Als je mensen in hun hart wil raken, moet je hun kunst beschadigen – iedere oorlogsmisdadiger weet dat. Maar wat als kunstenaars besluiten kunst te beschadigen?

Albert Westerhoff uit Groningen werkt aan een podcastserie over het beschadigen van kunst. Destructie als discours heet de reeks. Het is een titel waarmee je mensen op de kast kunt jagen: ‘Moeilijkdoenerij!’ Het doet weinig af aan de spectaculaire verhalen die Westerhoff vertelt over wat er in krochten van de kunstgeschiedenis gebeurt.

Aflevering 3, Een masochistische martelaar , begint zo: ,,Op een gure winterdag in 1995 loopt een man in pak richting het Rode Plein in Moskou. Hij heeft een gezichtsuitdrukking waaruit je kunt opmaken dat hij zin heeft iemand helemaal in elkaar te rossen. De man trekt zijn kleding uit, tot zijn boxershort, trekt vervolgens twee bokshandschoenen aan begint zich warm te lopen en te schreeuwen.” Een gek, denk je als luisteraar.

Dat verandert als dezelfde man, Alexander Brener, twee jaar later in het Stedelijk Museum in Amsterdam met een verfspuitbus een gifgroene ‘s’ met twee verticale strepen achterlaat op een schilderij van Kazimir Malevich. Brener blijkt een actionist, iemand die deel uitmaakt van een bredere beweging, die als los zand aan elkaar hangt, maar serieuze aandacht verdient omdat ze grenzen wil verleggen.

Bij kunstbeschadigingen gaan tegenwoordig de gedachten uit naar activisten die soep gooien tegen de glasplaat van een schilderij of zich vastplakken aan de lijst om aandacht te vragen voor het klimaat. Mensen als Brener is het om iets anders te doen. Zij eigenen zich kunstwerken toe om er nieuwe kunst of een performance van te maken en daarmee het gesprek over wat kunst is en kan zijn gaande te houden.

Ze plaatsen zich in een traditie die ten tijde van het Dadaïsme rond 1918 een eerste bloei bereikte. Westerhoff ontrukt in Destructie als discours de ene na de andere destructieve kunstenaar aan de vergetelheid. Ook Andres Serrano, bekend van Piss Christ in het Groninger Museum, komt voorbij. Dat onlangs posters voor Serrano’s tentoonstelling America & Trump in Forum Groningen van een (Hitler-)snorretje werden voorzien, mag passend heten.

Aan het bekendste geval van kunstbeschadiging in Nederland, twee schilderijen van Barnett Newman in 1986 en 1997, zijn twee afleveringen gewijd. De dader, Gerard Jan van Bladeren, komt eruit naar voren als een man met zowel grote geestelijke problemen als een fascinerend idee over kunst en kunstenaarschap. We hoeven de rechter niet tegen te spreken, zijn daden waren onvergefelijk. Maar ook onvergetelijk.

De podcast ‘Destructie als discours’ van Albert Westerhoff is onder meer te beluisteren via Spotify. Zie ook destructiealsdiscours.nl