Ter voorbereiding op een stuk voor Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant lees ik het boek Elke provincie een eigen Gouden Eeuw van Louis Sicking. Ik ben er vroeg bij, het boek verscheen vorige week donderdag.

Gouden eeuw? Ik meen mij te herinneren dat het begrip al lang een breed is afgeschaft. Mij staat bij dat de kat in 2019 de bel werd aangebonden door de mensen van het Amsterdam Museum omdat die zogenaamde Gouden Eeuw maar voor slechts een deel van de bevolking goed heeft uitgepakt, ook in Holland.

Dat wordt deels bevestigd in een begeleidend persbericht:

‘De Gouden Eeuw, volgens velen de roemrijkste periode in de Nederlandse geschiedenis, roept vandaag de dag ook weerstand op. Sommigen pleiten er daarom voor het begrip af te schaffen. Dit boek beoogt het op het gewest Holland toegespitste debat open te breken door het predicaat ‘Gouden Eeuw’, mét zijn keerzijden, juist aan alle provincies van Nederland toe te kennen.’

Leuk is dat, de rest van Nederland krijgt een dubieus predicaat mét keerzijden. 

In het boek onder redactie van Sicking komen twaalf auteurs aan het woord. Elk neemt een provincie voor zijn of haar rekening en stelt een aspect van haar geschiedenis centraal waarvan het belang de eigen regio overstijgt. Dat maakt nieuwsgierig naar, bijvoorbeeld, de 'Drentse Gouden Eeuw'. Snel naar pagina 209.

Volgens Cornelis Hendrik van Rhee, hoogleraar Europese rechtsgeschiedenis aan de universiteit van Maastricht, viel deze samen met de periode waarin Johannes van den Bosch, een Hollander, op het idee kwam om in Frederiksoord en omgeving koloniën van weldadigheid te beginnen. In de Drenthe wordt dat tegenwoordig graag gezien als het begin van ‘onze’ verzorgingsstaat. In werkelijkheid mislukte het goedbedoelde experiment en danken ‘we’ er het Pauperparadijs Veenhuizen aan en de status van UNESCO Werelderfgoed aan.

Dan de provincie Groningen. Timon de Groot, als historicus verbonden aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam en als onderzoeker betrokken bij de parlementaire enquête naar de gevolgen van de aardgaswinning in Groningen, vertelt over de zegeningen die Groningen ten deel zijn gevallen na de ontdekking van de reusachtige gasvoorraad in de bodem van Noordoost-Groningen. Ook hier een citaat:

‘Dat het aardgas veel geld op zou leveren was al bij de start van de winning bekend. Maar er waren ook vragen met minder vanzelfsprekende antwoorden: hoe kan er het beste aan verdiend worden? En waar worden de opbrengsten aan uitgegeven? In beide gevallen lag er voor de provincie Groningen en andere noordelijke provincies een kans om extra te profiteren van het aardgas. Maar de Groningse bestuurders hadden de strijd om de voordelen van het aardgas eigenlijk al bij voorbaat verloren. Dit had te maken met het beleid dat de nationale overheid al voor de vondst van het Groningse gasveld had bepaald.’

Het boek opent met, jawel, een hoofdstuk waarin wordt verteld over koning Redbad en diens Friese koninkrijk in 7^de en 8ste eeuw. Auteur is Han Nijdam, onderzoeker van het Oudfries en het Oud-friese recht aan de Fryske Akademy in Leeuwarden

‘De casus van koning Redbad is exemplarisch voor het Friese en het nationale bewustzijn van de Gouden Eeuw van het Friese koninkrijk’, schrijft hij. ‘Dit besef was in de loop van de twintigste eeuw weer verdwenen uit het Friese collectieve bewustzijn, terwijl dat tot in de negentiende eeuw aanwezig was geweest.’

En wat gebeurde er in de negentiende eeuw, oplettende lezertjes, los van dat voornoemde Johannes van den Bosch delen van Drenthe koloniseerde? Jawel, toen werd door politici en historici in Holland een nationaal bewustzijn in het leven geroepen, met Rembrandt en Vondel en ons huidige koningshuis als voornaamste symbolen. De rest werd, bij afwezigheid van een Boer Burger Beweging, ondergeschikt gemaakt.

Maar tijden veranderen: sinds enige tijd staat koning Redbad weer in de belangstelling, vooral in Friesland waar in 2026 een tentoonstelling in het Fries Museum over deze figuur te zien zal zijn. 

Ondertussen wordt er flink gerelativeerd en bekritiseerd in Elke provincie een eigen Gouden Eeuw. Sicking hoopt op ‘verdere discussie over de vanzelfsprekendheid van de Hollandse Gouden Eeuw en dat de inwoners van Nederland zich na het lezen realiseren dat elke provincie met een eigen Gouden Eeuw heeft bijgedragen aan de Nederlandse geschiedenis.’

Maar nu eerst verder lezen.