Woest en Ledig

Een theaterstoelendans in en rond Drenthe (2)

In vervolg op het eerdere bericht over de theaterstoelendans: Pieter-Bas Rebers wordt de nieuwe directeur van De Tamboer in Hoogeveen. Hij volgt per 1 oktober de pensioengerechtigde Jan Werkhoven op. Rebers was de afgelopen tien jaar werkzaam voor Museum de Fundatie in Zwolle, waar eerder dit jaar Koen Schuurhuis als hoofd marketing vertrok om hoofd communicatie te worden van Cibap, 'vakschool voor verbeelding in Zwolle'.

Gisteren kwam ook naar buiten dat Ids Dijkstra is benoemd tot nieuwe directeur van theater en kunstencentrum Kielzog in Hoogezand. Dijkstra is afkomstig van Landgoed Mensinge in Roden, waar zoals gemeld Nina Hiddema, oud-directeur van theater Geert Teis in Stadskanaal, iets gaat doen.

Voor Roden werkte Dijkstra als hoofd bedrijfsvoering bij schouwburg De Lawei in Drachten. Uit die plaats zou ook wel eens de nieuwe baas van De Nieuwe Kolk in Assen vandaan kunnen komen, als zittend directeur Stef Avezaat besluit had hij toe is aan 'een nieuwe uitdaging'.

Een theaterstoelendans in en rond Drenthe

Eerst ging Jan Geert Vierkant van het Atlas Theater in Emmen naar het Metropole Orkest. Toen kwam Machteld van der Werf van cultuurhuis De Klinker in Winschoten naar het Atlas. Daarna verliet Nina Hiddema van theater Geert Teis in Stadskanaal voor de culturele ontmoetingsplaats Landgoed Mensinge in Roden.

Vervolgens vertrok Annelies Klunder van De Nieuwe Kolk in Assen naar Geert Teis. Tegelijkertijd ging Jan Werkhoven van theater De Tamboer in Hoogeveen met pensioen. En gisteren werd bekend dat Hilko Folkeringa van De Nieuwe Kolk naar de Zwolse Theaters gaat om Margreet Wieringa op te volgen die is benoemd tot nieuwe directeur van het DeLaMar Theater in Amsterdam.

Allemaal theatertransfers van de ene cultuur-organisatie in transitie naar de ander. Allemaal binnen een jaar en binnen een straal van nog geen vijftig kilometer. Allemaal samenkomende omstandigheden. Allemaal kwesties van nieuwe uitdagingen en kansen die een cultuurmanager niet mag laten lopen. Allemaal toeval.

De verwording van De Tamboer

Drentse huiver voor artistiek complexe voorstellingen

Begin deze week congresseerde de Nederlandse schouwburgwereld in Haarlem. Voorafgaand werden theaterdirecteuren opgeroepen binnen hun programmering meer ruimte te maken voor toneelvoorstellingen. Deze kunstdiscipline zou volgens acteur en regisseur Hans Croiset in de verdrukking zitten.

Theater Atlas in Emmen heeft voor komend seizoen twaalf toneelvoorstellingen geboekt op een totaal van 125 voorstellingen. In Geert Teis in Stadskanaal staan er negen op een totaal van 128. Schouwburg Ogterop in Meppel heeft er daarentegen 26 geboekt, waarvan een aantal op meerdere dagen te zien. In Meppel zijn komend seizoen 143 voorstellingen

Deze week kreeg ik het programma van De Nieuwe Kolk in Assen in handen. Ik kom tot achttien toneelvoorstellingen op een totaalaanbod van 179 voorstellingen – waarbij het begrip voorstelling Assen overigens steeds ruimer lijkt te worden opgevat.

Het meest moeilijk heeft toneel het in De Tamboer in Hoogeveen, dat geen seizoensprogramma meer presenteert, maar met kwartaalaankondigingen gaat werken. Harald Buit heeft vandaag in Dagblad van het Noorden een interessant stuk over de worstelingen van het theater in Hoogeveen.

Het stuk van Buit is onder meer gebaseerd op onderstaande passage uit het vorige maand gepresenteerde bedrijfsplan Naar een toekomstbestendig Stadstheater De Tamboer. Daarin staat onder het kopje 'Professionele voorstellingen' het volgende:

"We richten ons primair alleen nog op (de vraag in) de gemeente Hoogeveen. We verminderen het aantal voorstellingen (die we voor meer flexibiliteit steeds vaker pas tijdens het seizoen boeken en actueel aanbieden), focussen alleen nog op de populaire genres, en bieden voortaan geen artistiek complexe voorstellingen meer aan. We willen meer nieuwe (populair getinte) formats gaan uitdenken en uitproberen, al dan niet in festivalachtige vorm, en gaan weer randprogrammering aanbieden. Een ‘avondje uit’ met optimale horeca en service."

Hoeveel ambitie wordt theater Atlas toegestaan?

Dinsdagavond meldde RTV Drenthe dat het CDA in Emmen naar aanleiding van dit bericht vraagtekens plaatst bij de ambities van het Atlas Theater. "Het theater met de modernste theatersnufjes moet Emmen op de kaart zetten. Is zoveel minder kaarten dan wel de juiste weg?", citeerde verslaggever Ronald Oostingh raadslid Paulien Mellema. Daarop zegde burgemeester Eric van Oosterhout een schriftelijk antwoord toe.

Omdat ik meen een beetje thuis te zijn in deze materie voorspel ik dat het ongeveer als volgt zal gaan. Van Oosterhout zoekt contact met Frans Meerhoff, de cultuurambtenaar in Emmen. Die zal er op wijzen dat in de door het college goedgekeurde Overeenkomst Toetsingskader Subsidiëring Uitvoering Culturele Programmering Atlas Theater (OTCP) niets staat over de hoeveelheid kaarten die in een seizoen verkocht moet worden.

Meerhoff zal ook zeggen dat het college aan theaterexploitant Wildlands Adventure Zoo heeft laten weten dat er per seizoen tussen de 137 en 140 professionele voorstellingen van Atlas worden verwacht, plus vijftien culturele verhuringen en vijftig cultuureducatieve voorstellingen. Hij zal daar aan toevoegen dat het OTCP nog niet door Wildlands is ondertekend en er dus op dit moment feitelijk niet zoveel is te vertellen over de ambities van het theater.

Van Oosterhout, nog niet helemaal thuis in Emmen, zal dan even glazig kijken en vervolgens Meerhoff opdracht geven navraag te doen zodat hij, de burgemeester dus, CDA-raadslid Paulien Mellema in een later stadium een afdoend antwoord kan geven waar geen gedonder van komt.

In afwachting van dat antwoord wil ik Mellema er alvast ongevraagd op wijzen dat de ambitie van het voor veertig miljoen euro gebouwde en van allerlei technische snufjes voorziene Atlas Theater voor een belangrijk deel wordt bepaald door het gemeentebestuur van Emmen. Ik wil haar er ook op wijzen dat het gemeentebestuur jaarlijks 2,5 miljoen euro in het theater steekt, waarvan er 2 miljoen wordt teruggevraagd als huur.

Wat overblijft, is 500.000 euro voor de programmering. Dat is bedrag is minder dan wat de gemeente Emmen in het verleden jaarlijks beschikbaar stelde aan het inmiddels gesloopte theater De Muzeval. Met andere woorden: nadat er eerst in Emmen in stenen is geïnvesteerd, gaat vervolgens cultuurgeld van broekzak naar vestzak.

Vanwege artikel 3.1. kenmerk A ('De voorstellingen worden georganiseerd door Atlas Theater en zijn voor rekening en risico van Atlas Theater') is het niet vreemd dat de manager van het theater, Machteld van der Werf, zo min mogelijk risico's wil lopen en om die reden – voorlopig – voor komend seizoen 125 voorstellingen heeft geprogrammeerd. Het is al heel wat dat Van der Werf durft te beloven dat aan het gewenste aantal professionele voorstellingen, culturele verhuringen en cultuureducatieve voorstellingen zal worden voldaan.

Dan nog dit. Maandag rekende ik voor dat theater Geert Teis in Stadskanaal, waar 32.000 mensen wonen, komend seizoen, minimaal 128 voorstellingen programmeert. Drie meer dan Emmen waar 107.00 mensen wonen. Dinsdag kwam het programma van schouwburg Ogterop in Meppel online: 143 voorstellingen in een gemeente met 32.000 inwoners. Volgende week maakt theater De Nieuwe Kolk in Assen de programmering bekend.

Atlas Theater versus Theater Geert Teis

Ik werd aangesproken op mijn stukje over het nieuwe seizoen van het Atlas Theater in Emmen. Mijn toon werd 'nogal zuinig' genoemd. ''Hebben we eindelijk een prachtig theater in Emmen en dan gaat de krant zeuren dat het aantal voorstellingen in het nieuwe seizoen ietsjes minder dan in het vorige seizoen. Ik vind het verstandig van die nieuwe manager dat ze een beetje rustig aan wil doen. Meer is niet altijd beter."

Dat is helemaal waar. Het geval wil echter wel dat in Emmen 40 miljoen is geïnvesteerd en de exploitatie in handen is gesteld van een attractiepark. Dat vraagt dus 'een oplettende houding'. 

Het Atlas Theater programmeert komend seizoen om te beginnen veertig voorstellingen minder dan in het eerste seizoen. Dat is niet een beetje minder, dat is beduidend minder. Natuurlijk kunnen en zullen er meer voorstellingen worden bijgeboekt, maar er zullen ook voorstellingen worden afgeblazen. Wat rest is een terughoudende programmering in een plaats waarvan over het vorige theater, het sleetse De Muzeval, altijd werd gezegd dat het wel meer wilde, maar niet meer kon.

Vorige week viel het programma van theater Geert Teis in Stadskanaal in de bus. Waar in de gemeente Emmen 107.000 mensen wonen, wonen er in de gemeente Stadskanaal 32.000. Waar Stadskanaal over een theater beschikt met een zaal voor 628 stoelen en een multifunctionele ruimte, beschikt Emmen over twee state-of-the-art-zalen met respectievelijk 822 en 300 zitplaatsen. Waar het Atlas in de seizoensbrochure 125 voorstellingen aankondigt, heeft Geert Teis er nu reeds 128 in de planning staan.

Deze week maakt schouwburg Ogterop in Meppel de programmering voor 2017/2018 bekend. In Meppel, waar net zoveel mensen wonen als in Stadskanaal, bestaat de schouwburg komend seizoen 150 jaar. Geert Teis viert komend seizoen het 50-jarig bestaan. De Tamboer in Hoogeveen deed dat vorige maand.

Schieten op het Raadhuisplein en Atlastheater

Ik lees voor de rubriek Bijeengelezen in Dagblad van het Noorden het nieuwste nummer van Noorderbreedte, een prachtblad over cultuur en landschap in Drenthe, Friesland en Groningen. (Zelf voert de redactie de ondertitel 'Een eigenzinnige kijk op Groningen, Friesland en Drenthe'. Drenthe staat in dergelijke opsommingen bij mij altijd voorop. Niet vanwege Drenthe, maar vanwege het alfabet – dat zouden meer mensen moeten kennen.)

Hoofdredacteur Annelies van der Goot schreef in oktober vorig jaar een Vooraf onder de kop I em men. Het stuk las als een liefdesverklaring en werd gevolgd door twee artikelen waarin werd stilgestaan bij de opening van het Raadhuisplein en het bijbehorende Atlas-theater en de entree naar attractiepark Wildlands plus een stuk over de activiteiten in de voormalige dierentuin. Zie verder deze link.

In het nieuwe nummer staat architectuurhistoricus Peter Michiel Schaap stil bij de stedenbouwkundige ontwikkeling van Emmen. Schaap, tevens directeur van architectuurcentrum platform GRAS, ging kijken hoe het door zijn collega's bekroonde ontwerp van Latz + Partner voor het Raadhuisplein in Emmen en het in beginsel door Henning Larsen ontworpen theater er bij ligt.

Het oordeel liegt er niet om. Het theater oogt volgens Schaap nu reeds sleets: 'Als we Henning Larsen zouden zijn, zetten we het Atlastheater onder aan onze oeuvrelijst'. Het plein komt op hem over als een witgrijze vlakte: ‘Hoe kan een stad met zoveel impliciete kwaliteit zo misgeschoten hebben? Waar is het elan? Misschien is het een gebrek aan zelfrespect.'

 

Twee dagen na 'Carrousel' van het NNT

"Zag ik jou zaterdag in het Atlas-theater bij Carrousel van het Noord Nederlands Toneel?"

- Klopt, ja. Ik had in de krant goede dingen over de voorstelling gelezen en wilde met eigen ogen zien hoe die club verder gaat onder leiding van die nieuwe artistieke man, Guy Weizman. Vreemd dat ik jou niet gezien heb. Zo druk was het niet. Net geen zestig man in de zaal. Wel bijna twintig man op het toneel.

"Ik zat achteraan. Wat vond je ervan?"

- Ik weet niet. Ik wil niet meteen de schuld op anderen schuiven. Je hebt als kijker ook een eigen verantwoordelijkheid. Ik loop al twee dagen te peinzen en te piekeren waarom ik mij soms verveelde. Ik bedoel, het kan aan mij hebben gelegen dat ik het niet echt goed vond.

"Wij hebben ons kostelijk vermaakt. Het zag er prachtig uit. Vooral die lichtprojecties op dat hout van die opengesneden kom met dat draaiplateua ervoor, echt schitterend. Ik vond dat er zeer goed muziek werd gemaakt. Ik was ook erg onder de indruk van de prestaties van de acteurs. Wat moet dat voortdurende dansen zwaar voor die lui zijn geweest. Ik was blij dat ik mocht zitten."

- Zeg dat wel. Wat een slijtageslag. Ik betrapte mij er een paar keer op dat ik hoopte dat die dansers snel zouden afhaken, dat er iemand om zou vallen. Maar nee hoor, ze moesten eerst nog teksten uitspreken. Quasi-poezie en semi-filosofie, met grote gebaren uitgesmeerd door die winnaar van de Libris Literatuur-prijs, Bernard Dewulf. Het duurde maar en het duurde maar. En waar ging het over?

"Hoe bedoel je?"

Wat wilden die Dewulf en Weizman mij met deze dansmarathon duidelijk maken? Dat we allemaal verschillend zijn en om verschillende reden aan een ratrace meedoen? Prima. Het zal. Ik kon mij met niemand identificeren. Het trok aan mij voorbij. Existentieel werd het nergens – voor zover ik er iets van begreep. Ik zat erbij en ik keek ernaar en dacht aan het wegsijpelen van de tijd. Dat ik afloop applaudisseerde, was vooral uit waardering voor de inspanningen, niet uit bewondering. Ik geloof dat ik toch meer van de ontroering, dan van de uitputting ben. Meer van het dramatische en klassieke, dan van het moderne visuele theater.

"Heb je er toch iets van opgestoken."

Heimweh en Fernweh met het Ragazze Kwartet

Na het rapen en pellen van de eieren liepen we op een drafje door de Hoofdstraat, over het Marktplein, over het Raadhuisplein ook, door de openstaande deuren van het Atlas Theater langs de gastheer, de garderobe-jeugd en de dame van de kaartcontrole naar de grote foyer richting Dagblad van het Noorden-zaal. Precies op tijd voor het optreden van het Ragazze Kwartet.

Vier dames brachten in een voorzichtig-theatrale setting een programma getiteld Fellow Travelers opgebouwd uit stukken van Anton Dvořák (Strijkkwartet no.12 in F groot op.96 'Amerikaans'), John Adams (John’s Book of Alleged Dances of Fellow Traveler) en Béla Bartók (Strijkkwartet no.2). Naar schatting vijftig luisteraars waren er op afgekomen.

Vanwege onze gebrekkige voorbereiding begrepen we er aanvankelijk niet veel van, maar dankzij voorlezing uit brieven en het projecteren van surrealistische foto's met behulp van een ouderwetse overhead projector werd gaandeweg duidelijk dat de drie componisten iets met de Verenigde Staten van doen hadden. Dvořák had er een tijdje gewerkt, Adams had er in zijn auto rondgereden en Bartók was er als oorlogsvluchteling neergestreken.

Over Heimweh en Fernweh ging het.

De dames hadden het zich met de keuze van de stukken niet makkelijk gemaakt. Vooral het spelen van Adams, wiens Alleged Dances niet bepaald uitnodigde tot meedeinen en meeklappen, was bewonderenswaardig gedurfd. Het strijkje van Bartók beviel uiteindelijk het beste, misschien wel juist omdat de muziek hier af en toe stil leek te vallen. Dat bleek overigens ook een nadeel te hebben, want ineens viel op dat achter ons een mannetje voortdurend smakkende geluidjes zat te maken.

Naar het paradijs, blij als een kind

Aan avonden met Drentse artiesten geen gebrek. Zie ook straks weer het Mega Piraten Festijn in Borger. Maar als het Atlas Theater in Emmen besluit een Drentse Artiestenavond te programmeren, wordt het interessant. Niet alleen omdat tijdens die avond Drentse artiesten met een nationale impact op- en afdraven: Mooi Wark, Jannes en René Karst.

Het interessante heeft ook te maken met een uitspraak van de exploitant van het Atlas, Frankwin van Beers, twee jaar vóór de officiële opening van het theater in Emmen. Destijds baarde Van Beers opzien met zijn idee over de beoogde manier van programmeren: "De cultuur is wat Emmen leuk vindt, niet omgekeerd. Als het publiek Jannes wil, komt Jannes. De Emmenaar bepaalt.’"

Er is sindsdien veel gebeurd en ook veranderd, maar van een volksraadpleging in Emmen om de theaterprogrammering te vervolmaken is het nooit gekomen. Dat het fenomeen Jannes afgelopen vrijdag alsnog in het Atlas stond – hij had er zelfs een nieuw jasje voor aangeschaft – kan dan ook worden gezien als een poging van het theater iets te bewijzen.

Maar wat?

Vanuit het idee dat een concept geen kwaad kan, had de avond best ‘Mooi Wark presenteert’ mogen heten. Bassist William Bossong fungeerde vrijdag als gastheer voor publiek en collega’s. Hij deed dat ontwapenend, met een groot inlevingsvermogen, grappige ingevingen, zelfspot en opmerkelijke uitspraken. Zoals deze: ‘Voor een reactionair is elke vorm van denken progressief.’

Afgezien van de bijdragen van Mooi Wark zelf en van René Karst, schrijver van voortreffelijke meezingliedjes, viel het programma artistiek niet mee. Robin Mink bleek een energiek cover-artiest. Erik van Klinken probeerde het publiek tot patriottisme te verleiden met nieuwe autochtone teksten op oude allochtonen melodieën (‘wie is er hier trots op ons landje?’). De stem van Silvia swart werd gesmoord door een te luid afgespeelde audiotape.

En zo keerde gedurende het optreden van Jannes de vraag terug wat de Atlas-directie nu met deze ‘eigen productie’ dacht toe te voegen. Een decor was vergeten, afgezien van het Mooi Wark-spandoek was er helemaal geen aankleding. In plaats daarvan snorden de geluidsbanden en stonden de stoelen tijdens de polonaise hinderlijk in de weg. Alle inspanningen ten spijt deden de Drentse artiesten weinig anders dan wat ze al jaren buiten het theater ook doen.

Dat is: een sfeer van volkse gezelligheid creëren waarbinnen iedereen gelijkwaardig is – of je nu het Syndroom van Down hebt of cultuurredacteur pretendeert te zijn. Op verzoek gingen ‘die handjes’ veelvuldig de lucht in. De bereidheid om mee te klappen bleek enorm. Er werd volop meegezongen, vooral met Jannes, die een en al vriendelijkheid en toegeeflijkheid uitstraalde. En prima bij stem bleek: ‘Ik wou dat ik kon zweven op de wind/ Ver weg naar het paradijs, blij als een kind.’

De finale van deze artiestenavond deed denken aan het jaarlijkse GigaG-festival in Pesse voor jongeren met een beperking. Rond middernacht keerden Bossong en Mooi Wark terug op het podium voor een afsluitende set. Die tot hilariteit in de zaal even later werd gekaapt door twee jongens en een meisje, alledrie gehandicapt, maar in staat tot uitbundig genieten. Een aandoenlijk hoogtepunt.

Gebeurtenis: Drentse Artiestenavond Met: Mooi Wark, Silvia Swart, René Karst, Erik van Klinken, Robin Mink en Jannes Presentatie: William Bossong Gezien: 20/1 Atlas Theater Emmen Publiek: 500