Woest en Ledig

In het Vincentre te Nuenen

Komend vanuit Lieshout passeerde ik vlak voor Nuenen een witte paal met rode stip en een bordje waarop werd gemeld dat 'precies op deze plek' het huisje van de familie De Groot had gestaan. De familie zou model zijn geweest voor De aardappeleters van Vincent van Gogh. Ik had het kunnen weten, maar wist het niet.

Daarop reisde ik door naar Nuenen zelf. In het Van Gogh Village bleek een snackbar naar De aardappeleters genoemd – wel zo gevat. In het centrum, niet ver van de muziekkoepel in het park, trof ik een sculptuur aan waarmee de familie De Groot en dus de aardappeleters werd verbeeld. Op straat liepen mensen met boekjes, vermoedelijk volgden zij een Van Gogh-route.

In het Vincentre aan een straat die Berg wordt genoemd, vertelde een mevrouw wat het Vincentre zoal te bieden heeft: herinneringen aan de twee jaar die Van Gogh in Nuenen heeft doorgebracht. Hij arriveerde in het dorp op 5 december 1883, kort nadat hij halsoverkop uit Drenthe was vertrokken.

Om Nuenen zelf ging het hem niet. Als zijn vader er niet als dominee had gewerkt, was hij nooit naar het dorp gekomen. De mevrouw wist evenwel te vertellen dat Van Gogh in Nuenen definitief besloot kunstschilder te worden. Hetzelfde wordt over Nieuw-Amsterdam en Londen beweerd.

Los daarvan: het Vincentre laat zien dat hij niet heeft lopen niksen. De opstelling in het drie verdiepingen tellende bezoekerscentrum vertelt niet alleen over de schilder zelf, maar ook over diens familie, zijn schildersvrienden uit het nabijgelegen Eindhoven en vooral het Nuenen van eind negentiende eeuw.

Zo is er onder meer aandacht voor Margot Begemann, dochter van een dominee uit Nuenen met wie Van Gogh een verhouding heeft gehad. Met een verwijzing naar Sien, de gevallen vrouw uit Den Haag: 'Helaas, de geschiedenis herhaalt zich. Opnieuw was er bij Vincent sprake van liefde uit medelijden en opnieuw was zijn familie tegen de relatie gekant.'

En er is aandacht voor Anthon van Rappard, de kunstenaar die Van Gogh in Brussel had leren kennen en hem, Van Gogh dus, wees op de mogelijkheden in Drenthe. Van Rappard verbleef halverwege 1884 een aantal dagen in Nuenen, waar hij samen met Van Gogh een aantal wevers schilderde. In het Vincentre hangt Van Rappard's Garen winden uit 1884.

Originele schilderijen en tekeningen van Van Gogh zelf zijn er niet – wel veel reproducties. De meeste knappe is naar De oogst, een in Arles vervaardigd schilderij, in beperkte oplage nagemaakt met technische hulp van het Japanse bedrijf Fuji, officieel goedgekeurd door het Van Gogh Museum in Den Haag en vervolgens aangeschaft door de plaatselijke Rotary.

Wie voortmaakt, is na een half uur klaar met het Vincentre. Dat is inclusief een vluchtige blik in het werkdocument Becoming Vincent met plannen om het verhaal van de vroege Van Gogh onder de aandacht brengen en een praatje met een vrijwilliger die weet te vertellen dat er in Nuenen uitbreidingsplannen zijn en dat omwonenden daar zo hun bedenkingen bij hebben. Cultuurtoerisme is heel mooi, maar het moet niet te dol worden.

Kunstroute op Schokland brengt kunst en poëzie samen

Buitenkunst in Hoogeveen. Open Stal in Oldeberkoop. Folly Art in Norg. Wie van kunstroutes houdt, kan deze zomer ook naar Schokland reizen.

Op het voormalige Zuiderzee-eiland, nu te bezoeken in de lange leegte van de Noordoostpolder, is een zes kilometer lange route uitgezet met twintig werken gemaakt door kunstenaars uit binnen- en buitenland. Samensteller is Pat van Boeckel. Eerder was hij betrokken bij vergelijkbare routes in de Weerribben, de Rottige Meente en het Waterloopbos.

Bijzonder aan de route – titel: Dichter op het land – is de manier waarop beeldende kunst en poëzie worden gecombineerd. Bij ieder kunstwerk is een brievenbusje geplaatst met daarin kaarten waarop foto’s van heden en verleden plus een gedicht zijn afgedrukt. Bedoeling is dat wandelaars alle kaarten verzamelen en na afloop naar huis gaan met een heuse dichtbundel.

Gekozen is voor poëzie die uitleg bij de kunstwerken overbodig maakt en toch wat te raden overlaat: Excursie van Anna Enquist bij The giant matador van Roger Rigorth, Van lieverlede; zo van Hans Faverey bij Het wappert van Merel Holeboom, De eeuwigheid van Bernlef bij Ziel van Paula Walta, De kwal van Tonnus Oosterhoff bij Jelly fish van Elena Redaelli, Tot de waarnemer van Willem Jan Otten bij Geen schijn van Van Boeckel zelf.

Vertrekpunt van de route is het museumterrein, waar vier van de twintig werken staan opgesteld. Van Linda Verkaaik zijn beelden van hulp roepende drenkelingen in het riet gezet: Ondergaan. Onder-gaan. Saskia Boelsums laat in de kerk foto’s van landschappen zien geïnspireerd op schilderijen uit de zeventiende eeuw, toen de Zuiderzee de poort bleek tot (economisch) gouden tijden.

De bijdrage van Peter Veen, ook in de kerk, bestaat uit audiokunst: teksten die samenvallen met muziek en verwijzen naar het Schokland van nu, vroeger en straks. De route telt meer werken waarbij kunst en poëzie samenvallen. Van On Site Poetry, een project van Nick J. Swarth en Sander Neijnens, is in een weiland een palenhek met twee dichtregels te zien, Grens. De ene zijde leest ‘Tot hier en niet verder!’ De andere zijde leest ‘Geen grens die de wind vangt’.

Het museum zelf is een must. Het vertelt niet alleen over de opkomst en ondergang van Schokland in 1859. Het vertelt ook over het ontstaan van Nederland – vandaar de werelderfgoedstatus van Unesco sinds 1995, de eerste in Nederland. Als les voor de toekomt vertelt het museum vooral hoe klimaatveranderingen door de eeuwen heen menselijk handelen aanvankelijk mogelijk, maar uiteindelijk onmogelijk hebben gemaakt.

Die wetenschap geeft Dichter op het land een extra lading. Het deed Karin van der Molen besluiten een aantal mensfiguren in het weiland te plaatsen, vlakbij een begraafplaats die werd ontruimd nadat het wassende water met de botten en skeletten aan de haal gingen. Van veraf lijken het vluchtelingen die hogerop de droogte en veiligheid zoeken. Van dichtbij blijken haar Dwaalgasten opgebouwd uit maritiem zwerfafval: netten, touwen, jerrycans.

Wat was er en waar gaat het heen? Hannah Streefkerk lijkt een antwoord op die vraag te hebben gevonden. Op de balken en staanders van een gereconstrueerde zeewering, de oorspronkelijke is vergaan doordat VOC-schepen schadelijke houtwormen uit ‘de Oost’ meebrachten, heeft ze kleine, gehaakte textielwerkjes aangebracht, Traces. Ze ogen als algen, koraal, schelpen, korstmossen en al die andere tussenvormen met een veel oudere geschiedenis en langere toekomst dan de mens.

Art non grata

Een vaardig kunstschilder raakt zijn schilderijen moeilijk kwijt. Met de kwaliteit van zijn werk heeft dat weinig te maken. Het is meer dat wat hij schildert, landschappen vooral, eerder is gemaakt. Door kunstenaars van naam, waarvan sommigen met misschien iets minder talent.

Zo gaat dat soms. Mode en faam gaan wel eens boven kwaliteit. We kunnen niet allemaal op het juiste moment geboren zijn.

Op een dag besluit de vaardige kunstschilder zijn schilderijen onder de naam van een bekende, maar overleden schilder aan te bieden. Gesigneerd en al. Eerst om te proberen. Daarna uit frustratie. Dan uit geldzucht. Via een galerie waar de eigenaar meer op geld let dan op kunst.

Voor het werk wordt het tienvoudige betaald. Niemand die er aanstoot aan neemt. Kopers blij. Galeriehouder blij. Kunstenaar blij.

De succesformule wordt verstoord als een 'kenner' tijdens een veiling besluit dwars te doen. Zijn deze schilderijen wel geschilderd door de bekende overleden schilder zus-en-zo?

Het is lastig vast te stellen, want zus-en-zo wilde nog wel eens experimenteren. Dan weer de ene techniek, dan weer de ander. Steeds wisselende technieken en signaturen.

Echte kunst is steeds weer anders. Ongrijpbaar. Ondefinieerbaar. Verrassend.

Even leidt de argwaan tot verwarring op de markt. Kopers, veilinghuizen en musea maken een pas op de plaats. Het woord vervalsingen valt. Justitie wordt opgetrommeld. De vaardige schilder wordt gearresteerd. De vaardige kunstschilder wordt vrijgelaten. Want hoe kan iets dat niet eerder is geschilderd vals zijn? 

Ondertussen zijn er minder-ingewijden die de handel levend houden, alle geruchten en verhalen ten spijt. Zij vinden kunst leuk en mooi. Een wellicht goede investering voor de toekomst. Een mogelijkheid om zwart geld wit te wassen, dat ook.

Als de rust rond de vaardige kunstschilder lijkt teruggekeerd, als hij een schadevergoeding heeft ontvangen voor de schade door de beschuldigingen, meldt zich een potentiële koper voor de schilderijen die de veilinghuizen en musea niet meer willen hebben. Voor alles is een markt.

De koper is geïnteresseerd in de art non grata, trekt zijn portemonnee en mag zich eigenaar noemen van een kleine collectie schilderijen van zus-en-zo. Een goede investering. Dat zegt iedereen. Iedereen blij.

Totdat de koper zich door omstandigheden gedwongen voelt zijn schilderijen van zus-en-zo vande hand te doen. En de potentiële koper om een serieuze taxatie vraagt. Waarna een nieuwe 'kenner' de schilderijen als vals bestempelt. Waarop de koper die verkoper wilde zijn verhaal gaat halen bij de vaardige kunstschilder.

Die vervolgens zijn handen in onschuld wast. Omdat een schilderij dat niet is nagemaakt niet vals kan zijn. Omdat dus niet overtuigend kan worden aangetoond dat sprake is van misleiding en bedrog.

De koper die verkoper wilde zijn denkt daar heel anders over. Zijn te duur betaalde collectie is in waarde gedaald. Het verschil tussen bekend en talent komt in geld neer op het verschil tussen faam en zonder naam. Een verandering van 'de marktwaarde' in 'wat een gek ervoor geeft.'

Het zou mooi zijn als nu een glimp kon worden geboden op een happy end. Win-win-win. Drie kersen op en rij, als in een fruitautomaat. Wat bijna een sprookje heet en zelden voorkomt, en dus geen sprookje is.

Nemen Nam Genomen (2)

In vervolg op het bericht over de folly Nemen Nam Genomen van Harm Naaijer met daarin de terloopse opmerking dat de titel zou zijn ontleend aan een cartoon van Pluis, ontving ik luchtpost van Erik Harteveld:

'De gevleugelde uitdrukking Nemen Nam Genomen is voorzover ik weet het eerst gebruikt in het theaterstuk Groot Hunzeland in 2010.

We hadden daarin een filmpje opgenomen van een enorme olieregen in Schoonebeek ofzo, waarin de mensen met zwabbers hun auto's trachtten schoon te maken van de oliedrab.

In beeld verschenen de woorden Nemen Nam Genomen.'

In afwachting van het filmpje, als dat niet is weggegooid door het Drents Archief, ga ik er van uit dat Harteveld zomaar eens gelijk kunnen hebben.

De cartoon van Pluis dateert van, ik meen, 2014 en stond in zowel De Telegraaf als het Nederlands Dagblad.

Er bestaat overigens ook een variant van Albert Rademaker. Uit 2017, geloof ik.

Het krantenbedrijf volgens Harm Kamerlingh Onnes

Een van de verrassingen in Museum De Lakenhal in Leiden, voor mij althans, is een groot mozaïek van glas-in-lood van Harm Kamerlingh Onnes, oom-zegger van kunstschilder Floris Verster en Nobelprijs-winnaar Heike Kamerlingh Onnes. Het werk bevindt zich op de tweede verdieping van de Papehal.

Onnes (1893 – 1985) maakte het mozaïek in 1927 voor het gebouw van het Algemeen Handelsblad in Amsterdam ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de krant die in 1970 opging in wat nu NRC/Handelsblad is.

Bijna alle functies binnen het krantenbedrijf komen aan bod, al kan ik niet alles goed duiden. Linksbovenin, onder de boogschutter, de aandeelhouders. Rechtsonderin de bezorger. Ik geloof dat ik de meeste affiniteit met de onderkant van het bedrijf heb: de verslaggever, de eindredacteur, de fotograaf, de drukker, de distributie.

   

Twintig nutteloze bouwsels op Folly Art Norg

Folly Art Norg telt dit jaar twintig folly’s verspreid over evenzoveel locaties. Dat is meer dan in 2018. Toen waren het er dertien.

De twintig nutteloze bouwsels zijn geselecteerd uit zeventig inzendingen. ,,We zijn uitermate verrast door de kwaliteit van de folly’s, waarbij de creativiteit en inventiviteit van de bouwers bijzonder mag worden genoemd”, aldus Ina Reynders – Veldhuis van organisator stichting Amonet.

De tweede editie van Folly Art Norg wordt 4 augustus geopend op de Kunsterf Norg met een pianoconcert en een meet and greet met de makers. Hun beelden zijn uitgezet in een (wandel)route van 6 kilometer die tot en met 1 september is te bezoeken

Op bezoek in Museum De Lakenhal in Leiden

Na een verbouwing en uitbreiding waar tien jaar over is nagedacht, ging vorige maand De Lakenhal in Leiden weer open voor publiek. Zaterdag kwam ik ertoe het museum te bezoeken. Om onder meer te ontdekken dat de achterkant aan de Lammermarkt minstens zo veelbelovend oogt als de voorkant aan de Oude Singel.

Bij binnenkomst viel allereerst de ruime hernieuwde entree op met links in een soort pijpenla café Laken, dat ook los van het museum bezocht kan worden. Het tweede wat opviel, is een binnenplaats met toegang tot drie mogelijkheden: rechts de Papevleugel uit (1921), links het Van Steijngebouw (uit 2019) en in het midden de Harteveltzaal (uit 1890) die deel uitmaakt van het centrale gebouw, De Lakenhal (uit 1640).

De Harteveltzaal biedt onderdak aan het topstuk van het museum: Het laatste oordeel van Lucas van Leyden uit 1527. Als hedendaagse tegenhanger is in dezelfde zaal Preperations (2009) van Roy Villevoye geplaatst: een beeld van een kleine zwarte man die een reusachtig kruis van hout vasthoudt. Volgens een tekstbordje is het beeld van Villevoye in 2011 door het museum aangekocht. Ik had het niet eerder gezien.

Welbeschouwd is De Lakenhal een regionaal museum. De collectie heeft vooral betrekking op Leiden en omgeving, op de geschiedenis van de stad en de kunstenaars die de regio heeft voortgebracht. Maar omdat Leiden niet de minste stad is in Holland, is die geschiedenis nationaal interessant. Ze vertelt onder meer over de lakenindustrie en over de tachtigjarige oorlog en het begin van de Gouden Eeuw, over de artistieke bloei in Leiden en over de vroege beoefening van de wetenschap in Holland.

Wie van dat laatste meer wil weten kan uiteraard ook terecht in het nabijgelegen Museum Boerhave. De Lakenhal is er meer voor de introductie. Zeer de moeite waard is in dit verband een bezoek aan de Toverkamer op de tweede verdieping in de Papevleugel waar de Duitse kunstenaar Sophie Ernst in opdracht van het museum de film De magie van projectie laat zien waarin ontwikkeling van de laterna magica naar de beamer inzichtelijk is gemaakt.

Een derde voorbeeld van hoe het (Leidse) verleden aan het verleden is gekoppeld, is het fotowerk Liberty, pest en honger tijdens Leidens ontzet (2011) van Erwin Olaf. Het hangt, net als voor de verbouwing, in het centrale gebouw bij een aantal grote schilderijen uit de achttiende eeuw waarmee het verleden van Holland als heldhaftig en vastberaden wordt afgeschilderd.

Voor wie in de artistieke glorie van het oude Leiden is geïnteresseerd, is er de tentoonstelling Rembrandt en de Gouden Eeuw waarmee De Lakenhal inhaakt op het Rembrandt-jaar. Naast twee schilderijen van Rembrandt – De Brillenverkoper (1924) en Historiestuk met zelfportret van de schilder (1626) – is ook werk van zijn tijdgenoten te zien: Jan Lievens, Jan van Goyen, Jan Steen en Gerrit Dou.

Misschien wel net zo leuk is de collectie Leidse kunst na 1800, om het maar even grof te stellen. Wat mij bij een eerder bezoek aan De Lakenhal bijvoorbeeld niet was opgevallen, maar nu ineens wel, waren bijvoorbeeld de interieurs en genrestukken van Alexander Hugo Bakker Korff (1824 – 1884). Ook wil ik de schilderijen van Floris Verster (1861 – 1927) en die van Jan Wolkers (1925 – 2007) noemen. Op Harm Kamerlingh Onnes (1832 – 1985) kom ik binnenkort terug.

Dan de uitbreiding. Om die mogelijk te maken zijn vier aanpalende huisjes gesloopt. Ze hebben plaatsgemaakt voor twee zalen in het eerder genoemde Van Steijngebouw. In de eerste zaal zijn nu foto's van Karin Borghouts te zien. Zij legde tussen 2016 en 2019 met haar camera de verandering van het museum vast. Het resultaat wordt op groot formaat getoond (en is minder dramatisch als de documentaire die van de verbouwing van het Rijksmuseum in Amsterdam is gemaakt).

In de tweede zaal, met dankzij een groot raam met uitzicht op de Lammermarkt prachtig licht, hangen eveneens foto's. Hoe kunstenaar Marjan Teeuwen ze gemaakt heeft, is raadselachtig. Fotomontages a la Escher schoot even door het brein bij het zien van gesloopte en gestripte panden waarin chaos als een nieuwe orde wordt gepresenteerd. Onder de noemer Verwoest huis vormen ze een samen, in de woorden van Teeuwen, een monument van het tijdelijke.

Uit een boekje met een tekst van museumdirecteur Meta Knol verschenen bij de heropening valt op te maken dat De Lakenhal de ambitie heeft om uit te groeien tot een museum van nationaal belang. In dat kader wordt alvast de eerstvolgende tentoonstelling aangekondigd: Jonge Rembrandt - Rising Star over het vroegste werk van Rembrandt. Met 40 schilderijen, 70 etsen en 10 tekeningen. Te zien vanaf 2 november.

Lastig kwartetten met het Groninger Museum

Het Groninger Museum bestaat 25 jaar en viert dat met tentoonstellingen en andere 'uitingen'. Zoals een Groninger Museum Kwartet. Gebasseerd op affiches die de afgelopen 25 jaar voor tentoonstellingen zijn ontworpen, meestal door Swip Stolk en Rudo Menge.

Als relatie van museum kreeg ik zo'n kwartet toegestopt. Het is een mooi setje met twaalf reeksen waaronder Groninger Historie, Buitenlandse kunstenaars, Rusland, Mode, Fotografie, Publiekstrekkers, Azië, De Ploeg et cetera. Van alle speerpunten van het tentoonstellingsprogramma zijn vier affiches gekozen.

Gisteren kwam ik er aan toe het kwartet te gebruiken voor een spelletje. Gelukkig wist ik nog hoe het moest. Het kind in mij is nog niet gestorven. Of het wordt weer wakker, dat kan ook.

Samengevat: Als je aan de beurt bent, vraag je aan één van de andere spelers een kaart die je níet hebt. Je noemt de naam van het kwartet en vraagt naar de kaart die je wilt hebben. Als de speler die kaart heeft, dan moet hij of zij deze aan je afgeven en mag je doorgaan met kaarten vragen. Als je een setje van vier kaarten hebt, roep je 'Kwartet!'.

Maar stel nu: je wilt een kwartet verzamelen van de reeks 'Spraakmakend'. Zelf heb je de kaart van de tentoonstelling Abramovic in bezit. Maar hoe weet je dan welke tentoonstellingskaarten je moet vragen bij je tegenspelers?

Bij een normaal kwartet staan de vier namen van de kaarten op de kaarten. Bij het Groninger Museum Kwartet heeft de vormgever geen ruimte gelaten voor die namen, maar is volstaan met een een nummertje.

Waardoor je dus als bezitter van Abramovic (kaart nummer 1) alleen kunt vragen om A history of Andres Serrano als je het spel zo vaak hebt gespeeld dat je weet dat er kaart is met A history of Andres Serrano. Weet je dat niet, omdat het geheugen al wat begint te haperen, dan kom je niet verder dan een droog: 'Mag ik van jou, uit de serie 'Spraakmakend', kaart nummer 2?'

Ook vreemd: A history of Andres Serrano zit twee keer in het setje 'Spraakmakend'. Een keer met het affiche Oordeel zelf en een keer met de beruchte plasseks-poster. Het Groninger Museum is geen gewoon museum. Daar past een ongewoon vormgegeven kwartet bij. Maar zo ongewoon hoeft nu ook weer niet.

Kunst voor de treinreiziger

Een speciale commissie inventariseerde wat er aan kunst te zien en beleven is op de Nederlandse stations. Een collectie van 336 werken heeft het opgeleverd. Ze zijn, uiteraard, op locatie te bewonderen, maar ook via een website en een niet al te spannend getiteld boek van het bureau Spoorbouwmeester en uitgeverij Thoth: Kunst op Nederlandse Stations.

De collectie is zo breed als het maar kan: tegeltableaus, gekleurde ramen, betonnen en metalen object, lichtwerken, videokunstwerken. Er zijn schilderijen. Er is autonome kunst. Er is toegepaste kunst. Er zijn werken die volledig deel uit maken van wat de architect ooit heeft bedacht. Er is kunst op bouwwerken waarvan je als kijker niet meteen weet dat ze bij het station horen. Er zijn kunstwerken die deel uit maken van een route, de stad in, of langs het spoor.

Voorbeeld van het laatste is een project met kunstwerken op en rond stations langs de spoorlijn Zwolle-Emmen. Aanvankelijk kreeg het initiatief de naam Kunstlijn. Het project werd aangekondigd als ‘het meest langgerekte openlucht-kunstmuseum’. De kunst die in en rond de elf stations tussen Zwolle en Emmen werd gerealiseerd diende onder meer het kunsttoerisme per trein te bevorderen.

In 2000 werd Kunstlijn voortgezet in het project Kunstwegen dat zich uitstrekt van Zwolle tot Nordhorn, Duitsland. Aan Nederlandse zijde maken ruim 75 kunstwerken deel uit van de 132 kilometer lange route. In Ommen gaat het bijvoorbeeld om Huis van Reizen (foto) van Rien Monshouwer.

Meer in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden. Het boek Kunst op Nederlandse Stations is verschenen bij uitgeverij Thoth. Prijs: 24,95 euro (264 blz.) Zie ook www.spoorbeeld.nl

Twee keer iets over Bas Jan Ader

Twee keer iets over Bas Jan Ader in twee dagen, twee keer iets verschillends. Zondag werd via NPO3 de documentaire De man die achter de horizon keek over Ader uitgezonden. Een dag later, maandag, bracht Dagblad van het Noorden een bericht over het ouderlijk huis van de kunstenaar in Drieborg.

De scherp gemonteerde film is geregisseerd door Martijn Blekendaal en werd eerder als documentaire voor de jeugd gepresenteerd op het IDFA in Amsterdam. Ergens werd hij aangekondigd als filmisch experiment vol slapstick, over de zwaartekracht, de kunst van het vallen en de angst om te vallen en te falen. 

De openingsbeelden laten zien hoe Ader op 9 juli 1975 wordt gefilmd door zijn vrouw terwijl hij voorbereidingen treft om met een zeilbootje de oceaan over te steken.

Wat volgt is, aldus Jan Pieter Ekker van de Amsterdamse krant Het Parool 'een biopic met bijzondere archiefbeelden, die óók over de maker zelf gaat; om te begrijpen wat de conceptueel kunstenaar dreef bij zijn gewaagde ondernemingen, moet de filmmaker ook zijn eigen angst om voorbij de horizon te kijken overwinnen.' Voor de illustratie van dat laatste wordt een tochtje gemaakt met Joost Conijn en zijn vliegtuig. 

De man die achter de horizon keek duurt een half uur en is, vooralsnog, te zien als gemiste uitzending via NPO Start.

Het bericht in de krant, van Herman Sandman, vertelt over de overdracht door Ds. Aderstichting van een 'pastorie met leerkamer' in Drieborg aan de stichting Oude Groninger Kerken. We hebben het hier niet over het geboortehuis van de latere kunstenaar, maar het pand waar hij samen met zijn moeder en broer kort na de oorlog kwamen te wonen

Citaat uit het krantenbericht: "Met de overdracht wordt een vervolg gegeven aan de wens van predikant en verzetsstrijder Bastiaan Jan Ader (1909-1944). Hij werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gefusilleerd, maar wilde dat het kerkelijk werk in Drieborg en de achterliggende zijlen en polders een stevig fundament kreeg."