Uitgeverij Cossee stuurde De voddenkoningin van Saskia Goldschmidt, een schrijfster waar ik meer over dan van gelezen heb. Vooral haar roman De hormoonfabriek uit 2012 schijnt veel los te hebben gemaakt, met vertalingen tot in het Turks aan toe, een nominatie voor de Libris en een plan voor een verfilming. Dagblad van het Noorden deelde destijds drie sterren aan het boek uit.
Nieuwsgierig geworden – ook door de cover van Irwan Droog, de boeken van Cossee hebben vaak goede omslagen – besloot ik het te proberen met Goldschmidt. Afgelopen zondag nam ik plaats in een tuinstoel onder de appelboom alhier en sloeg ik de roman open. Het eerste wat ik zag, was een motto ontleend aan Sylvia Plath: 'I am inhabited by a cry. Nightly it flaps out. Looking with its hooks, for something to love'.
Wat zou ermee worden bedoeld?
De voddenkoningin bleek het verhaal van een vrouw, Koko, met een uitzonderlijk goed oog voor wat andere vrouwen aantrekkelijk vinden aan tweedehands kleding: 'Van mens in merk veranderen gaat geleidelijk. Ik scharrelde eerst op het plein en later in mijn winkel en op een dag was ik een spraakmakende brand, Koko's, koningin van de tweedehands glamour, bekend in Milaan, Parijs en al die andere plaatsen waar modekoningen regeren.'
Twee alinea's later was de droom alweer voorbij: 'Opeens is Koko's niet meer dan een leeggeroofd koninkrijk. Ze hebben ieder jurkje, ieder dierbaar lapje broderie anglaise, elk stukje wilde zijde van me afgenomen. Mijn winkelruit wordt ontsierd door een groot bord TE KOOP. Dat zal er niet lang hangen, de straat waar ik dertig jaar geleden begon is tegenwoordig de perfectie locatie, gewild bij de grote modeketens.'
Toen was ik nog maar op bladzijde tien, 367 bladzijden verwijderd van het dankwoord.
In De voddenkoningin beschrijft Goldschmidt de opkomst en ondergang van een Nederlandse zakenvrouw. Ze doet dat met veel flair en detail, uitgesmeerd over vijf decennia waarin – niet toevallig – ook het Nederlandse winkelbedrijf opkomt en ten ondergaat. Waarin schaalvergroting een rol speelt, smaak verandert en kwaliteit uit het oog wordt verloren. Waarin de wereld te groot wordt voor nijvere werkers uit Holland.
Gezeten in mijn tuinstoel moest ik een paar keer denken aan Vertrouwd voordelig van Peter Middendorp, ook een roman waarin het midden- en kleinbedrijf als decor fungeert. Net als in Vertrouwd voordelig maakt de hoofdpersoon in De voddenkoningin nauwelijks een ontwikkeling door. Hooguit is er, tamelijk plotseling, sprake van een inzicht. Bij Middendorp is dat de ontdekking van het schrijven, bij Goldschmidt is het de ontdekking van een fiasco.
Ik moest ook aan Vertrouwd voordelig denken omdat die roman compleet anders geschreven is. Waar Middendorp een vileine stijl hanteert, is die van Goldschmidt bijna monter. Waar Middendorp zijn hoofdpersoon neerzet als een loser is, is die van Goldschmidt een winner. Maar het gekke is dat bij Middendorp – in Emmen – uiteindelijk hoopt gloort (schrijven) terwijl Goldschmidt haar zakenvrouw – in Amsterdam – geen vooruitzicht biedt (faillissement). Dat is interessant, vind ik. Persoonlijk.