Woest en Ledig

Kunst voor de treinreiziger

Een speciale commissie inventariseerde wat er aan kunst te zien en beleven is op de Nederlandse stations. Een collectie van 336 werken heeft het opgeleverd. Ze zijn, uiteraard, op locatie te bewonderen, maar ook via een website en een niet al te spannend getiteld boek van het bureau Spoorbouwmeester en uitgeverij Thoth: Kunst op Nederlandse Stations.

De collectie is zo breed als het maar kan: tegeltableaus, gekleurde ramen, betonnen en metalen object, lichtwerken, videokunstwerken. Er zijn schilderijen. Er is autonome kunst. Er is toegepaste kunst. Er zijn werken die volledig deel uit maken van wat de architect ooit heeft bedacht. Er is kunst op bouwwerken waarvan je als kijker niet meteen weet dat ze bij het station horen. Er zijn kunstwerken die deel uit maken van een route, de stad in, of langs het spoor.

Voorbeeld van het laatste is een project met kunstwerken op en rond stations langs de spoorlijn Zwolle-Emmen. Aanvankelijk kreeg het initiatief de naam Kunstlijn. Het project werd aangekondigd als ‘het meest langgerekte openlucht-kunstmuseum’. De kunst die in en rond de elf stations tussen Zwolle en Emmen werd gerealiseerd diende onder meer het kunsttoerisme per trein te bevorderen.

In 2000 werd Kunstlijn voortgezet in het project Kunstwegen dat zich uitstrekt van Zwolle tot Nordhorn, Duitsland. Aan Nederlandse zijde maken ruim 75 kunstwerken deel uit van de 132 kilometer lange route. In Ommen gaat het bijvoorbeeld om Huis van Reizen (foto) van Rien Monshouwer.

Meer in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden. Het boek Kunst op Nederlandse Stations is verschenen bij uitgeverij Thoth. Prijs: 24,95 euro (264 blz.) Zie ook www.spoorbeeld.nl

Twee keer iets over Bas Jan Ader

Twee keer iets over Bas Jan Ader in twee dagen, twee keer iets verschillends. Zondag werd via NPO3 de documentaire De man die achter de horizon keek over Ader uitgezonden. Een dag later, maandag, bracht Dagblad van het Noorden een bericht over het ouderlijk huis van de kunstenaar in Drieborg.

De scherp gemonteerde film is geregisseerd door Martijn Blekendaal en werd eerder als documentaire voor de jeugd gepresenteerd op het IDFA in Amsterdam. Ergens werd hij aangekondigd als filmisch experiment vol slapstick, over de zwaartekracht, de kunst van het vallen en de angst om te vallen en te falen. 

De openingsbeelden laten zien hoe Ader op 9 juli 1975 wordt gefilmd door zijn vrouw terwijl hij voorbereidingen treft om met een zeilbootje de oceaan over te steken.

Wat volgt is, aldus Jan Pieter Ekker van de Amsterdamse krant Het Parool 'een biopic met bijzondere archiefbeelden, die óók over de maker zelf gaat; om te begrijpen wat de conceptueel kunstenaar dreef bij zijn gewaagde ondernemingen, moet de filmmaker ook zijn eigen angst om voorbij de horizon te kijken overwinnen.' Voor de illustratie van dat laatste wordt een tochtje gemaakt met Joost Conijn en zijn vliegtuig. 

De man die achter de horizon keek duurt een half uur en is, vooralsnog, te zien als gemiste uitzending via NPO Start.

Het bericht in de krant, van Herman Sandman, vertelt over de overdracht door Ds. Aderstichting van een 'pastorie met leerkamer' in Drieborg aan de stichting Oude Groninger Kerken. We hebben het hier niet over het geboortehuis van de latere kunstenaar, maar het pand waar hij samen met zijn moeder en broer kort na de oorlog kwamen te wonen

Citaat uit het krantenbericht: "Met de overdracht wordt een vervolg gegeven aan de wens van predikant en verzetsstrijder Bastiaan Jan Ader (1909-1944). Hij werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gefusilleerd, maar wilde dat het kerkelijk werk in Drieborg en de achterliggende zijlen en polders een stevig fundament kreeg."

Mogelijkheden voor culturele ambities in Drenthe?

Voor wie het gemist heeft omdat hij of zij (a) liever vrouwenvoetbal kijkt, (b) wordt afgeleid door het jaarlijkse lawaai rond de TT, (c) een goed boek aan het lezen is of (d) de warmte heeft aangegrepen om nergens zin in te hebben: woensdag heeft de Drentse cultuursector aan cultuurgedeputeerde Cees Bijl een ambitiedocument overhandigd.

In het document, je zou het ook een boekje kunnen noemen, staat wat twintig structureel gesubsidieerde culturele instellingen in Drenthe voor de komende jaren belangrijk vinden. Samengevat komt het er op neer dat zij tevreden zijn met wat zij doen, dat zij hun werk willen voorzetten en een beetje uitbreiden en dat zij hopen op meer steun en dus ook geld van de overheid.

In een persbericht dat over dit momentum door projectbureau K&C is verstuurd, staat dit:

"Cees Bijl zegde toe hier graag aan bij te dragen, zij het met gelijkblijvende budgetten voor cultuur in de komende periode. De kracht zal moeten zitten in slimme cofinanciering met cultuurfondsen en budgetten uit economie en het sociaal domein."

Kortom, het provinciebestuur heeft op het gebied van kunst en cultuur de komende jaren geen andere plannen dan de afgelopen jaren. Het is wel goed zo in Drenthe. Maar dat wisten we al dankzij het coalitieakkoord met de veelzeggende titel Drenthe, mooi voor elkaar! dat mei jongst leden in Assen door PvdA, VVD, CDA, ChristenUnie en GroenLinks werd gepresenteerd.

Op bladzijde 26 van het ambitiedocument staat - desondanks - wat de twintig nodig denken te hebben om hun zegenrijke werk nog beter te kunnen voortzetten. Opvallend is dat veel niet door de provincie, maar door instituties elders verwezenlijkt moet worden: het ministerie van OCW en de landelijke cultuurfondsen.

1. In het Drentse cultuurbeleid is vanouds oog voor de grote kwaliteit van het erfgoed, de musea, cultuureducatie, festivals en cultuurhistorie. Willen we bovenstaande ambities in Drenthe waarmaken, dan kan dat niet vanuit de huidige middelen. Wij roepen de provincie Drenthe en het bedrijfsleven op ons te helpen. Pleit binnen We the North voor één noordelijke regeling voor verschillende provincies en steden, maar ook voor verschillende beleidsterreinen, zoals leefbaarheid, toerisme, economie en cultuur! Het regioprofiel dat op 1 november 2018 is ingediend bij minister van Engelshoven is een mooi begin.
2. Een regionale opdrachtverstrekking aan BIS- en landelijke fondsinstellingen. Educatieve activiteiten van BIS-instellingen, die niet in het Noorden zijn gevestigd, bereiken Drentse scholen te weinig. Wat wij nodig hebben is extra ruimte voor culturele programmering op maat, afgestemd op de regio waar wij werken. Die ruimte hebben we nodig vanwege de zeer arbeidsintensieve productieprocessen en -periodes die deze manier van werken vergt. Participatieve projecten met hoogwaardige educatieve en artistieke kwaliteit. De regionale infrastructuur (RIS) en het Programmafonds, voorgesteld door de Raad voor Cultuur, april 2019, bieden kansen voor Drentse musea, podiumkunsten en beeldende kunsten. Daar moeten we bij zijn!
3. Een andere manier van kwaliteitsbeoordeling door de Raad voor Cultuur en landelijke fondsen. De Raad zou niet alleen moeten werken met artistieke criteria die passen in een grootstedelijke regio. Kennis van de cultuur van Drenthe is nodig om te begrijpen wat hier wordt ervaren als wezenlijke kwaliteit. Dat begrip zal ongetwijfeld leiden tot toekenningen van subsidies die meer recht doen aan de regio. 

Katrine Senstad in Galerie del Campo

Noorderlicht in Groningen, zichzelf noemende Huis van de Fotografie, is een samenwerking aangegaan met Galerie del Campo, de tentoonstellingsruimte van Lizette Groffen en Jan den Uijl. Met als gevolg dat met ingang van 23 juni in hun verbouwde boerderij een expositie te zien is met met werk van Katrine Senstad.

Volgens een persbericht betreft het 'een uitgebreide versie van Cosmosis Collages, werk dat deels al te zien was op locatie tijdens het ‘CLASH’-weekend, in het kader van de recente Noorderlicht-expositie IN VIVO tempo.

Uit hetzelfde persbericht: "In het werk van de Noorse cross-media kunstenaar Anne Katrine Senstad komen fotografie, film, lichtkunst, ruimtelijk werk en land art samen. Ze is geïnteresseerd in de zintuiglijke kant van esthetiek en brengt deze samen met overkoepelende ideeën uit kunst, filosofie en maatschappij."

De tentoonstelling in Galerie del Campo wordt zondag 23 juni om 14.00 uur geopend door Noorderlicht-directeur Kees van der Meiden.

6kmperuur10mdiep en Poplab Academy in Emmen

Uit twee verschillende hoeken ontving ik twee persberichten over twee opvallende initiatieven in het Rensenpark in Emmen.

1. In het kader van het kunstproject Buitenmodel – voorstellen voor landschap wordt 14 juni om 15.00 uur in het onderkomen van Loods13 een lezing gegeven waarbij Jakob van Ringen vertelt over de hedendaagse stedenbouw en het urbanisme en hoe hij daar zelf als architect mee omgaat. Toegang is gratis.

Buitenmodel – voorstellen voor landschap is een initiatief van het kunstenaarscollectief 6kmperuur10mdiep, waarbij een 20-tal kunstenaars uit de drie noordelijke provincies is aangesloten. Leden van het collectief onderzoeken dit jaar het landschap en werken toe naar een expositie die van eind augustus tot half november is te zien bij het CBK in Emmen.

#

2. Stichting Kunst & Cultuur en The Bake Shop zoeken popmuzikanten, filmmakers, dansers, beeldende kunstenaars, theatermakers, producers, rappers en aanverwanten om 'bijzondere crossovers en podiumpresentaties' te realiseren. Als aanzet wordt 23 juni een Poplab Academy georganiseerd in Toolbox.

Uit het persbericht: "Op het programma staat een kort informatief gedeelte over Poplab Drenthe en Up North, het Noordelijk laboratorium voor urban- en popcultuur. Daarna brainstormen alle aanwezigen onder leiding van Ton Brandse van de Academie voor Popcultuur en Ellen de Haan van About:Blank over nieuwe producties."

Voor de uitvoering van de beste ideeën is budget beschikbaar. Aanmelden: jan@kunstencultuur.nl

Wat te doen met het Coevorder miljoen

Vorige week zijn bij de wijk Ossehaar in Coevorden de resten verwijderd van het kunstwerk Palissade van kunstenaar Paul de Kort. De cirkel van houten palen – in Coevorden omschreven als Woodhenge – heeft het nog geen tien jaar uitgehouden.

Als vanzelf gingen na lezing van het bericht over de verwijdering de gedachten terug naar Henk Everts. Dat was dè ambtenaar in de gemeente Coevorden die jarenlang met blaren op zijn tong het vuur uit de sloffen liep om in 'zijn' gemeente de kunst en cultuur zichtbaar te maken en te houden.  

Soms lukte dat, zoals bij de totstandkoming van de Palissade, de GreenArtSpot bij Dalen en de kwatrijnen in staal van Jean Pierre Rawie in het centrum van Coevorden. Soms werd het een lange-termijn-project, zoals Eva naar het gelijknamige schilderij van Max Liebermann in Zweeloo.

Achter elke wethouder en burgemeester staat een ambtenaar bij wie alles samenkomt, een man of vrouw die ideeën weet vorm te geven, in de week zet en richting het college kan schuiven. Waarna het wachten is op het politiek momentum. Henk Everts overleed in maart 2018.

Vorige maand presenteerde het Stedelijk Museum Coevorden op verzoek van wethouder Jeroen Huizing een wensbeeld, een stuk met ideeën over de toekomst van het museum. Het bleek neer te komen op nieuwbouw op de Weeshuisweide, een in 2025 te openen museum dat de geschiedenis van Zuidoost- Drenthe wil tonen.

"Ons wensbeeld is bedoeld als discussiestuk", sprak directeur Stefanie Horneman-Ottens bescheiden bij de presentatie van het plan. Het bestuur van haar museum wees er in een begeleidend rapport op dat het huidig onderkomen van het museum in het Arsenaal, het oudste gebouw van Coevorden, te beperkt is en wat onderhoud betreft te wensen overlaat.

Daarna viel de discussie stil

In de week dat met de sloop van de Palissade werd begonnen, kwam het nieuws naar buiten dat de gemeente Coevorden over 2018 een bedrag van 935.000 euro overhoudt. Dat is niet iets om van achterover te vallen, maar voor een gemeente die jarenlang op zwart zaad heeft gezeten, is het een opsteker.

In de stukken bij de jaarrekening staat dat Coevorden in 2018 de meeste toeristische overnachtingen van Drenthe had. Citaat uit een bericht van RTV Drenthe: "In de binnenstad vorderen de plannen gestaag. Er wordt met de samenwerkingspartners hard gewerkt aan een binnenstad met historie, water en gezelligheid."

Gestaag. Gezelligheid.

Als een deel van dat kleine, overgebleven miljoen nu eens wordt gebruikt voor een degelijk plan voor nieuw museum, dan kan toeristisch Coevorden mooi verder groeien. En houdt de gemeente gelijke tred met al die andere Drentse gemeenten waar recent extra in musea is en wordt geïnvesteerd: Assen (Drents Museum), Westerveld (Oermuseum, Museum De Proefkolonie), Midden-Drenthe (Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Jan Kruis Museum) en Borger (Hunebedcentrum).

Henk Everts zou het niet alleen prachtig hebben gevonden. Hij zou er met nog meer blaren op zijn tong nog meer vuur uit de sloffen voor hebben gelopen.

Assen ontsnapte aan mega-Bartje dankzij influencer

Ik vermoed dat ik ben uitgegroeid tot een influencer. Ik concludeer dit op basis van de uitkomst van het debat over de beste plek voor het piepschuimen beeld van Bartje Bartels, hoofdpersoon in de naar hem vernoemde roman van Anne de Vries.

Voor de enkeling die het niet heeft meegekregen: dat beeld, een veel te groot uitgevallen kopie van de oorspronkelijke sculptuur van Suze Boschma-Berkhout, stond aanvankelijk ter hoogte van het TT Circuit langs de A28 bij Assen. Het moest daar weg omdat mensen met de mega-Bartje op de foto wilden, wat tot gevaarlijke toestanden leidde.

Daarop ontstond een discussie over wat de beste plek voor deze Bartje zou zijn. Zowel RTV Drenthe als Dagblad van het Noorden boden een podium voor het debat. Ik deed een duit in zakje door te stellen dat het heel veel genoemde Assen geen goede plek zou zijn voor het beeld, omdat Assen al over twee beelden van Bartje beschikt.

Prompt las ik dat Harry Tupan, directeur van het Drents Museum, hoeder van de schone kunsten in Noord-Nederland, mijn argument heeft gebruikt om zijn twijfels te uiten over de kop van de Vaart als plek voor de piepschuimen Bartje. Tupan is een van mijn lezers. Ik weet dat als Drentse influencer uit goede bron. Tupan zelf.

(De directeur zei er niet bij dat de beoogde plek aan de Vaart door zijn museum graag wordt gebruikt voor de promotie van de tentoonstellingen in zijn museum. Hij zag de bui al hangen. Die ellendige mega-Bart als sta-in-de-weg voor de Rialtobrug van pallethout die de Sprezzatura-tentoonstelling moet promoten.)

Naar Harry Tupan wordt geluisterd. En terecht. Afgelopen vrijdag heeft Bartje een nieuwe plek gekregen. Ergens bij de afslag Beilen-zuid, bij leisurecentrum de Poort van Beilen, kortweg eetpark Beilen, aldus fotograaf Marcel Jurian de Jong. Daar waar binnenkort ook een bowling en een Burger King worden geopend.

Niet in Assen dus. Heb ik toch mijn zin gekregen. Niet helemaal, inderdaad, dat is waar, want ik pleitte voor Zeist, daar waar de roman Bartje door Anne de Vries is geschreven. Ik ben dan ook slechts een micro-influencer.

Gelukkig is er nu een nieuw debat. De kleur van de coating van de piepschuimen Bartje moet nog worden bepaald. We gaan het zien. Op 13 juni wordt de grootste inwoner van Beilen feestelijk welkom geheten door burgemeester Mieke Damsma. Ik stel paars voor. Heide-paars.

Buitenlucht: twintig kunstwerken in het Spaarbankbos

In het Spaarbankbos bij Hoogeveen is onder de noemer Buitenlucht een route uitgezet met twintig kunstwerken van twintig kunstenaars uit Noord-Nederland te zien. Opening is 1 juni.

Uit het persbericht:

"Het kunstenaarsproject Buitenlucht is een initiatief van de Hoogeveense kunstenaars Sejo Slingenberg en Jerry Bisschop en laat een grote verscheidenheid aan kunstwerken in de openbare ruimte zien. Het is de vijfde editie van de tweejaarlijkse kunstroute. Net als tijdens eerdere edities van het kunstproject is een samenwerking aangegaan met Het Drentse Landschap.

In 2013 werd Kunst op de Oude Kene georganiseerd, in 2015 Vam-art op de VAM berg en Tea-Time versus Art-Time in 2017 in Echten. De kunstwerken worden vier maanden aan de natuur gegeven, waar alle weersomstandigheden vat op de werken krijgen en waardoor ze in de loop van de weken wellicht veranderen."

Op zaterdag 22 juni wordt langs de route een Instawalk gehouden, waarbij fotografen onder begeleiding van fotograaf en beeldend kunstenaar Sake Elzinga, foto’s maken die vervolgens op Instagram worden gedeeld onder de #Buitenlucht. Zowel beginnende fotografen als gevorderde fotografen met een Instagram-account kunnen zich tot 10 juni aanmelden via www.kunstencultuur.nl. Op de foto van Dick Marissen een fragment van een werk van Jerry Bisschop. 

Cornelis Pijnacker en Gustaaf van de Wall Perné

Het Drents Museum mag graag groots uitpakken, met archeologie en figuratieve schilderkunst uit de buitenlanden. Gevolg is dat de kleine exposities er, publicitair, een beetje bij dreigen in te schieten. Handen ophoog wie naar Assen is geweest om in de oudbouw de Vier jaargetijden te bekijken, met naast een paar fijne stukken van Jan Sluijters onder meer Landschap op Walcheren van Simon Moulijn uit 1919?

Zaterdag opende aan de Brink de kleine tentoonstelling De wijde wereld van Cornelis Pijnacker met als middelpunt de eerste kaart van de provincie Drenthe, die Cornelis Pijnacker (1570-1645) in 1634 maakte. De tentoonstelling is een samenwerking tussen het Drents Archief en het Drents Museum.

Uit het persbericht: "De eerste kaart van Drenthe uit 1634 was het gevolg van een grote liefhebberij van deze bijzondere man. Pijnacker was vele jaren hoogleraar in de rechtsgeleerdheid (onder andere in Groningen) en twee maal reisde hij als ambassadeur naar Noord-Afrika.

Roelof van Echten, gedeputeerde en later drost van Drenthe, haalde Pijnacker in 1629 naar Drenthe om hem als juridisch adviseur van dienst te zijn. Pijnackers liefde voor kaarten kwam hem goed uit, want Van Echten wilde zijn gewest immers opstoten in de vaart der volkeren. Pijnacker kon hem helpen Drenthe op de kaart te zetten – letterlijk, want er was nog geen kaart van het gewest.

In de tentoonstelling zijn verschillende uitgaven van Pijnackers kaart van Drenthe (en het aangrenzende Westerwolde) te zien. Wat de invloed van zijn kaart is geweest in de naburige gewesten, wordt duidelijk uit de kaarten van Groningen, Friesland en Overijssel. Pijnackers kaart van Drenthe werd opgenomen in de wereldberoemde atlassen van de Amsterdamse uitgevers Hondius en Blaeu, waarvan ook een exemplaar te bewonderen is."

Zondag werd daar nog een tentoonstelling aan toegevoegd: In dank aanvaard: Gustaaf van de Wall Perné met schilderijen, tekeningen, aquarellen, boekillustraties, boekbanden, decoratiestukken en een meubelstuk gemaakt of ontworpen door Gustaaf F. van de Wall Perné (1877-1911)

Uit het persbericht: "Omdat hij jong gestorven is en de ontwikkelingen in de kunst razendsnel voortgingen, is hij in de vergetelheid geraakt. Toch illustreert zijn werk op een unieke manier de tijdsgeest en drijfveren van kunstenaars rond 1900. De verzameling die door de heer Rumpff bijeengebracht is, is zonder meer de meest belangrijke en representatieve collectie van het werk van Gustaaf F. van de Wall Perné die er is. De collectie bevat een groot aantal sleutelstukken binnen het oeuvre van de kunstenaar zoals het schilderij Psyche en alle tekeningen voor de Edda."

Touwtrekken om Bartje (of is het Bart?)

Nadat RTV Drenthe op de Dag van de Arbeid een bericht bracht over de verdwijning van een piepschuimen beeld van Bartje langs de A28 trekt Dagblad van het Noorden vandaag, vrijdag, nog even op de kwestie door. 'Bartje hoort in Assen', kopt de Drentse editie vandaag, ook omdat de gemeente Midden Drenthe en een aantal bedrijven interesse zou hebben getoond. Het beeld staat voorlopig in Veendam.

In het betreffende stuk komen Richard Rodenburg van Destic Kunststoffen uit Veendam en Eelco Bügel van Busa Coating uit Assen aan het woord. Dit duo bedacht eerder dat het een blijk van Drentse trots zou zijn als een reusachtige uitvoering van de romanfiguur van Anne de Vries - 8,5 meter - vanaf de snelweg tussen Zwolle en Groningen kon worden bewonderd.

De snelweg-Bartje werd een hit, zegt Rodenburg in de krant. Jan en alleman liep het weiland in om zich bij het beeld te laten fotograferen. Tot de eigenaar van het land daar flauw van werd. Waarna Bügel bedacht dat Assen met het beeld zou kunnen scoren. Aan de kop van de Vaart. "Ik zou zo’n succesnummer wel in de binnenstad willen hebben, hoor", vat de krant al zijn argumenten samen.

Waarom moet alles toch altijd weer opgeblazen worden?

(Het is een vraag die eigenlijk aan Anne de Vries gesteld had moeten worden. Eerder deze week werd op televisie een documentaire uitgezonden over de heldenverering van Johannes Post, verzetsman uit Hollandscheveld. Mede dankzij De levensroman van Johannes Post van Anne de Vries uit 1948 zijn straten, pleinen, bruggen en zelfs een kazerne naar Post vernoemd, iets wat de kinderen en kleinkinderen van Post liever anders hadden gezien.)

Dan nog eens wat: er staat toch al een beeld van Bartje in het centrum van Assen?

Een kleintje, vlak bij de ingang van het Drents Archief. Desondanks zeer geschikt voor selfies en andere acties. Het is een replica van de in 1954 door Suze Boschma-Berkhout vervaardigde sculptuur. Het origineel bevindt zich nabij: in het Drents Archief waar tevens het manuscript van de roman wordt bewaard. Wat is er tegen klein? Is het nou Bartje of Bart?

Als er dan werkelijk nog een plek voor een beeld van Bartje moet worden gevonden laat dat dan in Zeist zijn, waar De Vries zijn roman uit 1935 heeft geschreven. Heb ze daar ook eens een hit of succesnummer.

Ter afronding van dit debat een citaat uit Bartje, afkomstig van bladzijde 286:

'Ziezo, dat is dan ook weer voorbij. Het is het beste, om je maar niet te veel aan te trekken van alles wat de mensen om je heen onder elkaar hebben. Het komt toch altijd wel weer op zijn pootjes terecht. Bovendien is het voorjaar doorgebroken. De vrijheid komt benauwend dichtbij. Het wachten is op een teken, dat Bartje zal roepen. Het zal wel spoedig komen.'