Woest en Ledig

Bij Erwin Olaf in het Gemeentemuseum Den Haag

Ik bezocht de Erwin Olaf-tentoonstellingen in Den Haag. Eerst het oude werk in het Fotomuseum, daarna het nieuwere werk in het naastgelegen Gemeentemuseum. Op beide plekken was het schrikbarend druk. Fotografietentoonstellingen zouden wel eens de toekomst kunnen hebben. Het publiek was gemiddeld tien jaar jonger dan normaal in musea.

Erwin Olaf en ik gaan ver terug. Ik zie hem nog 'ons' lokaal van de School voor de Journalistiek aan de Ravellaan in Utrecht binnenstappen waar hij als oud-leerling kwam vertellen wat hij als oud-student op de SvdJ had geleerd. Frénk van der Linden en Tom Egberts deden hetzelfde. Introductieweek september 1984.  

Halverwege de gastles onderbrak Olaf, toen al geïnfecteerd met een flinke dosis passie, zijn chaotische verhaal over aandacht voor fotografie op SvdJ om een medestudente te complimenteren om haar prachtige ogen. Stella, heette ze. Misschien heet ze nog zo. Volgens mij kwam ze uit Noord-Brabant. Of hij haar een keer mocht fotograferen. Later dook ze eventjes op bij RTL.

De oude foto's in het Fotomuseum waren niet veel anders dan de foto's die het Groninger Museum in 2003 had laten zien: veel zwart-wit, een beetje barok, tegen het shockerende aan, maar steeds net binnen de lijntjes die bepalen waar schoonheid ophoudt en lelijkheid begint. Kortom, spelen met de tijdgeest en moraliteit. Olaf zat ten tijde van zijn expo in het Groninger Museum 25 jaar in 'het vak'.

Kijkend naar een zelfportret met sperma – Cum, 1985 – dreven mijn gedachten richting koning Willem Alexander, die recent zijn gezin door Olaf heeft laten fotograferen. Hoe zou zoiets gaan, vroeg ik mij af. Gaat dat gezin dan vooraf het werk van de geselecteerde fotograaf bekijken? Kijk: eerst deed hij iets met mongooltjes, maar later raakte hij gefascineerd door bondage en dwergen.

Het meer recente werk is kleurrijker, meer glamoureus en meer verstild. Alle modellen zien er bijna betrapt of bevroren uit, maar ogen toch nog gezond en blakend. Alsof ze met iets geheimzinnigs, raadselachtigs of verdorvens bezig waren en daar prompt mee zijn opgehouden omdat onverwachts een fotograaf langskwam. U wilt mij op de foto? Nou, vooruit. Doe uw werk.

De verrassing zat in zijn installaties: extreem vertraagde films van geënsceneerde foto- dan wel filmsessies met altijd weer fraaie modellen, ongeacht hun leeftijd. Hoe zou het toch met Stella en haar schitterende ogen zijn? En ook: mooi dat Olaf, die bij mijn weten nooit journalist is geweest, na de SvdJ een succesvol kunstenaar werd en altijd in beweging is gebleven. Te zien tot en met 12 mei.

Drents Museum vraagt odes aan 'De moeder, De vrouw'

Het Drents Museum heeft een schrijfwedstrijd uitgeschreven waarbij deelnemers wordt gevraagd een ode te brengen geïnspireerd door ‘De moeder, De vrouw’.

Aanleiding is een gelijknamige expositie in tentoonstellingsruimte KINK in Assen over hoe kunstenaars de afgelopen eeuw de veranderende rol van de vrouw hebben verbeeld. ‘De moeder, De vrouw’ is behalve een titel van een gedicht van Martinus Nijhoff ook het thema van de Boekenweek dit jaar.

De wedstrijd staat open voor alle leeftijden. Inzendingen mogen maximaal 250 woorden tellen. De vorm is vrij: van gedicht tot (gefilmde) spoken word-tekst. Een aantal inzenders wordt uitgenodigd op 23 maart voor te dragen tijdens een bijeenkomst met optredens van Renée Luth, Marga Kool en Ton Peters.

Inzenden kan tot en met met woensdag 20 maart naar communicatie@drentsmuseum.nl o.v.v. naam, leeftijd, woonplaats en mailadres. Zie ook www.drentsmuseum.nl/impressie-KINK.

Schaatsschilderijen - Maaike Hogerhuis

De 1250ste Visualia van Eric Bos

Een mijlpaal in de krant, daar mag ook wel eens aandacht voor zijn. Vandaag, vrijdag dus, staat in Vrijdag, de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden, de 1250^ste aflevering van Visualia. Schrijver van deze rubriek is Eric Bos, kunstkenner, kunstschilder, kunstcriticus en kunstorganisator te Groningen.

Toen de duizendste aflevering verscheen, heb ik een poging gedaan om uit te zoeken of Visualia de langst bestaande, door één en dezelfde persoon gevulde rubriek in een Nederlandse krant genoemd kon worden. Dat viel nog niet mee. Kranten blikken niet graag terug. Liever maken ze hun archief ontoegankelijk en daarna zoek. Bij gebrek aan bewijs is het dus zo.

Destijds, bij die duizendste, vertelde Bos dit:

"Visualia is ontstaan na een bezoek aan een tentoonstelling in het oude Groninger Museum waar Henk van Os Italiaanse schilderkunst uit de late Middeleeuwen en Renaissance liet zien. Daar zaten merkwaardige schilderijtjes tussen: een monnik die als Flash Gordon door de lucht vloog, dat soort dingen. Ik heb toen zes verhaaltjes geschreven op basis van wat ik wist van die schilderkunst en op basis van interpretaties en associaties. Daar kreeg ik zulke goede reacties op, dat ik ben doorgegaan."

In de aflevering van vandaag staat een beschilderde oesterschelp centraal. Dit om duidelijk te maken dat het, als het om kunst gaat, Bos nooit te dol kan zijn. Het mag ook om dans, muziek en film gaan, soms zelfs over letteren. Bos schrijft ook romans.

Als het goed is, ontvangt de jubilaris vandaag namens de uitgeverij van DvhN een boeket bloemen. Misschien dat iemand dan ook de hoop uitspreekt dat hij er nog een tijdje in de krant mee door wil gaan. Of tegen hem zegt dat er iemand is die zijn rubriek graag zou willen overnemen. Naam en adres bij de redactie bekend.

Schaatsschilderijen - Douwe Elias

Stel dat het een échte Rembrandt is

Stel: je beheert een huis waar een beroemde kunstschilder een tijdje heeft gewerkt – zeg dat hij Rembrandt heet. Veel bezoekers trekt dat Rembrandthuis niet. Vanwege de ligging, maar ook omdat er geen schilderijen van hem te zien zijn. Dan, op een dag, meldt zich een oude vrouw. Ze woont aan de andere kant van het land, daar waar het wemelt van de kunst en de kenners, en ze schenkt jou een schilderij dat wel eens door, zeg, Rembrandt, gemaakt zou kunnen zijn. Wat doe je dan?

"Dan neem ik dat schilderij in ontvangst en bedank ik die mevrouw hartelijk."

Verder niks? Je vraagt niet hoe ze er aan komt? Waarom ze het aan jou geeft? Of ze dat wel zeker weet? Je vraagt niet of ze het schilderij door experts heeft laten onderzoeken, al was het maar omdat het wel eens miljoenen waard zou kunnen zijn? Waarom ze zomaar mogelijk miljoenen weggeeft? We hebben het hier wel over een, zeg, Rembrandt.

"Ik zou het schilderij even in een kluis stoppen."

Verder niet?

"Nou ja, ik zou daarna een persconferentie beleggen. En via de media bekend maken dat ik misschien wel een Rembrandt in het bezit heb gekregen. Ik zou een medewerker vragen voor de presentatie handschoentjes aan te trekken, zelf zou ik dat niet hoeven. Op hetzelfde moment zou ik de gift kenbaar maken bij het provinciaal museum in de hoop dat zij kunnen helpen met het vaststellen van de authenticiteit."

Je zou niet eerst naar een officiële specialist stappen en, voor alle zekerheid, even wachten met een persconferentie? Want een échte Rembrandt dat zou wereldnieuws zijn.

"Nee, op dat idee zou ik niet komen. Als wij een matig bezocht huis zijn waar Rembrandt heeft gewoond, dan weet je natuurlijk iets, maar dat weet je niet. Ik zou meteen een persconferentie beleggen. In stilte naar een specialist stappen, nee, dat zou ik niet doen, dat zou nooit bij mij opkomen. Wat ziet zo'n specialist dan? Stel je voor dat ze het afkeuren. Nee, dan geniet ik liever een tijdje van de gratis publiciteit. Goed voor de bekendheid van mijn huis. Wie weet komen er meer bezoekers."

Stel dat een tijdje later onverwachts iemand zich meldt, een kenner. Met de mededeling dat hij dat vermeende schilderij van, zeg, Rembrandt eerder heeft gezien. Drie jaar geleden, in een veel bekeken televisieprogramma waar mensen kunstvoorwerpen door een deskundige kunnen laten beoordelen. En dat hij toen via de officiële specialist ontdekte dat het níet om een échte Rembrandt ging. Wat zou jij dan doen?

"Dan zou ik meteen zeggen het jammer te vinden dat deze berichten nu in de media verschijnen. Dat wij ons niet willen bezighouden met speculaties over de echtheid van een schilderij waarvan wij menen dat het wel eens om een échte Rembrandt zou kunnen gaan. Ik zou ook zeggen dat wij op een reactie van een officiële expert willen wachten, dat die reactie binnen twee weken wordt verwacht. En ik zou hopen dat het daarna snel is afgelopen met de gratis publiciteit, want niets is zo erg als gratis publiciteit die je niet zelf hebt gezocht."

Over Dale Chihuly, glaskunst en de vrouwelijke blik

Nadat ik klaar was met het bezichtigen van Dvotion, de Claude Vanheye fototentoonstelling over dj's als sjamanen, waar ik een stuk over wilde schrijven voor de krant, nam ik in het Groninger Museum ook nog een kijkje bij de Dale Chihuly-expositie. Ik was daar niet alleen. Verre van: het was er druk. En ook opvallend: het wemelde er van de vrouwen.

De officiële onderzoeken kan ik nu even niet terugvinden, maar de museumwereld wordt overmatig bevolkt door vrouwen. In de regel nemen zij tijdens hun bezoek aan de musea een witte 60-plus man mee, wel zo handig voor het besturen van de auto's en het dragen van tassen. Maar voor Dale Chihuly waren die mannen thuis gelaten. Of misschien waren ze vergeten. Wat ik in de zalen aantrof, waren vrouwen met vrouwen. Duo's, groepjes.

Thuis zocht ik samen met de vrouw-des-huizes naar een verklaring voor deze 'ervaring'. Zij opperde dat het met de glaskunst van Chihuly te maken kon hebben, met het materiaal en de vormen en de kleuren. Zij opperde dat vrouwen, meer dan mannen, een interesse hebben in kunstvoorwerpen met een ruimtelijke werking en stoffelijkheid, omdat dat 'meer zintuigen tegelijk prikkelt'.

Vrouwen, zo opperde zij, hebben een sterke behoefte om kunst aan te raken. "Daarom houden vrouwen ook veel van sculpturen. Een schilderij is maar plat, daar kun je alleen maar naar kijken en iets bij bedenken. Met een beeld kun je veel meer. Inderdaad, het is waar dat je in de meeste musea nergens aan mag zitten, ook niet aan beelden, maar die beelden nodigen er wel toe uit. Veel meer dan schilderijen dat doen."

We kwam te spreken over het verlangen om kunstvoorwerpen te bezitten. "Sculpturen en dus ook glaskunst appelleren aan dat verlangen", opperde zij. Het maakt de ekster in de vrouw wakker, probeerde ik mijn status als leukste thuis te bestendigen. "Dan zijn er nog de breekbaarheid en kwetsbaarheid, die maken glaskunst extra aantrekkelijk", ging zij onverstoorbaar verder. "En de vormen niet te vergeten. Vooral als ze rond zijn herken je dat als kijker toch als vrouwelijk."

Ik vertelde dat ik destijds de Chihuly-tentoonstelling als onderwerp voor een krantenstuk 'had laten lopen' omdat ik er geen interessant verhaal in zag. Ik wist toen en ik weet ook nu niet goed wat de kunstenaar in kwestie met zijn werk wil vertellen. Ik zie dat het over schoonheid gaat en over het schier onmogelijke. Maar wat nu precies de visie van de kunstenaar is… Hij lijkt niets te beweren. Zijn werk lijkt niet narratief, vatte ik het samen.

"Misschien is dat wel het verschil tussen hoe mannen en vrouwen naar kunst kijken", opperde zij. "Niet dat vrouwen nooit iets willen beweren. Het is meer dat vrouwen het gevoel minstens zo belangrijk vinden en niet ondergeschikt willen maken aan een verhaal, een boodschap of een stelling. De behoefte om kunst te begrijpen en te verklaren en te duiden staat niet voorop. Kijken en ervaren kan voor vrouwen al voldoende zijn."

Er volgde een kort zwijgen. Waarbij we ieder op onze eigen manier iets dachten zonder dat verder uit te spreken. Daarna gingen we weer gewoon verder met ons gezamenlijk leven.

Nu ik dit schrijf durf ik wel te verklappen dat mijn gedachten op dat moment uitgingen naar hoe ik al kijkende naar de Chihuly-kunst in het Groninger Museum een agressie voelde opkomen. Een agressie die ik herkende van mijn schaarse bezoeken aan winkeltjes die zich brocanterie noemen en volgestouwd zijn met bijzettafeltjes. Een aanvechting om de boel in elkaar te trappen, omdat het mij allemaal zo overvloedig en zinloos voorkwam. Om daarna bedaard het museum te verlaten. Opgelucht. Gelouterd.

Schaatsschilderijen – Gosse Koopmans

Een tijdje geleden maakte ik voor de cultuurbijlagen van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant een 'productie' over schaatsschilderijen. Het leverde een reeks reacties op, zoveel zelfs dat ik later nog twee pagina's kon maken met kunstwerken waarop schaatsers zijn vastgelegd.

En omdat ook daar weer reacties op kwamen, zit ik inmiddels met een behoorlijke verzameling plaatjes. De komende periode wil ik er hier, als het mij uitkomt, af en toe eentje tonen. Met zo min mogelijk tekst, zonder commentaar, omdat schaatsen nu eenmaal het beste gedijt in stilte.

Het is goed zo – Colin Mooijman

In Paradiso in Amsterdam wordt vandaag de finale gehouden van Art Rocks, een competitie met muziek geïnspireerd op beeldende kunst.

Een van de finalisten Colin Mooijman. Na een bezoek aan het Drents museum schreef deze Groninger het nummer Het is goed zo bij het schilderij Thalheim van Hermann Markard, wiens werk afgelopen jaar in Assen te zien was tijdens de tentoonstelling Figuurstukken. Marjon de Rooy maakte vervolgens een videoclip bij de track waar ook Mulu en Floris Jonker bijdragen aan hebben geleverd.

Behalve Mooijman treden tijdens de finale nog zeven acts aan: Sofia Dragt, Jezekiah, PsySo, Teddy Mac, KUZKO, Tricycle en Romy & Daan. Ook zij lieten zich bij het schrijven van nummers inspireren door kunst in een geselecteerd aantal Nederlandse musea. Bijna tweehonderd muziekacts deden aan de competitie mee.

Nog een Von Dülmen Krumpelmann met schaatsers

Een paar weken geleden publiceerde Dagblad van het Noorden een stuk over schaatsschilderijen. Bij het stuk stond een foto van onderstaand schilderij van E.B. von Dülmen Krumpelmann (1897 – 1987) afgedrukt. Titel Schaatsbaan Tynaarlo, jaartal onbekend.

Afgelopen dagen druppelde via de mail zoveel reacties op het stuk binnen, dat 'we' maandag jongst leden opnieuw een stuk publiceerden over schaatsschilderijen. Een van de reacties verwees naar een schilderij dat hangt in het gebouw van het Esdal Vakcollege aan de Weerdingerstraat  Emmen. Nog een Von Dülmen Krumpelmann, vermoedelijk eveneens gemaakt bij de schaatsbaan van Tynaarlo.

Nu wil het toeval dat met ingang van 9 januari in museum Thijnhof in Coevorden een expositie opengaat met 115 schilderijen van Von Dülmen Krumpelmann. Daar verschijnt ook een boek bij, met een tekst van Kees Thijn. Die mij alvast een drukproef vol schilderijen met beweging en kleur stuurde, maar waarin geen schaatsschilderijen zijn opgenomen.