Vlak voor de officiële opening van Headliners, de eindexamententoonstelling van Academie Minerva en het Frank Mohr Instituut, bracht ik een bezoek aan de voormalige Suikerfabriek in Groningen, dit keer de tentoonstellingsruimte. Waar ik mocht praten met vier kunstenaars, net afgestudeerd.

Het waren jonge mensen vol energie en plannen, nog geen afgeronde verhalen en verkooppraatjes, maar enthousiast en zoekend. Twee dagen later werden vier van de twee bekroond met de Klaas Dijkstra Academieprijs (Carolina Burandt) en de Academie Minerva Prijs voor Vormgeving (Sanne Boekel).

Uit de Juryrapporten:

“Carolina Burandt is geïnteresseerd in de absurditeit van alledaagse banaliteiten. Ze ziet zichzelf in haar rol als kunstenaar als een katalysator en mediator tussen verborgen en ongeziene momenten en de mensen die daar in het alledaagse leven overheen kijken. Burandt is geïnteresseerd in performance art, metamorfoses en het effect ervan op de toeschouwer, waarbij ze de ervaring toegankelijk wil maken voor iedereen. De jury had een ervaring waarbij ze zich zeer bewust werden van deze lege ruimte en ziet veel potentie in haar installatie en haar onderzoeksproject.”

“Sanne Boekel maakte een installatie waarin ze ingaat op de paradox in het moderne activisme en de interventies in de publieke ruimte. Ze begint met het maken van een punt, want wanneer iedereen schreeuwt, wie luistert er dan nog? De moralisten zijn in het werk van Boekel moraalridders geworden, actiefiguren in een winkel met kassa en een trekautomaat. De jury vindt haar werk echt, oorspronkelijk en krachtig. Ze toont met haar werk lef, neemt positie in en zoek de dialoog met haar kranten.”  

Hieronder het interview interview met de vormgever en illustrator Sanne Boekel (Groningen, 1995). De foto is van Geert Job Sevink. Het interview met Burandt en nog twee andere kunstenaars staat hier. Headliners is nog tot en met 28 november te bezoeken in de voormalige Suikerfabriek aan de Energieweg.

Een protest doen ontbranden

"In mijn winkel verkoop ik barricadebarbies, protestpoppen en actiefiguren. Het zijn allemaal moraalridders die stelling nemen in de stellingkast en een standpunt verkondigen. De moraalridders in mijn winkel zijn een metafoor voor de moderne activist die heel erg makkelijk schreeuwt. Het zijn er veel. Als je een moraalridder hebt, heb je een activist. Heb je er meer, dan heb je een protest.

Ik heb hier een kieswijzer liggen, zodat je kunt laten zien of je voor of tegen bent. Ik heb volgeschreven kassarol met de prijs van het activisme. Ik heb boeken die ik de afgelopen jaren heb gemaakt. Ik heb een Fik er in!-automaat met luciferdoosjes waarin ik boekjes heb gestopt. Daarin presenteer ik mijzelf als visual arsonist en geef ik mensen de gelegenheid een protest te doen ontbranden.

Ik wil klanten in de winkel uitnodigen na te denken en zich te bewegen door een ruimte waarin ik activisme bevraag. Dit project is begonnen met het maken van boeken. In één daarvan positioneer ik mezelf als iemand die zich afvraagt: Wat vind ik eigenlijk en hoe maak ik een punt? Vervolgens ben ik gaan kijken naar een kunsthistorische context.

Zo kwam ik op het spoor van Joseph Beuys, Albert Camus en Friedrich Nietzsche. Ik heb proberen te ontleden waarom zij vinden dat artistieke interventies nuttig zijn in een ruimte waar toch al heel veel meningen worden verkondigd, en wat hun ideeën zijn over hoe je kunt bouwen aan die ruimte. Ook heb ik de punkbeweging bestudeerd.

Ik sta ambivalent tegenover activisme. Dat is begonnen toen ik stage liep in Berlijn en merkte dat een overdaad aan schreeuwers niet per se efficiënt is. Als iedereen schreeuwt, wie luistert er dan nog? We nemen makkelijk stelling en zijn daarin niet altijd even vasthoudend. Via internet is het makkelijk om een mening te verkondigen en vervolgens weer verder te gaan. Veel output, maar geen dialoog.  Het is wat Eva Rovers zegt: 'Je punt maken is wat anders dan je doel bereiken.'

Ik denk dat mensen zich steeds bewuster zijn dat ze een rol kunnen spelen en sneller gebrand zijn op het innemen van een stelling. Misschien komt het door het internet, dat stelt ons in staat ons makkelijk in vraagstukken te mengen. We krijgen zoveel informatie binnen,  het is bijna eng om geen stelling te nemen, ook omdat mensen dan kunnen denken dat je van 'de andere partij' bent.

Tegelijkertijd zie je dat stelling nemen iets luchtigs wordt. Mensen noemen zich al geëngageerd als ze een punt hebben gemaakt, maar vervolgens gaan ze niet tot actie over. Je punt maken is niet hetzelfde als je doel bereiken. Ik ben zelf voor en tegen heel veel dingen. Soms kies ik er voor om er niets mee te doen. Ik neem wel stelling, maar geef er geen vervolg aan. Dat is niet omdat ik het niet belangrijk vind, het is meer omdat ik vind dat ik niet de juiste persoon ben om die stelling te verkondigen.

Kunst is een heel belangrijke manier om dat wat verder gaat dan woorden visueel te maken. Voor mij als vormgever en illustrator is kunst een manier om dingen leesbaar en inzichtelijk te maken. Over vormgevers wordt vaak gezegd dat ze alleen maar met vorm bezig zijn, en niet met inhoud, en dat het dus leeg is. Ik denk dat je als vormgever door de beeldtaal die je gebruikt juist heel sturend bezig kunt zijn.

Het is geen eenvoudige materie. Ik ben voortdurend bezig om mijn eigen positie te bevragen. Tegelijkertijd wil ik als vormgever laten zien hoe mensen zich tussen de hoeveelheid meningen en stellingen zouden kunnen bewegen. Ik wil mensen uitdagen na te denken over hun positie. Nadenken is best belangrijk. Als dit straks voorbij is heb ik er vast een paar denkrimpels bij, en misschien zelfs grijze haren.

Heel even heb ik getwijfeld of ik geschiedenis moest gaan studeren. Ik ben blij dat ik voor Minerva heb gekozen, omdat ik denk dat ik de ideale voedingsbodem heb gekregen om te onderzoeken wie ik ben als mens en ontwerper – die twee zijn gedurende mijn studie bij elkaar gekomen. De academie is kleinschalig, maar biedt veel mogelijkheden. Ik denk dat ik ze allemaal benut heb.

Wat er nu komt? Ik heb een zeefdrukstudio gekocht, die ga ik in Groningen opzetten. Het pand is gevonden. Vet spannend. Wat ik verder wil is verder met één van mijn boekjes, De Moraalridder, daar wil ik een blad van maken waar ook andere kunstenaars bijdragen aan kunnen leveren, en dan zo dat verschillende standpunten aan de orde kunnen komen. Ze hoeven niet per se tegengesteld te zijn, maar moeten wel anders zijn."