Woest en Ledig

Met het oog op de cadeaumaand

Uit: Sigmund dertigste sessie - Peter de Wit (uitgeverij De Harmonie)

De Literaire Hemel is tegenwoordig overal

Omdat vanwege besmettingsgevaar samenkomsten vooralsnog onverantwoord zijn, ook in Drenthe, werd vrijdagavond een speciale corona-vrije aflevering van De Literaire Hemel opgenomen. Dat gebeurde niet in café De Amer te Amen zoals gebruikelijk, maar op verschillende plekken.

Ingmar Heytze zat in Utrecht achter de microfoon en vertelde over de honderd jaar geleden geboren Willem Barnard. Bianca Boer vertelde vanuit Rotterdam over haar roman Draaidagen. Erik Ader legde vanuit Usquert contact voor een gesprek over zijn boek Oorlogen en Oceanen.

De met een Zilveren Anjer van het Prins Bernhard bekroonde bijna-alleskunner Albert Haar had kort daarvoor vanuit Zuidwolde uitnodigingen verstuurd voor een Zoom-meeting. Presentator en interviewer Annette Timmer schakelde in vanuit Assen. Joep van Ruiten deed dat in Emmen. Wie wil zien waartoe het heeft geleid, kan hier terecht.

Na bezoek wordt een gift op prijs gesteld.

Het Grote Vrouwen Kunst Boek

Geïnspireerd door de gewijzigde opstelling van de afdeling Kunst Rond 1900 in het Drents Museum - meer kunst van vrouwen, minder van mannen - stortte ik mij op het Grote Vrouwen Kunst Boek, een overzicht met 400 afbeeldingen van kunstwerk die de afgelopen 500 jaar door vrouwen zijn gemaakt. Dat leidde weer tot een artikel dat morgen in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant staat. Het stuk gaat, grof samengevat, over de veranderende aandacht voor kunst van vrouwen in 'onze' musea.

Jaap Robben vertelt een kort verhaal, op straat

Tussen 17 en  24 november worden in de Friese hoofdstad 25 posters, eh, geplaatst met stukken tekst die samen een kort verhaal van Jaap Robben vertellen. Biografie van een vlieg heet het verhaal. Robben schreef het voor festival Explore the North in Leeuwarden, dat niet doorgaat, en het literaire festival Wintertuin in Nijmegen.

Uit het persbericht: "Met de stad als decor kan iedereen, van jong tot oud, het verhaal in de buitenlucht lezen. De bijbehorende routekaart die lezers van hoofdstuk 1 naar hoofdstuk 25 leidt, is vanaf 11 november te downloaden op explore-the-north.nl. In Nijmegen is het verhaal vrijwel heel november te zien (foto).

Jaap Robben heeft elk hoofdstuk ingesproken als audiobestand. Zo is het verhaal ook te luisteren als audioboek en kunnen bezoekers bij elke poster het bijbehorende audio-bestand op hun telefoon afspelen. De bestanden zijn terug te vinden op explore-the-north.nl. Daarnaast is vanaf begin december de podcast Het grote gesprek te beluisteren via de websites van Explore the North en Wintertuin."

Ter voorbereiding op een gesprek met Ingmar Heytze

Volgens de agenda spreek ik komende vrijdag in De Literaire Hemel in Amen met Ingmar Heytze over Willem Barnard (1920 – 2010), als schrijver en dichter bekend onder de naam Guillaume van der Graft. Of het doorgaat, valt nog te bezien. Een dezer dagen wordt besloten over een eventuele beeldlijnverbinding tussen Drenthe en Utrecht.

Ter voorbereiding op het gesprek heb ik bij de bibliotheek de verzamelde gedichten van Van der Graft opgevraagd. In Drenthe bleek alleen in Hoogeveen, ergens in een kelder, nog een exemplaar te liggen. Kort na het plaatsen van de reservering gingen de bibliotheken dicht. De hoop is nu gevestigd op het bibliotheekwerk achter de schermen, want dat gaat gewoon door, wat Rutte c.s. ook bedenken.

Bij Boekwinkeltjes bestelde ik Een zon diep in de nacht, een keuze uit de dagboeken die Barnard tussen 1945 en 2005 heeft bijgehouden. Voor mijn exemplaar – gebonden met leeslint, 858 bladzijden, dundruk – hoefde ik slechts 5 euro te betalen omdat de vorige eigenaar tijdens het lezen streepjes in de marge heeft gezet bij zinnen en passages die hem of haar, om wat voor reden dan ook, interessant voorkwamen.

Vrijdag werd Een zon diep in de nacht bezorgd. Zondag ben ik begonnen met lezen. Er staan veel streepjes in, sommige zijn gemaakt met potlood, andere met ballpoint. Vermoedelijk zijn ze gezet door Anton C. Zijderveld, want de hanepoten op het schutblad doen die naam vermoeden. De streepjes spreken tot mijn verbeelding. Soms staat ook een aantekening in het boek.

Op bladzijde 66 is een naam met een uitroepteken neergeschreven bij een dagboekaantekening uit 1957. Op die plek citeert Barnard een uitspraak die hij op de radio heeft gehoord: 'Het gaat niet om de kerk, maar om de verkondiging van het evangelie.' Barnard vertelt niet wie de uitspraak heeft gedaan, want hij schrijft over een stem. Maar Zijderveld herkent er ene Hoekendijk in.

Dat is toch fascinerend, dat een lezer in 2010, het jaar waarin Een zon diep in de nacht is verschenen, een stem weet te duiden die meer dan een halve eeuw daarvoor op de radio is gehoord door een dagboekenschrijver.

De notities van Barnard zijn sowieso zeer interessant en inspirerend. Hij schrijft over zijn predikantenbestaan, zijn liefde voor zijn vrouw, zijn moeizame verhouding tot de kerk, zijn kinderen, theologische en literaire kwesties et cetera.

Mocht het niet tot een onderhoud met Ingmar Heytze komen, dan heb ik nu reeds zoveel plezier aan zijn Willem Barnard beleefd, dat de inspanningen vooraf en die vijf euro alle moeite waard zijn geweest.

Nieuwe boeken, zelfde herfst

Mocht ik vorige week een stapel boeken laten zien van auteurs die een band hebben met Noord-Nederland en derhalve mogelijke aandacht verdienen van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant, vandaag een stapel boeken van auteurs die ook aandacht verdienen en net zo goed moeten afwachten of hun schrijfwerk wordt opgepikt. Er verschijnt heel veel, vooral met het oog op wat in middenstandskringen de cadeaumaand heet. In december wordt het meestal rustiger, zo is de ervaring. Afgezien van de schrijvers die hun deadline hebben gemist en uitgevers die niet aan planning doen.

Over 'Zo vergeefs is het niet' van Stefan Nieuwenhuis

Net geen negen jaar na zijn benoeming tot stadsdichter van Groningen is van Stefan Nieuwenhuis een roman verschenen waarin ene Hein Heusz hoopt te worden benoemd tot stadsdichter. Omdat ik Nieuwenhuis nog wil interviewen over Zo vergeefs is het niet hou ik mijn oordeel vooralsnog voor me, maar maak ik zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever iets van deze uitgave openbaar:

'Het systeem is verrot, maar hé, zo is de wereld.

Neem het OCC. Daar presteren ze het om het hele jaar geen bal uit te voeren en in juli, als iedereen met vakantie is, een geweldig groots opgezette dag te organiseren rondom alle thema’s waarvoor ze subsidie krijgen toegeschoven: van talent scouting tot laagdrempelige cultuurparticipatie voor minderheden en mensen uit zwakke postcodegebieden. Er schijnen vier mensen fulltime bezig te zijn het percentage analfabete veertigplus-allochtonen binnen de letterensector op niveau te houden. Allochtonen, vooral de duidelijk herkenbare, zijn er niet zoveel in onze culturele scene, vandaar de subsidie. Ze worden financieel geprikkeld om mee te doen aan de hun wezensvreemde autochtone taalkunst, om het maar eens plat te zeggen. Ze hebben niets met onze kunsten en dat wordt opgelost door ze tijdens poëzieslams de maat te laten aangeven op een trommel. Of ze worden vooraan gezet als de lokale omroep langskomt om te filmen, waarmee in een handomdraai weer een ton of drie is veiliggesteld. Zo houden die clubs zich in stand.'

Voor de cover van Zo vergeefs is het niet schakelde Nieuwenhuis striptekenaar en illustrator Typex in. Uitgever is van het boek – een satirische roman met flappen – is Douane. Ik had bij dit stukje graag een foto geplaatst van een opengeslagen boek, maar dat gaat niet, want het boek klapt steeds dicht. Vooralsnog weiger ik het als teken te zien.

Nieuwe herfst, nieuwe boeken

Mail van Jan Hombergen uit Oudeschans. Hij heeft onder zijn oude pseudoniem, Max Niematz, bij een nieuwe uitgever een nieuwe roman. Smeulende vuren, bloedend hout. Tien jaar aan gewerkt. Hij wil weten naar welk adres het recensie-exemplaar gestuurd kan worden nu sommige mensen thuis lijken te werken.

Telefoon van Stefan Nieuwenhuis uit Groningen. Hij heeft bij een nieuwe uitgeverij een nieuwe roman, Zo vergeefs is het niet. Over de verkiezing van een nieuwe stadsdichter. Of er misschien op de redactie interesse is voor een artikel. Zo ja, naar welk adres et cetera.

Je hoort en leest wel eens dat het culturele leven door het coronavirus is stil gevallen. Als dat waar is, geldt het vooral de podiumkunsten, waar spelen, dansen en zingen voor het grote publiek onmogelijk is geworden. In de letteren lijkt het drukker dan ooit.

Op bijgaande foto een stapeltje verse literaire werken geschreven door auteurs uit Drenthe, Friesland en Groningen of handelend over dan wel spelend in Noord-Nederland en om die redenen aandacht verdienen van mijn krant. De nieuwe Joost Oomen, Het perenlied, zit er niet eens tussen. Die kwam als pdf.

Leest 'Wie hoort er bij jouw wij?' van Jantine Wijnja

In 2017 ontmoette ik tijdens festival Noorderzon in Groningen bij een container Jantine Wijnja, een kunstenaar die een maand lang met een caravan, ik meen zonder auto en rijbewijs, door Nederland was getrokken.

Tijdens haar reis had ze aan voorbijgangers vragen gesteld over hoe het voelt om in Nederland te leven. (Of nee, het tegenovergestelde van voorbijgangers, want Wijnja was zelf de voorbijganger. Maar wat is het tegenovergestelde van een voorbijganger?) De antwoorden had ze uitgeschreven en een plekje gegeven in het boek Nederland nu.

Op Noorderzon vertelde ze erover, in die container.

Nu, drie jaar later, is er een nieuw boek van Wijnja, uitgegeven door Wintertuin, Wie hoort er bij jouw >wij<? Dit keer staan er uitgeschreven antwoorden in op vragen gesteld aan inwoners van Annerveenschekanaal, Eexterveen, Eexterveenschekanaal, Bareveld en Nieuwediep. Wijnja wilde weten hoe ze hun leefomgeving ervaren en hoe ze kijken naar de thema's verbinding en afzondering.

Al lezend gaan mijn gedachten uit naar Alle mensen die ik ken van Lia Huissoon, ook zo'n samenballing van (on)gewone kunst en literatuur. Nog vaker gaan de de gedachten uit naar Under Milk Wood, het radiodrama van Dylan Thomas uit 1954 waarin dorpsbewoners middels verzuchtingen en roddels laten horen hoe het er in een kleine gemeenschap aan toegaat.

Doordat de geïnterviewden anoniem worden geciteerd, sorteert Wie hoort er bij jouw >wij<? een intiem effect: alsof je luisterend aan de keukentafel zit. Bijzonder ook zijn ook de intermezzo's in het boekje, opgebouwd uit veelgebruikte woorden en vormgegeven als beeldgedichten.

Nu weer verder lezen.

David Bowie en de New Romantics

Ik las een boek over popmuziek in de jaren zeven en tachtig en schreef voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden een stuk dat zo begint:

'David Bowie is bijna vijf jaar dood, maar heeft ons niet verlaten. Hij is overal, altijd. In de bladen, op de radio, op televisie, in kunst, in muziek, in playlists. Ook in Sweet dreams. The story of the New Romantics, een 680 pagina's tellend boek van de Britse journalist en schrijver Dylan Jones, blijft hij wederkeren.

En Sweet dreams gaat niet eens over David Bowie. Sweet dreams gaat over de mensen die door Bowie geïnspireerd raakten. Over een scene, een kring in Engeland die Spandau Ballet, Duran Duran en Culture Club heeft voortgebracht, om slechts drie namen te noemen. Muziek die nu wellicht gedateerd klinkt, anders dan die van Bowie, maar veertig jaar geleden uiterst opwindend klonk.

Sweet dreams is een boek voor wie destijds jong was; vijftien, twintig, vijfentwintig jaar. Het is een weldadige bron voor wie wil weten hoe de populaire cultuur veertig jaar geleden werd opgeschud en welke rol clubs, dansmuziek, dj’s, media, gender, kleding en kapsels daarbij speelden. Een boek voor wie David Bowie wil bewonderen.'

Voorts zocht ik er afbeeldingen bij, zestien stuks. Eindredacteur Janna Zuiderveld las het in Friesland en gaf het door aan vormgever Simon Winter. Die maakt er – ergens in Groningen - een spread van. Vanaf vrijdag te lezen.