Woest en Ledig

Drenthe eerst, aldus het alfabet

Mijn gevoeligheid voor hiërarchie, voor rang- en volgorde, heeft geleid tot extra aandacht voor de wijze waarop 'mijn provincie' in de media wordt behandeld, opgevoerd of afgeschilderd: als kroonjuweel, als woest en ledig, als malle Eppie, als het varkentje aan de laatste mem.

Dankzij die interesse weet ik dat Drenthe bij mijn eigen bedrijf, de NDC Mediagroep, het mediahuis van Noord-Nederland, in opsommingen vaak als laatste aan bod en in beeld komt.

Neem de vormgeving van de website van Dagblad van het Noorden, de krant voor zowel Drenthe als Groningen. Op de website wordt Groningen vóór Drenthe geplaatst. Terwijl de meest logische volgorde, die van het alfabet, heel anders is.

De gehanteerde volgorde heeft vermoedelijk met andere prioriteiten en interesses van de makers te maken. Het heeft vermoedelijk ook van doen met egocentrisme, een eigenschap die door Groningers als onbeleefd en ongepast wordt gezien als Westerlingen zich ervan bedienen, maar dat telt blijkbaar niet als ze zich er zelf schuldig aan maken.

Donderdag stond een stuk in de krant over de lengte en het gewicht van inwoners van Noord-Nederland. De auteur, Michel Brandsma, woonachtig in Hoogeveen, begon het aldus: 'Drenten, Friezen en Groningers zijn gemiddeld de langste mensen van Nederland.' Voor de internetversie had iemand, op de redactie in Groningen, die opsomming veranderd. Zie afbeelding hierboven.

In Friesland kunnen ze er ook wat van, zo blijkt uit het volgende voorbeeld, afkomstig uit de Leeuwarder Courant. Waarin onlangs melding werd gemaakt van een competitie voor films uit de drie Noordelijke provincies. De Friese schrijver van het stukje, Asing Walthaus, noemt in het stukje zijn eigen provincie het eerst en Groningen als tweede.  

Drenthe als bijvangst.

Het is geen ramp. Het is incorrect.

Helemaal ervan uitgaande dat de uitgeverij en de daarbij behorende journalisten voor hun inkomsten afhankelijk zijn van een juist gebruik van het alfabet.

 

Leest 'Van God spreken' van Van Schaik en Slob

Ik lees voor Dagblad van het Noorden en, deo volente, ook Leeuwarder Courant het boek Van God spreken van Job van Schaik en Wouter Slob. Eerstgenoemde is een naaste collega, wat geen probleem is, zo naast is hij. Tweede is predikant in Zuidlaren en net afgezwaaid als bijzonder hoogleraar protestantse kerk, theologie en cultuur aan de universiteit Groningen. Ik wist niet dat het bestond. Ik weet zoveel niet.

Een paar dagen geleden hadden we een ingezonden brief in de krant waarin een lezer reageerde op een interview met de jonge Theoloog des Vaderlands Mark de Jager. De briefschrijver noemt theologie pseudowetenschap. "Het zijn praktijken, aannames en principes die door middel van traditie tot stand zijn gekomen. (…) Pseudowetenschap is onbetrouwbaar en kan niet aan de vereiste toetsingscriteria voldoen. Theologie ligt daarom op het kerkhof van de reguliere wetenschap."

Ook die lezer wil ik van harte Van God spreken aanraden. Het boek probeert 'iets' duidelijk te maken van wat religie kan zijn en betekenen en laat tevens zien hoe theologie daar een rol bij kan spelen. Slob doet dat door antwoord te geven op vragen die door Van Schaik worden gesteld. Keihard bewezen wordt er niets, denk ik halverwege het boek. Toch wordt er wel degelijk veel  verklaard en soms ook duidelijk gemaakt. Voor mij althans.

Citaat van bladzijde 43 in een hoofdstuk over en van diepere lagen, ongelovige dominees, almacht als overmacht, de wijsheid van Job, waarheid en Dachau, Albert Einstein en Niels Bohr, meten is weten, (post)-seculariteit, het autonome subject en doping in de sport:

'God laat zich niet bewijzen of aantonen, en dat maakt de theologie in de ogen van het sciëntisme tot een discutabele wetenschap. Vrijwel alle theologische faciliteiten in Nederland hebben zich dan ook min of meer omgevormd tot godsdienstwetenschappen. Dan gaat het om het in kaart brengen van het verschijnsel religie. Daar wordt gesproken over spreken over God. Maar de doordenking van hoe er over – of van – God gesproken kan worden, blijft uit.'

In Van God spreken wordt veel en diep doorgedacht, het doet mij aan filosofie denken. Soms gaat het zo ver dat ik niet meer goed kan volgen en begrijpen wat ik gelezen heb en het dus hier ook niet meer reproduceren. Sorry daarvoor. Het vreemde is evenwel dat ik veel van wat aan de orde komt wel kan voelen. Ik geloof dat dit voor meer mensen met een interesse voor religie geldt. Het begint met voelen. Soms is voelen afdoende. Wie daar geen genoegen mee wil nemen, kan het met denken proberen.

(Geloven in God is een kwestie van overgave. Iets aannemen zonder zeker te weten. Ik ben wetenschappelijk nauwelijks onderlegd, maar volgens mij begint het met het aannemen dat het morgen vrijdag wordt. Bewijzen dat het morgen vrijdag wordt kunnen we niet. Wel kunnen er op proberen te vertrouwen, want het is al zo vaak in de geschiedenis vrijdag geworden. We hebben het zelf gezien, maar dat dit wonder de volgende keer weer geschiedt is steeds weer afwachten. Misschien knalt de boel straks uit elkaar. Pats.)

Op bladzijde 115 gaat het over de genade. Van Schaik vraagt zich af of genade verzoening is met het aardse leven. Slob antwoordt dit:

"Ja, de kern van de genade is een onverdiende bevestiging van je bestaan en je identiteit. Die is nadrukkelijk onverdiend in de zin dat je er geen recht op hebt. Dat is bij de genade essentieel en dat maakt het ook meteen heel lastig. Je kunt het niet verwerpen, kopen of verdienen. De essentie is dat je er geen recht op kunt doen gelden. Maar je kunt er wel een beroep op doen. En als je er een beroep op doet, betekent het dat je nodig hebt."

Fascinerend spul. Nu weer verder lezen. En hopen dat de krant volgende week nog bestaat.

De ontdekking van de witregel

Uit: de Volkskrant, 15/11/2019.

Waardeer het. Repareer het? Ik probeer het (2)

Beste mensen van Bose,

Bijna twee weken geleden vulde ik op jullie website een formulier in met vragen over mijn Bose AE2BK-hoofdtelefoon. Strekking: Het door mij aangeschafte apparaat is in verval. Indachtig de SIRE-campagne 'Waardeer het. Repareer het' zou ik mijn hoofdtelefoon graag tot in lengte van een aantal jaren blijven gebruiken. Om die reden vroeg ik jullie om advies.

Ik heb echter tot op heden geen antwoord ontvangen.

Wel ontving ik een verzoek van jullie klantenservice om mijn ervaring met jullie te delen. Daartoe heb ik desgevraagd een enquête ingevuld met onder meer vragen over 'mijn beoordeling van de medewerker met wie ik in contact kwam'. Ook was er de vraag hoe makkelijk Bose het mij maakte om mijn probleem op te lossen.

Dat is natuurlijk niet te doen als je niet met een medewerker in contact ben geweest en het probleem is blijven bestaan. Vandaar de vele negatieve en soms ook neutrale scores op het formulier. Ik kon het niet mooier maken.

Gelukkige bevatte de enquête ook een vraag waarin ik kon aangeven wat Bose kon doen om mijn probleem op te lossen. Op die vraag heb ik laten weten dat Bose een antwoord zou kunnen geven op de vraag waarmee ik deze correspondentie ben gestart en daaraan gekoppeld de suggesties om dit antwoord naar mij te mailen.

Ik wacht het vervolg in spanning af. Met vriendelijke groet,

Het Drentse landschap volgens Arjen Boerstra

Zaterdag bezocht ik in de voormalige Rijksluchtvaartschool de inspiratiedag van het K&C-project 'Toekomstdenken'. Ik ging vooral om Arjen Boerstra te horen spreken, een interessant multikunstenaar.

"Er is veel gebeurd", vertelde Boerstra toen ik hem vooraf de hand schudde en kort herinneringen ophaalde aan het grote Boerstra-overzicht bij de Verbeke Foundation vijf jaar geleden. Even later, tijdens de lezing, vertelde hij in een burn-out te zijn beland.

Ik was in Eelde namens de krant. Mijn verslag rolde vanmorgen van de drukpers en staat inmiddels ook achter de betaalmuur van dvhn.nl. Tijdens de lezing zette Boerstra niet alleen zijn kijk uiteen op het denken over de toekomst, maar gaf hij tevens een overzicht van zijn ontwikkeling als kunstenaar. 

Een van de projecten die ter sprake kwam, was een werk dat hij in 2010 als de landschapsschilder Arjan Broersma had gemaakt. Hij was destijds letterlijk langs de weg gaan zitten om de N34 terug te schilderen naar de 19e eeuw. Vervolgens had hij een romantisch schilderij op een reusachtige ezel langs de N34 gezet.

Sublieme lulligheid.

"Als een statement, uit boosheid naar de moderne tijd", blikte Boerstra in Eelde terug. "Het landschap wordt verknald door asfalt en industrieterreinen. Deze man – de landschapsschilder Broersma – heeft een enorm verlangen naar de 19e eeuw waarin denkbeeldig alles oké was. Het karrepad. De natuur had meer plek dan nu. Die boosheid zit in heel veel mensen, ook in mij. Die boosheid kon ik zo vertalen."

Boerstra vervolgde: "Drenthe probeert zich op de kaart te zetten en hier van alles naartoe te halen. De toeristische industrie wordt enorm opgepookt, dat oppoken drijft op het geweldige landschap. Maar door het op te poken, verknal je ook het landschap. Daar is een mooie discussie over te voeren die misschien ook gevoerd kon worden door de schilderkunst zo neer te zetten. Op een andere schaal."

Het project van Boerstra alias Boersma werd niet uitgevoerd. De keuze voor kunst langs de N34 viel op ideeën die, denk ik nu, nauwelijks iets vertellen over hoe wij omgaan met het Drentse landschap.

Dit alles schrijf ik nu er plannen zijn om de N34 tussen Coevorden en De Punt te verdubbelen; de werkzaamheden zijn reeds begonnen.

Dit schrijf ik ook nu vorige week zaterdag in Assen in het Drents Museum te tentoonstelling Barbizon van het Noorden is geopend waarin de schoonheid van het Drentse landschap wordt bezongen. Luid en duidelijk, veilig binnen de museummuren.

Bij de landschappen van Simon Moulijn

Het is een fijn overzicht geworden, de tentoonstelling Barbizon van het Noorden. Niet eerder werden zoveel landschapschilderijen die sinds 1800 in Drenthe zijn gemaakt bij elkaar in het Drents Museum getoond. Denk ik. Het museum bestaat al even. Sinds 1854. Dus ik kan iets gemist hebben.

Tot mijn plezier bemerkte ik donderdag tijdens de voorbezichtiging van de tentoonstelling dat samensteller Annemiek Rens niet zo goed raad heeft geweten met het werk van het buitenbeentje Simon Moulijn (1866 – 1948).

Moest ze dat nu onderbrengen bij het thema 'Zand en hei' of bij 'Boerenleven'? Uiteindelijk besloot ze voor de twee werken van de in Rotterdam geboren kunstenaar een hele wand vrij te maken. Waardoor het nog meer opvalt en buiten de orde wordt geplaatst.

In de persmap trof ik de volgende tekst over Moulijn aan:

"De kleine Simon Moulijn komt nauwelijks buiten. Het mag niet van zijn overbezorgde moeder. Moulijn zegt erover: 'Ik stond zwak, trok me angstig terug. Ik werd een dromer, door niemand begrepen.'

In 1882 gaat hij naar de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Daarna trekt hij veel de natuur in om nauwgezet vast te leggen wat hij als kind nooit zag. Vanaf 1892 stileert Moulijn zijn landschappen. Zijn nieuwe werk is dromerig, mysterieus en heeft iets plechtigs. Naast schilderijen maakt hij aquarellen, illustraties voor sprookjesboeken, etsen en vooral steendrukken."

Ik zag het werk van Moulijn voor het eerst in 2015, tijdens de tentoonstelling Schilderparadijs Drenthe, ook in het Drents Museum. En ontdekte dat hij in 1989 op drie plaatsen tegelijk was geëerd met tentoonstellingen in het Drents Museum, het Dordrechts Museum en het Goltziusmuseum, tegenwoordig het Limburgs Museum in Venlo.

Bij toeval trof ik vorige week in het boek De schilders langs de IJssel van Linda Barendse onder meer een rivierlandschap van Moulijn aan. Ook heel gestileerd, dromerig en plechtig. Bijna majestueus. 

Navorsingen op de website van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie leert dat Moulijn zeer onder de indruk was van Toorop en Van Gogh. Volgens het Geheugen van Drenthe werkte hij tussen 1887 en 1894 veel in Drenthe en tekende onder meer in Aalden, Balloo, Diphoorn, Sleen, Wezup en Zweeloo.

Voor meer over Barbizon van het Noorden zie de krant van heden. En bezoek de tentoonstelling in Assen tot en met 22 maart.

Een canon met kunst tot 1750 en na 1945

In de krant een stukje over 'de honderd belangrijkste Nederlandse en Vlaamse kunstwerken van voor 1750'. Een groep deskundigen werkt aan een canon van waardevolle oude Nederlandse en Vlaamse kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. Het publiek kan tot en met 8 december stemmen op een voorselectie, of zelf voorstellen doen. Zie hier.

Een dag later, tijdens een bijeenkomst rond Into Nature in Weiteveen, een gesprek over de beste kunst in de openbare ruimte sinds 1945. De BK-krant blijkt het initiatief te hebben genomen tot deze canon. Compleet met deskundige jury, een publieksverkiezing van het beste kunstwerk per provincie, een symposium en expositie. Iedereen kan inzenden. Zie daar.

Roet ontdekt vrijwel geen onjuuste bewerings

Daar is-ie dan, de nieuwe Roet. Met onder meer de langverwachte reactie van de redactie op een 'biezundere bijdraoge' van Gerard Stout in het vorige nummer.

Hoe zat het ook al weer? Lees daarover dit stukje. En weet dat de redactie van Roet veel misbaar maakte over 'nogal wat discutabele en ok antoonbaor onjuuste en niet of slecht underbouwde bewerings' in het stuk van Stout. Prompt beloofden ze in de volgende Roet 'derop weerom te kommen'

Spannend.

Het herfst-nummer bevat vier reacties op het stuk van Stout geschreven door vier individuele schrijvers: Anne Doornbos, Ton Peters, Martin Koster en Hans Jalvingh. Grof geschut, maar geen volwaardige redactie-reactie. Alleen Peters is redactielid. De anderen zijn huurlingen.

En hoeveel 'discutabele en ok antoonbaor onjuuste en niet of slecht underbouwde bewerings' hebben de vier na drie maanden zoeken in een vijf bladzijdes tellend stuk gevonden?

Twee bewerings.

De eerste vondst is de bewering van Stout dat Het Drentse Boek jaarlijks zes boeken uitgeeft, 'veelal van eigen medewerkers en bestuursleden'. Dat is onjuist, heeft voormalig voorzitter Anne Doornbos uitgerekend. De afgelopen tien jaar zijn 'slechts' 9 van 65 uitgaven geschreven door eigen volk. Drie titels van Roet-redactielid Lukas Koops, twee van Jan Germs, vier van toenmalig voorzitter Doornbos zelf.

Aantoonbaar onjuist, inderdaad. Als de veelschrijver Stout het woord veelal had weggelaten, was er niets aan de hand geweest.

De tweede gevonden bewering van Stout wordt aan de kaak gesteld door Ton Peters en heeft betrekking op twee zinnen aan het einde van het gewraakte stuk: 'In Diep geworteld, een onderzoek door hoogleraren John Keur & Dorothy Keur, komen trekken van zandrenten voren. Wie hun verhaal leest herkent wellicht inefficiënte trekken uit het streektaalwereldje waarin samenwerking geen hoge prioriteit lijkt te hebben.'

Dat gaat Peters te ver. Veel te ver. Hij schrijft: 'Blijkbaar mag je in Drenthe karaktertrekken nog steeds verbinden aan de plek waar je geboren bent. Pijnlijk.'

Nou!

Een bladzijde verderop staat als derde reactie op het stuk van Stout, een gedicht van Martin Koster, In stee van kaorten: 'De Zaanddrent stopt ze diep in het vene/ Veur de locht en de hygiëne/ De Veendrent stopt ze onder het zaand/ Veur heul ende glorie van oens laand.' Ook hier worden karaktertrekken verbonden aan de plekken waar men geboren is. Pijnlijk? Welnee, eerder prikkelend. En net zo weinig wetenschappelijk als de bewering van Stout.

Nu had ik graag ook iets willen schrijven over de reactie van Hans Jalvingh. Maar dat gaat niet, want de reactie van Hans Jalvingh, die Stout beticht van spelen met een gestrekt been, wat onbedoeld grappig is, is geen reactie maar een oprisping.

Al met al: de langverwachte reactie van de Roet-redactie valt tegen. Of toch eigenlijk ook weer niet. Het is maar wat je verwacht.

Nieuwe opgave voor het Winter-nummer is een archief-opdracht: zoek het artikel waarin Gerard Stout afscheid heeft genomen van de streektaalliteratuur. Ook Anne Doornbos mag meedoen.

Naar de Biënnale Gelderland 2019

We reisden naar Arnhem en Nijmegen om de Biënnale Gelderland 2019 bij te wonen. De kunstmanifestatie aldaar draagt dit keer de titel Seelenwanderung en bevraagt 'de actuele betekenis van de relatie tussen mens en natuur'.

(Eigenlijk moet ik schrijven: bevroeg. Het Arnhemse deel met kunst in de openbare ruimte is inmiddels afgelopen. Het Nijmeegse deel in museum Het Valkhof loopt nog even door, tot 5 januari.)

Op basis van de mij vooraf toegestuurde informatie had ik mij veel van de manifestatie voorgesteld. Groots en meeslepend zou het worden. Altijd weer wonderlijk wat een woord als biënnale teweeg weet te brengen. Ter plekke bleek het geheel relatief bescheiden en onnadrukkelijk van opzet, nogal decoratief ook.

Na een bezoek aan het startpunt in De Kerk aan het Walburgisplein gingen we de straat op waar langs de Jansbeek een aantal werken stond opgesteld. De beek is een recente reconstructie van een watertje dat vlakbij het theater ontspringt en met enige onderbrekingen langs de Eusebiuskerk en het filmtheater richting de Rijn stroomt. De omgeving oogde rommelig en onaf. Typisch Arnhem.

In Nijmegen is werk van dezelfde kunstenaars als in Arnhem te zien, maar dan, zoals gezegd, binnen. Voordeel daarvan is dat je als kijker iets beter over 'het onderliggende en samenbindende idee' kunt nadenken, wat in het geval van beeldende kunst, kijkmateriaal bij uitstek, natuurlijk nooit helemaal lukt.

De tentoonstelling in Het Valkhof valt in twee delen uiteen. Er is een grote zaal waarin 'de tuin' centraal staat met werken die 'de alledaagse natuur' als metafoor gebruiken. En er is een kleinere zaal waarin 'het bos of natuurlijk verval' als uitgangspunt wordt gebruikt.

Opvallend: bij de tuinzaal werd verwezen naar een songtekst van Swans, In my garden. Bij de boszaal naar een songtekst van The Cure, A forest. Twee bands uit de jaren tachtig met een nogal gothic-achtige benadering van kunst en leven. Het zal iets zeggen over de romantische opvattingen van de samenstellers van Seelenwanderung.

En dan nu nog een paar plaatjes.

 

Op komst: Het goede leven