Woest en Ledig

Wilmink in Groningen en Haren, Etty in Amen

De bespreking van In de man zit nog een jongen. Willem Wilmink – De biografie, afgelopen vrijdag in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden, leidde tot een ingezonden brief. Geschreven door niemand minder dan Arjen Boswijk, volgens Gerard Reve ooit 'een allerliefst blond dier met een guitig werkmansvoorschootje'.

In zijn brief haalt Boswijk herinneringen op aan een bezoek van Wilmink aan de Nassauschool in Groningen. Subtiel plaatst hij aantal kanttekeningen bij het vermeend belabberde proefschrift van Wilmink over de dichter Hendrik de Vries. Ook het slot van de brief is erg goed: 'Later die avond logeerde de dichter bij me en samen dronken we bier en keken we naar Ajax.'

Niet altijd was de ontvangst in het Noorden even hartelijk. Wat bijvoorbeeld te denken van een poging van Wilmink om samen met Vic van de Reijt bij Hendrik de Vries in Haren langs te gaan ter voorbereiding op het proefschrift? Waarbij het handig is om te weten dat Riek de bedillerige levenspartner van Hendrik de Vries was, dat Hendrik door haar Rolf werd genoemd en Goyescos een bundel gedichten is uit 1971:

'Na een voorspoedige reis en na een barre tocht door de uitgestrekte Harense buitenwijken bereikten wij ’t Woeste Hoekje, alwaar wij door de halfgesloten gordijnen de schim van Hendrik de Vries ontwaarden. Na eindeloos bellen verscheen Riek in de deuropening: haar mond in een strakke plooi en almaar nee schuddend. ‘Nee heer’n,’ zei ze ten slotte, ‘jelui zouden morgen komen.’ En de deur werd dichtgesmeten.

Willem ontplofte. In een café aan de overkant schreeuwde hij het uit: ‘Alles heeft die man aan mij te danken, maar het is afgelopen uit, niks meer doe ik voor hem, geen letter meer op papier.’ Na een telefoontje met Riek mochten ze alsnog eventjes binnenkomen. En terwijl Van de Reijt met Riek het huis afzocht naar een fles waarin een staartje zoete rode wijn was achtergebleven, nam Willem met ‘Rolf’, die af en toe uit een sluimertoestand ontwaakte, de varianten van Goyescos door. Willems proefschrift was ‘gered’, verzuchtte Van de Reijt na afloop.'

Ook heel 'interessant', omdat het iets vertelt over de podiumkwaliteiten van Wilmink, is wat Etty schrijft over een recensie in Nieuwsblad van het Noorden na een optreden van Wilmink met Karel Bosman getiteld Eindpunt van de trein:

'Een voorstelling in de foyer van de Stadsschouwburg in Groningen werd door recensent Jacques d’Ancona de grond in geboord. Hij vond het ‘een fout middagje’ vol burgerlijk, nostalgisch gezeur over Twente. ‘Het EO-achtige muziekgroepje inclusief zangsolisten zorgt voor leutige onderbrekingen als het indringend dreigt te worden.’ En dan was ook de microfoontechniek gebrekkig en de geluidsbalans fout. Razend was Willem over ‘die malafide recensie’, maar een video-opname van een optreden in Concordia gaf hem ‘weer alle vertrouwen terug’.'

Biograaf Etty is volgende week vrijdag te gast tijdens De Literaire Hemel in Amen. Volgens de laatste berichten is de avond nagenoeg uitverkocht.

Het is gezien, het is niet onopgemerkt gebleven

De regenachtige zondagmiddag voor de dag die zou eindigen met de kerstnacht - vandaag - werd gebruikt om losjes eindjes op te rapen. Wellicht dat er toch nog iets aan elkaar te knopen viel. Al sprokkelend ontstond een stapel nog onbesproken boeken van auteurs met een band met Drenthe, Friesland of Groningen.

De afgelopen weken en maanden geheel en vrijblijvend opgestuurd door een aantal van de 27.000 auteurs die dit jaar met bloed zweet en tranen een titel hebben geproduceerd. Dit in de hoop dat de krant er over wil berichten. Het liefst middels een flink interview met foto. Of een recensie met vier sterren. Of een kort signalement. Of een paar regels. Iets. Een teken dat het is gezien, dat het niet onopgemerkt is gebleven.

Mededogen met de sappelende schrijver

Er zijn dagen waarop ik blij ben dat ik nooit heb geprobeerd literair-cultureel schrijver te worden*. Afgelopen dinsdag was zo'n dag. NRC/Handelsblad berichtte over een onderzoek door KVB Boekwerk, het kennis- en innovatieplatform voor de boekensector. Dat had op basis van het aantal titels en de bijbehorende verkoopcijfers de auteursinkomsten uit boekverkopen in kaart gebracht.

Ik citeer uit NRC/Handelsblad:

'In de onderzoeksperiode (2013-2017) publiceerden jaarlijks gemiddeld 27.000 Nederlandse auteurs een boek. Hiervan verdiende ruim 90 procent minder dan 1.000 euro per jaar aan zogeheten royalty's: het deel van de verkoopopbrengst dat de uitgever aan de auteur uitbetaalt. Van die 27.000 verdienden er ruim 10.000 helemaal niets aan hun boek. Zo’n 15.000 auteurs kregen tussen de 1 euro en 1.000 euro.

Slechts 115 schrijvers hielden meer dan het minimumloon van 19.200 euro bruto per jaar over. Kijk je alleen naar literair-culturele auteurs, die dus de betere romans of non-fictiewerken schrijven, dan blijven er per jaar 70 personen over die meer dan een minimuminkomen verdienden. Van hen stegen er 35 boven het modale inkomen van 37.000 euro bruto uit.'

Einde citaat.

Het is altijd risicovol om in het openbaar over je salaris te vertellen, maar voor deze keer wil ik dat risico wel nemen. Zonder in detail te treden: mijn inkomen over 2017 was bovenmodaal**.

Ik stap er een paar keer in de week voor in een zelf betaalde auto van het type middenklasse. Om binnen een klein uur van Emmen naar Groningen te rijden. Alwaar ik mij in een grijs gebouw op een industrieterrein een weg zoek door de onhandig met quasi wrakhouten meubelen ingerichte kantoortuin. Dit in de hoop op een vrije plaats waar ik een computer kan inschakelen om te internetten en tekst te verwerken. De koffie is op kosten van de baas. De telefoon ook. Aan het einde van de dag mag ik vaak weer naar huis.

Een belangrijk deel*** van mijn goed betaalde werk bestaat uit het publiceren over de boeken die door onderbetaalde auteurs zijn gemaakt. Als ik het probeer na te gaan, lees ik zelden het werk van een bestsellerauteur, Tommy Wieringa daargelaten. Bestsellerauteurs kunnen heel best zonder mij, denk ik altijd maar.

Vaak komt mijn boekenwerk neer op het met genoegen en voldoening lezen, recenseren en toekennen van een paar sterren. Soms leidt het tot een interview waarbij ik bij de schrijver thuis (zo, hier woont u dus) of in het café (nee, ik reken wel af) vragen stel over de totstandkoming van of het idee achter het boek (hoe lang heeft u hier aan gewerkt?).

Tijdens het lezen, interviewen en toekennen van sterren denk ik af en toe aan wat ik met mijn tijd had gedaan als die schrijver zijn of haar boek of bundel niet had geschreven.

Waar zou ik dan zijn? Bij wie? Op bedrijfsbezoek? Undercover? Aan het front? In wandelgangen met zegslieden, ingewijden, woordvoerders en voorlichters rond bronnen van kringen met adviseurs in dienst van door de overheid betaalde bewindspersonen? Ik vrees het ergste.

De kop boven het artikel in NRC luidde: 'Slechts enkeling leeft van zijn boeken'. Ik, op mijn beurt, dacht na lezing: Ik lééf van andermans boeken. Als tegenprestatie gebruik ik de door mijn werkgever beschikbaar gestelde ruimte in de krant en op internet om de vruchten van andermans arbeid in een gunstig of schemerig licht te plaatsen.

Het is nog net geen parasiteren, maar het komt in de buurt. Waar ik mij soms voor schaam. Of op zijn minst ongemakkelijk bij voel. Wat niet helpt. Maar wel het minste is wat ik kan doen.

*= er zijn ook dagen waarop ik denk: wat doe ik voor zinnigs met mijn leven?

**= goed dat er belastingen zijn.

***= een ander belangrijk deel van mijn werk heeft betrekking op beeldende kunst, waar de inkomens van de makers minstens zo slecht zijn.

Leest 'De schrijfmachine' van Nick ter Wal

Ik lees voor de laatste cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden in 2018, maar ook voor De Literaire Hemel, De schrijfmachine van Nick ter Wal. Het boekje is verschenen in de Hendrik de Vries-reeks, die voortvloeit uit het Hendrik de Vries-stipendium voor jonge talentvolle kunstenaars uit Groningen. Dat Ter Wal dit stipendium in 2017 wist te bemachtigen, verbaasde mij destijds. Aan zijn jongensachtige uitstraling valt het niet af te zien, maar naar mijn beleving gaat hij al vele jaren in de literaire wereld mee.

Ik leerde Ter Wal zo'n tien jaar geleden kennen toen hij deel uit maakte van de redactie van tijdschrift Tzum en samen met Coen Peppelenbos met heruitgaven de dichter, schrijver en practical joker A. Marja aan de vergetelheid probeerde te ontrukken. Daarna las ik zijn met veel plezier zijn soepel geschreven bijdragen over literair erfgoed; Ter Wal werkt voor Antiquariaat Fokas Holthuis en bestiert eenmanstijdschrift Artistiek Bureau. Ook maakte ik mee dat hij in 2016 de brieven van Nanne Tepper bezorgde en daarmee bijna de prijs voor het beste Groninger boek in de wacht sleepte.

De schrijfmachine is het debuut van Ter Wal, dat melden de kleine witte letters op de gele achterzijde – het is maar goed dat ik soms over een bril kan beschikken. Ik laat mijn ogen gaan over de lijst met namen van eerdere stipendium-winnaars: Jurre van den Berg, Joanna Serrado, Ralph Aarnout, Rosa Timmer, Marcella Veldhuis, Ruth Koops van 't Jagt & Lieke van den Krommenacker, A.P.E. Verhaar. Ik sla het woord eendagsvlieg dood door te denken dat er een vagevuur is na het Hendrik de Vries Stipendium: de dagbladjournalistiek.

Het 'debuut' van Ter Wal blijkt een memoir over Ferdinand Langen (1918 – 2016), schrijver met een verleden in Groningen en een nationaal uitgegeven oeuvre dat nauwelijks nog gelezen wordt. Tijdgenoot van Koos Schuur, Reinold Kuipers, Halbo C. Kool, Ab Visser, A. Marja, mannen van de jaren vijftig. Ter Wal leerde hem kennen toen hij informatie verzamelde over laatstgenoemde. Hij bezocht hem zes keer en wisselde kaarten en brieven met de in Laren woonachtige schrijver en oud reclameman.

Na de dood van Langen wilde hij meer te weten komen. Het heeft, onder meer, geleid tot een hoofdstuk getiteld Vader. Waarin wordt verteld over Tjeert Pannekoek, vader van Ferdinand, die in 1944 op 18 december – verdraaid, dat is vandaag, nu dus alweer gisteren – stierf in concentratiekamp Mauthausen. Ter Wal las de tien brieven die Tjeert in zijn overlijdensjaar aan zijn vrouw en kinderen stuurde. Hij schrijft daar dit over: 'Het zijn tien deprimerende brieven, juist omdat ze zo optimistisch van toon zijn. Ik lees ze, maar er staat niet wat er staat.'

Verderop in datzelfde hoofdstuk schrijft Ter Wal over wat hij op basis van het boek In de schaduw des almachtigen. Lotgevallen in gevangenschap 1943 – 1945 van Klaas Ekens te weten is gekomen over de behandeling van Tjeert. Het is een huiveringwekkende passage eindigend met: 'Ik ben het vertrouwen in de mensheid bij lezing van dit krankzinnige ooggetuigenverslag een paar keer kwijtgeraakt. De bewakers die overdag de zweep hanteerden, zeiden 's avonds vriendelijk 'welterusten'. Gevangenen mishandelden elkaar voor een lege jampot.'

Waar Ter Wal zich voor de kop kan slaan dat hij zijn gesprekken met Ferdinand Lange nooit heeft opgenomen – en nog erger: dat hij tijdens het leven van Langen nooit op het idee kwam te vragen waarom deze zijn oorspronkelijke achternaam Pannekoek heeft afgezworen – maakt hij veel goed met voortreffelijk onderzoek. Zodat hij bijvoorbeeld over de oorsprong van de familienaam dit kan schrijven: 'het gehucht De Poffert even ten noorden van de snelweg A7, voorbij het industrieterrein Vierverlaten'.

Ferdinand Langen verliet Groningen in de oorlogsjaren op basis van een verklaring van de Raad der Gereformeerde Kerk van Groningen waarin wordt gesteld dat hij 'zuiver is in de belijdenis en onergerlijk in wandel'. Met andere woorden: geknipt voor tewerkstelling in Duitsland. Een zenuwarts weet dwangarbeid te voorkomen door Langen te bestempelen als 'hysterisch figuur'. Ter Wal reconstrueert vervolgens aan wie Ferdinand deze bevrijdende omschrijving te danken heeft gehad: ene Kingmans, een verzetscontact van vader Tjeert.

Nu wil ik weer verder lezen.

Nick ter Wal is 11 januari samen met Jaap Robben en Sabine van den Berg te gast in De Literaire Hemel in café De Amer te Amen. Aanvang 20.30 uur

Zoeken voor de DvhN Streektaalprijs

Zoals altijd begint Dagblad van het Noorden aan het einde van het jaar met het zoeken naar het beste streektaalproduct van de voorbije twaalf maanden in het Drents, Gronings of Stellingwerfs. De krant roept daarbij de hulp in van lezers en luisteraars, ook omdat er naast een onderscheiding van de jury en publieksprijs ligt te wachten.

Citaat uit een stuk geschreven door de competente Louis van Kelckhoven: "Repte de jury bij het toekennen van de prijzen over 2017 over ‘een schrale oogst, waarbij de inzendingen wel een ontwikkeling in kwaliteit lieten zien’, ook zonder juryrapport en stimulans van de overheid ging de streektaal in 2018 als een speer. Een eerste inventarisatie van Dagblad van het Noorden bracht al 22 Groningstalige streektaalproducten aan het licht. In Drenthe vonden we tot op heden 15 titels.

Het kan zijn dat de redactie het een en ander over het hoofd heeft gezien. Staat uw streektaalproduct niet op de bij dit stuk geplaatste lijstjes (zie afbeelding) en wilt u dat wel onder de aandacht van de jury brengen, dan kunt u dat voor 31 december melden via streektaalprijs@dvhn.nl of opsturen naar Dagblad van het Noorden t.a.v. Gerry Gaasendam Streektaalprijs 2018, Postbus 60, 9700 MC Groningen. Inzendtermijn t/m 31 december. De uitreiking vindt plaats op 14 april in theater De Winsinghhof in Roden."

Leest 'Kleihuid' van Herien Wensink

Ter voorbereiding op een interview komende vrijdag in De Literaire Hemel lees ik de roman Kleihuid van Herien Wensink. Ik zou Wensink een collega kunnen noemen, daar zij voor de cultuurredactie van de Volkskrant werkt en voor de cultuurredactie van NRC Handelsblad heeft gewerkt. Maar is collega wel het juiste woord voor iemand die je nooit hebt ontmoet, maar 'slechts' vergelijkbaar werk uitvoert? Ben ik dan niet eerder een vakbroeder, waardoor Wensink een vakzuster zou zijn?

Kleihuid is een debuut dat op de achterflap wordt aangeprezen door Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van NRC en tevens 'kenner' van de Eerste Wereldoorlog. Dat laatste weet ik dankzij De Wereld Draait Door waar ik Vandermeersch een paar keer met een vreemde mengeling van enthousiasme en ontzetting in zijn stem heb horen vertellen over de gruwelen die tussen 1914 en 1918 in Frankrijk en vooral Vlaanderen hebben plaatsgevonden.

Mijn kennis van die oorlog is, denk ik, de gemiddelde Nederlandse kennis. Dit aangevuld met een bezoek in 2015 aan een museum in Bergen op Zoom waar wordt verteld over duizenden vluchtelingen die ondanks het prikkeldraad vanuit België de Nederlandse grens overstaken. Aangevuld ook met lezing van Van het westelijk front geen nieuws van Erich Maria Remarque en gedichten over De Groote Oorlog. Wensink studeerde af op literatuur over de Eerste Wereldoorlog.

Kleihuid is een roman in scherven en vertelt over twee Britse mannen in een revalidatieoorlog in Vlaanderen 1918, een officier en een soldaat. De officier is getraumatiseerd, de soldaat verminkt. Gedurende het boek worden hun levens met elkaar verweven middels zintuiglijk proza. Gaandeweg komen we meer te weten over de achtergronden van de twee mannen, over wat hen op slagveld is overkomen en hoe ze verder proberen te leven.

Van de twee mannen vind ik de officier, Rupert Atkins, het meest interessant. Vermoedelijk is dat omdat deze een talentvol beeldhouwer is, die uit zijn mooie en veilige wereld werd geplukt en in de blubber van de loopgraven terecht kwam. Dat mag ik blijkbaar graag zien, hoe het schone vies wordt. De soldaat, Harvey Cole, is van meer 'eenvoudige komaf'. Het merkwaardige is dat Wensink hem een opgewekt karakter heeft gegeven. Zijn kop ligt er half af en toch wil hij geloven dat alles weer beter wordt.

Kleihuid is geen roman die voortdurend vragen oproept, bij mij althans. Het is meer een boek dat een breed arsenaal aan gevoelens wil beschrijven, van angst tot haat, van verwarring tot geilheid. Tegelijkertijd speelt Wensink met noties van schoonheid en lelijkheid en veranderende opvattingen.

Ik ben nu aangekomen bij een hoofdstuk waarin Atkins een gesprek heeft met zijn behandelende arts, Williams, die meer wil weten over het werk dat Atkins als kunstenaar maakte. De aandacht gaat speciaal uit naar een beeld getiteld Van hand tot hand. De arts stelt een vraag die een cultuurjournalist graag aan een kunstenaar stelt: 'Ik heb me vaak afgevraagd wat u er precies mee wilde uitdrukken.'

'Rupert aarzelde tussen beledigd en gevleid. Williams had er duidelijk kijk op. En toch stelde hij een kritische vraag? Het was volkomen vanzelfsprekend waar dat beeld over ging. (…) Hij schroefde het volume van zijn stem op naar zelfverzekerd. 'Van hand tot hand gaat over hoe de ene generatie kennis en verantwoordelijkheid overdraagt aan de volgde.'

'Vaders en zonen. Het gaat over vaders en zonen,' stelde Williams.

'Een ietwat banale interpretatie, maar zo zou je het kunnen zien.'

Nu weer verder lezen. De Literaire Hemel begint vrijdag om 20.30 uur in café De Amer te Amen. Andere gasten zijn Maaike Meijer en Etchica Voorn.

Kiekje van fotograaf die kiekje maakt van foto

Jean Pierre Rawie is de meest gefotografeerde auteur van Noord-Nederland. Waardoor het voor een fotograaf een opgave is iets anders te verzinnen dan hem - Rawie dus - thuis in zijn vaste stoel bij de boekenkast vast te leggen.

Om Reyer Boxem, koning van de doorkijkjes, te helpen stelde ik voor om Rawie aan het werk te zetten. Hem te vragen plaats te nemen aan zijn secretaire, het rolluik open te schuiven en zijn laptop in te schakelen. Opdat de kijkende lezers van Dagblad van het Noorden nu eens konden aanschouwen hoe het er uitziet als hun vrijdagse columnist den arbeid verricht.

Halverwege de sessie schoot het Rawie te binnen dat hij één keer eerder aan zijn schrijftafel was gefotografeerd. Dat was door Jörgen Karis van dagblad Trouw. Waarop hij ergens een exemplaar van het katern Letter & Geest te voorschijn haalde en het bewijs liet zien: Rawie aan de secretaire met het rolluik open, maar de ogen dicht. Alsof hij droomde.

"Mag ik daar een kiekje van maken", vroeg Reyer Boxer. "Dan stuur ik die naar Jörgen. Vindt hij vast leuk."

Toen kon ik het niet laten op mijn beurt een kiekje te maken. Vandaag meer in Dagblad van het Noorden over Rawie naar aanleiding van zijn columnbundel Verstrooid van schoot. Met foto van Reyer Boxem. En op www.dvhn.nl/cultuur een videofragment waarin Rawie zijn column Weerhuisjes voorleest. Vanuit zijn stoel bij de boekenkast.

Over 'De Schiedamse jaren. Herinneringen aan Reve'

De mensen van uitgeverij Scriptum stuurden een exemplaar van De Schiedamse jaren. Herinneringen aan Gerard Reve. Het bleek een boek waarin inwoners van Schiedam herinneringen ophalen aan de periode tussen 1975 en 1993 dat Gerard Reve samen met Joop Schafthuizen in Schiedam kwam en zelfs enige tijd woonachtig was.

84 bladzijden telt de verzorgde en ook nog eens gebonden en ingenaaide uitgave. Bijna alles wat iemand die in Reve is geïnteresseerd wil weten van wat anderen aan herinneringen aan Reve en Schafthuizen bewaren staat in De Schiedamse jaren. En dat is nogal wat, misschien zelfs iets te veel, maar voor Schiedam waarschijnlijk genoeg.

Vijf foto's in het boek zijn in 1983 gemaakt door Klaas Koppe bij een interview dat Reve werd afgenomen door Boudewijn Büch. Twee foto's zijn van de hand van Vincent Mentzel. Samenstellers zijn Jan van Bergen en Henegouwen, Jan Gordijn, Bart Noordergraaf en Hans Overheul. Gelet op het aantal keren dat het Schiedamse filiaal van de Albert Heijn in de herinneringen opduikt, had dit bedrijf best als sponsor mogen optreden.

Meeste plezier beleefde ik aan de herinnering van Hubert Beckman op bladzijde 58 en 59:

"Jarenlang heb ik krantenknipsels over Joop Schafthuizen en Gerard Reve verzameld en eens in de zoveel tijd gaf ik die aan mijn broer Paul, die ze dan op zijn beurt weer aan Joop gaf voor zijn archief. Op een dag belde ik Paul, dat ik eraan kwam met wat knipsels, maar hij stond op het punt om weg te gaan en vroeg mij of ik ze zelf naar hun huis wilde brengen. Zo gezegd, zo gedaan. Toen ik aanbelde werd er niet opengedaan, hoewel de lichten in huis brandden. Ik schreef een haastig briefje en kieperde de hele boel in de brievenbus.

Ik was nog maar net thuis toen de telefoon ging. Joop vroeg enigszins verbaasd waarom ik alles in de brievenbus had gedaan. Ik vertelde dat ik wel had aangebeld, maar dat er niet werd opengedaan. 'Op welke bel heb je dan gedrukt?' vroeg hij. 'Nou, de deurbel.' 'O,' zei Joop, 'nu begrijp ik het, dat is de bel voor journalisten. Er is nog een bel die moet je de volgende keer gebruiken.'

Vanaf dat moment bracht ik de knipsels meestal zelf. Op een van die gelegenheden vertelde ik over mijn voorgenomen reis naar Kameroen. Joop verliet de kamer even en keerde terug met drie boeken. Gerard signeerde ze alle drie en zei: 'Van dit gebonden exemplaar zijn er niet veel gedrukt, dus als ik dood ben is het meer waard.' En van een ander: 'Dit boekje is misschien de moeite van het meenemen waard. Als je het dan uitgelezen hebt, kun je het bij een dorp uit de trein gooien. Dan leren ze daar de grote volksschrijver Gerard Reve ook kennen.' Ze staan uiteraard alle drie in mijn boekenkast."

Bij 'Volksgericht Staphorst' van Joop Steenbeek

Twee weken geleden schreef ik voor de krant iets over De schilders van Staphorst. In dat boek laat Roel H. Smit-Muller zien hoe het dorp in Overijssel in de loop der jaren door kunstschilders is afgebeeld.

Kijkend en lezend concludeerde ik dat Staphorst vooral interessant werd (en wordt) gevonden vanwege de folklore. "Anders dan in het geval van Drenthe, Bergen, Laren en Domburg kwamen schilders niet voor het landschap. Ze kwamen voor de mensen. Die er net even anders uitzagen en zich soms ook anders gedroegen", schreef ik.

Ter illustratie van dat laatste had ik graag in Dagblad van het Noorden een afbeelding laten zien van het schilderij Volksgericht Staphorst van Joop Steenbeek uit 1961. Uitgeverij Wbooks slaagde er echter niet in tijdig het gevraagde plaatje te leveren. Dus ging het stuk zonder de Steenbeek naar onze drukkerij in Leeuwarden.

Gisteren kwam de afbeelding alsnog. Let ook op de man met het vingertje:

Steenbeek (1919 – 2013) was er volgens Smit-Muller getuige van hoe in de nacht van vrijdag 11 op zaterdag 12 november 1961 een getrouwde man en vrouw, die van overspel werden verdacht, ter bespotting enkele uren op een boerenkar door de straten van Staphorst werden gereden. Honderden dorpsbewoners zagen het gebeuren. Niemand greep in. Ook de politie niet.

Steenbeek, die jarenlang directeur is geweest van een zilverfabriek in Coevorden en later fulltime kunstenaar werd, was niet de enige de gebeurtenis vastlegde. Op de website van het Historisch Centrum Overijssel staat een foto waarop een vrouw in Staphorster klederdracht op de kar wordt gehesen. Daar is ook te lezen dat in 1966 nog een keer een poging tot een volksgericht in Staphorst is geweest. Toen greep de politie wel in.

Leest 'Villa Thrianta' van Lukas Koops

Ik lees, ter voorbereiding op een interview met Lukas Koops voor de zaterdageditie van Dagblad van het Noorden, diens Villa Thrianta. Volgens het persbericht dat door uitgeverij Het Nieuwe Kanaal bij het boek is verspreid hebben we hier te maken met 'een onthullende roman over de gang van zaken bij een regionale omroep'.

Op welke regionale omroep het boek is gebaseerd, is evenvoudig te raden: dat is RTV Drenthe, het mediabedrijf te Assen waar Lukas Koops sinds 1995 verschillende functies heeft bekleed. Afgelopen zaterdag, een dag na zijn laatste officiële werkdag, schoof hij ter promotie van zijn literaire werk aan voor een bijdrage aan in het radioprogramma Cassata (ook RTV Drenthe).

Voor de microfoon van Margriet Benak liet Koops, die in het verleden zowel fictie als non-fictie heeft geschreven, met vermoedelijk een speels lachje rondom de dunne lippen, desgevraagd weten dat het voor de hand ligt dat zijn ervaringen bij RTV Drenthe een rol in Villa Thrianta spelen. "Maar", zei hij ook, "het is niet één op één de werkelijkheid."

Een van de vragen die ik de schrijver beslist wil voorleggen, is wat zijn boek dan wel is. Waarbij ik geen genoegen neem met een antwoord als 'een op de werkelijkheid gebaseerde fantasie'. Want wat is dat?  Plus, laten we wel wezen, wat moet een lezer met 'een op de werkelijkheid gebaseerde fantasie'? Zich vermaken? Daar hebben we, ik noem maar iets, radiospelletjes voor.

In Cassata vertelde de schrijver alvast dat zijn boek over meer gaat dan alleen maar de regionale omroep. "Het gaat in zijn algemeenheid over hoe mensen met elkaar omgaan op de werkvloer. Hoe handhaven mensen zich in bepaalde posities? Wat halen ze uit of wat laten ze na om zich in de positie te kunnen handhaven? Dat is een algemene thematiek."

Dat is sinds Het Bureau van J.J. Voskuil zulke algemene thematiek dat we het misschien wel al weten. Liever vraag ik mij af of gebeurtenissen bij een regionale omroep zich lenen voor een roman over hoe 'mensen in zijn algemeenheid met elkaar omgaan op de werkvloer'. Een regionale omroep is namelijk allerminst een algemeen bedrijf.

Een regionale omroep is, naar mijn definitie, een door de overheid mogelijk gemaakte media-organisatie met een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Waar niet te licht mee mag worden omgesprongen. Want een regionale omroep, zeker die in Drenthe, is er om te laten zien wat er in Drenthe gaande is en was. Van het weer met Loes van der Laan, via het tot mijn treurnis verdwenen televisieprogramma Bartissimo naar nieuws en de achtergronden van de zoveelste miljoenen investering in een niet nader te noemen moeras. En weer terug.

Kortom, waar ik op hoop is een gesprek over de functie van de roman in de Drentse samenleving. Uitspraken over wat Koops' drijfveren zijn geweest om zijn loopbaan in de journalistiek te besluiten met de publicatie van 'een onthullend boek' waarin het publieke bedrijf waar hij jarenlang een inkomen heeft genoten wordt neergezet als een organisatie in chaos. Bekentenissen over wat zijn rol in die chaos is geweest. En vooral: waarom het goed is dat daar dan Drentstalige literatuur van wordt gemaakt.

Nu lees ik snel verder. Ik wil weten op welke wijze het provinciebestuur orde op zaken probeert te stellen bij RTV Triantha.