Je hoort nog eens wat, vooral als je ergens komt. Zo hoorde ik zaterdag in de Grote Kerk van Emmen tijdens Het Grote Voor Elkaar Festival dat de lokale bevolking de kwaliteiten en het cultureel aanbod in Emmen met het rapportcijfer 6,7 waardeert. Je zou dat laag kunnen noemen, maar bij de laatste meting door onderzoekers van CMO STAMM in 2014 was het 6,4.

Ook hoorde ik, terwijl allerlei culturele organisaties zich in de niet al te volle kerk presenteerden, dat de Vrienden van het Atlas Theater een plan hebben voor een musical award voor schoolmusicals in het basisonderwijs. En dat er plannen zijn voor een expositie met lichtkunst en Titia Ex, maker van het iets te vaak defecte lichtkunstwerk in de Hondsrugtunnel.

Dit was allemaal niets vergeleken met wat ik hoorde over de zoektocht van de openbare bibliotheek en De Kunstbeweging naar een nieuw onderkomen. Nu zitten deze instellingen nog aan het Noorderplein, maar omdat de eigenaar van hun onderkomen denkt dat daar beter winkels gevestigd kunnen zijn, ontstaan er 'nieuwe kansen': vestiging in een bestand pand, of in een nieuw pand.

De directeur van de bibliotheek, Marchien Brons, zag het al voor zich: een nieuw cultuurgebouw in Emmen, niet alleen voor de bibliotheek en De Kunstbeweging, maar ook voor tentoonstellingen, optredens, uitvoeringen, voorstellingen, innovaties. Zo'n gebouw zou het oude centrum van Emmen, verweesd sinds de sluiting van de dierentuin aan de Hoofdstraat en de opening van Wildlands aan de rand, ten goede kunnen komen.

Ik moest even aan het idee wennen, misschien wel omdat ik ervan uitging dat de bibliotheek en De Kunstbeweging naar de mislukte Westerstraat zouden verhuizen, naar een ander gebouw van de eigenaar van het gebouw aan het Noorderplein. Maar toen directeur Brons over het tonen van ambitie begon en het nieuwe cultuurgebouw 'de parel van Emmen' noemde, viel er een kwartje op de kerkvloer.

Waarom geen cultuurgebouw in de oude dierentuin?

Al enige tijd is sprake dat het Terra College zich in het park probeert te vestigen. Dat lijkt in strijd met de culturele bestemming van het park, maar biedt ook zeker mogelijkheden: jong volk in het centrum én ook nog eens jong volk dat onder het mom van werken en leren onderhoud kan verzorgen en hand- en spandiensten kan verlenen bij activiteiten.

Om mij niet helemaal duidelijke reden, wil de gemeenteraad er niet aan, aan Terra in het park. Vorige week nog leidde het tot een bericht in de krant dat de scholengemeenschap toch wil blijven proberen een plek in de oude dierentuin te veroveren. De school heeft daarbij de steun van wethouder Jisse Otter die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van het park. Otter heeft gemerkt dat anderen serieuze partijen niet staan te trappelen om zich in hartje Emmen te vestigen.

De bibliotheek en De Kunstbeweging willen wel, zo vatte ik de woorden van Marchien Brons samen. Hoeveel serieuzer wil je de partijen hebben? Daar komt bij dat burgemeester Eric van Oosterhout en zijn wethouders het ook willen. Want wat lees ik op bladzijde 23 in de nieuwe cultuurnota van de gemeente Emmen:

Wat willen we bereiken?

De culturele ontwikkeling van het Creatief Mensenpark wordt gestimuleerd en heeft een aanjagend effect op de cultuursector in de hele gemeente.

Hoe willen we dit bereiken?

Het Mensenpark heeft een hoog ambitieniveau: er wordt gestreefd naar een hoge kwaliteit en hoogwaardig publieksfuncties. Het hele gebied is één creatief mensenpark, waarbinnen verschillende functies worden ontwikkeld. De bijzondere verlichting en lichtkunstwerken in het centrum komen terug in het Mensenpark, is onze ambitie. Wij zetten in op multifunctionele gebouwen voor kunst, cultuur en innovatie. Doordat de gebouwen multifunctioneel zijn worden ze optimaal benut en ontstaat er een broedplaats waar verschillende kunsten cultuur-initiatieven elkaar versterken. Er komt mogelijk een gebouw met een brede podiumfunctie, een gebouw voor (beeldende) kunst en een gebouw voor makers en innovatie. De initiatieven in de gebouwen passen bij elkaar en versterken elkaar. Van initiatiefnemers verwachten wij dat ze actief bijdragen aan het concept en bijdragen aan reuring en beleving. Verandering is een constante. Cultuur, natuur en innovatie leiden tot een bijzonder park met een uniek karakter. De gebouwen worden ingezet als middel om de inhoudelijke doelstellingen van de daar gevestigde initiatieven op het gebied van kunst, cultuur en innovatie te realiseren.

Het wachten is tot iemand Hannibal Smith citeert:

"I love it when a plan comes together."

Nadat afgelopen zaterdag voormalig Dierenpark Emmen-directeur Henk Hiddingh zijn zorgen uitte over de toekomst van Wildlands Adventure Zoo Emmen trekt Dagblad van het Noorden vandaag nog even door op de kwestie. Dat gebeurt met twee stukken.

Het eerste is gebaseerd op een poll met de vraag 'Wat vind jij van Wildlands?'. Een meerderheid van de deelnemers laat daarbij weten dat 'de dierentuin te veel een attractiepark wordt'. In het tweede bericht komen vrijetijdsexperts aan het woord. Zij laten weten dat Wildlands 'de koers niet moet omgooien'.

Zo'n poll is leuk bedacht en helemaal van deze tijd, maar welke waarde aan de uitkomst moet worden gehecht, ik weet het niet. Het is de stemming van het gemene volk en op basis van het aantal reageerders zou je zeggen dat het onderwerp 'leeft'. Aan de andere kant: wat zijn dat voor mensen? Het dierenpark bestaat al anderhalf jaar niet meer. Het is net zoiets als zeggen dat president Obama geen rommeltje moet maken van de Verenigde Staten.

Iets vergelijkbaars dacht ik na lezing van het interview met Henk Hiddingh. Diens betrokkenheid en bezorgdheid zullen best oprecht zijn, op mij komt het over als verkeerd getimed, want veel te laat. Op het moment dat de gemeenteraad akkoord ging met de zogenaamde verhuizing van Dierenpark Emmen ging de raad akkoord met de opening van een totaal ander type park.

Lees dit stuk er nog maar eens op na. De zorgen van Hiddingh zijn weinig anders dan een echo van wat Jaap en Aleid Rensen eind 2015 al in Dagblad van het Noorden lieten optekenen.

Het probleem waar Wildlands mee kampt, is dat het vlees noch vis is. Bezoekers die voor de dieren komen, zien te weinig dieren. Voor bezoekers die op attracties hopen, zijn er te weinig attracties. De attracties die er zijn, mogen dan voor een park met dieren bijzonder zijn, ze zijn hooguit spannend voor Jan, Jans en de kleinkinderen.

Wellicht dat de geplande achtbaan iets kan veranderen. Misschien dat door Wildlands-directeur Frankwin van Beers geplaatste informatiebordjes iets helpen. Ik vrees het ergste. Wat natuurlijk ook een kwestie van karakter kan zijn.

Waar ik nogal van op keek, was de uitspraak van Van Beers dat er voor exposities en culturele voorstellingen 'voorlopig geen plannen zijn'. Vooral die voorstellingen waren een cruciaal onderdeel van de deal met de gemeente Emmen. Dieren, attracties plus cultuur zouden voor een unieke meerwaarde zorgen. Voor die Wereld van Ontmoeting is na een verhitte discussie bijna 250 miljoen euro uitgetrokken.

We zijn nu anderhalf jaar na de opening van attractiepark Wildlands, en een jaar na de opening van het Atlas Theater. Bij de een valt het bezoek tegen, al zijn de cijfers nog niet bekendgemaakt. Bij de ander is het aantal voorstellingen teruggeschroefd, al kunnen er altijd voorstellingen worden bijgeboekt. Nog even geduld a.u.b. Om Jan Siebelink te parafraseren: de herfst kan schitterend zijn.

Ik lees voor de rubriek Bijeengelezen in Dagblad van het Noorden het nieuwste nummer van Noorderbreedte, een prachtblad over cultuur en landschap in Drenthe, Friesland en Groningen. (Zelf voert de redactie de ondertitel 'Een eigenzinnige kijk op Groningen, Friesland en Drenthe'. Drenthe staat in dergelijke opsommingen bij mij altijd voorop. Niet vanwege Drenthe, maar vanwege het alfabet – dat zouden meer mensen moeten kennen.)

Hoofdredacteur Annelies van der Goot schreef in oktober vorig jaar een Vooraf onder de kop I em men. Het stuk las als een liefdesverklaring en werd gevolgd door twee artikelen waarin werd stilgestaan bij de opening van het Raadhuisplein en het bijbehorende Atlas-theater en de entree naar attractiepark Wildlands plus een stuk over de activiteiten in de voormalige dierentuin. Zie verder deze link.

In het nieuwe nummer staat architectuurhistoricus Peter Michiel Schaap stil bij de stedenbouwkundige ontwikkeling van Emmen. Schaap, tevens directeur van architectuurcentrum platform GRAS, ging kijken hoe het door zijn collega's bekroonde ontwerp van Latz + Partner voor het Raadhuisplein in Emmen en het in beginsel door Henning Larsen ontworpen theater er bij ligt.

Het oordeel liegt er niet om. Het theater oogt volgens Schaap nu reeds sleets: 'Als we Henning Larsen zouden zijn, zetten we het Atlastheater onder aan onze oeuvrelijst'. Het plein komt op hem over als een witgrijze vlakte: ‘Hoe kan een stad met zoveel impliciete kwaliteit zo misgeschoten hebben? Waar is het elan? Misschien is het een gebrek aan zelfrespect.'

De traditionele nieuwjaarsreceptie van de gemeente Emmen kende afgelopen vrijdagavond in theater Atlas bijzondere momenten. Zoals het pleidooi van loco-burgemeester Bouke Arends voor een verdere asfaltering van de Hondsrug en een treinverbinding tussen Hoogeveen en Emmen. Alsof er files staan richting Groningen en Hardenberg. Alsof de bussen in Zuid-Drenthe uitpuilen van wanhopige reizigers.  

Een ander bijzonder moment was de presentatie van Emmen. Een metamorfose, het boek over de verandering van het centrum van Emmen geschreven door Lukas Koops met foto's van Jan Anninga. Het bijzondere zat 'm er onder meer in dat presentatrice Eline Faber verzuimde fotograaf Anninga op het podium uit te nodigen en daarna het boek zoek bleek. Vanwege Drenthe, dacht ik bij mezelf.

Koops redde de boel door losjes te vertellen dat drie jaar aan Emmen. Een metamorfose is gewerkt. Het was een allesbehalve makkelijke klus, ook omdat hij zowel de opdrachtgever van het boek, de gemeente Emmen, als zichzelf als onafhankelijk journalist tevreden wilde stellen. Koops meent dat hij in die opzet is geslaagd en vestigde de aandacht op de in zaal aanwezige Anninga en vormgeefster Loes Keen.

Loco-burgemeester Arends, die het eerste exemplaar in ontvangst zou nemen stond er glimlachend maar ook wat verloren bij. Hij hielp met het doden van de tijd door te bekennen dat hij de afgelopen dagen thuis al in het boek had zitten lezen; Arends schreef het voorwoord. Uiteindelijk kwam hotelier Hans ten Cate als duvel uit een doosje het podium oprennen met een exemplaar in de hand. Vers uit een doos gehaald.

Later op de avond ontving ook ik een exemplaar, de afgelopen dagen heb ik er aandachtig in gelezen. Hoewel nog niet op de laatste bladzijde ben aanbeland, meen ik dat het Koops inderdaad is gelukt twee meesters te dienen, de opdrachtgever en de uitvoerder. Daarnaast wordt ook de lezer bediend die in de stedenbouwkundige ontwikkeling van Emmen is geïnteresseerd.

Emmen. Een metamorfose is een degelijke beschrijving van een ontwikkeling die de afgelopen jaren in Emmen heeft geresulteerd in de oplevering van een reeks pleinen, een tunnel, een attractiepark en een theater. Wat de dienstbare Koops daarbij uitstekend heeft gedaan, is de lange aanloop naar die ontwikkeling schetsen. Eens te meer valt op dat de presentatie in 2003 van het Masterplan Emmen Centrum 2020 cruciaal is geweest.

Wat tevens opvalt, is dat Koops kritisch is over de toekomst van het Atlas Theater. Niet alleen vanwege een mogelijk overaanbod aan theaterstoelen in een dunbevolkte regio, maar ook vanwege de constructie waarbij attractiepark Wildlands verantwoordelijk is voor zowel de exploitatie als de programmering van het theater, hoewel die programmering grotendeels in opdracht van de gemeente Emmen met geld van de gemeente gebeurt.

Over het nut en de noodzaak van de algehele metamorfose is hij minder uitgesproken. Wat er precies mis is gegaan in het dierenpark ten tijde van directeur Henk Hiddingh onder toeziend oog van het gemeentebestuur heb ik nog niet gelezen, terwijl dat toch de katalysator is geweest van alle recente gebeurtenissen in Emmen. Waarover ik nog hoop te lezen is het tegengeluid vanuit de hoek met mensen die de verplaatsing van het park een stedenbouwkundige fout vinden en de metamorfose als een vlucht voorwaarts zien.

Het lijkt erop dat de ontwikkeling van het nieuwe stadshart in Emmen. Een metamorfose wordt gepresenteerd als de gang van een tanker op volle zee met soms onstuimig weer en af en toe wind mee in de vorm van financiële meevallers na de verkoop van Essent-aandelen en het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn. Waar ook iets voor te zeggen valt: de loop der dingen is vaak veel krachtiger dan al het gekrakeel er rondom heen.

Wat een architectonisch ingreep allemaal niet kan doen. Sinds de opening van het Raadhuisplein wordt er anders over Emmen gesproken, op de eerste plaats door Emmenaren, maar inmiddels ook door mensen die niet in Emmen wonen. Zoals Annelies van der Goot, hoofdredacteur van tijdschrift Noorderbreedte.

In het nieuwste nummer van haar Noorderbreedte staan twee stukken over Emmen. Het eerste is een toelichting bij een foto die Reyer Boxem maakte van het door Latz + Partner ontworpen plein dat dit jaar is bekroond met de Drentse Architectuurprijs. Het tweede is een reportage van Bert Nijmeijer over het voormalige dierenpark, dat sinds de opening van het Raadhuisplein op een nieuwe toekomst wacht.

Toevallig meldt Dagblad van het Noorden vandaag dat een van de pioniers in de voormalige dierentuin, Belinda Koffeman van het Oosters Centrum Drenthe, de handdoek gooit. Ze ziet geen toekomst in het zogeheten mensenpark.

Het Vooraf van Van der Goot in Noorderbreedte leest als een liefdesverklaring gebaseerd op oude glorie en sympathie voor de onderhond. Busladingen architectuurstudenten rijden door Angelso en Emmerhout? Dat is niet overdreven, dat is voorbij, als het ooit zo is geweest. Fijn geschreven op veilige afstand, dat dan weer wel, en daardoor nog niet minder vleiend:

In Emmen wordt vier dagen feest gevierd omdat het centrum is verbouwd. Gisteren werd het spits afgebeten met onder meer een grillig optreden door Jett Rebel, die een recordpoging 'Emmen'-roepen deed. Daaromheen speelde hij met veel vaart zijn composities, waarvan de ene keer de kop ontbrak, de andere keer de staart, danweer de brug, danweer het refrein.

Ook aardig: vooraf werd het publiek toegesproken door wethouder Bouke Arends, die de ketting van de vertrokken Cees Bijl zo goed staat, dat presentatrice Loes van der Laan hem zonder blikken of blozen als 'de burgemeester' aankondigde. Waarop Arends vertelde dat iedereen trots mag zijn.

Het feest mag ondertussen wat kosten. Deze week rekende Harm Lassche als projectleider en hoofd sport en cultuur in Dagblad van het Noorden voor dat de gemeente 'een slordige kwart miljoen' euro heeft uitgetrokken voor festival De Opening.

In hetzelfde stuk legt woordvoerder Mirjam Blaak op een vraag van verslaggever Gert Meijer uit dat het 'de normale gang van zaken is'. Bij elke bouw wordt ongeveer een procent van de kosten opzij gelegd voor een openingsfeestje, vertelde Blaak. "En meestal is het wat minder, nu ook." Waarop Meijer van schrik vergat een waarom-vraag te stellen.

De verbouwing van het centrum van Emmen heeft ongeveer 500 miljoen euro gekost, inclusief verhuizing van de dierentuin en bouw van Wildlands Adventure Zoo en het nieuwe Atlas-theater, plus een tunnel onder het nieuwe Raadshuisplein, de herinrichting van de Markt en nog zo. 1 procent van 500 miljoen = 5 miljoen. Met andere woorden: Emmen heeft nog wat liggen voor het vervolg van dit 'openingfeestje'.

Vanavond Ronnie Flex en Lil' Kleine, ongetwijfeld met drank en drugs. Zaterdag Dotan en Caro Emerald. En nog heel veel meer.

Voor de tweede keer binnen iets meer dan een maand mocht ik achter het spreekgestoelte van de Grote Kerk in Emmen staan.

Half juni was het om een gedicht voor te dragen tijdens de opening van een tentoonstelling met foto's die Paul Barelds heeft gemaakt van de gesloten dierentuin. Zondag was het om een tekst voor te lezen tijdens de opening van een expositie met werk dat leden van het Drents Schildersgenootschap hebben gemaakt naar aanleiding van de vernieuwing van het centrum in Emmen.

De tentoonstelling Emmen op de schop is tot en met 11 september te bezoeken. Mijn tekst is hier na te lezen.

Voorafgaand aan mijn spreekbeurt kreeg ik van Jaap Rensen een envelop overhandigd met een brief waarin de verhinderde Aleid Rensen haar zorgen uit over de toekomst van het oude dierenpark. Die zorgen hebben betrekking op de keuze van het gemeentebestuur om bureau Fresh Forward een totaalconcept te laten ontwikkelen voor het oude park.

"Fresh Forward is ook het bureau dat de basis heeft gelegd voor Wildlands Adventure Zoo Emmen", schrijft Aleid Rensen. "Eén en hetzelfde bureau dat het concept maakt voor twee parken die in alle opzichten drastisch van elkaar verschillen. (…) Dat verschil tussen de twee zou juist versterkt moeten worden, zodat ze allebei hun eigen aantrekkingskracht krijgen."

Rensen pleit in haar brief voor een concept dat wordt opgesteld door een tuin- of landschapsarchitectenbureau 'met oog voor de charme van het oude park'. "Het zou de nadruk kunnen gaan leggen op natuur en cultuur, zodat het een levendig mooi wandelpark gaat worden waar veel te beleven is door alle ideeën die door Emmenaren aangedragen zijn. Maar wel onder één breed en goed doordacht concept."

Ze besluit: "We hebben al een attractief park met dieren, een theater, een alom geprezen plein, een oude kerk tussen geboomte. Alleen nog geen goed verzorgd groen park over natuur en cultuur. Het mensenpark."

Na afloop van mijn lezing kreeg ik uit handen van voorzitter Mark Lisser van het Drents Schildersgenootschap een flinke slok  wijn. Marijke van Proosdij van stichting Grote Kerk Cultureel overhandigde de aanwezige leden van het DSG ieder een droge worst.

Gisteren citeerde ik lustig uit het Klein Verslag dat Wim Boevink van dagblad Trouw schreef over zijn bezoek aan Emmen. Vandaag gaat Klein Verslag opnieuw over Emmen, want Boevink bezocht ook de verlaten dierentuin aan de Hoofdstraat:

"Toen drong het tot me door dat het terrein gewoon open was en dat me een wonderlijke ervaring wachtte: een dierentuin te betreden zonder dieren. Waar in de hele wijde wereld vind je zoiets? Dat je in een dierentuin zelf je dieren mag fantaseren? Of in herinnering roepen."

Dat is mooi gevonden. Een verlaten pretpark leent zich heel goed voor mijmeringen en bespiegelingen op een toon die zachtjes zingt dat het vroeger leuk was, maar nu niet meer, of althans even niet. Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij. Snel weer het woord aan Wim:

"De buitenverblijven van olifanten, leeuwen en savannedieren stonden als magische stille landschappen met hun bevreemdende rotsformaties in de regen, de woekering van planten had al toegeslagen, en om boomstammen gelegde roestige ringen, die op middeleeuwse martelwerktuigen leken, verrieden pogingen om apen de beklimming te beletten.

Ik vond voor de regen beschutting onder verhoogde uitkijkposten die vaag herinnerden aan Minangkabause huizen op Sumatra, en die in hoge mate bijdroegen aan de enorm opgeladen poëtische energie van de plaats. Leeggemaakte tekstborden bij de verblijven lieten je naar de dieren gissen en soms hielp een aanwijzing als de op een vlonder geschroefde tekst: 'Nijlpaarden zijn levensgevaarlijk! Blijf dus achter de afscheiding!' En dan zag je alleen maar grote gladde stenen en stil zwart water waarop de regen kringen maakte.

Wat een dichterlijk oord, wat een magische tuin heeft Emmen, waardoorheen de geesten zweven van dieren en de herinneringen van mensen."

Of het ironisch bedoeld is? Ik geloof het niet. Wat ik wel weet, is dat Boevink in zijn verslag perfect weergeeft wat er in Emmen gaande is. 'De minst aantrekkelijke stad' ondergaat een verandering, zeg maar gerust een metamorforse. Niemand weet hoe het zal uitpakken met het nieuwe park en de nieuwe tunnel en het nieuwe theater en de nieuwe pleinen. Dat kan ook niet, want in de toekomst kijken, is onmogelijk.

Wat wel kan is terugdenken en fantaseren en ondertussen de verbeelding aan de macht laten.

Dagblad Trouw kost ook vandaag slechts 2 euro. Koop die krant, bijvoorbeeld bij de boekhandel onder de oude kastanjeboom niet ver van de Blokker-winkel waar die jongen van Middendorp zich zo ellendig en allennig voelde. Lees het stukje van Boevink, knip het uit en hang het op het toilet.

Gelokt door de Atlas der Nederlandse Gemeenten, het jaarlijkse vergelijkend warenonderzoek van Gerard Marlet, de Hendrik Beerda onder de economen, waarin Emmen altijd onderaan bungelt, heeft Wim Boevink van dagblad Trouw Emmen bezocht. Op Twitter kondigde hij het al aan en vandaag staat zijn Klein Verslag in 'misschien wel de beste krant van Nederland'.

Hieronder een paar fragmenten, voor de rest moet u naar de kiosk:

"Ik zag dat een deel van het grote nieuwe plein voor het al even nieuwe, nog ongeopende Atlastheater en de net in gebruik genomen nieuwe diergaarde onder water stond; even dacht ik dat dat zo hoorde, want het plein heeft ook een waterpartij, maar deze overstroming was niet in het ontwerp opgenomen. Niettemin deed dit extra water niets af aan de joyeuze en royale indruk die het plein met zijn fraaie meubilair maakte, het grote ledscherm aan de theatergevel spiegelde er prachtig in.

Misschien uit behoefte van elk provincialisme afstand te nemen, hadden ze het avonturenpark heel internationaal 'Wildlands' genoemd en het park ingericht met een jungle, een savanne en zelfs een poolgebied, als wilden ze de wereld laten zien wat ze in Emmen onder klimaatbeheersing verstaan.

Maar wat te doen met die oude dierentuin, waarvan ik op een kaartje zag dat die nu als 'Mensenpark' stond ingetekend? Bij de VVV zeiden ze dat de gemeente er binnenkort 'de sleutel van kreeg' en dat het nu gesloten was. Maar dat bleek niet het geval. Morgen vertel ik over een wonder. Het wonder van Emmen."

Ja, die Wim weet hoe hij zijn lezers moet binden.

Ik kreeg een uitnodiging zitting te nemen in een werkgroep van stichting Eat Your View Delftlanden Emmen. De gedachte was dat ik misschien input kon leveren over culturele zaken om de Delftlanden – de jongste woonwijk alhier – opnieuw op de kaart te zetten. Om mij over de streep te trekken kreeg ik een persbericht en een link toegezonden.

Uit de toegestuurde informatie maakte ik op dat architectenbureau Felixx uit Rotterdam een plan heeft bedacht dat in grote lijnen neerkomt op betrokkenheid, kleinschaligheid, duurzaamheid en gezelligheid. Ik las dat Felixx 'via de inrichting van een goede leefomgeving het welzijn van de bewoners wil bevorderen'. En ook: "De totaalvisie van het bureau haalt onder andere natuurvriendelijke landbouw de wijk in en brengt zo de wijk tot bloei. Hiermee wordt het uitzicht letterlijk eetbaar, vandaar de naam Eat Your View."

Ik zag het voor me: wijkbewoners die gezamenlijk een variant op het aloude volkstuincomplex bestieren, opgezet volgens de meest moderne agro-technieken. Ik las dat de Delftlanden kunnen dienen als testlab voor een veel groter project. In de Veenkoloniën bijvoorbeeld. En daarna Noord-Nederland. Vervolgens Nederland. Dan Europa. En uiteindelijk: de wereld. Waar zouden we zijn zonder idealen?

(Mijn denkraam riep Walden in herinnering, de kolonie rond Frederik van Eeden, ooit bedoeld als ideale maatschappij op aarde, maar helaas niet gelukt, ook omdat Van Eeden andere dingen aan zijn hoofd en lichaam kreeg. Zoals geldgebrek en liefde voor een andere vrouw dan zijn echtgenoot.

Ik moest denken aan wat wij hier 'de es' noemen, de grond tegenover het dorp, waarop gewassen kunnen worden geteeld. Ooit heilige grond in een landbouwprovincie als Drenthe: bron van alle voedsel. Later heilige grond in de ogen van de aanbidders van het bedreigde landschap: het groene gezicht van Drenthe.

Totdat projectontwikkelaars gemeentebesturen zover wisten te krijgen de es te laten bebouwen. Ik moest denken aan Borger-west, een woonwijk op de maagdelijke es van Borger. Als er zoiets zou bestaan als Andere Tijden in Drenthe, dan zou ik graag eens gereconstrueerd zien hoe díe verkrachting van het Drentse landschap heeft kunnen plaatsvinden.

Ik moest ook denken aan de es van Emmen. Waar eerst een gemeentehuis, een politiebureau en een bejaardenoord werd gebouwd. En daarna onder leiding van burgemeester Cees Bijl in razend tempo parkeerterreinen werden aangelegd, gevolgd door een bioscoop en een nieuw politiebureau. Dezelfde es waar morgen Wildlands Aventure Zoo Emmen opent, en later dit jaar het Atlas Theater.

Toen dacht ik weer aan de Delftlanden. Een wijk die eveneens op akkers is gebouwd. Die nooit bebouwd had moeten worden. Delftlanden is in mijn optiek een planologische fout, veroorzaakt door het nauwelijks te bestrijden optimisme van bestuurders en ondernemers. Kansen pakken. Uitdagingen aangaan. Taal gebezigd terwijl de bevolking van Emmen al aan het krimpen was. Waarna de vastgoedcrisis een bankencrisis en vervolgens een economische crisis veroorzaakte.

Het bestuur van Emmen, in al haar wijsheid, besloot onderwijl in hoog tempo bestaande wijken op te knappen. Emmermeer, Emmerhout, Angelslo, Bargeres – Emmen Revisited. En bedacht vervolgens dat op verschillende plekken in het centrum ook mooi nieuwe woningen gebouwd konden worden. Bij de Westenesscherstraat, bij de Klokkeslag, bij de Klepel, aan de Wilhelminastraat.

Om over de projecten van Peter van Dijk maar te zwijgen. Toen die huizen er eenmaal stonden en de bestaande woonwijken waren opgeknapt, was aan de Delftlanden geen enkele behoefte meer. Maar goed, de wijk kwam er toch. Hier een plukje huizen, daar een plukje. De verrommeling die op sommige plekken wordt verfoeid, werd een proces genoemd.)

Er zijn mensen komen wonen in de Delftlanden, sommige met kinderen en een baan. Allemaal hebben ze een moeder en dromen ze over een toekomst, in gezondheid, zonder schulden, met perspectief. Ze ontwikkelen plannen en hebben ambities. Ze proberen er het beste van te maken, zoals iedereen, zoals het hoort.

Eat your view? De es keert terug in Emmen. Dat is een goed iets. Dat denk ik.