Woest en Ledig

Leest 'Villa Thrianta' van Lukas Koops

Ik lees, ter voorbereiding op een interview met Lukas Koops voor de zaterdageditie van Dagblad van het Noorden, diens Villa Thrianta. Volgens het persbericht dat door uitgeverij Het Nieuwe Kanaal bij het boek is verspreid hebben we hier te maken met 'een onthullende roman over de gang van zaken bij een regionale omroep'.

Op welke regionale omroep het boek is gebaseerd, is evenvoudig te raden: dat is RTV Drenthe, het mediabedrijf te Assen waar Lukas Koops sinds 1995 verschillende functies heeft bekleed. Afgelopen zaterdag, een dag na zijn laatste officiële werkdag, schoof hij ter promotie van zijn literaire werk aan voor een bijdrage aan in het radioprogramma Cassata (ook RTV Drenthe).

Voor de microfoon van Margriet Benak liet Koops, die in het verleden zowel fictie als non-fictie heeft geschreven, met vermoedelijk een speels lachje rondom de dunne lippen, desgevraagd weten dat het voor de hand ligt dat zijn ervaringen bij RTV Drenthe een rol in Villa Thrianta spelen. "Maar", zei hij ook, "het is niet één op één de werkelijkheid."

Een van de vragen die ik de schrijver beslist wil voorleggen, is wat zijn boek dan wel is. Waarbij ik geen genoegen neem met een antwoord als 'een op de werkelijkheid gebaseerde fantasie'. Want wat is dat?  Plus, laten we wel wezen, wat moet een lezer met 'een op de werkelijkheid gebaseerde fantasie'? Zich vermaken? Daar hebben we, ik noem maar iets, radiospelletjes voor.

In Cassata vertelde de schrijver alvast dat zijn boek over meer gaat dan alleen maar de regionale omroep. "Het gaat in zijn algemeenheid over hoe mensen met elkaar omgaan op de werkvloer. Hoe handhaven mensen zich in bepaalde posities? Wat halen ze uit of wat laten ze na om zich in de positie te kunnen handhaven? Dat is een algemene thematiek."

Dat is sinds Het Bureau van J.J. Voskuil zulke algemene thematiek dat we het misschien wel al weten. Liever vraag ik mij af of gebeurtenissen bij een regionale omroep zich lenen voor een roman over hoe 'mensen in zijn algemeenheid met elkaar omgaan op de werkvloer'. Een regionale omroep is namelijk allerminst een algemeen bedrijf.

Een regionale omroep is, naar mijn definitie, een door de overheid mogelijk gemaakte media-organisatie met een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Waar niet te licht mee mag worden omgesprongen. Want een regionale omroep, zeker die in Drenthe, is er om te laten zien wat er in Drenthe gaande is en was. Van het weer met Loes van der Laan, via het tot mijn treurnis verdwenen televisieprogramma Bartissimo naar nieuws en de achtergronden van de zoveelste miljoenen investering in een niet nader te noemen moeras. En weer terug.

Kortom, waar ik op hoop is een gesprek over de functie van de roman in de Drentse samenleving. Uitspraken over wat Koops' drijfveren zijn geweest om zijn loopbaan in de journalistiek te besluiten met de publicatie van 'een onthullend boek' waarin het publieke bedrijf waar hij jarenlang een inkomen heeft genoten wordt neergezet als een organisatie in chaos. Bekentenissen over wat zijn rol in die chaos is geweest. En vooral: waarom het goed is dat daar dan Drentstalige literatuur van wordt gemaakt.

Nu lees ik snel verder. Ik wil weten op welke wijze het provinciebestuur orde op zaken probeert te stellen bij RTV Triantha.

Leesbaar Groningen op straat in Drenthe

Daar ligt-ie dan, op een straatje in Drenthe en misschien daardoor niet helemaal goed leesbaar: een exemplaar van Leesbaar Groningen.

Deze week kwam kaartenmaker Louis Stiller vertellen dat de plattegrond van de stad en provincie Groningen in meer dan 600 citaten afkomstig uit literaire teksten en liedjes die door lezers zijn ingestuurd – ja, het is een hele mond vol – momenteel wordt gedrukt. Zodat op 1 december in boekhandel Van der Velde in Groningen de eerste exemplaren kunnen worden uitgereikt.

Stiller vertelde ook dat de kaart in twee formaten verkrijgbaar komt: een compacte variant voor de prijs van dichtbundel en een luxe-variant voor de prijs van een goed boek. Dat er een wandelroute bij is, door de stad Groningen. En een reistekst voor in de trein naar Winschoten. Dat Gerrit Krol en Ede Staal de meest geciteerde auteurs zijn. En dat uitgeverij Passage de meeste citaten heeft gepubliceerd.

Nu is het zaak om het ding 'verder uit te rollen', zoals dat in bepaalde kringen heet. Ook op de redactie van Dagblad van het Noorden, een van de steunpilaren onder het project, wordt daar reeds intern over nagedacht.

Leest 'De stijl van de schrijver' van Arno Kantelberg

Wat ik graag lees in het zaterdagse glimblaadje van de Volkskrant is de rubriek waarin Arno Kantelberg de kledij van min of meer bekende Nederlanders bespreekt. De graagte heeft te maken met de schrijfstijl van Kantelberg, die op een vilein toontje anderen de maat neemt, of prijst.

Het heeft ook met ergernis te maken, want het wetenschappelijk gehalte van Kantelbergs bevindingen is doorgaans nogal dun. Ik kan althans nooit logischerwijs begrijpen waarom het verboden of fout zou zijn een broek te dragen waarvan de pijpen langer zijn dan de benen en wat er verkeerd is aan een witte slobbertrui die werd gewassen in een trommel met bonte kledij. Bij schoonheid telt het schone, dat is wat ik weet.

Kantelberg, tevens hoofdredacteur van het glimblad Esquire, heeft een boek gemaakt waarin hij zijn licht laat schijnen op en over schrijvers en hun kleding: De stijl van de schrijver. Op het voorplat zitten Gerard Reve en Simon Carmiggelt op een bankje. Carmiggelt draagt een vest, een bril en makkelijke instappers. Reve heeft een spijkerjack aan en draagt, voor de verandering, een hoed. Twee buitenkansjes. Als het je smaak is.

Op bladzijde 130 tot en met 133 gaat het over Wilfried de Jong, de schrijver waarvan ik nu even geen boektitels weet. Kantelberg schrijft: 'Wilfried de Jong is in zekere zin de voorman van een nieuwe lichting schrijvers die hun stijlgevoel niet alleen voor het papier bewaren. Een goed verhaal vraagt om een stijlvolle verteller. De Jong maakte de weg vrij voor jonge auteurs als Tommy Wieringa, Peter Buwalda, Arjen Lubach en Alex Boogers.'

En dan komt hij op stoom: 'Toegegeven, het is geen enorm grote beweging. Voor elke Alex Boogers in cripsy overhemd en strak pak zijn er twee Henk van Stratens in een gescheurde spijkerbroek en lubberend T-shirt, maar goed, voor elke Tom Wolfe had je ook een Norman Mailer. De Zilvervloot komt ook in kleine sloepjes binnengevaren.'

Beduidend minder is wat Kantelberg over Jean Pierre Rawie schrijft onder de subkop 'zinnen als een driedelig pak'. Citaat: 'Wie hem voor het eerst ziet, zal hem ook voor niets anders houden dan een dichter. We zien hem door zijn woonplaats Groningen lopen, de stad waar hij zich al jong als een ware bohemien manifesteert in driedelig double-breasted met wapperende zwarte cape en gedecoreerd met de accessoires die het imago van de erudiete dichter bevestigen: het zakhorloge, de monocle ('terwijl ik niet eens een bril nodig had') de wandelstok, de te jonge vriendin.

Nu weet ik dat die vriendin allerminst een accessoire is, maar een fundament. Ook weet ik dat ze allerminst 'te jong' mag heten, hooguit gewoon jong. Wat mij precies goed lijkt.

Verder weet ik dat Jean Pierre Rawie graag over een driedelig double-breasted pak had willen beschikken ware het niet dat deze outfit sinds de opsluiting van Oscar Wilde in 1895 niet meer verkrijgbaar is. Weet ik dat hij in Groningen geen cape draagt, dat was in zijn kinderjaren Winschoten, maar op koude dagen met een overjas door Stad schrijdt. En dat een monocle heel iets anders is dan het lorgnet. Voorts schrijft een dichter geen zinnen, maar regels.

Het is een kniesoor die overal op let.

Dan ben ik nu toe aan het hoofdstuk over Ilja Leonard Pfeijffer. Die, vreemd genoeg, in De stijl van de schrijver niet in zijn adamskostuum is afgebeeld. Je kunt blijkbaar niet alles hebben.

Marathon en Matchboox bij 100 jaar C. Buddingh'

Op 24 november, zijn sterfdag, wordt herdacht dat C. Buddingh' honderd jaar geleden werd geboren. Dat gebeurt met een bijzondere bijeenkomst in Dordrecht, de stad van Buddingh', waar in schouwburg Kunstmin nog levende winnaars van de naar hem vernoemde prijs gedichten zullen voordragen. En dat zijn er nog wat. Zie de lijst met winnaars hieronder.  Uit een persbericht van Poetry International:

"In een elf uur durende poëziemarathon lezen de winnaars uit hun bekroonde debuut in combinatie met voordrachten uit bundels die daarop volgden. Met spraakmakende interviewers als Hassnae Bouazza, Francis Broekhuijsen, Jasper Henderson en Tim den Besten spreken ze aansluitend over de taal en thema’s die zij willen uitdragen. Een unieke eendaagse poëziemanifestatie die de taalvernieuwing door de jaren heen glashelder over het voetlicht brengt en de bezoeker onderdompelt in de rijke diversiteit van de Nederlandse taal."

Het eerbetoon aan C. Buddingh’ maakt deel uit van feestelijkheden bij de herdenking van een nog ander momentum: in 2018 en 2019 is het 400 jaar geleden de Dordtse Synode plaatsvond. Ook uit het persbericht van Poetry: "Deze revolutionaire vergadering leidde onder andere tot de vertaling van de Bijbel naar het Nederlands, wat op zijn beurt grote en blijvende invloed had op de Nederlandse taal."

• 2018 - Radna Fabias met Habitus
• 2017 - Vicky Francken met Röntgenfotomode
• 2016 - Marieke Lucas Rijneveld met Kalfsvlies
• 2015 - Saskia Stehouwer met Wachtkamers
• 2014 - Maarten van der Graaff met Vluchtautogedichten
• 2013 - Henk Ester met Bijgeluiden
• 2012 - Ellen Deckwitz met De steen vreest mij
• 2011 - Lieke Marsman met Wat ik mijzelf graag voorhoud
• 2010 - Delphine Lecompte met De dieren in mij
• 2009 - Mischa Andriessen met Uitzien met D
• 2008 - Wiljan van den Akker met De afstand
• 2007 - Bernard Wesseling met Focus
• 2006 - Willem Thies met Toendra
• 2005 - Liesbeth Lagemaat met Een grimwoud in mijn keel
• 2004 - Maria Barnas met Twee zonnen
• 2003 - Jane Leusink met Mos en gladde paadjes
• 2002 - Erwin Mortier met Vergeten licht
• 2001 - Mark Boog met Alsof er iets gebeurt
• 2000 - André Verbart met 98
• 1999 - Ilja Leonard Pfeijffer met Van de vierkante man
• 1998 - † Erik Menkveld met De karpersimulator - toegekend, niet uitgereikt
• 1997 - † Pem Sluijter met Roos is een bloem
• 1996 - Henk van der Waal met De windsels van de sfinx
• 1995 - Joke van Leeuwen met Laatste lezers
• 1994 - F. van Dixhoorn met Jaagpad
• 1993 - Herman Leenders met Ogentroost
• 1992 - Anna Enquist met Soldatenliederen
• 1991 - † Michaël Zeeman met Beeldenstorm
• 1990 - Tonnus Oosterhoff met Boerentijger
• 1989 - geen winnaar
• 1988 - Elma van Haren met Reis naar het welkom geheten

Eveneens de moeite waard een nieuwe Matchboox-uitgave: een box met vier luciferdoosjes waarin verhalen van Buddingh'zijn gestopt. Uit een ander persbericht: "In de door Buddingh’'s biograaf Wim Huijser samengestelde bijdragen komt steeds één ding duidelijk naar voren: Cornelis Buddingh’ verstond als geen ander de kunst van het letterlijk nemen van woorden en gezegden om zo de betekenis ervan te laten kantelen."

Vormgeefster en beeldend kunstenares Henny van Daalen voorzag alle vier de Matchboox van 'prachtige, bontgekleurde illustraties die de diverse verhaallijnen volgen en tegelijkertijd een duidelijk herkenbare eigen signatuur vormen'.

Nanne Tepper en een 'ons onbekende man'

Vorig week verscheen bij uitgeverij Pluim een dik boek met drie romans van Nanne Tepper: De eeuwige jachtvelden (1995), De vaders van de gedachte (1998) en De avonturen van Hillebillie Veen (2002). Ik maakte er een bericht over en vermeldde daarbij dat Tepper vorige week zaterdag zes jaar geleden is overleden.

Voor de papieren krant hoefde het niet, maar voor onze website moest er een foto bij het stukje. Wat ik in ons fotosysteem aantrof, bleek nauwelijks geschikt. Op een afbeelding na: Tepper tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuur Prijs in 1999. Hij was toen met De vaders van de gedachte genomineerd voor een prijs van, och, 100.000 gulden.

Op de foto, gemaakt door Olaf Kraak, steekt de successchrijver met zijn Zippo-aansteker een sigaret van het merk John Player Special aan. Rechts van hem kijkt een vrouw op haar bord. Ze kan herkend worden als Mizzi van der Pluijm, tegenwoordig de baas van uitgeverij Pluim, toen de onbeleefdheid van haar auteur negerend.

Maar wie is de bestropdaste man links? Hij met die bril, dat sluike haar, het glas wijn in de hand en de elleboog op tafel. Lachend om, ongetwijfeld, een smalende grap van Tepper.

De beschrijving bij de foto bevatte nauwelijks informatie: Amsterdam 18/5/1999:  'De Groninger schrijver Nanne Tepper (midden) was een van de kanshebbers voor de Libris Literatuurprijs die voor Harry Mulisch bleek te zijn weggelegd.'

Navraag op de redactie leverde niets op. Alle collega's die in 1999 bij de krant – toen nog Nieuwsblad van het Noorden –  op de loonlijst stonden waren of ontslagen, of met pensioen, of vertrokken, of nu even op reportage. Een beetje wanhopig tikte ik voor de website het volgende bijschrift: 'Nanne Tepper (midden) tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuurprijs in 1999. Harry Mulisch won met De Procedure. Rechts zijn uitgever Mizzi van der Pluijm. Links een ons onbekende man.'

Gisteren ontving ik een mailbericht van Wouter Godijn, van wie in april bij uitgeverij Atlas Contact een nieuwe roman verschijnt, De kamer waar alle verhalen beginnen. Godijn had een vermoeden over de identiteit van de man links: "Eddy Schaafsma. Pakweg twintig jaar geleden jouw voorganger."

De krant van toen spuwde een verslag van de prijsuitreiking uit, met de foto van Kraak. Geschreven door Bram Hulzebos, die blijkbaar ook aanwezig was tijdens de bekendmaking van de Libris in 1999. Hulzebos is inmiddels al weer jaren 'voor zichzelf bezig'.

Terug naar Schaafsma. Ik ken hem niet. Hij is van voor mijn tijd. Ik ben pas in 2002 op de cultuurredactie beland, na de fusie tussen tussen Nieuwsblad van het Noorden, Groninger Dagblad-stad en de Drentse Courant. Schaafsma was toen al vertrokken naar Elseviers Weekblad. Op de website van dat blad staat zijn foto: het is 'm inderdaad.

Tien jaar heeft Schaafsma voor de krant gewerkt. Blijkbaar is dat te kort om een 'ons bekende man' te blijven.

Leest 'De onderstroom' van Hans Münstermann

Voor het eerst lees ik een boek van Hans Münstermann, de schrijver die zich in 2006 dankzij de AKO Literatuurprijs nationaal bekend mocht wanen, maar daarna weer werd opgeslokt door het peloton der hardwerkende auteurs. Raadpleging van de Literom, en dan vooral de recensies van Arie Storm in Het Parool, leert dat Münstermann ook na 2006 bijzondere boeken is blijven schrijven.

Dat laatste geldt zeker De onderstroom, een subtiele en boeiende roman die is verschenen bij uitgeverij De Kring. De mensen van dit bedrijf mailden een paar weken geleden om 'ons' op dit boek te attenderen. Ze vertelden daarbij dat het deels geïnspireerd zou zijn op de verdwijning van de in Oost-Groningen geboren kunstenaar Bas Jan Ader (1942 – 1975). Daar deden ze goed aan, want met Bas Jan Ader kun je in onze krant bijna altijd aankomen.

De onderstroom begint raadselachtig, vooral omdat tijd en ruimte in nevelen zijn gehuld. We krijgen te maken met een ik-figuur die in een mensenmassa wordt aangesproken door een Duits sprekende jongeman. De ik-figuur herkent de jongeman van een executie in een bos jaren geleden, waar hij, de ik-figuur, is doodgeschoten. Als de twee mannen de verbazing te boven zijn, raken ze aan de praat en neemt de jongeman 'het slachtoffer' onder zijn hoede.

Wat volgt is een dwaaltocht op een boot door de grachten van Amsterdam, waar nog meer dolende zielen bij aanwezig zijn. Allemaal zijn ze afkomstig uit verschillende tijden, hebben ze verschillende herinneringen en verlangens om er achter te komen wat er voor en vooral na hun dood is gebeurd. In het geval van de ik-figuur, die Hemmo Koopman heet, komen we er achter dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet gezeten heeft.

De manier waarop Münstermann dit klassieke gegeven beschrijft is voortreffelijk. Pagina's achtereen creëert hij een functionele verwarring, die gedurende de vertelling weliswaar minder wordt, maar toch als hardnekkige mist in het boek blijft hangen. Op heldere momenten wordt duidelijk dat Hemmo in de oorlog zijn vrouw en zijn tweejarige zoontje heeft moeten achterlaten – net als de vader van Bas Jan Ader. Met hulp van de Duitse jongeman probeert hij ze terug te vinden.

De onderstroom wordt nog interessanter als tijdens de zoektocht van vader Hemmo blijkt dat diens zoon Paul in de jaren zestig kunstenaar is geworden en ook is verdwenen. Denkend aan Bas Jan Ader meent de lezer dan te weten hoe het zit en verdergaat. Op dat punt aangekomen stuurt Münstermann de boot met de dolende zielen zo bij dat er een nieuwe verwarring ontstaat: wie zoekt nu wie en met welk doel?

Nu weer verder lezen.

De laatste plaatsen in De literaire Hemel

Dagblad van het Noorden werkt sinds enige tijd samen met De Literaire Hemel, maandelijkse bijeenkomsten waarbij schrijvers en dichters over hun werk vertellen in café De Amer te Amen. De samenwerking komt er ongeveer op neer dat de krant een interviewer levert, naam en adres bij de redactie bekend, die samen met Annette Timmer de gesprekken voert. Ook besteedt de krant - soms vooraf, soms achteraf – aandacht aan de boeken die worden behandeld.

Komende vrijdag  worden Pauline Broekema, Marcel de Jong en Mirjam van Hengel in De Hemel verwacht. Broekema omdat ze Het uiterste der zee schreef, een roman waarin ze de familiegeschiedenis van een aantal Joodse families in Noord-Groningen beschrijft en laat zien wat door de oorlog en de tijd werd weggevaagd.

Marcel de Jong komt vertellen over de in Ulrum en Smilde spelende historische roman De afscheiding, over de door Hendrik de Cock veroorzaakte kerkscheuring halverwege de negentiende eeuw. Mirjam van Hengel is te gast vanwege Een knipperend ogenblik, haar beschrijving van leven en werk van Remco Campert (foto).

Dan nu een citaat uit een intern memo: "Ook nu wordt het erg druk, waarschijnlijk is het vol. Ik heb nu al 69 reserveringen staan. Daar komen 9 medewerkers bij, en rond de 6 gasten. Dat maakt al 85 personen in de zaal. Maar ik verwacht ook nog losse aanloop, en waarschijnlijk volgen er nog meer reserveringen, waarmee we in totaal al gauw op het maximum van 100 mensen zullen komen."

Met andere woorden: er zijn nog enkele zitplaatsen. Maar veel is het niet. Aanvang 20.30 uur, entree 15 euro. reserveren via reservering@literairehemel.nl.

Zij bedankte voor het Belcampo Stipendium

Op bladzijde 566 schrijft Maaike Meijer, biograaf van F. Harmsen van Beek, het volgende in  haar boek Hemelse mevrouw Frederike:

'De Provincie Groningen biedt haar in 1998 nog een Belcampo Stipendium aan van vijfduizend gulden, als ze een aantal ongepubliceerde gedichten aanlevert voor een bibliofiele uitgave. Ze heeft zowel ongepubliceerde als ongebundelde gedichten in voorraad, maar die wil ze niet opdiepen. Ze kan de provincie niet van dienst zijn, antwoordt ze, met de verzekering ‘dat ik mij vereerd voel met uw uitnodiging en omdat de nagedachtenis aan de heer Belcampo, als schrijver en als mens, door mij met grote bewondering wordt bewaard en gekoesterd’.

Ik zou hier niet op aan slaan als niet een paar weken geleden via de website van de Stichting Literaire Activiteiten Groningen bekend werd gemaakt dat door Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen is besloten voornoemd stipendium af te schaffen. Tzum schreef er dit over. De eerste keer dat deze opdracht met bijbehorend geldbedrag werd verstrekt ging deze naar Louis Stiller. De tweede keer, in 1997, viel de eer te beurt aan Nanne Tepper. Daarna werd het stipendium onverwachts pas in 2000 toegekend, aan Max Niematz. Die dus blijkbaar tweede keus was.

Biograaf Maaike Meijer is de komende periode volop te bewonderen in 'de regio': 10/11, 19.30 uur Kerk Garnwerd (film, muziek, voordachten); 18/11, 14.30 uur Van der Velde A-kerkhof Groningen (lezing), 24/11, 15.00 uur Onder de vulkaan/ Grand Theatre Groningen (interview); 14/11, 20.30 uur De Literaire Hemel/ Café De Amer Amen (interview).

Leest 'Hemelse mevrouw Frederike' van Maaike Meijer

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant en met oog op een interview in De Literaire Hemel in Hemelse mevrouw Frederike, de biografie die Maaike Meijer schreef over F. Harmsen van Beek (1927 – 2009). Hoewel ik nog niet ben uitgelezen, durf ik nu al te zeggen dat het een indrukwekkend werk is. Indrukwekkend in meerdere opzichten, waaronder deze: ik moet er ook aan denken als ik niet aan het lezen ben.

Het boek houdt mij bezig, omdat ik geïnteresseerd ben in literatuur en Meijer in staat is in literaire teksten 'dingen' te ontdekken, te lezen, te duiden en vervolgens te beschrijven die zich doorgaans lastig laten ontdekken, lezen, duiden en beschrijven. Maar het is ook omdat ik geïnteresseerd ben in kunsthistorie en literair erfgoed, en daarmee in de kunstenaars die in de biografie een rol spelen: Remco Campert, M. Vasalis, Gerard Reve, Charlotte Mutsaers, Peter Vos, Matthijs Röling.

Wat voorts een rol speelt is dat de hoofdpersoon lange tijd in 'mijn gebied' heeft gewoond, van begin jaren zeventig tot en met haar dood, eerst in Garnwerd, later in een verpleeghuis in Groningen. Ik heb haar nooit ontmoet en dus ook nooit geïnterviewd. Bewust niet, omdat ik van de mensen uit haar omgeving begreep dat F. Harmsen van Beek mediabelangstelling niet op prijs stelde. Naar mate ze ouder werd, werd de afkeer zelfs steeds sterker, om omdat ze zich erg kwetsbaar zou voelen.

Het geloof in die kwetsbaarheid weerhield mij ervan ongevraagd op haar stoepje te gaan staan in de hoop dat ze de deur zou openen om vervolgens op al mijn vragen een antwoord te geven, zelfs als ik geen vragen had. Journalistiek gezien kun je dat laf noemen, want ook in kwetsbare mensen schuilt een goed verhaal voor de krant. Check, double check. Misschien had ik mij harder moeten opstellen. Ergens knaagt dat. Story of my life, om Jay McInerney te citeren.

Nu lees ik dus alles over haar. Dit dankzij Maaike Meijer, die eerder al de biografie van M. Vasalis schreef. Ook dat was een bijzonder boek, met zeer veel informatie, die zonder de inspanningen van de biograaf vermoedelijk niet of pas heel veel later op  tafel zou zijn gekomen. Groot nieuws bevatte die informatie overigens niet. Het meest fijne aan de Vasalis-biografie waren de citaten uit de door Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans geschreven brieven.

Als ik niet in Hemelse mevrouw Frederike lees, denk ik onder meer na over het verschil tussen een literatuurwetenschap en psychologie. Die vraag houdt mij bezig omdat Maaike Meijer in haar boek in alle ernst beide disciplines beoefent, terwijl ze bij mij weten geen psycholoog is. Op een van de twee flappen van de biografie staat althans dat ze literatuurwetenschapper en neerlandicus is.

Meijer heeft er geen moeite mee meerdere malen te stellen dat F. Harmsen bijna haar leven lang gebukt is gegaan onder de slechte verhouding die ze met haar moeder, de illustratrice Freddie Langeler, zou hebben gehad. Met als gevolg dat ze, bijvoorbeeld, op bladzijde 68 dit schrijft: 'Dat iedereen haar in latere jaren mager vindt terwijl ze zichzelf nog steeds als dik beschouwt is het door haar moeder geplante anorectische zelfbeeld, dat zij nooit meer kwijtraakte.'

In een hoofdstuk over de relatie met haar toekomstige schoonmoeder, de moeder van haar eerste serieuze liefde Jan Hooglandt, lees ik dit:

'Ze had genoeg geleden onder haar afwijzende moeder om een toekomst met deze schoonmoeder te kunnen verdragen. Merkwaardig genoeg blijkt uit haar regelmatige brieven aan Jans moeder – tot 1951 aan toe – geen reserve. (…) Fritzi doet zich dus vriendelijker voor dan ze zich voelt, ook wanneer je bedenkt dat volwassenen en jongeren in die tijd formeler met elkaar omgingen en schoonouders zeker niet persoonlijk konden worden aangesproken op hun gedrag. Ze kan haar boosheid alleen uiten naar Jan, in de kwetsende daad van het vreemdgaan – en voor het overige blijft haar gekrenktheid misschien wel ondergronds, om pas na haar zeventigste ten volle geuit te worden.'

Tot slot komt Meijer tot de diagnose theatrale persoonlijksheidstoornis:

'Die heb je als je heel charmant bent, het contact met een nieuwe geliefde of vriend meteen erotiseert of seksualiseert, de relatie direct heel intens maakt en daar helemaal in opgaat. Na enige tijd valt de ander tegen en dan wordt hij of zij de vijand. De ander staat dus óf op een voetstuk, óf is daar af gevallen. Je wordt hier niet mee geboren, je ontwikkelt zo’n patroon als je eerste hechtingsfiguren niet veilig zijn. In feite ga je dan zelf de hechting van anderen aan jou organiseren. Jij wordt de regisseur van de liefde en op die manier krijg je de ander in je macht. Je maakt hem afhankelijk en verwerpt hem dan, je doet wat jou is aangedaan. Je maakt slachtoffers om zelf geen slachtoffer meer te hoeven zijn.'

Hier tegenover staat dat Meijer ook F. Harmsen van Beek zelf veel aan het woord laat. Nu ga ik weer verder lezen.

Twee keer Pieter Waterdrinker in een week

Pieter Waterdrinker (foto Julia Lisnjak), onlangs uitgeroepen tot winnaar van de Tzum-prijs 2018 met de uit Tsjaikovskistraat 40 afkomstige zin ‘Zou deze stad op een andere breedtegraad liggen, in een ander landschap, met een andere stand van de zon, zonder de ellenlange grijze maanden van regen, mist en grauwheid, niet op deze schrale moerasgrond staan, in de bodem waarvan de botten liggen van de ontelbare stakkers die hun leven bij de bouw ervan hebben gelaten, maar op een rots, te midden van fraaie glooiende heuvels, met de zwartinkten silhouetten van olijfbomen en cipressen, dan zou Sint-Petersburg met zijn grande armée van mintgroene, zachtroze, bosbesrode en geel gesausde pleisterwerkgevels Florence met gemak naar de kroon steken.’ doet deze week twee keer 'onze regio' aan.

Vanavond, 30 oktober, brengt Waterdrinker een bezoek aan Haren, waar hij aanvankelijk in de bibliotheek zou verschijnen, maar de belangstelling zo groot is dat naar de Ontmoetingskerk wordt uitgeweken. En ook die is inmiddels uitverkocht. Waardoor het de vraag is of de mensen achter de Tzum-prijs het bijbehorende 'geldje' kunnen overhandigen.

Voor de liefhebbers geeft hij evenwel vrijdagavond 2 november een lezing houden in bibliotheek van Zuidwolde in Drenthe. Aanvang 20.00 uur. Toegang 5 euro voor bibliotheekleden en 6,50 voor niet-leden. Aanmelden via info@bibliotheekzuidwolde.nl of 088-0128291.