Op 4 april verscheen de zeer makkelijk pratende kunstenaar Levi van Veluw in de talkshow Sophie & Jeroen. Aanleiding was een gewonnen prijs en een expositie in museum Singer in Laren. Van Veluw bleek in Emmen opgegroeid waar volgens hem ‘geen cultuur was, helemaal niks’.

Eerder die dag was de Kroon op Emmen online gegaan, een podcastserie waarin een andere oud-Emmenaar, Bas Louissen, een voorschot neemt op de viering van Koningsdag op 27 april in Emmen. Centrale thema in uitzending 1 is het imago van Emmen als een van de minst aantrekkelijke plaatsen in Nederland om te wonen.

Dat imago is grotendeels te danken aan het jaarlijkse onderzoek door Atlas voor Gemeenten waarin Emmen steevast onderaan de lijst met vijftig vergeleken gemeenten bungelt. Burgemeester Eric van Oosterhout vertelt in Kroon op Emmen dat ‘die lijstjes’ aanleiding zijn geweest Emmen naar voren te schuiven als decor voor Koningsdag. Hij hoopt op 27 april goede sier te maken.

De lijst van Atlas voor Gemeenten wordt samengesteld op basis van vijftig criteria. Die zijn niet ieder jaar hetzelfde, maar bevatten wel een aantal terugkerende punten. Eén daarvan is betalingsbereidheid van mensen om ergens te willen wonen. Hoe duurder de huizen, des te aantrekkelijker wordt een plaats (blijkbaar) gevonden om te wonen. Daalt die prijs, dan neemt de aantrekkelijkheid af.

Ander vast meetpunt is werkgelegenheid, waarbij het aantal banen een rol speelt dat binnen een acceptabele reistijd beschikbaar is. In Emmen is dat aantal lager dan in Rotterdam, waar zich op een luttel aantal kilometers verschillende plaatsen vol banen bevinden, goed bereikbaar met openbaar vervoer. Die plaatsen heten geen Borger maar Den Haag, geen Sleen maar Dordrecht, geen Zwartemeer maar Delft.

Louissen gaat in zijn podcast op bezoek bij een samensteller van de lijst. Hij vraagt Marten Middeldorp van het onderzoeksbureau wat Emmen kan doen om op te klimmen en, bijvoorbeeld, de iets hoger gewaardeerde gemeente Sittard-Geleen te passeren. Dat is mogelijk, maar dat lukt niet in een jaar, zegt Middeldorp.

De onderzoeker vertelt dat Sittard-Geleen weliswaar als onveiliger wordt ervaren dan Emmen, maar Emmen achterblijft op voorzieningenniveau, zoals horeca en cultuur. Emmenaren zullen dat laatste niet als een gemis ervaren, maar voor Sittarders en Geleners die zich wellicht in Emmen willen vestigen en daartoe verleid moeten worden, voelt het als een gebrek.

“Je kunt vanuit Emmen weinig banen bereiken, dat zijn indicatoren die heel zwaar wegen”, zegt Middeldorp in de podcast. “Er zijn weinig restaurants in Emmen te vinden. Voor mensen die in Emmen wonen kan de afweging anders zijn, maar voor de meeste mensen is Sittard-Geleen daarmee een aantrekkelijker plek dan Emmen, ondanks Sittard-Geleen minder veilig is.

Louissen: “Stel dat er drie restaurants openen en er komt een poppodium bij, dan kan Emmen stijgen in de lijst.”

Middeldorp: “Als daar werkelijk voorstellingen worden georganiseerd, want dat is wat wij meten, dan kan dat.”

Afgelopen zaterdag publiceerde Dagblad van het Noorden een pagina met het programma voor Koningsdag. Wat opvalt is dat de koninklijke familie, die overal woont, maar nog niet in Emmen, op 27 april een enorme hoeveelheid Emmense kunst en cultuur krijgt voorgeschoteld. Het begint op het Noorderplein met Bouke Scholten die iets van zijn Elvis-repertoire laat horen en het eindigt op het Raadshuisplein waar Rosa da Silva het Wilhelmus inzet.

Halverwege de route, bij de ingang van het Rensenpark, dat al tien jaar niet van de grond komt als beloofde plek voor innovatie, cultuur en kunst en waar de opening van het nieuwe Centrum Beeldende Kunst door tegenvallers helaas is uitgesteld, is een cultuurplein bedacht. Het plein biedt op Koningsdag ‘een samensmelting van disciplines’ die volgens de organisatie ‘de hands-on mentaliteit van Emmen weerspiegelt’.

Met een hands-on mentaliteit wordt een instelling bedoeld om initiatief te tonen en handen uit de mouwen te steken.

27 april heeft op papier alles in zich een mooie dag te worden, overal ter wereld. Het succes in Emmen zal echter worden afgemeten, vrees ik, aan de mate waarin het imago van een onaantrekkelijke plaats kan worden afgeschud. Wat in een dag onmogelijk is. Daarvoor is het te hardnekkig.

Dat heeft Emmen deels aan zichzelf te wijten. Steeds als de Atlas voor Gemeenten wordt gepubliceerd schieten inwoners van Emmen, bestuurders voorop, daartoe aangemoedigd door de media, in dezelfde reflex. Dagblad van het Noorden, mijn krant, doet eraan mee en publiceerde bij de lancering van Kroon op Emmen de volgende Stelling van de Dag: ‘Emmen wordt onterecht aangemerkt als minst aantrekkelijke stad van Nederland’. Voor de uitslag klik hier.

Steeds weer wordt geprobeerd de uitkomst te ontkrachten, vooral met woorden, zonder een eigen vergelijkend warenonderzoek te overleggen. Waardoor de stelling juist wordt bevestigd en geen daden volgen. Tot zover de hands-on-mentaliteit.

2,3 miljoen euro kost de organisatie van Koningsdag in Emmen. Als dit bedrag structureel extra in culturele voorzieningen van Emmen wordt gestoken, zou dat het imago van Emmen kunnen veranderen. Niet van de ene op de andere dag, wel op termijn.

Terug naar Levi van Veluw. In de talkshow vertelde hij over zijn werk Family, een bewegend groepsportret geïnspireerd op opgroeien in een gebroken gezin. Voor het portret vroeg Van Veluw familieleden bij elkaar te komen en zich in pakken vol gefragmenteerde blokjes te hullen – hij had daarvoor ook acteurs kunnen vragen.

En toen zei hij dit:

“Dit is mijn echte familie. Dat is belangrijk om te vertellen, omdat kunst niet gaat over het beeld alleen, over een mooi plaatje. Het gaat ook over het verhaal erachter. Een mooi plaatje is maar een mooi plaatje. Het is heel belangrijk dat die familieleden ook echt in de pakken hebben gezeten om het hele verhaal te kunnen vertellen. Een beeld is niet zoveel. Je moet gevoel overbrengen. Dat moet het verhaal erachter zijn.”

Wat Nederland op 27 april van Emmen te zien krijgt is een mooi plaatje, nog niet het verhaal erachter.