnt morgen. In de mail bij het persbericht schrijft het hoofd publiciteit van Prometheus het volgende:

'Deze thriller werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1981 en beschreef toen al een verhaal over een dodelijk virus uit China dat zich over de wereld verspreidde.' In het persbericht zelf is een blurb opgenomen uit de Daily Mail: ‘Voorspelde deze thriller de uitbraak van het coronavirus?’

Wat ik mij hierbij afvraag, is hoe de vergadering verliep voorafgaand aan het besluit tot heruitgave. Zal iemand de vraag hebben opgeworpen: 'Dat coronavirus kunnen wij daar iets mee?' Iemand moet zich het boek van Koontz hebben herinnerd, wat niet gek is, hij schijnt 450 miljoen boeken te hebben verkocht. Zal daarna een discussie hebben plaatsgevonden? Zal het woord 'kies' zijn gevallen?

Ik heb vernomen dat op www.boekwinkeltjes.nl grote belangstelling ontstond voor De pest van Albert Camus waarna uitgeverij De Bezige Bij besloot dit boek opnieuw uit te geven. Mensen willen het boek blijkbaar lezen. Er is markt. Dan kan het goed zijn als er exemplaren beschikbaar zijn. Afgelopen week haalde de heruitgave van De pest positie 3 in de Bestseller 60.

Ik heb níet vernomen dat er vraag was naar De ogen van de duisternis van Dean Koontz. Bij Bol is een uitgave van Koontz' thriller beschikbaar, de heruitgave die morgen verschijnt, met weer die blurb uit de Daily Mail: 'Voorspelde deze thriller de uitbraak van het coronavirus?' Van De pest zijn meerdere uitgaven beschikbare, vrij dure exemplaren, 32 euro en 52 euro. Alsmede een ebook in het Fries, opvallend afgeprijsd van 12,99 naar 12,50 euro.

Ik begrijp dat mensen in tijden van crisis willen weten hoe mensen tijdens vorige crisis hebben gehandeld en dat boeken daarbij een rol kunnen spelen. Ik ben blij dat ik De pest in mijn jonge jaren heb gelezen. Ik ben ook blij dat ik in 2004 mede dankzij de Volkskrant een exemplaar van De stad der blinden van Jose Saragamo in handen kreeg. Momenteel lees ik met belangstelling het net verschenen essay In tijden van besmetting van Paolo Giordano.

De behoefte om De ogen van de duisternis van Dean Koontz te lezen, voel ik niet. Het antwoord op de vraag van de Daily Mail kan ik geven zonder het boek te hebben gelezen: Nee.