Woest en Ledig

Het kerkje van Zweeloo voor insecten

We bezochten de zomertentoonstelling van beeldentuin Beelden in Gees en liepen al snel tegen het werk van Bastiaan Meijer aan. Eerst ging het om een reeks kleine sculpturen van keramiek op bamboestokjes waarvan een aantal mij bekend voorkwam. Ik zag een miniatuuruitvoering van de Notre Dame du Haut van Le Corbusier, ik zag een kleine Rembrandtschool van Dudok. Daarna zag ik een bordje waarop stond dat het om 'insectenhuisjes' ging.

Een stukje verderop zag ik weer zo'n groepje huisjes op stokjes en weer kwamen sommige van die huisjes mij bekend voor. Ik zag het kerkje van Zweeloo, ik zag de Noorderkerk van Nieuw-Amsterdam, ik zag een hunebed. Op het begeleidende bordje las dat deze insectenhuisjes 'Drents dorp' werden genoemd. Ik zag daarna ook een huisje dat het Van Gogh-huis in Nieuw-Amsterdam moest voorstellen.

Naast het 'Drents dorp' stond nog zo'n groepje insectenhuisjes op stokjes, daarvan herkende ik er geen. En daar weer naast, in de vijver, dreef een compleet insectenstadje. In de galerie van de tuin trof ik tot slot drie wandsculpturen van Meijer aan: een waddeneiland, een veenlandschap dat ik niet als zodanig herkende en een wandsculptuur getiteld Overijsselse Vecht.

Thuis leidde het intikken van de naam van Bastiaan Meijer op de computer via DuckDuckGo naar www.insectenhuisjes.nl, 'de website voor mensen die van architectuur en insecten houden'. Ik las dat die website een jaar of vijftien terug is begonnen na een eenmalig kunstproject met 61 insectenhuisjes in allerlei vormen: piramides, boerderijen, kerken, woonhuizen en moskeeën. Uit de kaart op de site maakte ik op dat Nederland en omgeving inmiddels vergeven is van de huisjes.

Even later, in de tuin, leek het ineens alsof het beter ging met de insecten. Maar ons eigen insectenhotel oogde nog altijd droevig leeg.

Het nieuwe normaal in de beeldende kunst

Hoewel sommige nooit hun deuren hebben gesloten, gaan de meeste galeriën, expositieruimten en musea per 1 juni weer open voor publiek. Dit met in acht neming van allerlei restricties, zoals anderhalve meter afstand en soms ook aanmelding vooraf.

Denkend aan de geluiden en berichten dat deze crisis een aanleiding kan zijn om zaken en dingen heel anders aan te pakken, maakt het nieuwsgierig naar wat wordt voorgeschoteld. Het aarzelende nieuwe normaal of toch maar weer het oude normaal?

Hieronder op basis van tot op heden toegestuurde persberichten een greep uit de komende exposities in Drenthe en Groningen:

APPINGEDAM, Museum Appingedam: Stadsgezichten van Appingedam (schilderijen)
APPINGEDAM, Galerie Ruigewaert: Groningse notities (schilderijen e.a)
ASSEN, Drents Museum: Barbizon van het Noorden (schilderijen), David Schnell (schilderijen)
ASSEN, KINK: Saskia Boelsums (fotografie)
ASSEN, Voormalige Doopsgezinde kerk: Jan van Loon (schilderijen)
ASSEN, DSG Galerie Warenhuis Vanderveen: Nieuwe leden Drents Schildersgenootschap (schilderijen e.a.)
EMMEN, CBK De Fabriek: Toekomstdenken (schilderijen e.a.) en Heilige huisjes (keramiek e.a.)
GEES, Beelden in Gees: Seizoensopenstelling (sculpturen)
GRONINGEN, Galerie Sign: Big Sleep. Klaske Bootsma & Kamilė Česnavičiūtė (muurconstellaties)
GRONINGEN, Groninger Museum: 75 jaar bevrijding in Groningen (erfgoed), Mondo Mendini (design e.a.), Wat zullen de buren zeggen (fotografie)
GRONINGEN, With Tsjalling: Mieke Fokkinga en Stijn Rietman (tekeningen en schilderijen)
HOOGEVEEN, Kunsthuis Venendal: Janneke Hengst (schilderijen), Marjan Smit (glaskunst e.a.) en Annalies Hoornweg (keramiek)
LEEK, Borg Nienoord: Exist in me, het vroege werk van Anton Heyboer (etsen e.a.)
PATERSWOLDE, Galerie Paterswolde: Blue (schilderijen e.a.)
VEENDAM, Veenkoloniaal Museum: Jannes de Vries (schilderijen)
VLEDDER, Museum voor Valse Kunst: Dikke Dames, in de stijl van Botero (schilderijen, tekeningen, keramiek en borduurwerk)

Straatmuzikant in een weiland te Zweeloo

Langs de N381 ter hoogte van Zweeloo staat in een weiland een reusachtig beeld van een zittende man. Dankzij collega Gerton Albers van Dagblad van het Noorden weet ik dat het om een straatmuzikant gaat, gemaakt uit duizenden geverfde houten plankjes ter gelegenheid van de Zuidenveld-tentoonstelling 2019.

Omdat ik de bijbehorende gitaar nooit heb gezien, die heeft de Zuidenveld-tentoonstelling vermoedelijk niet overleefd, dacht ik dat het om een ode aan Vincent van Gogh ging. In Zweeloo denken ze graag terug aan het bezoek van de schilder in het najaar van 1883.

Wederom dankzij Gerton Albers weet ik dat de muzikant binnenkort, tegen de zin van ontwerper Jan Kroes van de plaatselijke houtzagerij, wordt verwijderd. De timmerploeg die het beeld destijds heeft gemaakt, voelt  niet voor een opknapbeurt. Daarbij: een straatmuzikant in een weiland, dat geeft geen pas.

Kunst in de openbare ruimte sinds 1945

Vijf maanden geleden maakte ik op deze plek melding van een initiatief van de BK-krant om te komen tot een canon met de beste kunst in de openbare ruimte sinds 1945. Daarna verzuimde ik te melden hoe dat is afgelopen.

Excuses daarvoor.

Een maand geleden, toen bijna iedereen wat anders aan het hoofd begon te krijgen, werd de honderd kunstwerken tellende canon bekendgemaakt. Drenthe bleek met zeven werken in de lijst opgenomen. De selectiecommissie kon in de provincie Friesland slechts drie topstukken vinden en in Groningen slechts twee.

Drenthe

• Bart van der Leck, voorm. Rijksluchtvaartschool, 1953, Eelde
• Ralph Prins, Nationaal Monument Westerbork, 1970, Westerbork
• Robert Smithson, Broken Circle and Spiral Hill, 1971, Emmen
• Hans van Bentem, De Sluiswachter, 2008, Zandpol
• Rudi van de Wint, Velden van Nevel, 2010, Hoogeveen
• Frank Havermans, Kapkar/BB-N34, 2013, Borger
• Q.S. Serafijn/NIO Architecten, Mannes, 2018, Assen

Friesland

• Job Koelewijn, A Filmic View of Ooststellingwerf, 1999, Ooststellingwerf
• Allora & Calzadilla, De Walvis, 2018, Harlingen
• Jaume Plensa, Love, 2018, Leeuwarden

Groningen

• Jaap van der Meij, Zonder titel – betonplastieken, 1968, Delfzijl
• Gert Sennema, Portaal, 1997, Groningen

Voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant wil ik komende vrijdag de kunst in de openbare ruimte van Noord-Nederland en daarbuiten onder bredere aandacht brengen. Hoe weet ik nog niet. Hier alvast een foto van De sluiswachter van Hans van Bentem bij Zandpol. De lijst met de honderd sleutelwerken staat hier.

Ondertussen: op de muren in Mexico-stad

Aanvankelijk was het de bedoeling van museumdirecteur Harry Tupan om later dit jaar in het Drents Museum een tentoonstelling te laten zien getiteld Revolutionair realisme. Die zou dan moeten gaan over de Mexicaanse muurschilders, van wie Diego Rivera (1886 - 1957) de beroemdste is. Tijdens een bezoek aan Mexico viel Tupan echter voor de vrouw van Rivera, Frida Kahlo.

Op basis van wat ik de afgelopen week aan kunst van Kahlo heb mogen zien, heb ik er vertrouwen in dat de tentoonstelling Viva la Frida! een zeer interessante zal worden. Wat niet wil zeggen dat de kunst van de muurschilders geen bijzondere expositie had kunnen opleveren. Alleen het idee dat Tupan daarvoor complete muren uit Mexico naar Nederland moest transporteren… Per boot vermoedelijk...

Hieronder foto's van muurschilderijen die in in musea in Mexico-stad te zien zijn, zoals het Museo Mural Diego Rivera waar diens Sueño de una tarde dominical en la Alameda Central wordt bewaard en het nabijgelegen Palacio de Bellas Artes waar zich schilderingen bevinden van onder anderen Jorge González Camarena en José Clemente Orozco. Dit aangevuld met het echte werk zoals dat op straat (en vanuit de bus) kan worden bekeken en recenter van datum is.

 

Woensdag de 11e: Cultuurdebat in Assen

Kunstinitiatief Campis, met hulp van Gert Wijlage voortgekomen uit het Departement voor Filosofie en Kunst in Assen DeFKa, houdt woensdag 11 maart in kunstruimte KINK in Assen een cultuurdebat. Onderwerp van gesprek is 'het culturele profiel van Assen en de specifieke rol van de hedendaagse kunst, architectuur en stedelijke perspectieven'.

Aanleiding voor het debat - titel: Vanuit het Veld: Kunst en de Stad - is de bezuiniging op KINK door de gemeente Assen. Sprekers zijn onder anderen Michiel van der Kaaij (K&C Drenthe), Hanka Otte (CCQO/Antwerpen), Kjeld Vosjan (binnenstadsregisseur Assen), Robin Punt (Academie Minerva), Harry Cock (fotograaf) en Sjoerd Bakker (GroenLinks Assen).

Het debat wordt, nu het nog kan, gehouden in KINK in De Nieuwe Kolk aan de Weierstraat 1 in Assen. Aanvang 19.30 uur.

Op de foto voor 'AI: More than human' in het Forum

Op de vierde verdieping van het Forum in Groningen, of is het de vijfde?, staat een intrigerend hokje. De ene zijde is beplakt met portretfoto's waarin woorden zijn geprojecteerd. De andere zijde oogt als een ouderwetse cabine waar je portretfoto's kunt laten maken.

Voor het hokje staat een bordje met daarop de mededeling dat het hier om het PoemPortrets van Es Devlin uit 2019 gaat, een experiment dat deel uit maakt van de tentoonstelling AI: More than human.

Na een paar keer om het intrigerende hokje heen te zijn gelopen, besloot ik de tentoonstelling te bezoeken. Eindelijk; AI: More than human loopt al sinds begin december. Als het goed is, is het een voorbeeld van hoe het Forum óók een plek voor spraakmakende exposities wil zijn.

Op de website van het cultuurpaleis wordt dat als volgt geformuleerd:

"Met twee ruime expozalen kunnen we prikkelende tentoonstellingen programmeren; van internationale blockbusters tot kleinere exposities met lokale partners. Wat onze exposities met elkaar gemeen hebben, is dat ze in het teken staan van populaire cultuur, technologie en actualiteit."

Hoe ik een en ander ervoer, staat binnenkort in de krant of achter de betaalmuur van de Dagblad van het Noorden-website – daar zijn we nog niet over uit. Misschien komt het stuk niet door de keuring, de eindredactionele lat ligt iedere dag op een andere plek. Wat vast staat, is dat de entreeprijs voor AI: More than human, 15 euro, moeten worden terugverdiend.

Wat ik hier wel wil melden, is dat ik weer buiten, maar toch binnen, want nog steeds in het Forum, besloot plaats te nemen in het fotohokje om een PoemPortret te laten maken. Dankzij een aanwezige Forum-medewerker bleek dat wonderlijk eenvoudig. Alles wat ik moest doen was een woord noemen, in het Engels uiteraard, en in een lens kijken.

Mijn woord zou worden toegevoegd aan een voortdurend evoluerend gedicht dat op basis van het Engelse vocabulaire en toevoegingen van mijn voorgangers is en wordt gemaakt. De keuze viel op 'probably'. De Forum-medewerker voerde het in haar mobiele telefoon in. Ik keek naar de lens in het hokje en even later werd mij een foto overhandigd waarin de 'dichtregel' op mijn gezicht was geprojecteerd: 'Probably bringing the parth of soul, develop the waste of the spring.'

Kunstmatig? Intelligent? Ik zag er verdwaasd en afgepeigerd uit. Golem was er niets bij.

Een uurtje in het Rensenpark

Hoewel het af en toe regende en soms zelfs goot, besloten we op een schijnbaar goed moment toch naar buiten te gaan. De straat op. Van de hele dag binnen zitten wordt een mens niet vrolijker. Van een wandeling door het Rensenpark ook niet, maar dat bleek pas later.

Eerst werden we in het Savannegebouw ontvangen door een van de vriendelijke vrijwilligers van het Nachtwacht-project. Vanaf een afstand bekeken, met een ongeoefend oog, vordert het op ware grootte naschilderen van het schuttersstuk heel aardig. "De basis staat", vertelde de gastvrouw. "Als we dit tempo aanhouden, zijn we in oktober klaar."

"We hebben ook een nieuwe tentoonstelling. Daar hangt eigen werk van onze schilders", vervolgde ze. Ze leek geschrokken van onze reactie. Wat was onze reactie eigenlijk? Hadden we wel gereageerd? Ze wees op een provisorisch doolhof op de plek waar ooit gazelles verbleven. Aan schotten waren verschillende schilderijen opgehangen. Allemaal figuratief werk.

Achterin stuitte ik op een acrylschilderij met het gezicht van een bekende Emmenaar. Projectontwikkelaar Peter van Dijk. Op de achtergrond was een flat geschilderd die deed denken aan de in aanbouw zijnde Hondsrugtoren. Op een briefje las ik dat Harrie Visser, voorzitter van het Nachtwacht-project, 650 euro voor het portret wilde hebben.

Weer buiten, terug op de parkpaden, wandelden we langs een bouwwerk dat aan de Rensenhut deed denken. Ooit had ik in een jury gezeten die de hut graag gerealiseerd had gezien als stilteplek. Was dit de bedoeling? Op deze locatie? Het gebouwtje was nog niet af. Als het lente is, ziet het er vast beter uit.

Ter hoogte van de kinderboerderij keek ik een tijdje naar de varkens. De beesten wilden naar binnen. Ze maakten hun verlangen kenbaar met zeurend gejengel. Het werkte, want even later ging een deur open. "Kom maar", zei een vrouw en ze noemde een naam die ik niet verstond. De kalkoenen moesten buiten blijven.

Bij het zogeheten Stadstheater, een lachwekkend groot woord voor een te kleine ruimte, kwam het gesprek op de pogingen om in het park een poppodium te realiseren. Een jaar geleden waren los van elkaar twee plannen gelanceerd. Laatste nieuws was dat ze allebei waren vastgelopen. Of in de wacht gezet, wat optimistisch klinkt, maar op hetzelfde neerkomt.

Ik moest aan Gerrit Miedema denken, die met zijn vrijwilligersorganisatie Apollo wél popconcerten wist te organiseren, zonder eigen podium, maar met goede, min of meer bekende bands. Ik moest, niet voor het eerst, denken aan de waarschuwende woorden van cultuuranimator en kosmoskenner Hans Zabel uit Ees, jaren terug: 'Jongen, Emmen is een moerassss!'

In het Centrum Beeldende Kunst was het rustig. We bekeken de expositie van kunstcollectief Souza en discussieerden over de vraag of het mogelijk is dat een kunstwerk afzonderlijk heel aardig kan overkomen, maar als die afzonderlijke werken bij elkaar worden gezet het geheel toch een deprimerende werking kan hebben. Om van het gepieker af te zijn, noemden we de schilderwerken van Alice van de Werfhorst 'het hoogtepunt'.

De laatste meters in het park waren de minst zware meters. We keken niet langer omhoog naar de verveloze gevels, maar naar de plassen op de scheve tegels. Het was inmiddels opgehouden met zachtjes regenen.

Zes korte (Drentse) cultuurberichten

1. Op het provinciehuis in Assen is dinsdag de concept cultuurnota voor 2021 – 2024 gepresenteerd: Cultuur om te delen. De afdeling communicatie spreekt van een 'voortzetting van het huidige beleid, met accenten op provinciebrede toegankelijkheid en intensivering van samenwerking met partners'. Tot 31 maart kan op de inhoud van nota gereageerd worden. De definitieve vaststelling staat gepland voor juli.

2. Bert Hadders schreef voor het herinneringsproject Streekgenoten een aantal nummers over de Joodse familie Stoppelman. Hij baseerde zich daarbij op een foto en summiere krantenberichten over de Stoppelmans, waarvan de leden in de Veenkoloniën een orkest vormden en tussen tussen 1850 en 1940 op bruiloften en partijen speelden. Het nummer Dreumer is nu ook via Spotify te beluisteren.

3. Iris Offringa stopt als zakelijk directeur bij theaterschool en productiehuis Loods13. Ze gaat aan het werk voor de gemeente Midden-Groningen. Samen met artistiek leider Eva Wortmann realiseerde Offringa een vast onderkomen voor Loods13 in het Rensenpark in Emmen en maakte ze reeks theaterproducties mogelijk in Zuid-Drenthe. Haar opvolger is Joran de Boer

4. Beeldend kunstplatform Noordenaars heeft de provincie Drenthe gevraagd te helpen om de kunstenaarsresidentie in de voormalige melkfabriek in Kolderveen open te houden. De provincie zou daarvoor een negatief subsidiebesluit moeten intrekken. Noordenaars is een samenwerkingsverband van onder meer Academie Minerva, CBK Emmen, Noorderlicht, Galerie SIGN en Kunstinitiatief VHDG in Leeuwarden samenwerken.

5. Het nieuwe album van Daniël Lohues heet Sowieso en verschijnt 28 februari. De plaat telt dertien nummers waaronder de inmiddels verschenen single Niks Mooiers As Dat. Uit het persbericht: ,,Sommige songs in één keer opgenomen met de band waar ik de laatste jaren zo graag mee speel, andere nummers in dezelfde studio, in mijn eentje bij een schemerlamp."

6. Op het provinciehuis in Groningen wordt donderdag een 'Proeftuin Meertaligheid' geopend, een samenwerking van Drenthe, Friesland, Gelderland, Groningen en Overijssel 'om culturele producties op te zetten die over de provinciegrenzen heen kijken, die een breed publiek kunnen bereiken en die meertaligheid hoog in het vaandel hebben – met daarin vooral een belangrijke plek voor de regionale taal'.

 

Dirkje Kuik herdacht in De Literaire Hemel

Omdat ik in Utrecht was, bezocht ik het Centraal Museum waar een kleine opstelling is gewijd aan dubbelkunstenaar Dirkje Kuik (1929 – 2008). Daar deed ik mogelijk verstandig aan, want Kuik staat vrijdag centraal in het onderdeel 'Hemel of hel' tijdens De Literaire Hemel in Amen. Lex Jansen zal dan over haar werk en leven vertellen.

Een voorbereid mens telt voor twee.

Heel veel kwam ik niet over Kuik te weten. In een zaaltje in het museum hing een aantal van haar werken, laat ik het erg knap gemaakte priegeltekeningen noemen waarin dierfiguren in dierfiguren opgeborgen zitten, waarin Pinokkio is opgehangen en gebouwen in verval zijn vastgelegd. Het werk had iets treurig-precairs, alsof het gemaakt is om onder het spinrag van de tijd verloren te gaan.

De tentoonstellingsteksten blonken niet uit in context en toelichting. Ze waren bovendien op doorzichtig plastic afgedrukt waardoor ze in de toch al donkere ruimte slecht leesbaar waren geworden. Achterin de zaal was op een wand een reusachtige fotoreproductie aangebracht: Kuik voor een boekenkast in een kamer. Op een bankje voor de foto lag een aantal van haar boeken aan de ketting.

Geen van de boeken heb ik ooit gelezen. De reden dat Kuik in mijn geheugen rondspookt moet ermee te maken dat zij geboren is als een hij. Ergens in de jaren dat ik mij voor de letteren begon te interesseren besloot William Kuik in Dirkje Kuik te veranderen. Dat moet indruk hebben gemaakt. Er bestaat ook een wereld voor Nikkie de Jager.

Hieronder het gedicht Geesten van stand:

Geesten van stand wonen, men weet het,
gaarne onder een steen.
En niet alleen in het theehuis denkt men zo beminde,
de schorpioen, de grijze pissebed, de vaal gezinde
muis kan het u vertellen.
Vreemd volk, vriendelijk voor vrienden, vreselijk voor vijanden,
zegt toch ook het boek
met gekleurde houtgravure, kleur van broodjes
harde waterverf, turks het rood, berlijns het blauw
vervuld de kinderhand.

Lex Jansen is vrijdag een van de drie gasten in café De Amer. De anderen zijn Miek Smilde, van wie de roman Dorsmans dood is verschenen en Bill Mensema, die deze week het tweede deel in zijn romanreeks Decade presenteert: Het pact van de Pont Neuf. Aanvang 20.15 uur.