De trek van het platteland naar de stad is al eeuwen gaande, en sinds de industriële revolutie gaat het harder dan ooit. Tegelijkertijd wordt in de literatuur de stad als verdorven afgeschilderd. Vroeger misschien meer dan nu, maar het gebeurt nog steeds.
In de jeugdroman Ver voorbij de laatste stad van organisatieadviseur Martin Nieuwland uit Exloo krijgt de moeder van hoofdpersoon Puck tranen in de ogen als ze aan het geluid van een merel in het bos denkt. Het is 2041. Puck woont in een superstad. Het bos wordt niet meer bezocht, het platteland is verlaten. Op een paar zonderlingen na, zoals de oom van Puck.
Puck besluit hem te bezoeken en ontdekt dat de oom als uitvinder een dubieuze rol heeft gespeeld bij de volksverhuizing. Hij ontdekt ook dat een groep identiteitsloze mannen er veel aan gelegen is de ontvolking verder door te voeren. En dan wordt er nog jacht gemaakt op een dikke springmuis, een creatie van de oom – half dier, half machine. De muis zou bedacht kunnen zijn door Shane Acker, regisseur van futuristische animatie 9.
Ver voorbij de laatste stad is een opmerkelijk boek. Dat heeft met de apocalyptische, dystopische setting te maken, met het decor en de actualiteit. Voortdurend verwijst Nieuwland (1961) naar het Noorden als krimpgebied en wingewest. Soms doet hij dat met verzonnen plaatsnamen (Oud Zweppel, Drogeham, Leeuwarderveen). Soms noemt hij ze bij naam (Slochteren, Groningen, de Waddenzee).
Hij creëert zelfs een nieuw berglandschap, het Gronings Massief, ontstaan door een uitbarsting waarbij zeewater na een bodembreuk in leeggepompte gasvelden is gestroomd. En hij laat de identiteitlozen een gigantische gasontploffing in Leeuwarderveen veroorzaken, zodat ook die plaats onbewoonbaar wordt. "Waarom? Dat is toch logisch, jonge Puck. Om de mensen nog meer bij elkaar in één stad te krijgen."
Nieuwland bewandelt in zijn debuut niet de literaire route. Het gaat hem vooral om een meeslepend verhaal over toekomst, demografie en industrie voor lezers in de bovenbouw van de basisschool. Die zullen zich vermoedelijk niet storen aan anachronismen en andere onwaarschijnlijkheden. Die zullen waarschijnlijk ook niet vallen over het gebruik van clichés en overtrokken sentimenten. En gelijk hebben ze. Ver voorbij de laatste stad is een verrassend en spannend boek.
Boek Ver voorbij de laatste stad Auteur Martin Nieuwland Uitgeverij Noordboek Prijs 12,50 euro (120 blz.)