Woest en Ledig

Mark Lisser en Saskia Dingelstad in CBK Emmen

Het Drents Schildersgenootschap bestaat zestig jaar. De viering van het jubileum begon in het Drents Museum. Daar streek het genootschap neer in de CBK-galerie van warenhuis Vanderveen. En nu wordt, samen met vier gast-exposanten, de benedenverdieping van het Centrum Beeldende Kunst Emmen bezet.

Vandaag wordt in Dagblad van het Noorden ruimte geschonken aan de slottentoonstelling. Daarbij gaat veel aandacht uit naar de bijdrage van Albert Rademaker, ook omdat deze grafische vormgever met zijn werk aanhaakt bij de actualiteit: de ingrijpende verandering die het Drentse landschap te wachten staat door de komst van windmolens in de Drentse Veenkoloniën.

Door die aandacht zou de indruk kunnen bestaan, dat de overige bijdragen minder interessant zijn. Het tegendeel is waar. Ik was bijvoorbeeld verrast door het werk van Mark Lisser uit Assen. Lisser bracht de architectonische praal van het nieuwe station in Rotterdam naar Emmen (dat van Assen moet namelijk nog gebouwd worden) en nam ook een beeld uit een vliegtuig mee. Zijn Nachtvlucht laat onder een sterrenhemel een feeëriek verlicht landschap zien waarbij het een overvloeit in het ander.

Een tweede grote verrassing komt van Saskia Dingelstad uit Dalen, een nieuwe loot aan de veelkleurige DSG-boom. Haar grote-stads-taferelen hebben een prominente plek gekregen in het CBK. We zien mensen die zich in openbare gebouwen ophouden, alleen of in groepen, wachtend of bewegend. Dingelstad leverde impressionistische schilderijen (Rush hour, Waiting) met een abstraherende werking die vluchtigheid en snelheid suggereert.

De tentoonstelling Nieuw werk! 60 jaar Drents Schildersgenootschap is tot en met 11 januari te zien in het Centrum Beeldende Kunst Emmen. Ermerweg 88b Emmen. Open wo t/m zo 13.00 tot 17.00 uur.

Over 'Ver voorbij de laatste stad' van Martin Nieuwland

De trek van het platteland naar de stad is al eeuwen gaande, en sinds de industriële revolutie gaat het harder dan ooit. Tegelijkertijd wordt in de literatuur de stad als verdorven afgeschilderd. Vroeger misschien meer dan nu, maar het gebeurt nog steeds.

In de jeugdroman Ver voorbij de laatste stad van organisatieadviseur Martin Nieuwland uit Exloo krijgt de moeder van hoofdpersoon Puck tranen in de ogen als ze aan het geluid van een merel in het bos denkt. Het is 2041. Puck woont in een superstad. Het bos wordt niet meer bezocht, het platteland is verlaten. Op een paar zonderlingen na, zoals de oom van Puck.

Puck besluit hem te bezoeken en ontdekt dat de oom als uitvinder een dubieuze rol heeft gespeeld bij de volksverhuizing. Hij ontdekt ook dat een groep identiteitsloze mannen er veel aan gelegen is de ontvolking verder door te voeren. En dan wordt er nog jacht gemaakt op een dikke springmuis, een creatie van de oom – half dier, half machine. De muis zou bedacht kunnen zijn door Shane Acker, regisseur van futuristische animatie 9.

Ver voorbij de laatste stad is een opmerkelijk boek. Dat heeft met de apocalyptische, dystopische setting te maken, met het decor en de actualiteit. Voortdurend verwijst Nieuwland (1961) naar het Noorden als krimpgebied en wingewest. Soms doet hij dat met verzonnen plaatsnamen (Oud Zweppel, Drogeham, Leeuwarderveen). Soms noemt hij ze bij naam (Slochteren, Groningen, de Waddenzee).

Hij creëert zelfs een nieuw berglandschap, het Gronings Massief, ontstaan door een uitbarsting waarbij zeewater na een bodembreuk in leeggepompte gasvelden is gestroomd. En hij laat de identiteitlozen een gigantische gasontploffing in Leeuwarderveen veroorzaken, zodat ook die plaats onbewoonbaar wordt. "Waarom? Dat is toch logisch, jonge Puck. Om de mensen nog meer bij elkaar in één stad te krijgen."

Nieuwland bewandelt in zijn debuut niet de literaire route. Het gaat hem vooral om een meeslepend verhaal over toekomst, demografie en industrie voor lezers in de bovenbouw van de basisschool. Die zullen zich vermoedelijk niet storen aan anachronismen en andere onwaarschijnlijkheden. Die zullen waarschijnlijk ook niet vallen over het gebruik van clichés en overtrokken sentimenten. En gelijk hebben ze. Ver voorbij de laatste stad is een verrassend en spannend boek.

Boek Ver voorbij de laatste stad Auteur Martin Nieuwland Uitgeverij Noordboek Prijs 12,50 euro (120 blz.)

 

Boek over podagrist Harm Boom (1810 – 1885)

Bij uitgeverij Van Gorcum verschijnt 28 november een boek over de schrijver en journalist Harm Boom (1810 – 1885). Auteur is Cees van Dijk, die in 1995 bij uitgeverij Drenthe het boek Alexander Lodewijk Lesturgeon. Drenthe's eerste literator publiceerde.

Boom schreef samen met predikant Lesturgeon en uitgever Dubbeld Hemsing van der Scheer onder het pseudoniem de Drie Podagristen het boek Drenthe in vlugtige omtrekken geschetst uit 1842.

Boom wordt door Van Dijk gepresenteerd als 'een journalist van formaat, Drenthes grootste uit de negentiende eeuw'. Hij was onder meer vierentwintig jaar redacteur van de Provinciale Drentsche en Asser Courant (PDAC) en oefende naar eigen zeggen 'grote invloed uit op de denkwijze van de Drentse bevolking’.

Volgens uitgeverij Van Gorcum weet Cees van Dijk (1925) 'op onnavolgbare wijze' het leven en werk van Harm Boom te beschrijven. "Behalve gegevens óver Boom bevat dit boek ook teksten ván Boom. In de eerste plaats in de vorm van de vele citaten, waarmee zijn levensverhaal is gelardeerd."

Beloofd wordt onder meer de novelle Willem Udink en Roelofje Wielink (1865) en het podagristenstuk Uit een nog onuitgegeven wandeling door Drenthe (1868) en voorbeelden van zijn feuilletons. Het eerste exemplaar is voor historicus Michiel Gerding.

2500 Dagen Rust met Ruben Steeman

Wie iets wil bereiken heeft geluk, talent en inspiratie nodig. En discipline. Ruben Steeman begon in 2002 aan een project dat misschien wel het dikste boek van deze eeuw heeft opgeleverd. 2500 tekeningen staan er in, allemaal geïnspireerd op het leven van alle dag.

In het Nederlands Stripmuseum in Groningen is een expositie met werk van Steeman te zien. Getoond wordt een keuze uit de tekeningen die hij sinds 2002 maakte, de schriftjes waarin hij ze heeft vastgelegd en een negentien meter lang doek waarop al die illustraties bij elkaar te zien zijn. Plus het kloeke boek 2500 dagen rust.

"In ben in 2002 begonnen met drie tekeningen", vertelt Steeman over zijn tentoonstelling. "Mijn broer zei: ‘Je moet ze op internet zetten’. Toen ben ik een blog gestart, www.elkedagrust.nl, met iedere dag een tekening. Ik was een van de eersten in Nederland, naast de mensen die dagelijks een foto van hun kat publiceerden, of over muziek schreven."

Het idee ontleende Steeman aan het cursus stoppen met roken. "Gedachte is dat je eerst een week niet rookt, om daarna te besluiten nóg een week niet te roken. Als je dat achter elkaar blijft doen, is weer beginnen met roken geen zwakte, maar een besluit. Gaandeweg wordt niet-roken dan een gewoonte."

Met tekenen werkte het net zo. "In begin was er wel eens een dag waarop ik niet tekende. Dat werd dan al gauw een week of een maand zonder te tekenen. Vanaf 2009 maakte ik echt iedere dag een tekening, ook als ik eigenlijk geen tijd had of ziek was. Kinderen naar bed en tekenen. Na 1000 tekeningen wist ik dat er een boek moest komen."

De eerste illustraties maakte Steeman in de stijl van Anke Feuchtenberg. "Als ik ze nu terugzie, vind ik ze slordig, ze zijn vanuit veel verschillende oogpunten gemaakt. Maar gaandeweg is een eigen stijl ontstaan, een Elke Dag Rust-stijl met verhaaltjes over wat ik meemaak en bedenk, als een soort dagboek."

We houden stil bij een tekening van een man in een verlaten wachtrij: "Ik was op Schiphol, waar het blijkbaar erg druk was geweest en met linten een doolhof was gebouwd." Hij vertelt bij een tekening met twee kinderen in een reusachtige pan: "We waren in Westeremden waar voor de kinderen een provisorisch zwembad in de tuin was gezet. Ze waren die dag erg lastig. Ik kon wel soep van ze koken."

Steeman is grafisch vormgever van beroep. "Met heel veel lol. Dit doe ik er naast", zegt hij. "Het is een gigantisch project geworden, maar het is ontstaan in de tijd dat je, zeg, anders naar Boer Zoekt Vrouw zit te kijken. Wat ik er van geleerd heb, is dat er altijd tijd is om iets groots te maken. Het is een kwestie van keuzes maken."

Tentoonstelling

‘2500 Dagen Rust’ is te zien in het Nederlands Stripmuseum, Westerhaven 71 in Groningen. Open di t/m vr 12.30 tot 17.00 uur, za en zo 10.00 tot 17.00 uur.

'Van Goede Grond' door Bert Kamping

Gedicht geschreven op verzoek van de provincie Drenthe ter gelegenheid van de benoeming van Emmen tot Culturele  Drentse Gemeente 2015/2016. En persoonlijk door Bert Kamping zelf overhandigd en ondertekend bij Collectie Brands in Nieuw-Dordrecht.

Isaak Kropveld, Barbara Spier en Julius Kropveld

Van de Joodse gemeenschap in Emmen was na 1945 weinig meer over: 138 van de ongeveer 220 Joodse bewoners werden in de oorlog vermoord. Zoals in veel plaatsen wordt hun verdwijning herdacht door het leggen van zogenaamde Stolperstenen  bij, vooralsnog, 11 woningen. Wandelend langs de Hondsrugweg struikelde ik over drie stenen ter herinnering aan Isaak Kropveld, Barbara Spier en Julius Kropveld. Tijdens de oorlog woonden zij in Emmen aan de Westerstraat 16. De plaats waar ooit hun huis stond, is nu een parkeerplaats.

Op komst: Gemeentedichters Emmen over Zweeloo

De iets minder bekende kant van Kazimir Malevich

Met de expositie Hier kom ik weg wilde het Drents Museum iets van Drenthe laten zien. Met een tentoonstelling rond Kazimir Malevich én een aantal Fabergé-eieren wordt nu de blik op de wereld gericht. Twee jaar na de tentoonstelling De Sovjet Mythe is vanaf zondag weer Russische kunst in Assen te zien.

Donderdag mocht Dagblad van het Noorden alvast voorbezichtigen en werd ik rondgeleid door directeur Evgenia Petrova van Staats Russisch Museum uit Sint Petersburg. Ze vertelde onder meer over de verschillen tussen de Drentse tentoonstelling en de exposities die recent in Amsterdam, Londen en Bonn te zien zijn geweest.

Het Drents Museum laat zestig werken zien die een beeld geven van de ontwikkeling die Malevich heeft doorgemaakt. Zo is onder meer het beroemde Zwart Vierkant te zien, in een versie uit 1923. Het hangt in Assen naast Zwart Kruis en Zwarte Cirkel. Maar het gaat dit keer vooral om het latere werk zoals Vrouwenfiguur uit 1928, Ingewikkeld voorgevoel uit 1932 en Rode cavalerie uit 1932 (foto).

De tentoonstelling Kazimir Malevich. De jaren van de figuratie is vanaf zondag tot en met 15 maart te zien. De opening wordt zaterdag verricht door Victoria Koblenko, die net als Malevich oorspronkelijk uit Oekraine komt. Zie vooral ook Dagblad van het Noorden. 

Leest Johnny van Doorn en vooral Jan Arends

Keuzes, keuzes. Het leven is niet altijd makkelijk. Maar laat u niet bedotten, het heeft wel degelijk leuke kanten.

Zo wist ik vorige week de hand te leggen op Hou contact en Droom vrijuit van Johnny van Doorn. En kwam daar deze week een vergelijkbare stapel bij: Lunchpauzegedichten, Ik had een strohoed en een wandelstok en Keefman van Jan Arends, plus een bloemlezing uit diens gedichten, Roofgoed, en de herziene biografie Angst voor de winter.

Twee dichter-schrijvers uit de jaren zestig, zeventig. De ene met goed haar, de ander met slecht. Allebei dood en daarna voorzien van een cultstatus. Bestaan die eigenlijk nog in Nederland, dichter-schrijvers met een cultstatus? Beide stapels heb ik inmiddels oriënterend tot mij genomen, dit om te bepalen waarover ik zal schrijven voor Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant.

En de keuze is gevallen op … Jan Arends.

Want de literaire nalatenschap van Johnny van Doorn (1944 – 1991) viel mij enigszins tegen. Zijn werk heeft naar mijn oordeel het verglijden der tijden minder goed doorstaan dan wat De Groene Amsterdammer middels een blurb op de achterzijde van het verzamelde proza wil doen geloven: "Johnny van Doorn was veel meer dan een jaren zestig-fenomeen. Hij is een groot naoorlogse schrijver."

Zijn poëzie is leest nu vooral als een curiositeit. Het zijn nog steeds uitbarstingen, dat wel, maar de knal van weleer klinkt niet meer. En zijn verhalen, dat zijn toch eigenlijk meer verslagjes van alledaagse belevenissen, ego-documenten die interessant waren vanwege het destijds overrompelende dichterschap.

Al mag gezegd dat Van Doorn de balans tussen straattaal en voorkamerpraat knap heeft afgesteld. Zijn combi van het archaïsche en hedendaagse, die zou je kunnen opvatten als het, zeker voor die tijd, ideale midden tussen de hoge en lage cultuur.

De gedichten van Jan Arends (1925 – 1974) daarentegen zijn ronduit simpel. Kale taal, let op, die uitdrukking zal ook de komende weken weer veelvuldig bij de omschrijving van zijn poëzie worden gebruikt. Terwijl messcherp net zo goed op zijn plaats is. Want ze snijden er in, die gedichten. Het gaat soms door merg en been, vooral als je er gevoelig voor bent:

Het/ luchtalarm/ gaat// Ik/ kijk/ naar de lucht.// Ik/ weet/ wat ik moet doen.// Ik/ moet/ vluchten.// Maar waarheen/ moet ik/ vluchten?'

Arends sprong uiteindelijk uit het raam, hij was toen 48 jaar. Dat staat allemaal beschreven in de aangevulde biografie die Nico Keuning schreef. Van Doorn ging op 46-jarige leeftijd dood aan pancreaskanker. Hij dacht dat hij een griepje had.

Op komst: 'Hohe Messe' door Toonkunstkoor Emmen