Begin jaren tachtig verhuisde Roelof Wijtsma op negenjarige leeftijd met zijn familie vanuit Chili naar Drachten, waar zijn vader plantmanager voor Philips kon worden. Hij beleefde een prachtige tijd in Friesland, vertelt de striptekenaar in zijn atelier in Groningen. Bijna twintig jaar later wilde hij Chili weer terugzien. ,,Het land van mijn jeugd was voor mij een soort Atlantis geworden. Maar mijn terugkeer bleek één groot misgrijpen.”
De teleurstelling leverde een idee op voor een nieuw boek, de opvolger van Getekend uit 2004. ,,Ik was verward”, gaat Wijtsma (Bombay, 1967) verder. ,,Ik begreep niet hoe het kon dat Chili zo tegenviel, terwijl ik een thuiskomst had verwacht. Over die verwarring wilde ik een verhaal maken. Maar het lukte me niet, ik wist niet hoe ik mijn gevoel moest uitleggen.”
Dat veranderde na een bezoek aan de tentoonstelling Fatale vrouwen in het Groninger Museum. ,,Daar zag ik Noodlot van Jan Toorop. Ik werd die wereld in gezogen. Ik wilde iets met die vorm en die tijdloze stijl, het symbolisme, de Jugendstil. Ik besloot het in een allegorie te gieten, met verwijzingen naar Genesis, omdat Chili voor mij het paradijs is geweest dat ik ben kwijtgeraakt.”
In Doolhof van Eeden ontmoet een man in een droom een vrouw die hem meevoert op een kronkelig pad langs een wachter, waarna de droom overgaat in een queeste annex zondvloed annex helletocht annex nachtmerrie, eindigend in een bed tussen een vader en een moeder. Op de slotpagina is het drietal vereeuwigd in een grafmonument.
Doolhof van Eeden is allerminst lichtvoetig. Wijtsma heeft zijn tekeningen dramatisch en monumentaal opgezet, zowel in compositie als kleur. Voortdurend verwijst hij naar het Oude Testament en de Griekse mythologie en naar de wijze waarop kunstenaars rond 1900 deze klassieken in beelden hebben omgezet. Hij citeert niet alleen Toorop, maar ook de affiches van Roland Holst en de prenten van Gustave Doré.
Los van een visueel avontuur is Doolhof van Eeden een boek waar de lezer makkelijk in kan verdwalen. Wijtsma is niet erg scheutig met tekst. ,,Het was soms lastig om mij in de lezer te verplaatsen, tot op het laatst heb ik met mijn uitgever overlegd om het verhaal zo te krijgen dat het goed te volgen bleef. Tegelijkertijd wilde ik dat er ruimte overbleef voor vrije interpretatie, want dat maakt iets tijdloos.”
Tien jaar heeft Wijtsma aan zijn boek gewerkt. ,,Overdag werkte ik voor mijn geld, 's avonds dook ik in mijn doolhof. Ook om die reden heeft het zo lang geduurd. Het zou mooi zijn als je voor dit soort projecten over een beurs kunt beschikken, maar er moet ook brood op de plank en ik zou mijn vaste opdrachtgevers niet willen missen.”
Doolhof van Eeden is een boek met pretenties. ,,Ik wil hier heel veel mee. In het diepst van mijn gedachten ben ik een god. Pretenties liggen moeilijk in Nederland. Het liefst houden we het klein. Nederlanders zitten ook nooit in een rockband, maar in een bandje. En als iemand het moeilijk heeft zeggen we: ‘Sterkte ermee. Kop d'r veur. Ga niet bij de pakken neerzitten'. Ik zou zeggen: ga wel bij de pakken neerzitten. Doorvoel het.”
In één moeite door schakelt hij naar de rol van stripambassadeur. ,,Als ik mensen vertel dat ik strips maak, moeten ze vaak lachen. Maar als ze in mijn boek beginnen te lezen, wordt hun blik ernstig en voelen ze zich ongemakkelijk. Dat zou ik willen doorbreken. Strips zijn niet alleen leuk en grappig. Strips bieden meer dan kaders en tekstballonnen. Met dit boek wil ik laten zien dat strips er ook zijn voor kunstliefhebbers en de koffietafel.”
Boek: Doolhof van Eeden. Auteur: Roelof Wijtsma. Uitgever: Sherpa. Prijs: 24,95 euro.