Woest en Ledig

Barbara Stok poseert voor Corné Sparidaens

Voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant interviewde ik Barbara Stok over haar nieuwe boek. In De filosoof, de hond en de bruiloft vertelt ze over Hipparchia, een van de eerste vrouwelijke filosofen. Het interview verschijnt, zoals het er nu naar uitziet, onder de kop 'Waarom streven naar meer?'.

Stok kwam Hipparchia op het spoor via het boek Vrouwelijke filosofen van Carolien Creton uit 2012. In de geschiedschrijving bestaat één paragraaf over haar, opgetekend door Diogenes Laërtius, die in de derde eeuw na Christus de levens en ideeën van honderden Griekse denkers heeft beschreven. Over goede vrouwen sprak men niet in de oudheid.

Ze laat haar hoofdpersoon in contact komen met Crates, de leermeester van Hipparchia met wie ze later trouwde en kinderen heeft gekregen. De twee worden tot de cynici gerekend, een stroming van filosofen die een minimalistische levensstijl volgde en zich tegen de rangen, standen, normen en conventies van hun tijd keerden.

Meer in de krant van vrijdag en op de website. Met tekeningen uit het boek. En een foto van Corné Sparidaens, die op bovenstaand plaatje zijn werk doet.

Graffiti in Groningen en daarbuiten

De werkzaamheden van Writer's Block in Emmen, Museum Straat in Amsterdam, de tentoonstelling JR: Chronicles in Groningen, imposante muurschilderingen in Assen en Stadskanaal. Er is veel te doen over straatkunst de laatste tijd.

Voor Dagblad van het Noorden bezocht ik de tentoonstelling Graffiti in Groningen, ook in het Groninger Museum. Hugo Engwerda en Aileen Middel hebben in de ovale zaal een overzicht samengesteld met graffitikunst die in jaren zeventig, tachtig en negentig in Groningen de kop op stak.

Daar is ook een boekje bij gemaakt, een gestencild fanzine getiteld Kladmuur: Pioniersjaren van graffiti in Groningen 1978-1992. Het museum heeft vervolgens een aantal graffitiwerken uit depot gehaald die nog onder directeur Frans Haks zijn aangekocht. Samen met museum Boijmans van Beuningen was het Groninger Museum het eerste museum in Nederland dat graffiti als kunstvorm erkende.

Graffiti in Groningen is tot en met 6 februari te zien in het Groninger Museum. De publicatie Kladmuur: Pioniersjaren van graffiti in Groningen 1978-1992 is verkrijgbaar in de museumwinkel. Het Groninger Museum, SPOT en Noordstaat hebben een multimediale wandel- en fietstocht langs street art en graffiti in de stad Groningen uitgezet. De tour is te downloaden via https://gm.tour.tapart.me/app/tours.

Via de metro naar het Groninger Museum

Daar ligt hij. Een Samsung Zoom Auto Macro. Of meer precies: een ECX1 Panorama Camera met een lens die tussen de 38 en 140 millimeter scherp kan stellen. Op Marktplaats te koop voor 50 euro.

JR betaalde er niets voor. Hij vond zijn Samsung als 17-jarige graffititagger op metrostation Charles de Gaulle in Parijs en bracht hem níet naar de afdeling gevonden voorwerpen. In plaats daarvan besloot hij zijn vrienden te fotograferen terwijl ze tags aan zetten waren.

Een jaar later exposeerde hij die foto's als posters, illegaal geplakt in de metro en op muren. En nu heeft diezelfde JR een grote expositie in het Groninger Museum: Chronicles. Nu ligt zijn eerste fototoestel in een vitrine als een historisch object. Zijn straatnaam is zijn kunstenaarsnaam geworden.

Vrijdag meer in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant.

In de studio met MAM

Post van de door mij vanuit de verte bewonderde (geluids)kunstenaar Tom America. Hij wil zijn gevolg attenderen op beeldopnamen van Maternité, een op het gelijknamige schilderij van Pablo Picasso geïnspireerde compositie die zijn popgroep MAM 35 jaar geleden maakte voor het verzamelalbum La Grande Parade. Daar help ik graag aan mee:

'Het project was geïnspireerd op de gelijknamige afscheidstentoonstelling van Stedelijk Museum directeur Edy de Wilde. Daar werd een overzicht vertoond van de schilderkunst van na 1940. Henk Hofstede was zo onder de indruk dat hij een aantal bevriende bands/componisten uitnodigde om odes te maken aan de kunstwerken van die expositie.

Hofstede, die het project produceerde was zo vooruitziend, om o.a. de sessie van MAM op video vast te leggen. Onlangs dook deze registratie van bijna een uur weer op. Dit is een verkorte samenvatting van de oorspronkelijke opname. Te zien en te horen is hoe laag voor laag dit nummer in de WERF studio tot zijn definitieve vorm kwam.'

 

Gaat dat zien: IJswee van Okki Poortvliet

Ter gelegenheid van het Noordelijk Film Festival schrijf ik voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant over de documentaire IJswee van Okki Poortvliet. IJswee is volgende week in Leeuwarden te zien, maar draait nu reeds in het CBK Rensenpark in Emmen.

Poortvliet (Emmen, 1999) legde voor haar eindexamen aan Academie Minerva vast hoe leden van de ijsvereniging van Odoorn de winter van 2020/2021 beleven. Tijdens het NFF dingt ze naar twee prijzen in de Noorderkroon-competitie: die van beste lange documentaire en van grootste jonge talent.

Er is heel veel goed aan IJswee. Zoals om te beginnen de vorm. Poortvliet maakte in feite twee films: een documentaire over de ijsvereniging met daarin animaties, beelden uit het familie-archief en ook nog eens de korte kunstfilm De ijsteller. Deze vertelt over een man die het verlangen naar (schaats)ijs op een extreme manier ervaart.

De beelden van de kunstfilm zijn in de IJswee-documentaire verwerkt, maar in het Rensenpark is De ijsteller ook zelfstandig te zien, als onderdeel van een installatie met tekeningen, een wervingsposter voor crowfunding, prints, onderzoeksmateriaal, medailles, een glijplank en zelfs een loket voor koek-en-zopie.

De kern van de docu bestaat uit interviewfragmenten met leden van de vereniging in hun alledaagse omgeving, afgewisseld met beelden van gebeurtenissen rond Schoonmeer, de ijsbaan in het bos bij Odoorn. Aanvankelijk lijkt het treurigheid en weemoed troef en worden vooral herinneringen opgehaald, maar in februari 2021 valt alsnog de vorst in en herleeft de vereniging.

Gaat dat zien, in Leeuwarden of in Emmen waar IJswee nog tot en met 14/11 kan worden bezocht.

Voor de koningin aan naar Viva La Frida!

Om koningin Máxima niet voor te voeten te lopen, mocht ik  woensdag al rondkijken op de tentoonstelling Viva La Frida! in het Drents Museum. Daar ging een reeks toespraken, bedankjes en een korte film aan vooraf. Na afloop, weer in het thuiskantoor, zette ik mij aan het schrijven van een stuk dat vandaag in de papieren en digitale versie van Dagblad van het Noorden staat. Het begint zo:

'Voert het te ver om Frida Kahlo – na Maria – de meest afgebeelde vrouw ter wereld te noemen? Afgaand op de enorme hoeveelheid spullen met haar gezicht die overal ter wereld te koop wordt aangeboden, van sokken tot met posters, valt er wat voor te zeggen. Niet voor niets bestaat er een uitdrukking voor haar aanwezigheid alom: Frida Mania.

In de meeste gevallen gaat die manie gepaard met een explosie aan kleuren. Als Kahlo (1907 – 1954) voor het koopkrachtige massapubliek wordt afgebeeld, gebeurt dat met het vrolijke spectrum van de regenboog. Met bloemen, met een strik in het haar boven de doorlopende wenkbrauw. Met rode lippen en een snorretje. Met uitbundigheid die wij als Zuid-Amerikaans opvatten.

Het mag gedurfd heten dat Perspekt Studio's voor de expositie Viva La Frida! in Assen heeft gekozen voor een ingetogen vormgeving waarmee de nadruk wordt gelegd op de kunstwerken en objecten die aan de manie vooraf zijn gegaan. Neem de kleur van de tentoonstellingswanden. Die is niet azul zoals de muren van het Blauwe Huis in Mexico-stad waar Kahlo de meeste tijd van haar leven heeft doorgebracht. Die is aanzienlijk donkerder. Drents blauw.'

Meer in de krant en achter de betaalmuur. De foto's zijn van Marcel Jurian de Jong

Wat raves en poëzie gemeen hebben: eenzaamheid

Aangekomen op de bovenste verdieping van het spectaculaire Eesti Kunstimuuseumi in Tallinn – een ontwerp van de Finse architect Pekka Vapaavuori, opgeleverd in 2006 – bleek daar een duistere tentoonstelling over rave-cultuur gaande: Terve öö üleval. Reivikultuur lähivaatlusel. Trof ik het even.

De opening van de tentoonstelling werd gevormd door twee schermen met geluidloze videobeelden van een dansfeest gefilmd door Bogomir Doringer: I dance alone. Rechts zag ik vanuit vogelperspectief een eenling dansen. Links werd vanuit datzelfde perspectief een dansende meute getoond. Zo had ik het niet eerder bekeken.

Het tweede 'werk' – Exhibition Proposals – bleek een reeks affiches van fictieve evenementen gemaakt door Jeremy Deller, een Brits kunstenaar. Mijn oog bleef onder meer hangen bij de belofte van een avond in Manchester over of met de poëzie van Shaun William Ryder, in mijn huis niet alleen bekend als voorman van Happy Mondays en zanger van 24 hour party people, maar ook van Black Grape en als solo-artiest.

Later tijdens mijn bezichtiging bekeek ik van diezelfde Deller de documentaire Everybody in the place waarin de Britse rave-cultuur van de jaren tachtig en negentig wordt verklaard aan een groep Britse studenten. Zeer interessant, ook omdat Deller onder meer een overtuigend verband weet te leggen tussen het neerslaan van de Miners' strike (oppressie) en de opkomst van de Travellers (vrijheidsverlangen).

Ik trof in Tallinn ook twee Nederlandse kunstwerken aan. De eerste was het diorama Oblivion waarvoor Anne de Vries een hardstyle-feest op schaal heeft nagebouwd. Het tweede werk was een video-installatie van Rineke Dijkstra die in de jaren negentig bezoekers van feesten in Liverpool en Zaandam uitnodigde om zich los van de massa in een aparte ruimte te laten filmen.

Wat mij zeer beviel aan de tentoonstelling was het abstracte en conceptuele karakter. Van een kunstenaar met de naam Kiwa werd bijvoorbeeld Rhythm is rhythm getoond: een minimale installatie opgebouwd uit twee draaitafels, een mengpaneel en twee lichtwerken. Geen geluid, Derrick May's Strings of life mochten we er zelf bij bedenken.

De video Hydra Decapita van The Otolith Group geïnspireerd op de Afro-Futuristische theorieën van het duo Drexciya ging mij iets te ver. De Aftermath-serie van Anna Lena Krause kon ik daarentegen beter plaatsen, vermoedelijk omdat het hier zwart-wit fotoportretten betrof van bezoekers aan een Duitse technoclub.

Weer buiten het museum vond ik ergens op internet een interview met curator Kati Ilves. Een interviewer stelt daarin dat de videowerken in de tentoonstelling het ondergrondse nachtleven esthetisch en poëtisch verbeelden en wil vervolgens weten wat raves en poëzie gemeen hebben.

Daarop zegt Ilves het volgende:

"Ik denk dat er in beide een enorm potentieel voor vrijheid zit. Van alle kunstvormen is poëzie misschien wel de meest onbeperkte – het stelt je in staat te zijn wie je bent. Een goede rave heeft hetzelfde effect. Deze ervaring is volledig uniek - het is individueel, maar het poëtische karakter ervan ligt in het feit dat het een collectieve ervaring van eenzaamheid is."

In het Latvijas nacionalais makslas muzejs

Omdat ik toch Riga was, bezocht ik het Latvijas nacionalais makslas muzejs, een in een monumentaal pand gevestigd museum voor de beeldende kunst van Letland. Wat voor kunst ik er kon aantreffen, wist ik niet vooraf, maar achteraf viel het mij beslist niet tegen.

Wat daarbij vermoedelijk een rol speelde, was een grondige verbouwing die een of twee jaar eerder had plaatsgevonden. De Letten waren aan het spitten geslagen waardoor in de kelder, of net iets daaronder, een semi-openbaar depot inclusief een nieuwe tentoonstellingszaal kon worden verwezenlijkt.

In voornoemde zaal was een expositie te zien met de Engelse titel The Riga Group of Artists – 100. Getoond werden werken van Letse kunstenaars die zich aan het begin van de vorige eeuw hadden doen gelden, zo'n beetje in de periode dat Letland voor het eerst een eigen koers kon varen, nu eens niet gestoord door oprukkende Duitsers en Russen. Dat duurde maar kort.

Geen van de namen van de kunstenaars kwam mij bekend voor. Maar een van hen sprong er wat mij betreft tussenuit, mogelijk omdat ik van zijn hand in andere museumzalen ook al werk had zien hangen: Valdemars Tone. Bij het verlaten van het museum bleek ik tien van zijn schilderijen te hebben gefotografeerd, allemaal portretten. Ze zijn hieronder te zien.

'Ondrents station is mooiste gebouw van Drenthe'

Bij restaurant Wollegras in Weiteveen zijn zaterdag de Drentse Architectuurprijzen uitgereikt. Een vakjury - Martine Drijftholt, Karen de Groot, Niek Verdonk en Rick Abelen - koos Station Assen als mooiste gebouw van Drenthe. De voorkeur van het publiek ging uit naar stadsboerderij ’t Nije Hoff in Emmen. Laatstgenoemde gebouw kreeg ook een circulariteitsprijs voor het meest duurzame project.

In het persbericht over de uitreiking worden de architecten en opdrachtgevers vreemd genoeg niet genoemd. Bij deze dan: Station Assen is in opdracht van de gemeente Assen, ProRail en de Nederlandse Spoorwegen ontworpen door Powerhouse Company en De Zwarte Hond. Citaat uit het persbericht:

"De stedelijkheid van het nieuwe stationsgebied is een architectonisch en stedenbouwkundig toonbeeld voor andere steden, ver buiten de provinciegrenzen. Alles in het stationsgebied loopt zo vloeiend over in de omgeving dat Assenaren al bijna niet meer weten hoe het vroeger was. En als middelpunt prachtige lichte luifel, als een kroon op deze nieuwe plek in de stad.

De samenwerking tussen alle partijen is hier te prijzen. De stad maakt een succes van het station en andersom. Deze architectuurprijs is voor het station, omdat op een haast ondrentse wijze en tegelijkertijd met precies de goede schaal en sfeer, Assen nu meer is dan de hoofdstad van de provincie."

Het gebouw is sinds 2018 in gebruik en wordt in het persbericht omschreven als 'een nieuw Drents icoon' en 'toegangspoort tot de provincie Drenthe'. Wat wordt bedoeld met 'op een haast ondrentse wijze' roept eveneens vragen op.

Stadsboerderij ’t Nije Hoff in Emmen is in opdracht van de broers Rick en Gert-Jan Nijhoff ontworpen door Hendrik Klinkhamer. Uit het persbericht over de toekenning van de circulariteitsprijs:

"De jury heeft bijzonder veel waardering voor hoe in dit project een nieuwe noodzakelijke verbinding tussen landbouw en maatschappij vorm heeft gekregen. Niet alleen geeft dit project een (deel van het) antwoord op praktisch-technische duurzaamheidsvragen, maar vertegenwoordigt ook de sociale aspecten van duurzaamheid, die zowel in de functie van stadsboerderij als uit de betrokkenheid van omwonenden bleek. De architectuur, de gekozen materialen en detaillering, is verbluffend in z’n eenvoud en de aandacht voor de omgeving is groots."

De Podagristen, nu ook als tentoonstelling

Het Stedelijk Museum Coevorden en Stadtmuseum Nordhorn hebben de handen ineen geslagen voor een kunsttentoonstelling geïnspireerd door de Podagristen, de drie mannen die in 1843 met een reisverslag de literatuur in Drenthe moderniseerden.

Beloofd wordt 'een tentoonstelling die een andere kijk biedt op een stukje geschiedenis van Coevorden, Zuidoost-Drenthe, Nordhorn en Graafschap Bentheim'. Uit een persbericht: "Door het verhaal van De Drie Podagristen tegenover hedendaagse kunst te plaatsen als een reactie op dit verhaal, wordt er op een vernieuwende manier naar de geschiedenis van deze plaatsen gekeken."

De kunstenaars zijn verbonden aan kunstcollectief SMALT en werken in verschillende disciplines: schilderkunst, grafiek, beeldhouwkunst, installatie en fotografie. Tijdens de tentoonstelling in Coevorden is een originele druk uit 1843 te zien van Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst door drie Podagristen, het boek van Alexander Lesturgeon, Harm Boom en de Coevorder uitgever Dubbeld Hemsing van der Scheer.

De tentoonstelling is vanaf 12 september te zien in Coevorden en vanaf 14 september  in Nordhorn te zien. SMALT-Podagristen loopt tot en met 27 maart en gaat vergezeld van een tentoonstellingsgids met een routekaart van het 75 kilometer lange Podagristenpad tussen Coevorden en Nordhorn.

Net verschenen bij uitgeverij Ter Verpoozing: een boekje van Peter Geerdink waarin een 52 kilometer lange Podagristen-wandel- en fietsroute tussen Coevorden en Nieuw-Schoonebeek wordt beschreven. Ter Verpoozing bracht eerder een reeks boeken uit met teksten van de Podagristen aangevuld met verwante verhalen en beschrijvingen. Zie ook deze link.