Woest en Ledig

Leest 'Alles voor Vincent' van Hans Luijten

Ik lees voor Dagblad van het Noorden de biografie Alles voor Vincent waarin Hans Luijten het leven van Jo Bonger beschrijft. Bonger (1862 - 1925) was de vrouw van Theo van Gogh, de broer van de schilder die bij leven nagenoeg niets verkocht, maar daarna een miljoenenbusiness werd. Halverwege Alles voor Vincent denk ik dat dit commerciële succes aan Jo te danken is.

De eerste honderd bladzijden van biografie duidt daar nog niets op. Luijten beschrijft daarin nogal uitvoerig hoe Jo opgroeit in een Amsterdams middenklasse-gezin en droomt van een dienstbaar leven. Ik zou haar een serieus en ernstig meisje willen noemen, iets te serieus zelfs. Al lezend had ik af en toe een neiging haar iets vreselijks toe te wensen, zodat haar werkelijk iets zou overkomen.

Op bladzijde 75 ontmoet ze na bemiddeling door haar broer Andries Theo van Gogh, 'een fijngevoelige en gewetensvolle' handelaar met een voorliefde voor moderne schilderkunst. Die haar tamelijk uit het niets een huwelijksaanzoek doet, waar ze opvallend vlot op in gaat om kort daarna tot de ontdekking te komen dat ze als vrouw met een huishouden schromelijk te kort schiet. 'Ik kan niets', schrijft ze ergens in een brief. Dat blijkt niet overdreven.

Vervolgens beschrijft Luijten hoe ze zich van een onzekere jongedame ontwikkelt tot een zelfstandige vrouw. Haar leven raakt, uiteraard, in een stroomversnelling als Theo na twee jaar huwelijk overlijdt, vermoedelijk aan de gevolgen van syfilis. Een levensverzekering is er is niet. Wel een zoontje, Vincent. De biografie-titel leest twee kanten op.

Vanaf dat moment is Jo naast alleenstaande moeder ook ineens eigenaar en beheerder van het oeuvre van de kort daarvoor eveneens overleden Vincent. Die in ruil voor een jaarlijkse toelage van gemiddeld 1750 franc gedurende tien jaar zijn schilderijen aan Theo had afgestaan. Geen mens wil ze dan nog hebben.

Na bladzijde 173 – Jo verhuist naar Bussum waar ze een pension begint en 361 schilderijen en tekeningen een plek geeft op zolder – wordt het kunsthistorisch pas echt interessant. Luijten beschrijft hoe de weduwe van de kunsthandelaar er in slaagt de tragische zwager 'in de markt' te zetten, hoe ze af en toe een schilderij weet te verkopen, hoe ze pogingen doet om de brieven van Vincent uitgegeven te krijgen en hoe ze steeds meer exposities weet te regelen.

Ergens achterin Alles voor Vincent is een portret opgenomen van Jo van Gogh-Bonger. Het is niet gemaakt door Vincent, maar door Barbara Stok van wie binnenkort bij uitgeverij Rubinstein 'een luxe Gouden Boekje' verschijnt getiteld Vincent en de zonnebloemen. Dit geheel terzijde. Nu weer verder lezen.

Na afloop van Grensloos Kunst Verkennen 2019

Als mij naar mijn mening over de jongste editie van de kunstroute Grensloos Kunst Verkennen De Wijk IJhorst zou worden gevraagd – zondag was de laatste dag – zou ik enige aarzeling in mijn antwoord laten doorklinken.

Ik zou beginnen te zeggen dat de twee dorpen aan weerszijde van de Reest er weer schitterend bij lagen. En dat de route uitstekend te volgen was. Dat de suppoosten allervriendelijkst waren. Dat het toch maar mooi is dat er zoiets bestaat. Dat we ons gelukkig mogen prijzen dat we er voor zo weinig geld van kunnen genieten.

Daarna zou ik, heel voorzichtig, opmerken dat ik de kunst dit keer nogal onnadrukkelijk vond. Niet heel goed, niet heel slecht, maar daar ergens tussenin. Soms beter, soms minder. Ik zou erbij zeggen dat ik in de loop der jaren misschien wat verwend ben geraakt. Of blasé. Of ronduit verpest. Ik zou de oorzaak van mijn twijfel aan de kwaliteit eerst bij mijzelf zoeken.

Vervolgens zou ik iets proberen te zeggen over het concept, over de keuze voor werk van '29 internationaal, nationaal en regionaal bekende professionele kunstenaars' die met elkaar garant staan voor 'een grote diversiteit aan disciplines en materiaalgebruik'. Dat is welbeschouwd niet echt een concept, geen visie, geen sterk uitgesproken idee. Dat is eerder een verzameling waarbij het aankomt op de ongedefinieerde smaak van de samenstellers.

Dat De overgave van Reinaert de vos van Leonard van Munster deze zomer ook te zien is in de Anningahof bij Zwolle zou ik de kunstenaar kwalijk nemen. Voor het overige zou ik stellen dat je als organisatie met het voor elk wat wils principe eigenlijk geen buil kunt vallen.

Tot slot zou ik namen laten vallen van kunstenaars die er wat mij betreft bovenuit staken: Carolien Evers met haar breikunst, Janneke Hogerheide met haar textielschilderijen, Moniek Westerman met haar straatvondstsculpturen en voorts Irma Frijlink met zowel de kwallen-installatie als haar hommage aan de gevallen vrouwen.

Een volgende keer zou ik weer gaan.

Cuby + Blizzards als Hollandse Helden

Louis van Paridon (1922 – 2016) zette in de jaren zestig talloze min of meer beroemdheden op de foto. Tot hij er ineens genoeg van kreeg en zich besloot toe te leggen op de destijds zeer lucratieve handel in antiek. Als Van Paridon in de jaren daarna naar zijn archief werd gevraagd, vertelde hij dat vrijwel alles was vergaan. Na zijn overlijden bleek dat toch net even anders te zitten.

Rianne van Dijck stelde een boek samen met foto’s die Van Paridon maakte voor tijdschriften en kranten als Margriet, Libelle, Televisier, De Tijd, De Volkskrant en Den Haag. In Hollandse helden in de jaren 60. Het kleurenarchief van Louis van Paridon worden ze gepresenteerd in de categorieën sport, televisie, toneel, literatuur, Amsterdam en muziek.

Voor die laatste reeks legde hij in 1967 de niet zo heel erg Hollandse helden Cuby + Blizzards vast. Prachtige foto inderdaad. Niet alleen vanwege de kleuren, maar vooral vanwege de alleshalve brave blikken van de bandleden. Met dank aan Albert Haar van links naar rechts: Hans Waterman, Harry Muskee, Willy Middel (met rode trui), Eelco Gelling (met nagenoeg leeg glas) en Herman Brood.

Nog meer C+B: vijftig jaar na verschijning staat het Cuby-album Appleknockers Flophouse op 26 september in café Hofsteenge in Grolloo centraal tijdens een ode-avond met 'tal van Drentse artiesten'.

Gerhardt Heusinkveld, artistiek leider van het project: "We hebben een unieke avond samengesteld waarin die legendarische LP presentatie en het heden samenvloeien tot een zinderende muzikale voorstelling. Appleknockers Flophouse wordt gezien als één van de beste bluesalbums. Anno 2019 worden nog steeds bands geïnspireerd door dit album en Cuby & The Blizzards. Samen met de theatermakers van Garage TDI, het Puellae Strijkkwartet, de band Easterfield, DAF Assen en diverse vocalisten en musici verbinden we het verleden met het heden."

Heusinkveld  hoopt op een net zo’n legendarische avond als 50 jaar geleden toen Appleknockers Flophouse werd gepresenteerd in Café Perkaan in Wezup. Destijds zorgden grote hoeveelheden drank en een stripteasedanseres voor zoveel rumoer dat de burgemeester moest er aan te pas moest komen om een schandaal te voorkomen.

De kaartverkoop voor de Appleknockers Flophouse herleving is gestart via www.kunstencultuur.nl. Er zijn 150 kaarten beschikbaar. Dagblad van het Noorden is mediapartner van het project dat mogelijk is dankzij financiële bijdragen van de Provincie Drenthe en VSBfonds.

In het Vincentre te Nuenen

Komend vanuit Lieshout passeerde ik vlak voor Nuenen een witte paal met rode stip en een bordje waarop werd gemeld dat 'precies op deze plek' het huisje van de familie De Groot had gestaan. De familie zou model zijn geweest voor De aardappeleters van Vincent van Gogh. Ik had het kunnen weten, maar wist het niet.

Daarop reisde ik door naar Nuenen zelf. In het Van Gogh Village bleek een snackbar naar De aardappeleters genoemd – wel zo gevat. In het centrum, niet ver van de muziekkoepel in het park, trof ik een sculptuur aan waarmee de familie De Groot en dus de aardappeleters werd verbeeld. Op straat liepen mensen met boekjes, vermoedelijk volgden zij een Van Gogh-route.

In het Vincentre aan een straat die Berg wordt genoemd, vertelde een mevrouw wat het Vincentre zoal te bieden heeft: herinneringen aan de twee jaar die Van Gogh in Nuenen heeft doorgebracht. Hij arriveerde in het dorp op 5 december 1883, kort nadat hij halsoverkop uit Drenthe was vertrokken.

Om Nuenen zelf ging het hem niet. Als zijn vader er niet als dominee had gewerkt, was hij nooit naar het dorp gekomen. De mevrouw wist evenwel te vertellen dat Van Gogh in Nuenen definitief besloot kunstschilder te worden. Hetzelfde wordt over Nieuw-Amsterdam en Londen beweerd.

Los daarvan: het Vincentre laat zien dat hij niet heeft lopen niksen. De opstelling in het drie verdiepingen tellende bezoekerscentrum vertelt niet alleen over de schilder zelf, maar ook over diens familie, zijn schildersvrienden uit het nabijgelegen Eindhoven en vooral het Nuenen van eind negentiende eeuw.

Zo is er onder meer aandacht voor Margot Begemann, dochter van een dominee uit Nuenen met wie Van Gogh een verhouding heeft gehad. Met een verwijzing naar Sien, de gevallen vrouw uit Den Haag: 'Helaas, de geschiedenis herhaalt zich. Opnieuw was er bij Vincent sprake van liefde uit medelijden en opnieuw was zijn familie tegen de relatie gekant.'

En er is aandacht voor Anthon van Rappard, de kunstenaar die Van Gogh in Brussel had leren kennen en hem, Van Gogh dus, wees op de mogelijkheden in Drenthe. Van Rappard verbleef halverwege 1884 een aantal dagen in Nuenen, waar hij samen met Van Gogh een aantal wevers schilderde. In het Vincentre hangt Van Rappard's Garen winden uit 1884.

Originele schilderijen en tekeningen van Van Gogh zelf zijn er niet – wel veel reproducties. De meeste knappe is naar De oogst, een in Arles vervaardigd schilderij, in beperkte oplage nagemaakt met technische hulp van het Japanse bedrijf Fuji, officieel goedgekeurd door het Van Gogh Museum in Den Haag en vervolgens aangeschaft door de plaatselijke Rotary.

Wie voortmaakt, is na een half uur klaar met het Vincentre. Dat is inclusief een vluchtige blik in het werkdocument Becoming Vincent met plannen om het verhaal van de vroege Van Gogh onder de aandacht brengen en een praatje met een vrijwilliger die weet te vertellen dat er in Nuenen uitbreidingsplannen zijn en dat omwonenden daar zo hun bedenkingen bij hebben. Cultuurtoerisme is heel mooi, maar het moet niet te dol worden.

Kunstroute op Schokland brengt kunst en poëzie samen

Buitenkunst in Hoogeveen. Open Stal in Oldeberkoop. Folly Art in Norg. Wie van kunstroutes houdt, kan deze zomer ook naar Schokland reizen.

Op het voormalige Zuiderzee-eiland, nu te bezoeken in de lange leegte van de Noordoostpolder, is een zes kilometer lange route uitgezet met twintig werken gemaakt door kunstenaars uit binnen- en buitenland. Samensteller is Pat van Boeckel. Eerder was hij betrokken bij vergelijkbare routes in de Weerribben, de Rottige Meente en het Waterloopbos.

Bijzonder aan de route – titel: Dichter op het land – is de manier waarop beeldende kunst en poëzie worden gecombineerd. Bij ieder kunstwerk is een brievenbusje geplaatst met daarin kaarten waarop foto’s van heden en verleden plus een gedicht zijn afgedrukt. Bedoeling is dat wandelaars alle kaarten verzamelen en na afloop naar huis gaan met een heuse dichtbundel.

Gekozen is voor poëzie die uitleg bij de kunstwerken overbodig maakt en toch wat te raden overlaat: Excursie van Anna Enquist bij The giant matador van Roger Rigorth, Van lieverlede; zo van Hans Faverey bij Het wappert van Merel Holeboom, De eeuwigheid van Bernlef bij Ziel van Paula Walta, De kwal van Tonnus Oosterhoff bij Jelly fish van Elena Redaelli, Tot de waarnemer van Willem Jan Otten bij Geen schijn van Van Boeckel zelf.

Vertrekpunt van de route is het museumterrein, waar vier van de twintig werken staan opgesteld. Van Linda Verkaaik zijn beelden van hulp roepende drenkelingen in het riet gezet: Ondergaan. Onder-gaan. Saskia Boelsums laat in de kerk foto’s van landschappen zien geïnspireerd op schilderijen uit de zeventiende eeuw, toen de Zuiderzee de poort bleek tot (economisch) gouden tijden.

De bijdrage van Peter Veen, ook in de kerk, bestaat uit audiokunst: teksten die samenvallen met muziek en verwijzen naar het Schokland van nu, vroeger en straks. De route telt meer werken waarbij kunst en poëzie samenvallen. Van On Site Poetry, een project van Nick J. Swarth en Sander Neijnens, is in een weiland een palenhek met twee dichtregels te zien, Grens. De ene zijde leest ‘Tot hier en niet verder!’ De andere zijde leest ‘Geen grens die de wind vangt’.

Het museum zelf is een must. Het vertelt niet alleen over de opkomst en ondergang van Schokland in 1859. Het vertelt ook over het ontstaan van Nederland – vandaar de werelderfgoedstatus van Unesco sinds 1995, de eerste in Nederland. Als les voor de toekomt vertelt het museum vooral hoe klimaatveranderingen door de eeuwen heen menselijk handelen aanvankelijk mogelijk, maar uiteindelijk onmogelijk hebben gemaakt.

Die wetenschap geeft Dichter op het land een extra lading. Het deed Karin van der Molen besluiten een aantal mensfiguren in het weiland te plaatsen, vlakbij een begraafplaats die werd ontruimd nadat het wassende water met de botten en skeletten aan de haal gingen. Van veraf lijken het vluchtelingen die hogerop de droogte en veiligheid zoeken. Van dichtbij blijken haar Dwaalgasten opgebouwd uit maritiem zwerfafval: netten, touwen, jerrycans.

Wat was er en waar gaat het heen? Hannah Streefkerk lijkt een antwoord op die vraag te hebben gevonden. Op de balken en staanders van een gereconstrueerde zeewering, de oorspronkelijke is vergaan doordat VOC-schepen schadelijke houtwormen uit ‘de Oost’ meebrachten, heeft ze kleine, gehaakte textielwerkjes aangebracht, Traces. Ze ogen als algen, koraal, schelpen, korstmossen en al die andere tussenvormen met een veel oudere geschiedenis en langere toekomst dan de mens.

Art non grata

Een vaardig kunstschilder raakt zijn schilderijen moeilijk kwijt. Met de kwaliteit van zijn werk heeft dat weinig te maken. Het is meer dat wat hij schildert, landschappen vooral, eerder is gemaakt. Door kunstenaars van naam, waarvan sommigen met misschien iets minder talent.

Zo gaat dat soms. Mode en faam gaan wel eens boven kwaliteit. We kunnen niet allemaal op het juiste moment geboren zijn.

Op een dag besluit de vaardige kunstschilder zijn schilderijen onder de naam van een bekende, maar overleden schilder aan te bieden. Gesigneerd en al. Eerst om te proberen. Daarna uit frustratie. Dan uit geldzucht. Via een galerie waar de eigenaar meer op geld let dan op kunst.

Voor het werk wordt het tienvoudige betaald. Niemand die er aanstoot aan neemt. Kopers blij. Galeriehouder blij. Kunstenaar blij.

De succesformule wordt verstoord als een 'kenner' tijdens een veiling besluit dwars te doen. Zijn deze schilderijen wel geschilderd door de bekende overleden schilder zus-en-zo?

Het is lastig vast te stellen, want zus-en-zo wilde nog wel eens experimenteren. Dan weer de ene techniek, dan weer de ander. Steeds wisselende technieken en signaturen.

Echte kunst is steeds weer anders. Ongrijpbaar. Ondefinieerbaar. Verrassend.

Even leidt de argwaan tot verwarring op de markt. Kopers, veilinghuizen en musea maken een pas op de plaats. Het woord vervalsingen valt. Justitie wordt opgetrommeld. De vaardige schilder wordt gearresteerd. De vaardige kunstschilder wordt vrijgelaten. Want hoe kan iets dat niet eerder is geschilderd vals zijn? 

Ondertussen zijn er minder-ingewijden die de handel levend houden, alle geruchten en verhalen ten spijt. Zij vinden kunst leuk en mooi. Een wellicht goede investering voor de toekomst. Een mogelijkheid om zwart geld wit te wassen, dat ook.

Als de rust rond de vaardige kunstschilder lijkt teruggekeerd, als hij een schadevergoeding heeft ontvangen voor de schade door de beschuldigingen, meldt zich een potentiële koper voor de schilderijen die de veilinghuizen en musea niet meer willen hebben. Voor alles is een markt.

De koper is geïnteresseerd in de art non grata, trekt zijn portemonnee en mag zich eigenaar noemen van een kleine collectie schilderijen van zus-en-zo. Een goede investering. Dat zegt iedereen. Iedereen blij.

Totdat de koper zich door omstandigheden gedwongen voelt zijn schilderijen van zus-en-zo vande hand te doen. En de potentiële koper om een serieuze taxatie vraagt. Waarna een nieuwe 'kenner' de schilderijen als vals bestempelt. Waarop de koper die verkoper wilde zijn verhaal gaat halen bij de vaardige kunstschilder.

Die vervolgens zijn handen in onschuld wast. Omdat een schilderij dat niet is nagemaakt niet vals kan zijn. Omdat dus niet overtuigend kan worden aangetoond dat sprake is van misleiding en bedrog.

De koper die verkoper wilde zijn denkt daar heel anders over. Zijn te duur betaalde collectie is in waarde gedaald. Het verschil tussen bekend en talent komt in geld neer op het verschil tussen faam en zonder naam. Een verandering van 'de marktwaarde' in 'wat een gek ervoor geeft.'

Het zou mooi zijn als nu een glimp kon worden geboden op een happy end. Win-win-win. Drie kersen op en rij, als in een fruitautomaat. Wat bijna een sprookje heet en zelden voorkomt, en dus geen sprookje is.

Nemen Nam Genomen (2)

In vervolg op het bericht over de folly Nemen Nam Genomen van Harm Naaijer met daarin de terloopse opmerking dat de titel zou zijn ontleend aan een cartoon van Pluis, ontving ik luchtpost van Erik Harteveld:

'De gevleugelde uitdrukking Nemen Nam Genomen is voorzover ik weet het eerst gebruikt in het theaterstuk Groot Hunzeland in 2010.

We hadden daarin een filmpje opgenomen van een enorme olieregen in Schoonebeek ofzo, waarin de mensen met zwabbers hun auto's trachtten schoon te maken van de oliedrab.

In beeld verschenen de woorden Nemen Nam Genomen.'

In afwachting van het filmpje, als dat niet is weggegooid door het Drents Archief, ga ik er van uit dat Harteveld zomaar eens gelijk kunnen hebben.

De cartoon van Pluis dateert van, ik meen, 2014 en stond in zowel De Telegraaf als het Nederlands Dagblad.

Er bestaat overigens ook een variant van Albert Rademaker. Uit 2017, geloof ik.

Het krantenbedrijf volgens Harm Kamerlingh Onnes

Een van de verrassingen in Museum De Lakenhal in Leiden, voor mij althans, is een groot mozaïek van glas-in-lood van Harm Kamerlingh Onnes, oom-zegger van kunstschilder Floris Verster en Nobelprijs-winnaar Heike Kamerlingh Onnes. Het werk bevindt zich op de tweede verdieping van de Papehal.

Onnes (1893 – 1985) maakte het mozaïek in 1927 voor het gebouw van het Algemeen Handelsblad in Amsterdam ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de krant die in 1970 opging in wat nu NRC/Handelsblad is.

Bijna alle functies binnen het krantenbedrijf komen aan bod, al kan ik niet alles goed duiden. Linksbovenin, onder de boogschutter, de aandeelhouders. Rechtsonderin de bezorger. Ik geloof dat ik de meeste affiniteit met de onderkant van het bedrijf heb: de verslaggever, de eindredacteur, de fotograaf, de drukker, de distributie.

   

Twintig nutteloze bouwsels op Folly Art Norg

Folly Art Norg telt dit jaar twintig folly’s verspreid over evenzoveel locaties. Dat is meer dan in 2018. Toen waren het er dertien.

De twintig nutteloze bouwsels zijn geselecteerd uit zeventig inzendingen. ,,We zijn uitermate verrast door de kwaliteit van de folly’s, waarbij de creativiteit en inventiviteit van de bouwers bijzonder mag worden genoemd”, aldus Ina Reynders – Veldhuis van organisator stichting Amonet.

De tweede editie van Folly Art Norg wordt 4 augustus geopend op de Kunsterf Norg met een pianoconcert en een meet and greet met de makers. Hun beelden zijn uitgezet in een (wandel)route van 6 kilometer die tot en met 1 september is te bezoeken

Op bezoek in Museum De Lakenhal in Leiden

Na een verbouwing en uitbreiding waar tien jaar over is nagedacht, ging vorige maand De Lakenhal in Leiden weer open voor publiek. Zaterdag kwam ik ertoe het museum te bezoeken. Om onder meer te ontdekken dat de achterkant aan de Lammermarkt minstens zo veelbelovend oogt als de voorkant aan de Oude Singel.

Bij binnenkomst viel allereerst de ruime hernieuwde entree op met links in een soort pijpenla café Laken, dat ook los van het museum bezocht kan worden. Het tweede wat opviel, is een binnenplaats met toegang tot drie mogelijkheden: rechts de Papevleugel uit (1921), links het Van Steijngebouw (uit 2019) en in het midden de Harteveltzaal (uit 1890) die deel uitmaakt van het centrale gebouw, De Lakenhal (uit 1640).

De Harteveltzaal biedt onderdak aan het topstuk van het museum: Het laatste oordeel van Lucas van Leyden uit 1527. Als hedendaagse tegenhanger is in dezelfde zaal Preperations (2009) van Roy Villevoye geplaatst: een beeld van een kleine zwarte man die een reusachtig kruis van hout vasthoudt. Volgens een tekstbordje is het beeld van Villevoye in 2011 door het museum aangekocht. Ik had het niet eerder gezien.

Welbeschouwd is De Lakenhal een regionaal museum. De collectie heeft vooral betrekking op Leiden en omgeving, op de geschiedenis van de stad en de kunstenaars die de regio heeft voortgebracht. Maar omdat Leiden niet de minste stad is in Holland, is die geschiedenis nationaal interessant. Ze vertelt onder meer over de lakenindustrie en over de tachtigjarige oorlog en het begin van de Gouden Eeuw, over de artistieke bloei in Leiden en over de vroege beoefening van de wetenschap in Holland.

Wie van dat laatste meer wil weten kan uiteraard ook terecht in het nabijgelegen Museum Boerhave. De Lakenhal is er meer voor de introductie. Zeer de moeite waard is in dit verband een bezoek aan de Toverkamer op de tweede verdieping in de Papevleugel waar de Duitse kunstenaar Sophie Ernst in opdracht van het museum de film De magie van projectie laat zien waarin ontwikkeling van de laterna magica naar de beamer inzichtelijk is gemaakt.

Een derde voorbeeld van hoe het (Leidse) verleden aan het verleden is gekoppeld, is het fotowerk Liberty, pest en honger tijdens Leidens ontzet (2011) van Erwin Olaf. Het hangt, net als voor de verbouwing, in het centrale gebouw bij een aantal grote schilderijen uit de achttiende eeuw waarmee het verleden van Holland als heldhaftig en vastberaden wordt afgeschilderd.

Voor wie in de artistieke glorie van het oude Leiden is geïnteresseerd, is er de tentoonstelling Rembrandt en de Gouden Eeuw waarmee De Lakenhal inhaakt op het Rembrandt-jaar. Naast twee schilderijen van Rembrandt – De Brillenverkoper (1924) en Historiestuk met zelfportret van de schilder (1626) – is ook werk van zijn tijdgenoten te zien: Jan Lievens, Jan van Goyen, Jan Steen en Gerrit Dou.

Misschien wel net zo leuk is de collectie Leidse kunst na 1800, om het maar even grof te stellen. Wat mij bij een eerder bezoek aan De Lakenhal bijvoorbeeld niet was opgevallen, maar nu ineens wel, waren bijvoorbeeld de interieurs en genrestukken van Alexander Hugo Bakker Korff (1824 – 1884). Ook wil ik de schilderijen van Floris Verster (1861 – 1927) en die van Jan Wolkers (1925 – 2007) noemen. Op Harm Kamerlingh Onnes (1832 – 1985) kom ik binnenkort terug.

Dan de uitbreiding. Om die mogelijk te maken zijn vier aanpalende huisjes gesloopt. Ze hebben plaatsgemaakt voor twee zalen in het eerder genoemde Van Steijngebouw. In de eerste zaal zijn nu foto's van Karin Borghouts te zien. Zij legde tussen 2016 en 2019 met haar camera de verandering van het museum vast. Het resultaat wordt op groot formaat getoond (en is minder dramatisch als de documentaire die van de verbouwing van het Rijksmuseum in Amsterdam is gemaakt).

In de tweede zaal, met dankzij een groot raam met uitzicht op de Lammermarkt prachtig licht, hangen eveneens foto's. Hoe kunstenaar Marjan Teeuwen ze gemaakt heeft, is raadselachtig. Fotomontages a la Escher schoot even door het brein bij het zien van gesloopte en gestripte panden waarin chaos als een nieuwe orde wordt gepresenteerd. Onder de noemer Verwoest huis vormen ze een samen, in de woorden van Teeuwen, een monument van het tijdelijke.

Uit een boekje met een tekst van museumdirecteur Meta Knol verschenen bij de heropening valt op te maken dat De Lakenhal de ambitie heeft om uit te groeien tot een museum van nationaal belang. In dat kader wordt alvast de eerstvolgende tentoonstelling aangekondigd: Jonge Rembrandt - Rising Star over het vroegste werk van Rembrandt. Met 40 schilderijen, 70 etsen en 10 tekeningen. Te zien vanaf 2 november.