Bij de Albert Heijn in Borger komen ze kassamedewerkers tekort. Dat is al jaren het geval, ik verdenk de filiaalchef, die ik nog nooit heb gezien, ervan dat het beleid is. Met minder kassamedewerkers lukt het ook. Als de klanten niet willen wachten, is er ook nog zoiets als het zelf-scansysteem.

Ik ben niet zo'n zelfscanner. Hoe makkelijk het ze mij ook willen maken, ik ben gehecht aan personeel. Misschien is het omdat ik zelf niet over personeel kan beschikken. Waarschijnlijker is het omdat ik beter met mensen overweg kan dan met machines. Hoe slimmer en dus ondoorgrondelijker machines gemaakt zijn, hoe onsympathieker ik ze vind.

In de laatste aflevering van Years and years zit het gezin Lyons, of wat daar van over is, aan tafel in het huis van grootmoeder Muriel Deacon. Grootmoeder steekt een speech af, waarin ze aankondigt dat ze het huis wil verkopen om kleiner te gaan wonen. Wat er aan geld overblijft, mogen de kinderen onderling verdelen. "Dat is heel aardig van je", zegt een van de kinderen.

Waarop grootmoeder zegt: "Dat is het zeker. Maar dat doet niet af aan het feit dat het allemaal jullie schuld is. De banken, de overheid, de recessie, Amerika, Mrs. Rook. Alles wat er mis is gegaan, is jullie schuld.

Iedereen heeft schuld. Wij allemaal. Wij geven altijd anderen de schuld. We geven de economie de schuld, Europa, de oppositie, het weer. En de ingrijpende veranderingen in de geschiedenis, alsof wij we geen controle over hadden, alsof wij zo hulpeloos en nietig waren. Maar het blijft toch onze schuld. Weet je waarom?

Door dat T-shirt van één pond. Een T-shirt dat één pond kost, kan niemand van ons weerstaan. We zien een T-shirt van één pond en we denken: koopje. En we kopen het. Niet voor net, nee zeg, maar het is een prima T-shirt om in de winter ergens onder te dragen.

De winkelier krijgt maar 5 pence voor dat T-shirt. En een boertje ergens in een veld krijgt er 0.01 pence voor. En dat vinden wij prima. We betalen een pond en dragen bij aan de instandhouding van dat systeem.

Ik zag destijds al dat het misging in de supermarkt. Toen ze alle caissières vervingen door automatisch afrekenen. Toen het er twintig jaar geleden ineens was, schreef je geen klachtenbrief. Je ging niet ergens winkelen. Je zuchtte wat en je deed het ermee. En nu zijn al die vrouwen weg.

Dat hebben wij laten gebeuren. En volgens mij vinden we dat wel fijn, dat automatisch afrekenen. We kuieren wat rond, we pakken onze boodschappen en hoeven die vrouw niet in de ogen te kijken. Die vrouw die minder betaald kreeg dan wij. Ze is weg. Ontslagen.

Goed gedaan. Dus ja, het is onze schuld. Dit is de wereld die wij hebben gecreëerd. Gefeliciteerd. Proost."