Woest en Ledig

Kunstkijken: Bart van der Leck in Otterlo

Ter gelegenheid van het Stijl-jaar 2017 is deze herfst in museum Kröller-Müller te Otterlo een tentoonstelling te zien over Bart van der Leck. De mecenas en de 'verversbaas' is opgehangen aan de samenwerking tussen de kunstenaar Van der Leck en verzamelaar Helene Kröller-Müller. Beeldmerk van de tentoonstelling is Van der Lecks schilderij De kat uit 1914, het jaar waarin Kröller-Müller hem in de arm nam als huis-ontwerper.

Cruciaal in de ontwikkeling van Van der Leck is zijn verhuizing in 1916 naar Laren, waar hij een atelier vlakbij de werkplaats van Piet Mondriaan betrok. Daarna werd zijn kunst anders, steeds abstracter, iets wat Helene Kröller-Müller aanvankelijk niet fijn vond, al bleef ze zijn werk wel aanschaffen. Dat van Mondriaan overigens ook.

Van der Leck was huiskunstenaar van de Kröller-Müllers. Hij verdiende een goede boterham aan wat hij maakte ter verfraaiing van het onroerend goed van de firma Müller & Co, het zakenimperium van Anton en Helene. Zo werd hij in 1915 gevraagd ‘iets’ te ontwerpen voor de door architect Berlage ontworpen boerderij die de oudste zoon van het echtpaar in Drenthe runde. De oorspronkelijke Drentse litho’s worden niet getoond in Otterlo, wel twee reproducties in de vorm van briefkaarten.

De tentoonstelling De mecenas en de ‘verversbaas’: Helene Kröller-Müller en Bart van der Leck is tot en met 2 april te zien.

Over 'Pluk de dag' van Loods 13

Gejaagd door de wind reisden we zaterdagavond af naar het kassencomplex van de gebroeders Waninge in Klazienaveen. Waar we bij de ingang een flyer in handen  gedrukt gekregen met informatie over de voorstelling Pluk de dag van Loods 13. Twee jaar geleden was dat gezelschap nog een jeugdtheaterschool in Emmen. Tegenwoordig heet het 'een ontwikkelplek voor theater in Noord-Nederland' en richt Loods 13 zich ook op volwassenen 'die hun talent willen ontwikkelen'.

Citaat uit de concept-cultuurnota van de gemeente Emmen: 'Loods 13 produceert zelf theaterproducties op bijzondere locaties en voor specifieke doelgroepen. Hiermee is Loods 13 de enige professionele culturele instelling die eigen producties maakt.'

Pluk de dag was in een week gemaakt, niet alleen door lokale jongeren, maar ook door mensen die verbonden zijn aan Teddy's Last Ride, Studio Tape en Urban House. Van die eerste twee clubjes uit Groningen hadden we nog nooit gehoord. Van Urban House hadden we horen zeggen, omdat het in de persoon van Mohamed Yusuf Boss was onderscheiden met de Gouden C, een prijs van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Mede dankzij al die netwerken zag Pluk de dag er goed uit. Aan de verwarmingsbuizen hing een installatie van pvc-buizen. Onder het schermdoek waaierden de jongeren van Loods 13 uit over een betonnen vloer waarop stroken aarde waren aangebracht. Als de door Irie Weergang Bove gekozen muziek even stil viel, hoorden we de regen op het glas van het kassencomplex kletteren.

De nadruk in de voorstelling bleek vooral op beweging te liggen en dus minder op tekst en dramatische ontwikkeling – noem het de lange arm van Club Guy & Roni. Op basis van in elkaar overvloeiende choreografieën mochten we zelf iets van een 'verhaal' maken. Wij dachten dat het ging over ambities, wensen en dromen. Over individualisme en groepsdruk. Over vrede hebben met de dingen zoals ze zich voordoen. En over jezelf zijn en jezelf worden.

Cut out shapes - Magazine

 

 

De Ploeg werkt door in Veendam

Voor Dagblad van het Noorden bezocht ik de tentoonstelling De Ploeg werkt door in het Veenkoloniaal Museum in Veendam. De expositie is de opening van een jaar waarin op verschillende plekken wordt herdacht dat op 5 juni 1918 de aanzet werd gegeven voor de oprichting van de Groninger Kunstkring De Ploeg, een van de fundamenten onder het beeldend kunstklimaat Groningen en tevens een van de fundamenten onder het Groninger zelfbewustzijn.

Maar daar ging het niet over in Veendam. De Ploeg werkt door laat vooral zien waar kunstkring De Ploeg nu voor staat, ook al is dat weinig anders dan waar De Ploeg honderd jaar geleden ook voor stond. In de tentoonstellingstekst in Veendam wordt het nog eens samengevat:

'Veelal wordt de Ploeg vereenzelvigd met kleurrijke Groninger landschappen. Toch was de kunstkring in de beginjaren al heel divers qua stijl en techniek. Al in de beginjaren had men binnen de Ploeg de vrijheid van expressie hoog in het vaandel. Men wilde immers het cultuurlandschap opschudden en zich bevrijden van dwingende conventies. Daarin is niets veranderd.'

Dat blijkt ook op de vier zalen die de tentoonstellingen in het Veenkoloniaal Museum telt: bijna honderd werken in verschillende formaten, niet alleen schilderijen, maar ook tekeningen en beelden plus vitrines met schildersmateriaal. Het gaat van geometrisch (Annelies Gommer) tot surrealistisch (Gijs van der Sleen), het gaat van impressionistisch (Aly van der Wal) tot quasi-realistisch (Thomas Dijkstra).

Meer in de krant van vandaag. Daarin is ook te lezen dat de huidige Ploegers het vreemd vinden dat zij niet betrokken zijn bij de grote Ploeg-tentoonstelling die volgend jaar in het Groninger Museum is te zien. En daarin is te lezen wat het Groninger Museum van die verbazing vindt.

De Ploeg werkt door is t/m 4/2 te zien in het Veenkoloniaal Museum in Veendam. Voor andere activiteiten en tentoonstelling tgv 100 jaar De Ploeg zie www.groningerkunstkringdeploeg.nl/

Bertus Beltman leest 'Het stratenplan van Emmen'

Zondag wordt in Emmen het Eerste Nederlands Kampioenschap Light Verse gehouden. Tien dichters doen mee, uit alle windstreken. In de aanloop sprak ik voor Dagblad van het Noorden met Bertus Beltman, een van de deelnemers. Dat interview stond dinsdag in de krant.

Beltman verzekerde zich van deelname na het insturen van drie sonnettettes waarin hij het stratenplan in Emmen behandeld. Op bijgevoegd filmpje leest hij ze voor. Zijn gedichten en die van de andere deelnemers hebben een plek gekregen in een speciale bundel, Lichtvoetig. Als Beltman zondag het kampioenschap wint, mag hij zijn geldprijs gebruiken voor een volgend optreden: tijdens de landelijke LichteGedichtenDag in De Nieuwe Komedie in Amsterdam.

Het Eerste Nederlands Kampioenschap Light Verse speelt zich af in café Groothuis in Emmen gehouden. Aanvang 14.00 uur. Entree 10 euro. Deelnemers: Bas Boekelo (Hekelingen), Rikkert Zuiderveld (Vledderveen), Inge Boulonois (Heerhugowaard), Desi Leijnen (Haaksbergen), Bertus Beltman (Emmen), Frits Criens (Haelen), Machiel Pomp (Posterholt), Niels Blomberg (Almere), Bas Jongenelen (Tilburg), Quirien van Haelen (Haelen) en Ko de Laat (Tilburg). De bundel Lichtvoetig is verschenen bij uitgeverij Ter Verpoozing.

Over 'Harry Bannink, toonzetter' van Ton Ouwehand

Uitgever Paul Abels stuurde het boek Harry Bannink, toonzetter van Ton Ouwehand naar de redactie. Ik pikte het exemplaar meteen in, geïnteresseerd zijnde in boeken uitgegeven door AfdH en liefhebber van het werk van de man die door sommigen de beste componist van Nederland wordt genoemd. Sinds De Grote Harry Bannink Podcast van Gijs Groenteman gebeurt dat overigens ook steeds luider.

Ik wist dat het Bannink-boek er aan zat te komen, want het begin dit jaar verschenen Niemand zo aardig als hij was door AfdH aangekondigd als het eerste deel uit een duo-uitgave. Ouwehand schijnt in deel 1 zijn strijd voor een Harry Banninkstraat in Enschede te hebben beschreven, ik heb het boek niet gelezen, in deel 2 wordt Bannink behandeld aan de hand van interviews met mensen die met hem hebben samengewerkt.

Het boek leent zich goed voor hink-stap-spring-lezen. Het hoofdstuk Harry kon narrig zijn waarin Aart Staartjes aan het woord komt, sloeg ik om te beginnen over. Ik begon in Harry was woedend waarvoor Ouwehand Eli Asser had geïnterviewd. Asser vertelt daarin hoe Bannink boos werd toen hij werd gevraagd muziek te maken bij de tekst Tien dagen bakken in zon, een nummer uit het laatste seizoen van de eerst versie van  't Schaep met de vijf pooten.

Bannink, die ooit had beweerd dat hij alles op muziek kon zetten, zei dat hij dat niet kon. Asser onthulde daarop dat zijn tekst was geïnspireerd op de melodie van Raindrops keep falling on my head. Er was dus al muziek gemaakt, waarmee het ongelijk van Bannink werd bewezen: 'Harry was woedend. 'En nou sodemieter je op,' zei hij. Hij vond het een enorme rotstreek. Ik heb gemaakt dat ik wegkwam, anders had hij mij de deur uitgeschopt.'

Daarna las ik Voor Harry zingen vanuit een telefooncel waarin Joost Prinsen aan het woord komt: 'Harry was een heel lieve man. Wat zo aardig van hem was, hij nam nooit het woord vals in de mond. Soms zei hij: 'Die noot zat er een beetje tegenaan.' Of: 'Die noot was hoger dan ik gedacht had dat je kon.' Het ergst was als hij tegen mij zei: 'Een hele mooi noot, die je daar zong. Ik heb hem zelf niet gecomponeerd, maar dat doet er nu niet zo veel toe.'

Vandaag trok ik voor 6 euro 50 in het filiaal van Mijn tafel in Emmen de elpee Aan lager wal van Joost Prinsen uit een bak met tweedehands platen. Twaalf liedjes met teksten van Willem Wilmink, Karel Eykman en Hans Dorrestijn, allemaal op muziek gezet door Bannink. Het meest bevallen Aan lager wal, Brussel-zuid en Textielstad. Vanavond lees ik verder in het boek van Ouwehand. Daarna besluit ik of ik het boek uitlees voor een bespreking in Dagblad van het Noorden.

Atze van Wieren leest 'Teleportatie'

 

Ik interviewde Atze van Wieren over zijn dichtbundel Eeuwig leven. Toen ik alleen nog maar de titel had gelezen, dacht ik met een ironicus van te doen te hebben. Tijdens het gesprek, in Groningen, werd al snel duidelijk dat Van Wieren de inspiratie voor zijn derde bundel bij de filosoof Spinoza heeft opgedaan.

"Vijftien jaar geleden zat ik op de knieën in De Slegte in Leeuwarden en trok ik de Ethica van Spinoza uit de kast. Het was een oud boekje. Ik sloeg het open. Eerste hoofdstuk: 'Over god'. Verder bladerend stuitte ik op de opmerking 'Als je nog in een persoonlijke god gelooft, kan ik je niet serieus nemen'. Boek gekocht. Boek gelezen. Wat beslist niet meeviel, want het zijn net wiskunde-formules. Maar ik heb doorgezet en toen werd ik gegrepen."

Op bijgaand filmpje leest Van Wieren het gedicht Teleportatie. Eeuwig leven is uitgegeven door uitgeverij: IJzer. Prijs: 14,50 euro (80 blz.)

Drie redenen om de eerste Perkaansessie te bezoeken

Onder de vlag van de Neie Drentse Schrieverskring wordt vanavond, vrijdag, in café de Perkaan de eerste Perkaansessie gehouden. Op het programma staan optredens van een dichter, een schrijver en een singer-songwriter.

1. Sacha Landkroon is dichter, spoken word artiest en winnaar van de eerste Drentse poetry slam. Vorig jaar debuteerde hij bij uitgeverij Passage met de dichtbundel Terra Incognita. Een signalement van die bundel staat hier.

2. Singer-songwriter Isa Zwart (foto) won het Drents Liedjesfestival met Mamme See en kan nog tot zaterdag via deze link voorgedragen worden voor de Cultuurprijs van Emmen die dit keer wordt uitgereikt aan talenten. Meer over Isa Zwart hier.

3. Johan Bordewijk is familie van F. Bordewijk en heeft inmiddels vier romans op naam. Een bespreking van zijn jongste boek, Vals, staat hier. In Wezup zal hij voorlezen uit eigen werk en dat van zijn oudoom.

De entree voor een Perkaansessie bedraagt 10 euro (in het café is geen pinmogelijkheid). Een plaats reserveren kan via Gezienus Omvlee, 0591 631420, omvleehaverkate@home.nl

De krant als podium voor gedachten en opinies

Dagblad van het Noorden, mijn krant, maakt meer ruimte voor opinies. Hadden we tot voor kort op werkdagen een opiniepagina met lezersbrieven, een hoofdredactioneel commentaar, een cartoon en een substantieel stuk met een mening, en op zaterdag twee van die pagina's, daar komen op nu donderdag en dinsdag een extra pagina bij. Zo is vandaag op bladzijde 14 en 15 een interview te lezen met historicus, filosoof en Europa-kenner Luuk van Middelaar.

Citaat van Rob de Kam, die de pagina's in goede banen mag leiden: "Dagblad van het Noorden wil niet alleen de belangrijkste nieuwsbrenger voor Drenthe en Groningen zijn, maar ook het hoofdpodium voor de uitwisseling van gedachten en opinies. Vanzelfsprekend staat bij de onderwerpkeuze het Noorden voorop, maar ook nationale en internationale ontwikkelingen die ons noordelingen raken kunnen er een plek vinden."

Ter illustratie voeg ik hieronder het commentaar uit de krant van woensdag toe, ook ter tempering van de vluchtigheid.

Een avond met Eric van Oosterhout

Eric van Oosterhout, sinds maart burgemeester van Emmen, liet zich dinsdagavond in de Grote Kerk van datzelfde Emmen interviewen door docent maatschappijleer Elze Doelman en predikant Menso Rappoldt. Dat leverde de constatering op dat Van Oosterhout opvallend vaak uitdrukkingen gebruikt als 'in deze' en 'lang verhaal kort'. Het leverde geen tranen op, zoals tijdens Zomergasten met Janine Abbring, maar wel aardige momenten.

Het eerste moment deed zich voor toen Van Oosterhout (Breda, 1961) vertelde over een project dat hij in de jaren tachtig als student onderwijskunde 'deed' in Delfzijl-west. "Ik ben opgegroeid in Den Haag, ook niet bepaald een goudkust, maar ik kom in Delfzijl en denk: 'Mijn god, als je hier groot moet worden…' Ik kom daar in huizen met grote televisies, prima bankstellen en aquaria. Ik kom daar en ik zag geen boek. Daar ging ik aan de slag met het spel-en-boekenplan. Als je nu vraagt 'Wat heeft je gevormd?' dan zijn het die huiskamers met die aquaria."

Hij vervolgde: "Die ouders in Delfzijl waren wel lief voor die kinderen. Maar als je ergens opgroeit en er zijn geen spellen en geen boeken, dan heb je op vierjarige leeftijd anderhalf jaar achterstand. En op twaalfjarige leeftijd vier jaar achterstand. Dan krijg je een hardloopwedstrijd met één been. Dat haal je nooit meer in. Nu kom ik in Angelslo, in Zwartemeer, in Nieuw-Dordrecht. Daar kom ik die kinderen weer tegen."

Het tweede moment kwam toen Van Oosterhout werd gevraagd naar zijn inspiratiebronnen: "Van der Laan is een obligaat voorbeeld, wat mijn collega in Rotterdam doet is vele malen knapper. In zo'n positie komen, in een van de lastigste steden van Nederland… Wat ik bij Ahmed Aboutaleb zie, is een bepaalde innerlijke rust. Je ziet iemand binnenkomen die, het klinkt wat zweverig, met zichzelf in balans is. Wat ik ook zie, is dat hij bewust laat zien dat je niet de sleutel hoeft te hebben en niet hoeft te weten: dáár moet het naar toe."

Na de pauze mocht 'de zaal' vragen stellen. Zoals over zijn ambitie: "Emmen is niet af. Als je vraagt wat we moeten doen om die 107.000 inwoners het zo prettig mogelijk te maken, dan heb je het over de zorg, het onderwijs en het werk. We hebben hier achtduizend bedrijven, maar tien procent van de bevolking is werkloos. De bevolking vergrijst en wordt kleiner in aantal. Dat heeft gevolgen. Daar moeten we aan werken. Wat ik als burgemeester doe, is die discussie aanzwengelen en voor verbinding zorgen."

In een moeite door begon hij over de gekozen burgemeester: "Een burgemeester is bezig met processen, met dingen in gang zetten, kanaliseren, zonder dat hij zich bemoeit met de inhoud. Dat is precies de reden dat ik mordicus tegen de gekozen burgemeester ben. Ik hoef niet zo nodig politiek te maken. Het gaat niet om mij. Ik hoef niet te zeggen: Kies mij, want over zes jaar staan we daar en daar. Het gaat om de boel bij elkaar houden. Ik moet zorgen voor een goede ambtelijke organisatie en samenspraak met de bevolking."

Tot slot ging het over Emmen als  plaats waar jonge mensen willen blijven wonen. "Wij kunnen wat uitgaansleven betreft nooit op tegen een stad als Groningen. Wij zullen het van andere dingen moeten hebben, bijvoorbeeld van voldoende opleidingsaanbod en het gegeven dat je hier relatief makkelijk een fijn huis kunt huren. Tegelijkertijd: het is zoals het is. Ik maak me daar niet zo heel erg druk over. Het is uiteindelijk meer van belang dat je werk kunt vinden en een lekkere leefomgeving. Weg is niet altijd weg. Uit onderzoek blijkt ook dat jongeren, zeker in de fase dat ze weer wat landen, het heel plezierig vinden om in een omgeving te komen waar ze zijn opgegroeid."