Woest en Ledig

Puur Noord, Toneelmeesters en Woordenstroom

Podium TV zendt sinds enige tijd vanuit Heerenveen op dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag het programma Puur Noord uit. Op woensdag is het altijd extra opletten geblazen, omdat dan de aandacht uitgaat naar kunst en cultuur in Noord-Nederland. Zoiets mag bijzonder heten op de regionale televisie in Drenthe, Friesland en Groningen.

In de aflevering van vandaag, woensdag schuiven fotograaf en journalist Gitte Brugman, directeur-conservator Han Steenbruggen en prentenboekenmaker Mies van Hout aan voor een gesprek met gastvrouw Annette Timmer. Het wordt alweer de vijfde aflevering van Puur Noord-cultuur. Eerdere afleveringen kunnen via deze link worden teruggekeken.

Aansluitend verschijnt Arno van der Heyden in beeld met zijn programma Toneelmeesters waarin (klein)kunstenaars en podia in Drenthe, Friesland en Groningen de aandacht krijgen die ze in zijn ogen verdienen. Nadat Van der Heyden eerder voor Toneelmeesters een bezoek bracht aan de Koornbeurs in Franeker en Theater Sneek komt hij vandaag vanuit De Molenberg in Delfzijl.

Derde reden om woensdag naar Podium TV te kijken is de uitzending van de Beeldlijn-documentaire Woordenstroom. Jasper Huizinga en Lotte Veltman varen in deze film langs de vaarroute Lemmer- Delfzijl en houden stil bij twaalf kunstwerken die zijn ontworpen door dichters en beeldende kunstenaars onder wie Tsead Bruinja, Tonnus Oosterhoff, Albertine Soepboer en Marga Kool.

Kaartje uit eigen doos voor uitgeverij Van Oorschot

Uitgeverij Van Oorschot stuurde een setje ansichtkaarten, vermoedelijk in de hoop dat ik er reclame voor wil maken. Op zich is dat zo gek niet bedacht. Vanuit mijn professie heb ik dagelijks toegang tot 170.000 abonnees in Drenthe, Friesland en Groningen. Als een fractie van die abonnees, zeg 100 mensen, besluit op basis van een stukje een kaartensetje aan te schaffen á 10 euro, dan is er toch weer mooi duizend euro naar het boekenvak gevloeid.

Maar hoe doe ik dat, reclame maken voor een setje kaarten? Ik zou, dat raakt steeds meer in zwang in het huidig internettijdperk, met knip en plak een tekstje elkaar kunnen flansen gebaseerd op een tekstje dat eerder door de uitgeverij op internet is gezet om boekhandelaren en andere belanghebbenden te interesseren voor de handelswaar van Van Oorschot. Dergelijk rondpompen van tekst levert het volgende op:

"Uitgeverij Van Oorschot is in zeventig jaar altijd trouw gebleven aan een klein groepje ontwerpers: Helmut Salden, Nicolaas Wijnberg, Gerrit Noordzij en diens zoon Christoph Noordzij volgden elkaar op. Het werken met een vaste vormgever heeft ervoor gezorgd dat de Van Oorschot-omslagen altijd een herkenbaar en vertrouwd uiterlijk hadden en hebben. Uit de meer dan 1000 omslagen hebben we een keuze van 20 mooie, grappige of spraakmakende omslagen gemaakt, en deze in een mapje samengevoegd."

Maar ik kan ook niets doen. Of beter: nagenoeg niets.

Ik zou een aantal van de kaarten kunnen adresseren aan familie, vrienden en bekenden. Bijvoorbeeld Het verrukkelijke leven van Max Eastman naar mijn 85-jarige tante Truus sturen, die half verlamd in Bodegraven woont, maar nog een heel goede kop heeft. Dan Een kamer voor jezelf van Virginia Woolf naar onze dochter die onlangs de ouderlijke woning heeft verlaten. En, om te beginnen, zal ik een kaartje sturen naar uitgeverij Van Oorschot zelf, als dank voor bewezen diensten.

Kunt u mij de weg wijzen naar het CBK?

Een van de meest geslaagde straatkunstwerken in Emmen is Kunt u mij de weg wijzen naar het Centrum Beeldende Kunst? Carel Lanters ontwierp in 1996 voor dit werk - volgens het CBK Emmen - 160 emaille bordjes met foto's van mensen die de weg wijzen naar datzelfde CBK. Oorspronkelijk vormden de bordjes een route naar de tentoonstellingsruimte in het Bruggebouw in Emmen.

Omdat tijden moeten veranderen opereert CBK al jaren niet meer vanuit het Bruggebouw. De route klopt niet langer. Ergo: sommige bordjes zijn op de vertrouwde mysterieuze wijze uit het straatbeeld verdwenen. Mede om die reden werd eerder dit jaar door het CBK –  dat dus aan de Ermerweg is gevestigd – besloten tot een herschikking.

Sinds deze zomer is Kunt u mij de weg wijzen naar het Centrum Beeldende Kunst? te bewonderen aan een muur van het gemeentehuis bij de ingang van het Marktplein. Volgens het CBK zijn ook de verdwenen foto's weer te zien, nu als fotoprints op aluminium. Maar bij telling – een oplettend burger telt voor twee – blijken aan de muur geen 160 bordjes te hangen, maar 144.

Nu stapte ik zondagavond uit de trein om door de Stationsstraat naar huis te wandelen. Daarbij passeerde ik een paar onwelriekende Dixi-keetjes die bij de bushalte naar Ter Apel zijn neergezet om bezoekers van het asielzoekerscentrum een gelegenheid te bieden zichzelf in Emmen te ontlasten alvorens ze op buslijn 73 stappen.

En wat zag ik daar net voorbij het laatste keetje? Een bordje met foto van een man in een on-Drentse pantalon die de kijker de weg wijst naar het CBK. Anders dan de stiefelende dame verderop weet de man het precies: dezelfde richting als van het kantoor van de VVV; wat tot de opheffing van deze club in Emmen stond voor Vereniging Veemdelingenverkeer.

Over 'Schildersparadijs Drenthe'

Zondag opende in het Drents Museum een tentoonstelling over The Glasgow Boys, een groep kunstenaars die eind negentiende eeuw de schilderkunst in Schotland wist te vernieuwen. Even verderop in het museum, enigszins verscholen op de afdeling Kunst rond 1900, wordt verteld wat in diezelfde periode met de schilderkunst in Drenthe gebeurde.

Vergeleken met wat de Schotten klaarspeelden was dat niet bijster veel. Waar de schilders van Glasgow zich afzetten tegen de toentertijd heersende opvattingen, ging in Drenthe alles zijn gangetje. Kunstenaars trokken de provincie in en legden vast wat zij daar zagen: een oud landschap, met hier en daar wat vee, een kerkje en een hunebed.

Schildersparadijs Drenthe heet de tentoonstelling die laat zien hoe tussen 1850 en 1930 het Drentse landschap werd verbeeld. Het is een ietwat merkwaardige titel. Als Drenthe destijds werkelijk als paradijselijk werd ervaren, dan is het bestaan van dat paradijs verdacht goed geheim gehouden. Zo veel kunstschilders reisden niet naar Drenthe.

Maar ze kwamen er wel. Geattendeerd door de tekenaars uit de achttiende eeuw kwamen kunstenaars naar Drenthe voor het ideaalbeeld van het ongerepte en idyllische. Egbert van Drielst (1745-1818) en Jan van Ravenswaay (1789-1869) keken nog door de roze bril van de romantiek naar Eext en Assen. Willem Roelofs (1822-1897), Taco Mesdag (1820- 1902) en Julius van de Sande Bakhuyzen (1835-1925), Max Lieberman (1847-1935) schilderden odes aan een verdwijnende werkelijkheid.

De achteraf meest beroemde Drenthe-ganger in de negentiende eeuw was Vincent van Gogh (1853- 1890). In de brieven aan zijn broer Theo deed hij bij vlagen zo enthousiast over zijn korte tijd in Hoogeveen en Nieuw-Amsterdam dat het lijkt alsof hij in 1883 eindelijk de geest kreeg. Zijn De turfschuit is begrijpelijk gekozen als blikvanger van de tentoonstelling.

Maar de verfrissingen komen van anderen. Arnold Gorter (1866-1933) schilderde in de geest van Jean-Baptiste Corot een modderige landweg, ook om aan te geven dat in het Drenthe soms zo genadeloos kon regenen dat het vermeende paradijs onbegaanbaar werd. Willem Wenckebach (1860-1937) vereeuwigde in 1882 een hunebed in de Emmerdennen mét zicht op de kerk van Emmen. De groene provincie die wij nu kennen en soms koesteren is op last van hogerhand aangeplant.

Drenthe is wat kunst betreft een provincie van eenlingen. Zoals Alphonse Stengelin (1852-1938) van wie een fraai landschap met opgaande maan is te zien. Zoals Johan Briedé (1885-1980) die het pointillisme op het hunebed van Eext losliet. En Simon Moulijn (1866-1948) die bij een boerderij in Diphoorn werd bevangen door vroeg modernisme. Ze kwamen, ze zagen, maakten vrienden en vertrokken weer.

Schildersparadijs Drenthe is een kleine expositie, misschien wel te klein – wat ook als compliment kan worden beschouwd. Het doet in ieder geval verlangen naar een groot overzicht met werken geïnspireerd door het landschap toen en nu. Als de Schotten het museum weer hebben verlaten en het 200-jarig bestaan van de provincie is uitgevierd, moet daar toch tijd en ruimte voor kunnen worden gevonden.

Schildersparadijs Drenthe is tot en met 15 mei te zien in het Drents Museum in Assen.

Breng ook eens een Ode aan Emmen

Stichting Gemeentedichter Emmen bereidt een Ode aan Emmen voor. Inwoners van Emmen (en andere liefhebbers) worden daarom uitgenodigd gedichten te schrijven over buurten, wijken, gehuchten en dorpen in de gemeente Emmen. De meest aansprekende gedichten worden gebruikt voor het project 'Gedichten in etalages' en de publicatie 'Emmen in verzen'.

Ter inspiratie worden workshops aangeboden, voor alle leeftijden. Zo kregen afgelopen vrijdag twintig schoolkinderen een poëzieles van dichter Renée Luth. Een deel van deze oogst is komende vrijdag te zien in de bibliotheek in Emmen tijdens de presentatie van de roman Zo zijn wij niet van Janneke Holwarda.

Daarnaast is de docerende dichter Rense Sinkgraven gevraagd zijn beproefde flitscursus 'Dichter in één dag' te geven: op 10 oktober van 13.00 tot 16.30 uur in de bibliotheek in Emmen. Kosten 10 euro, inclusief koffie en thee. Aanmelden kan via een mailtje naar contact@gemeentedichteremmen.nl.

Er is angst in iedere kamer met de deur op slot*

* Uit het Dagblad van het Noorden, met dank aan Gerard Stout en Leonard Nolens. 

Op komst: Irish Folk Festival 2015 Hoogeveen

Rawie, Glasgow Boys en Jasper Krabbé in de Vrijdag

Schrijf je de vingers blauw voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant besluiten de eindredacteuren van dienst uit te pakken met een verhaal van een ander. Vandaag prijkt Jasper Krabbé op zijn voordeligst op de cover van de Vrijdag en de Freed. Terwijl daar net zo The Glasgow Boys en Jean Pierre Rawie hadden kunnen staan.

Rawie, om maar eens iemand te noemen, stond ons een exclusief vraaggesprek toe over zijn bundel beschouwingen Mijn ouders hadden één kind en een dochter. Hij schonk daarbij een groot glas sap uit, nam zelf niets en vertelde honderduit. Het leidde onder meer tot de volgende twee alinea's die de krant niet haalden:

'Jean Pierre Rawie laat de poes binnen. Het beest blijkt kolossaal. Hoe dat komt, Rawie heeft geen idee. "We hebben 'm nu dertien jaar, hij krijgt alleen brokjes en snoepjes. Toch blijft hij groeien." In een moeite door wordt een vergelijking getrokken met de Koot en Bie-creatie wethouder Hekking.  "Vooral fotografen vindt hij machtig interessant. Zo heeft poes al in heel wat kranten en bladen gestaan."

Poes staat ook in zijn net verschenen prozabundel. In het stuk Onrein beschrijft Rawie hoe hij het dier heeft leren oversteken: 'eerst links, dan rechts, dan weer links kijken'. Zeer vermakelijk allemaal. "Maar met een doel," werpt Rawie tegen, ter voorkoming van de indruk dat hij babbelt. "Ik voerde poes op om, met behulp van Montesquieu, iets te kunnen zeggen over het onreine van katten in de Koran." '

Binnenkort pakt Volkskrant-magazine uit met Rawie. En dan zijn ze de maandag daarop niet bij mijn Groninger bureautje weg te slaan: "In Amsterdam lopen ze met onze columnist weg en wij gunnen hem slechts 750 woorden op de boekenpagina's. Alweer een gemiste kans!" Ik hoor het Eddy Schaank al over de redactie roepen. Maar dit geheel terzijde.

Dat die jongen van Krabbé zo veel ruimte krijgt, is niet zonder reden. Ja, hij is de zoon van. Ja, we kunnen hem kennen van televisie. En een beeldend kunstenaar bovendien. Zo mocht hij een tentoonstelling maken voor museum Belvedère bij Heerenveen en werd daarover ondervraagd door Illand Pietersma. Een beetje kenner van de krant en de beeldende kunst weet dan genoeg. Op naar de kiosk. En vergeet uw 1 euro 75 niet.

De eerste Schreeuwende Vrouw van Emmen

Een nieuw attractiepark, een nieuw plein, een nieuw centrum, een nieuw theater. Emmen maakt een bijzondere tijd door. Daar hoort een cultureel café bij: De Schreeuwende Vrouw op 18 september in de bibliotheek aan het Noorderplein.

Het eerste café staat in het teken van theater. Voor een goed gesprek zijn uitgenodigd theaterdirecteur Jan Geert Vierkant, theatercriticus Jacques d' Ancona, Muzeval-programmeur Mieke Kluivers, Arie Wink van het Noord Nederlands Toneel en theatermaker Eva Wortmann. Daarnaast zijn er optredens van zanger/componist/radiomaker Bert Kamping en acteur/columnist Gerwin Groote. De presentatie is in handen van Ellen Veenema.

De Schreeuwende Vrouw wil liefhebbers van kunst en cultuur in Emmen bij elkaar brengen. Het café moet een podium bieden voor makers en publiek, voor cultuurconsumenten en – producenten, voor bijzondere initiatieven, nieuwe ideeën, afwijkende opvattingen en een kritische blik.

Op die manier hopen de initiatiefnemers een bijdrage te leveren aan een levendig cultureel klimaat in Zuidoost-Drenthe waar amateurs en professionals de ruimte en aandacht krijgen die zij verdienen. De entree voor het cultureel café is gratis. Bezoekers mogen middels een vrije gift na afloop bepalen wat kunst en cultuur in Emmen hen waard is. Aanvang 19.30 uur.

De Schreeuwende Vrouw wordt mede mogelijk door Emmen als Culturele Gemeente van Drenthe 2015/2016, Dagblad van het Noorden, Bibliotheek Emmen en Filmhuis Emmen.

Vrees om van de wereld te vallen

Drenthe heeft zich deze zomer nadrukkelijker dan ooit verkocht als de fietsprovincie van Nederland. Dat gebeurde onder meer door aan alle deelnemers van de Fiets4Daagse een cd met twaalf fietsliedjes uit te delen. De oplage van dit speciale verzamelalbum was dusdanig hoog dat na afloop van de Fiets4Daagse nog een partij overbleef.

Dagblad van het Noorden was zo slim om een paar dozen op te kopen. De afdeling marketing bedacht er meteen een lezers-actie bij. Met als gevolg dat Gonnie, Kirsten, Marrit en Leonie de afgelopen dagen niets anders konden doen dan als vrolijk zingende sopraantjes cd's en brieven in enveloppen te stoppen. Op een gegeven moment waren ze daar zo druk mee dat ik ongezien een exemplaar achterover kon drukken.

Terwijl ik dit schrijf, zit het plaatje in de speler. Het fabelachtige Op fietse van Skik is afgelopen, Sandra van Nieuwland heeft het weelderig door Reinout Douma georkestreerde Training wheels gezongen, Bezik is bezig met Fiets'n, straks komt Iris Kroes met Bijna met jou. Daarna volgen nóg acht artiesten die allemaal over fietsen zingen – ieder op geheel eigen wijze.

Ondertussen dwalen de gedachten af naar mijn fietsherinneringen. Meer precies: naar mei 1986 toen ik als leerling-verslaggever door De Onzichtbare Hand naar Barger-Compascuum werd gestuurd om een scholier te interviewen die door zijn school was aangewezen als deelnemer aan een chemie-olympiade. Ik was koud een maand in Drenthe en moest dus opzoeken waar dat lag, Barger-Compascuum.

Op de kaart leek het niet ver weg, maar pedalerend op een iets te grote damesfiets kwam ik er achter dat afstanden in Zuidoost-Drenthe heel anders zijn dan in Holland. En er was nog iets: het was in Zuidoost-Drenthe veel stiller dan ik gewend was. Geen mens kwam ik tegen, laat staan een hond. Overal was lucht en leegte. Eerst verwonderde ik mij daar nog over, later werd ik er een beetje bang van. Ik durf dat nu wel te bekennen.

Ergens tussen Barger-Oosterveld en Klazienaveen-Noord werd ik gegrepen door een angst die ik daarna nooit meer zo hevig heb ervaren: de vrees om van de wereld te vallen. Zoals het hoort was die vrees volslagen misplaatst. Als je ergens níet van de wereld af kunt vallen dan is het wel tussen Barger-Oosterveld en Klazienaveen-Noord. Hooguit kun je er moedeloos worden en verlangen naar het einde. Drenthe doet wat met je.

De angst was voorbij toen ik, aangekomen in Barger-Compascuum, ontdekte dat mijn scholier niet aan de Verlengde Oosterdiep-oostzijde woonde, maar aan de Verlengde Oosterdiep-westzijde. Wat nogal een verschil maakt. Dat zijn huis weliswaar op papier in Barger-Compascuum mocht staan, maar zich in werkelijkheid in Zwartemeer bevond. En ik hem niets wist te vragen.