In 2017 had ik het geluk om in palazzo Strozzi in Florence een overzichtstentoonstelling te zien met werk van de Amerikaanse videokunstenaar Bill Viola. Van zijn visuele experimenten uit de jaren zeventig tot en met zijn recente werk dat gaat over ingrijpende ervaringen als geboorte en dood, jeugd en ouderdom, extase en vergankelijkheid.
Het geluk zat niet alleen in de locatie, een verrassende stil paleis niet ver van het veel te drukke Ufizzi-museum. Het zat ook in de uitgebreide kennismaking met de kunst van een man die zich nadrukkelijk had laten inspireren door de Renaissancekunst uit datzelfde Uffizi. En het zat vooral in ontroerende verbeelding van voornoemde thema's.
In Leipzig overviel mij een vergelijkbaar gevoel van grote tevredenheid tijdens een bezoek aan een voormalige gasopslagplaats, een tientallen meters hoog gebouw in de vorm van een cilinder aan de rand van de stad. In deze zogenaamde Panometer, Duitsland telt er meer, zag ik de tentoonstelling Carolas garten van de mij onbekende Iraans-Duitse kunstenaar Yadegar Asisi.
Genoemde Carola bleek een vrijwilliger van de Panometer. Na haar overlijden ontdekte Asisi dat zij naast haar vrijwilligerswerk er een grote tuin op na had gehouden waarin de natuur, min of meer, haar gang mocht gaan. Een lusthof, een paradijs, een oase – zoiets. Asisi besloot de tuin, ook als eerbetoon, vast te leggen met foto's, schilderijen en als panorama.
De uitkomst is een indrukwekkende presentatie in de Panometer. Allereerst wordt in een 'zaal' een context geschetst: hoe kunstenaars door de eeuwen hebben geprobeerd Het Paradijs te verbeelden en hoe niet-kunstenaars zoals Carola iets vergelijkbaars doen met hun stads- en volkstuinen. Kortom, toegepaste kunst door een vrijwilliger van een kunstinstelling.
Vervolgens wordt middels een verwijzing naar de ark van Noach, de boeg van het schip is nagebouwd, gesuggereerd dat mensheid gedwongen wordt opnieuw te beginnen. Ook dit beeld was zeer raak, misschien vanwege het idee dat als er iets zich weet te vernieuwen, ook zonder de mens, het de natuur is.
Wie die gedachteroute heeft afgelegd, is klaar voor een entree tot het hart van de Panometer. Waar in het midden een reusachtig trappenhuis is opgesteld en op de meters hoge wanden rondom volgens het ritme van dag en nacht enorme foto's worden geprojecteerd die Asisi heeft gemaakt in Carolas tuin. Als kijker ben je zo klein als een grasspriet en zo groot als een God die bezorgd neerkijkt op zijn schepping.
Het bezoekmoment bleek zeldzaam goed gekozen. Een week eerder werd in het Nederlandse nieuws aandacht geschonken aan het Living Planet Report van het Wereldnatuurfonds (WWF) waarin wordt gewaarschuwd voor de desastreuze afname van de biodiversiteit wereldwijd. In de Panometer van Leipzig maakte Asisi overtuigend duidelijk dat dit drama geen ver-van-ons-bed-show is.
Zonder mensen als Carola, die er alles aan deden en doen om het paradijs levend te houden, speelt de teloorgang zich onder onze neus af. Ook in ónze tuin. Waar zich vandaag alweer een nieuwe dag aanbreekt. Met opnieuw kansen op nieuw leven en de onvermijdelijke dood.