Daags voor de vijfde aflevering van Zomergasten, dit keer met mensenrechtenadvocaat Liesbeth Zegveld, plaatste NRC een intrigerend artikel waarin televisierecensenten hun blauwe licht laten schijnen over het vermeend tegenvallende succes van het programma dit seizoen. Er zou sprake zijn van een ‘kijkcijfernachtmerrie’.

Het artikel, geschreven door Wilfred Takken, niet de eerste de beste, ging gepaard met een infographic waarin is te zien dat Youp van ’t Hek en Mies Bouwman meer dan een miljoen kijkers trokken toen zij in respectievelijk 2001 en 2002 werden geïnterviewd door Adriaan van Dis. Eberhart van der Laan scoorde ook meer dan een miljoen kijkers, in 2017 toen hij werd geïnterviewd door Janine Abbring.

Dit jaar zouden de afleveringen, die noodgedwongen worden gepresenteerd door wisselende interviewers, gemiddeld zo’n 244.000 kijkers trekken. Er is iets mis, concluderen kenners in NRC. En zoals wel vaker kan ‘het probleem’ al analyserend worden opknipt in kleine deelproblemen, die allemaal een rol spelen bij de totstandkoming van een slotsom waar iemand zich vroeg of laat zorgen over moet maken.

Ik behoor tot het geslonken groepje kijkers, maar zie geen probleem. Wat ik wel zie zijn goede en minder goede afleveringen, met gasten die soms wel en soms niet uit de schmink komen, soms dankzij of ondanks de interviewer. Dat is niet nieuw, dat was vorige seizoenen ook al zo, hoewel vroeger alles beter heet te zijn. Ik wil stellen dat het wisselende niveau bij Zomergasten hoort, dat daar een belangrijk deel van de spanning in zit. Peter Jan Rens zei het al: 'Doet íe het of doet íe het niet?'

Een van de beste afleveringen die ík heb gezien was die waarin begin deze maand de geprivilegieerde journalist Joris Luyendijk met de Palestijnse fotograaf en documentairemaker Sakir Khader sprak. Het leverde bijna drie uur lang uiterst ongemakkelijke televisie op, vooral omdat Khader een pijnlijk onderwerp – het dramatische lot van zijn volk – onder de aandacht bracht en Luyendijk zich, net als een meerderheid van de Nederlandse politiek, daar geen raad mee wist.

Dat deze uitzending geen miljoen kijkers heeft getrokken, doet niets af aan de kwaliteit van de uitzending. Dat geldt voor meer afleveringen. Geen idee hoeveel mensen de aflevering met schrijver Sana Valiulina hebben bekeken, maar ík vond hem zeer geslaagd, net als die van afgelopen zondag met de vrijgemaakte Liesbeth Zegveld, dit in tegenstelling tot die met, bijvoorbeeld, China-correspondent Garrie van Pinxteren.

Dat oordeel is pas te vellen na afloop. Wegzappen of – lopen is makkelijk, maar ook kinderachtig. De analist in mij roept dat weglopen helemaal van deze tijd is. 'Die vrouw ken ik niet, dus is ze saai.' Waarom je tijd verspillen met iets wat ingewikkeld is terwijl er op datzelfde moment ook heel veel eenvoudige, leuke en zoete alternatieven beschikbaar zijn? Je leeft maar een keer. Weliswaar aan de oppervlakte, daar waar het druk is, maar toch. 

Kijkcijfers zijn belangrijk voor televisiemensen die aan het eind van het seizoen door de leiding van het bedrijf op cijfers worden afgerekend, als kijker heb je er niets aan. Een programma wordt niet beter als veel mensen kijken. Tegelijkertijd wordt een programma ook niet slechter als er minder mensen kijken. Dat geldt niet alleen voor televisie, maar ook voor andere cultuuruitingen. Zorgelijk wordt het als het behalen van goede cijfers (lees: zo groot mogelijke aantallen) een doel op zich wordt. Ik mag hopen dat Zomergasten, en andere programma’s van de publieke omroep, daarvan verschoond blijft.