Donderdag ging het in de Drentse editie van Dagblad van het Noorden over het verdwijnen van de gapers die ooit bij menig apotheker en drogist aan de gevel hingen. Drenthe telt nu nog een gaper: aan de Nieuwehuizen 8 in Assen, in een pand waar kaas wordt verkocht.
In de krant komt de stadshistoricus van Coevorden aan het woord, Geert Kleis. Geconfronteerd met de aanleiding voor de zoektocht, het verdwijnen van een gaper in Amsterdam uit angst voor een discussie over racisme, zegt Kleis: 'Het is een idiote discussie. Wij zijn onderhand bezig met het opruimen van onze eigen geschiedenis.'
Coevorden telde ooit drie gapers, alle drie aan de Friesestraat. Alle drie zijn verdwenen. In het stukje over de Coevorder gapers weet Henk Langemaat van de gelijknamige drogisterij daar iets meer van: 'Mijn oom Ubertus, toen eigenaar van de drogisterij, hoor ik nog opscheppen op een verjaardagsfeestje. Dat hij de gaper van de gevel had gehaald om die voor een mooi prijsje te verkopen.'
Opvallend. Waar nu sprake van een 'idiote discussie', werden de gapers vroeger blijkbaar door de middenstand uit het straatbeeld verwijderd in een streven naar meer geld. Wie maakten zich toen druk om het opruimen van 'onze geschiedenis'?
Kleis, die ik hoog heb zitten, grijpt de gelegenheid aan om geschiedenisles te geven. Hij zegt: 'Gapers dienden als aanduiding om producten in de drogisterij onder de aandacht te brengen. Kruiden kwamen vroeger vooral uit het Oosten, vandaar dat juist oosterse types met tulband dienden als uithangbord.’
Over het Oosten het volgende. In Coevorden staat bij de Haven een beeld van J.B. van Heutsz (1851 - 1924), die in de geest van zijn tijd Atjeh tot een Nederlands wingewest wist te maken en het later tot gouverneur-generaal van 'ons Indië' schopte, wat een knappe prestatie mag heten voor iemand die in kansloze positie geboren werd.
Van Heutsz, 'zoon van Coevorden' is niet onomstreden. Wie meer wil weten: lees Uit naam van de majesteit, de biografie van Vilan van der Loo, of om te beginnen dit stuk.
Donderdag nam ik een kijkje bij het beeld. Zou het in deze woelige tijd van de sokkel zijn getrokken? Er zijn mensen die Van Heutsz verantwoordelijk houden voor de dood van vele duizenden inlanders.
Van bekladding of beschadiging bleek geen enkele sprake. In tegendeel: iemand had een bosje bloemen bij de buste neergelegd. Er zat een kaartje bij het boeket met een veelzeggend woord: trots.