Van Boxsel, Jarry, Multatuli, Huizinga en de patafysische mentaliteit in Nederland
Nieuw in het Drents Museum: Drentstalige poëzie terwijl u poept

‘De liefde voor drie sinaasappels van Prokofjev legde de basis voor het moderne Emmen’

Sergej Prokofjev
Toch nog iets over het congres van Architectuurpunt Drenthe, onlangs in Emmen. Omdat er iets werd gezegd over de invloed van klassieke muziek op de stedenbouwkundige ontwikkeling van Emmen.

Niet alleen Peter Middendorp, ook WimJoost Licht was uitgenodigd om te spreken, in zijn geval over verleden en toekomst van de gemeente waar hij ooit directeur stadsontwikkeling was. Omdat die toekomst onzeker is, wat alle deskundigen ook beloven, beperk ik mij hier kort tot wat hij vertelde over het verleden. Opdat het niet verloren gaat:

“Na de Tweede Wereldoorlog telde Emmen zo’n 9000 inwoners. Het grootste deel woonde in de buitengebieden, in de kernen en langs de kanalen. De situatie was echt ernstig, in de zin dat duizenden mensen in krotwoningen leefden en zelfs als het geen krotwoningen waren, was het toch heel armoedig – het heeft heel lang geduurd voor de woningen aangesloten waren op het riool. Het was een vrij hopeloze situatie.

Veel mensen waren laag opgeleid of niet opgeleid, er was veel ongeletterdheid, mensen waren veelal werkeloos en voor hun inkomen afhankelijk van steun. Emmen was een van de regio’s die helaas, maar ook gelukkig, door de rijksoverheid werd aangewezen als hulp-regio. Industrieën die zich wilden vestigen, werden ondersteund. Er werden extra middelen, waaronder Marshall-hulp, beschikbaar gesteld om de ontwikkeling ter hand te nemen.

Als het mede na een busreis naar Denemarken gelukt is om de Danlon-fabriek naar Emmen te halen, wordt al voor 1950 gekozen om van Emmen een moderne stad te maken met goede woningen en voorzieningen voor fabrieksarbeiders en het kader dat nodig is. Emmen was een mooi dorp. De fabrieksdirecties die kwamen kijken leek het geen goed idee om het personeel in de Veenkoloniën te laten worden.

Die opgave ging de gemeente te boven: er moest een stedenbouwkundige afdeling komen. Burgemeester Dick Gaarlandt haalde daarvoor jonge stedenbouwkundigen uit het westen, uit Rotterdam, Amsterdam en Friesland. Niek de Boer, Thom Strikwerda en André de Jong waagden de sprong in het donker. Ze werden gehuisvest in barakken en gingen samen met architecten als Jan Sterenberg en Arno Nicolai werken aan de toekomst van de stad.

De eerste vernieuwende experimenten werden gebouwd in Emmermeer met als uitgangspunt betaalbare, moderne woningen met respect voor het landschap en bestaande cultuur. Het werd een succes, althans in de ogen van het gemeentebestuur, want de mensen die er al woonden vonden het maar moderniteit. Op basis van de ervaringen van Emmermeer werd de verdere stadsuitbreiding ter hand genomen.

U moet zich voorstellen: een jonge groep mensen met overwegend socialistisch achtergrond ging aan de slag met een visie op de toekomstige stad. Daarbij maakten ze gebruik van de grondbeginselen van Bauhaus, het Nieuwe Bouwen en de wijkgedachte van Clarence Perry. Er werden reizen ondernomen naar voorbeelden in Engeland, Scandinavië en Duitsland.”

En toen vertelde WimJoost Licht dit:  

“Weinig mensen weten dat muziek een belangrijke rol speelde in de toekomst van de stad. Zo was de marsmelodie uit de satirische opera De liefde voor drie sinaasappels van Russische componist Sergej Prokofjev de inspiratie voor de gedachte dat Emmen drie keer drie wijken moest gaan tellen: negen wijken. Het is nooit opgeschreven, maar volgens André de Jong was dat oorsprong van de structuurvisie.”

En tot slot dit:

“Tekenend voor de pionierstijd was dat rond 1960 grote orkesten naar Emmen kwamen, zoals de Berliner Philharmoniker, dat optrad in zaal Grimme aan de Markt. Het was een tijd van hoop en enthousiasme en veel internationale aandacht voor wat hier gebeurde.”

Bij deze is het vastgelegd.