Als luisteraar van de onregelmatig gepubliceerde De Nieuwe Contrabas Podcast werd ik deze week weer eens verrast. Het gebeurde tijdens aflevering 27 omstreeks de zesde minuut, het moment waarop de presentatoren Hans van Willigenburg en Chrétien Breukers het optreden bespreken van Joost Oomen in de talkshow van Umberto Tan eerder deze maand en het nieuws dat hij, Oomen, laatst nog deelnemer van de televisiequiz De slimste mens, aan de slag gaat als columnist voor Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant.

Van Willigenburg tegen Breukers: "Jij suggereert dat hij de weg naar beroemdheid heeft gevonden."

Breukers: "Hij gebruikt de weg die normaal is. Omdat hij op televisie is, krijgt hij een aanbod een ander televisieoptreden te doen. Zulke dingen versterken elkaar altijd. Dan zitten er bij de redactie van kranten mensen die wakker schrikken na hun cao-slaapje en denken: 'We moeten nog iemand die de jeugd kan bereiken. Wie zullen we doen? Dan gaan ze googlen en zeggen 'Goh, er was laatst een jongen van het Noorden op televisie. Die schijnt heel leuk te zijn. Zullen we die niet eens een columnpje laten doen?' Dat is geen stijgend carrièreplan. Dat is een olievlek van misverstanden."

Nu weet ik uit tweede hand een beetje hoe het gegaan is met de benoeming van Oomen tot columnist bij Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant. Omdat de hoofdredactie in tijden van papierschaarste wel iets beters te doen heeft, voel ik mij geroepen de heer Breukers op dit punt te corrigeren. Het was niet na een cao-slaapje. De naam – en het werk – van Joost Oomen is al heel lang bij de redactie bekend. Net als die van Tommy Wieringa overigens.

Ik heb het even nagekeken in ons archief.

In 2008 haalt Oomen (De Bilt, 1990) de kolommen van de Leeuwarder Courant als een van Friese jongeren die voor zijn eindexamen is geslaagd, in zijn geval het gymnasium. Twee jaar later keert hij terug in de krant als drummer in een aankondiging van het optreden door trio Wiebe Kaspers & Co. Weer twee jaar later wordt hij – met foto – in Dagblad van het Noorden aangekondigd als dichter tijdens de tiende aflevering van Poesie Parnassi in Groningen.

Dat blijkt het begin van een stroom aan berichten. In 2010 haalt Oomen Dagblad van het Noorden door zijn benoeming tot universiteitsdichter in Groningen. In 2011 wordt zijn debuutbundel Vliegenierswonden besproken onder de kop 'Wankel, maar vol levenslust'. Later dat jaar haalt hij de krant met de toekenning van het Hendrik de Vries-stipendium. In mei 2011 volgt een eerste interview onder de kop 'Jong, gretig en veelbelovend.'

Citaat uit een verslag van een literaire avond in 2012: 'Maar de show werd gestolen door performance poet Joost Oomen. Die halverwege de avond kwam binnenvallen, zijn vertraging maskeerde door Anton Scheepstra het manuscript voor zijn nieuwe bundel De stort in handen te duwen en vervolgens acht verse gedichten begon voor te dragen. Voor en achter de microfoon: ‘Verlang ik nog naar maagdelijkheid?/ Nee/ Ik verlang naar een vrouw als een kruik.'

Nu is het gewoon om eenmaal begonnen met een opsomming die opsomming helemaal af te maken. Maar omdat ik weet wat er komen gaat, ik heb veel van de stukken over Joost Oomen zelf geschreven en mijn tijd raakt op, volsta ik hier met het melden dat hij zo vaak in de krant heeft gestaan dat het naar verloop van tijd ook buiten Noord-Nederland begon op te vallen – een paar slaperige steden en dorpen uitgezonderd, zoals Utrecht, Praag, Nederweert en Nijmegen.

Laatstgenoemde plaats stond ver voor het bejubelen van publicaties door Edouard Louis en Willem Schinkel door DNC-podcast bekend als Havanna aan de Waal. Dit ter linker terzijde.

Het plan om Oomen als columnist te vragen is geboren kort na de publicatie eind 2020 van Het perenlied, een van de meest originele romans in de recente Nederlandse literatuur. Dat was ver voor bekend werd dat Oomen zou aanschuiven in het televisieprogramma De slimste mens. Dat de bekendmaking van zijn column plaatsvond vlak voor de finale van dat veel bekeken programma heeft alles te maken met het einde van het zomerregime (slaapje) van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant.

Wie suggereert dat Joost Oomen als auteur zijn bekendheid dankt aan de televisie en daar zijn column aan heeft overgehouden die weet niet waar hij het over heeft. Die heeft zijn research niet gedaan. Die denkt dat landelijke kranten en landelijke televisie de maat der dingen zijn. Die springt zo slordig met feiten om dat het schadelijk is voor zijn eigen reputatie en ondermijnt het gezag van het medium waar hij een publiek voor zoekt. Die roept maar wat om in zijn zelf veroorzaakte woestijn aandacht te trekken. Die probeert een Gerrit Komrij, maar doet een Johan Derksen.

Terug naar de kern van de kritiek op de columnklus van Oomen. De heer Breukers is van mening dat schrijvers geen columns moeten schrijven omdat dit ten koste zou gaan van het schrijverschap. Daar is hij, de heer Breukers, vrij in. Volgens dezelfde redeneertrend kun je beweren dat schrijvers ook geen podcast moeten maken. Of andersoortig werk verrichten dat voor eerlijk brood op de plank zorgt als de opbrengst van een gedurfde roman of dichtbundel weer eens tegenvalt en de subsidieaanvraag bij het Letterenfonds nog niet is goedgekeurd.

In sommige gevallen zou ik dat jammer vinden.

Voor de derde maal bezocht ik Into Nature, de kunstexpeditie in het Bargerveen. En voor de derde maal maakte ik een foto van de 2200 kilo wegende suikerbal All that is solid van Semâ Bekirović.

De eerste keer deed ik dat eind juli vlak voor de opening van de route, in het bijzijn van de kunstenaar. Haar gigantische toverbal was toen nog rood. Twee weken geleden deed ik het na een melding dat het suikerwerk met zeil was afgedekt om het dodelijk zou zijn voor een bepaald soort nachtvlinders.

Inmiddels is All that is solid verplaatst naar een andere locatie: het grasveld van de Weiteveense ijsvereniging De Döörlopers. Daar is de toverbal visueel niet minder aantrekkelijk van geworden. Into Nature is nog tot en 24 oktober te bezoeken.

De organisatoren van de kunstroute zijn overigens nog op zoek naar vrijwilligers die willen helpen bij publieksbegeleiding, niet alleen bij kunstwerken in het Bargeveen, maar ook in de Rensenhut in het Rensenpark waar de film Icarus Giorgio Andreotta Calò te zien zou moeten zijn.

Al geruime tijd wordt in Emmen gesproken over een nieuw onderkomen voor het Centrum Beeldende Kunst. Het huidige onderkomen, in De Fabriek aan de Ermerweg, is heel goed, maar vanwege de huur die gemeente Emmen betaalt nogal aan de prijs.

Daarnaast is er een dependance in het Rensenpark, in een onderhoudsonvriendelijk gebouw dat is achtergebleven na de verhuizing van de dierentuin. Die dependance is eigendom van de gemeente Emmen. Het beoogde nieuwe onderkomen bevindt zich onder de vlakte van waar ooit het Biochron stond.

Ter voorbereiding op werkzaamheden om de ondergrondse ruimten toegankelijk te maken, zijn onlangs grote reproducties van foto's opgehangen die Jan Niks vijftig jaar geleden heeft gemaakt van de totstandkoming van landart-werk Broken Circle & Spiral Hill bij Emmerschans.

Wanneer de verhuizing van het CBK plaatsvindt, weet ik niet. Wel weet ik dat binnen de gemeenteraadsfractie van de VVD bedenkingen bestaan over 'wat dat allemaal niet gaat kosten'. En dat begin september een inspiratiesessie wordt gehouden waarbij een aantal 'creatieve geesten aan de slag gaat om een naam te bedenken de nieuwe culturele hotspot van Emmen'.

Ik denk bij dat laatste aan het Sjouke Zijlstra Centrum voor kunsten in Emmen. Naar de grondlegger van het CBK in Emmen, tevens grondlegger van De Muzeval en daarmee het Atlas Theater in Emmen. En ook nog eens man die vijftig jaar geleden zo verstandig was Robert Smithson en Nancy Holt te wijzen op de mogelijkheden van de zandafgraving van de firma De Boer.

Ik bezocht –  zie vandaag ook Dagblad van het Noorden – de IJsselbiënnale, een 120 kilometer lange kunstroute langs de IJssel tussen Zwolle en Doesburg. Thema van de route is Tij, tijd en tijdelijk. Veel werken verwijzen naar de opwarming van de aarde en de gevolgen daarvan voor het klimaat.

Kunst over het klimaat heeft vaak een deprimerende werking, althans op mij. Alweer een beeld dat wil waarschuwen. Alweer een aanklacht tegen de aanwezigheid van de mens. Waar ik, als kijker, steeds meer behoefte aan heb is een teken dat het tij ook weer ten goede kan keren. Noem het hoop.

Bij Zutphen zag ik zo'n kunstwerk staan: IJssel Alga Lab van Dora Kotsi-Felici. Zij bedacht voor de IJsselbiënnale met hulp van de universiteit Wageningen een laboratorium waarin algengroei wordt gestimuleerd in een poging om CO2 om te zetten in koolhydraten en zuurstof.

Door de onverwachte regenval vorige maand, steeg ook de IJssel en moest het buizenlab van Kotsi-Felici gered worden van het wassende water. Daarbij raakte het werk beschadigd: een van de buizen bleek na terugplaatsing lek waardoor het systeem niet langer functioneerde. Zo is er altijd wel wat.

Meest fraaie kunstwerk ontdekte ik bij Voorst waar Henrique Oliveira zich door een vervallen molen had laten inspireren tot het maken van Mill, een natuurlijk ogend organisme met de vorm van een gigantische boomwortel, die zijn of haar weg zoekt in een ruïne. Als de mens is vertrokken, of verjaagd, keert de natuur terug. Dit ter relativering.

Donderdag, morgen dus, gaat bij Darp de theatervoorstelling De bom van Peergroup in première. Ik woonde dinsdag de try-out bij en moest daarvoor plaatsnemen in een legertruck die door de bossen raasde. Er zijn comfortabelere manieren om in de stemming te komen, maar effectief was het wel.

De bom is belevingstheater op een relevante locatie. Ergens bij Darp lagen in de jaren tachtig kernkoppen klaar om – indien nodig – door de Amerikanen te worden ingezet tegen de Sovjets. Misschien lagen ze er al veel eerder. Misschien liggen ze er nog. Alles weten maakt niet gelukkig.

Eenmaal ter plekke, was ik zo door elkaar geschud dat ik mij een afgestompte soldaat voelde. Marcheren moest ik, net als de rest van mijn eenheid. De sfeer die aanvankelijk deed denken aan Daar komen de schutters riep gaandeweg Apocalyps now in herinnering.

Maar eerst kwamen we in een vergadering terecht, waar op een onnavolgbare manier gediscussieerd werd over de plaatsing van kruisraketten en de toeslagenaffaire. Daarna liepen we een groepje demonstranten tegen het lijf, kinderen nog, die ons confronteerden met onze gelatenheid. Waren we ergens tegen, of waren we ergens voor? Ik wist het weer eens niet.

Op een stukje heide maakten we kennis met een buurtbewoner, die haar visie op de komst van de Amerikanen en hun wapens gaf. Ze was vooral nieuwsgierig en verwonderd. Even verderop hielden we halt bij een wachtende soldaat met gewetenswroeging. Zijn vader had ooit gevangen gezeten als dienstweigeraar. Hij was wel onder de wapenen gegaan.

Uiteindelijk liepen we 'de site' op, de plek van het onheil. Het was inmiddels donker, waardoor we de militaire basis niet goed konden bekijken. Wel zagen we een lanceerinstallatie - dat hadden die lui van Peergroup toch maar mooi geregeld. Via hoofdtelefoons werden we met knetterende geluidsfragmenten en een ooggetuigenverslag voorgelicht over de kracht van de bom en het verwoestende effect daarvan op de mens.

De woorden 'mooi', 'leuk' en 'gezellig' waren geen moment van toepassing.

Henry Alles bezorgde mij een kunstenaarsboek dat ik dit voorjaar op zijn aanbeveling had besteld: Lees me over het werk van Elles Kiers (Emmen, 1969). Kiers leerde ik kennen via haar bijdragen aan verschillende projecten van locatietheatergezelschap Peergroup. Ze vervulde lange tijd de rol van kunstenaar, kok en beheerder van culinair erfgoed.

Inderdaad: vervulde. Want Kiers kookt niet meer. Ze kan niet meer koken. Ik weet waardoor dat komt, maar voel er niet voor dat hier op te schrijven. De mensen rondom haar hebben er niet voor niets voor gekozen daar geen ruchtbaarheid aan te geven.

Lees me is om verschillende redenen een bijzonder boek. Meest in het oog springt de vormgeving. Het boek bestaat uit twee losse boekdelen die bijeen worden gehouden door een stuk rubber dat na het verwijderen van een stokje zoethout kan worden opgeklapt.

Het eerste deel is in een ander stuk rubber gestoken en heeft als titel Proef me. Het is een logboek waarin Kiers verslag doet van de start van een Peergroup-project elf jaar geleden in Coevorden waarbij ze samen met agrarisch kunstenaar Sjef Meijman een jaar lang een aantal landvarkens verzorgde.

Het tweede deel, Lees me, is een handboek liggend op een stukje zeil en een plank. In dit deel wordt de ontwikkeling beschreven die Kiers als kunstenaar heeft doorgemaakt tot de start van bovengenoemd varkensproject in 2010. Dat handboek had dikker moeten zijn, ware het niet dat tijdens een brand een groot deel van haar archief verloren is gegaan.

Spittend in 'De krant van toen' stuit ik op een stuk uit juni 1994 uit Nieuwsblad van het Noorden waarin Eric Bos een installatie beschrijft die Kiers kort na haar afstuderen aan academie Minerva samen met Ronald de Jong maakte in kunstruimte Spatie III aan de Noorderhaven. Hun project is, aldus Bos, 'beslist een van de grootste installaties die ooit in Groningen is gemaakt':

'Wie het pakhuis binnenstapt en de ruimtes en verdiepingen door loopt komt terecht in een sterk afwisselende wereld met wanden van kaasdoek waar licht doorheen schijnt, twee enorme tapijten van losliggende erwten en kapucijners, een vloersculptuur gemaakt van dode muizen en een balkenwoud met namaak spinrag van 35 kilometer wit garen.'

Het werken met kunSt en voedsel zat er bij Kiers al vroeg in.

Citaat uit Lees me: 'Elles volgde eind jaren negentig een culinaire vakopleiding en begon te ontdekken dat niet alleen de zintuiglijke ervaring een rol speelt, maar ook de sociale impact van het gezamenlijk eten en de oorsprong daarvan. Ze werd vanaf toen gelijk veel gevraagd om eten te verzorgen in een artistieke context.'

Tot slot een citaat uit een mail van Henry Alles:

'Volgens ons is Lees me een vrolijke manier om te zoeken naar de herinnering van smaken, het produceren van eten en het denken over een potentieel gezondere toekomst. Lees me is een logboek met Elles haar visie op de menselijke en dierlijke maat van eten, waarbij alle zintuigen meedoen.'

Lees me is te bestellen via [email protected]

Bij RTV Drenthe bestaat een rubriek getiteld 'Zoek het uit'. De bijbehorende wervende tekst gaat zo: 'Wat moeten wij volgens jou uitzoeken? Wat wil je weten over je woonplaats of regio? Stuur je vraag in, stem, en wij zoeken de antwoorden. De winnende vragen zie je terug in een reportage bij RTV Drenthe!'

Mijn vraag voor deze rubriek heeft te maken met de stiptheid van de radioafdeling van RTV Drenthe.

Rijdend over de A28 vanuit Zwolle ontdekte ik zondagmiddag iets voor zessen bij Meppel, het was dus nog middag, dat bij RTV Drenthe het programma De avond van Drenthe in volle gang was. En dat iemand twee minuten voor zes Hotel California van The Eagles instartte. Pas om vijf over zes begon het nieuws van zes uur. Om acht minuten over zes kwamen de regionale adverteerders aan bod.

Dat kan een keer gebeuren, maar bij RTV Drenthe begint het radionieuws zelden op het hele uur. Hoe vaak ik niet meemaak dat de nieuwslezer bij de NPO al een tijdje bezig is en dan moet hij of zij bij RTV Drenthe nog beginnen. Een minuut te laat, twee minuten te laat – het maakt op het omroepkantoor in Assen blijkbaar niet uit.

Dan nu mijn vraag voor de rubriek: 'Is RTV Drenthe nog wel bij de tijd?'

Met de podcast Hooggeëerd publiek willen de cultuurredacties van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant kunst en cultuurliefhebbers iedere twee weken bijpraten over wat er op dit gebied gaande is in Drenthe, Friesland en Groningen. De eerste aflevering staat nu online.

Een podcast als Hooggeëerd publiek bestaat nog niet, wat best vreemd is, want er zijn veel podcasts en er gebeurt veel op het gebied van kunst en cultuur, ook in Noord-Nederland, zelfs in tijden van corona. ,,Als iemand het moet en kan doen, dan zijn dat de cultuurjournalisten van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant", aldus een cultuurredacteur waarvan naam en adres bij de redactie bekend zijn, maar uit bescheidenheid en verlegenheid nu even niet naar voren wil treden.  

,,Daar komt bij dat DvhN en LC met een podcast willen onderstrepen dat zij de cultuurgidsen van Noord-Nederland zijn, niet alleen op papier maar ook digitaal. Alles wat wij schrijven is reeds in de krant en via onze website te lezen, en via onze wekelijkse cultuurnieuwsbrief, met Hooggeëerd publiek voegen we daar nu audio aan toe. Wel zo handig want dan kun je er nog iets bij lezen ook."

De gekozen vorm is die van de praat-podcast, uiteraard deskundig, maar vooral losjes met de tong in de wang en soms de handen in het haar. Iedere twee weken nemen steeds twee cultuurjournalisten plaats achter de microfoon en bespreken zij wat er speelde en speelt, wat de achtergronden en vooruitzichten zijn en hoe wij onze weg daarin zoeken in vinden. Alle kunstdisciplines komen aan bod, niet tegelijk, maar uiteindelijk wel.

De aandacht gaat uit naar regionale zaken, maar zeker ook ontwikkelingen die buiten het Noorden spelen. ,,We laten voordrachten van anderen horen (columns, geluidopnamen, voorgelezen recensie et cetera) en sluiten steeds af met liedjes en songs van artiesten uit ons verspreidingsgebied. De eerste aflevering is dat is Bert Hadders die net een album heeft samengesteld met muziek van de theaterprojecten van Iemandsland.

Het basisteam van Hooggeëerd publiek bestaat uit Kirsten van Santen en Joep van Ruiten, de techniek wordt gedaan door Esther van der Meer. Ter afwisseling slepen we steeds een andere cultuurjournalist voor de microfoon. Patriecia Kolthof kondigt ons aan en af. En, als we het niet vergeten, om te testen om mensen wel goed hebben geluisterd, hebben we iedere keer een prijsvraag met verschrikkelijke prijzen.

Jullie bedoelen het ongetwijfeld goed. Zoals jullie altijd zeggen het goed te bedoelen. Maar wat is dat toch, dat jullie ons ongevraagd te hulp willen schieten? Met je mandje met oude broodjes. Met je slappe wortels. Hebben wij jullie iets gevraagd? Hebben wij jullie ooit iets gevraagd?

Dat wij hier staan, is op zich al vreemd. Er is een tijd geweest, heel vroeger, voor jullie komst, dat wij konden gaan en staan waar wij wilden, dat we in weer in wind ons kostje bij elkaar scharrelden. De ene keer ging dat beter dan de andere keer. Soms was er overvloed, soms was er gebrek. Soms waren we met velen, soms gingen er een paar van ons dood.

Zo was het leven. Het kwam niet in ons op om daar over te klagen. Hebben jullie ons ooit horen klagen?

Nu we toch jullie aandacht hebben: het komt ons voor dat jullie je vervelen, dat jullie niet weten wat jullie met je tijd aanmoeten. Dat jullie tijd over hebben. Geld teveel. Grond en gras te weinig. En om die reden overal hekken neerzetten. Waar wij dan zogenaamd achter moeten blijven. Probeer je eens in een ander ter verplaatsen. Jullie zitten net goed achter een hek.

En stel nu eens voor dat wij bij jullie op bezoek zouden komen. Ongevraagd. Je staat een beetje achter je hek en ineens komen wij eraan en we doen alsof jullie zielig en gebrekkig zijn. Nee, we weten zeker dat jullie zielig en gebrekkig zijn, want wij weten alles zeker. Jullie vervelen je en weten niet wat te doen, en wij bewijzen jullie een dienst met oude broodjes en slappe wortels. Wat zou jullie daar van vinden?

Luisteren jullie wel? Of zijn jullie alleen met jezelf bezig? Jullie luisteren? Jullie. Jullie. Jullie. Mooi. Dan doen we nog een keer het gedicht Paarden voor de ramen van Leendert Witvliet. Daar komt-ie:

Er kwamen paarden tot vlak bij de ramen
en het was ook al de achtste dag
en er was een trommelaar vanmorgen
en een man had zo gestaard
en de kat was niet thuis
en de hond blafte maar
en het was een jaar met dertien maanden
drieënvijftig weken, alles
werd te veel, die late avond
toen er zware lasten uit de bomen vielen
en paarden voor de ramen kwamen.

En nu wegwezen. Wij hebben iets beters te doen. Wij willen grazen.