Woest en Ledig

'Terugkeer naar Gaia' in première

In Eext is gisteravond Terugkeer naar Gaia in première gegaan, een multidisciplinaire voorstelling van kunstenares Geke Hoogstins over de kracht van de aarde en hoe de mensheid daarmee omspringt. Het spektakel met zang, film, toneel en heel veel dans is het vervolg op Walkyre, in 2011 een van de hoogtepunten toen Aa en Hunze zich culturele gemeente van Drenthe mocht noemen. De komende dagen wordt het stuk minimaal nog drie keer opgevoerd, steeds voor duizend mensen. Zaterdag een recensie in Dagblad van het Noorden.

Sensorconcert kondigt 11e Axis Festival aan

Het Axis Festival in Assen wordt dit jaar voorafgegaan door een sensorconcert. De muziek wordt daarbij gemaakt door leden van de Johan Friso Kapel, dj Kay Wilder en electronische meetapperatuur.

Voor het concert wordt middels vier verschillende sensoren de hartslag van musici gemeten en een instrument opgewarmd. De effecten worden op een groot scherm geprojecteerd. Uitgevoerd worden werken van Thomas Doss, Alfred Reed en Modest Moussorgsky

Volgens artistiek leider Jos Visscher is het sensorconcert, op 13 en 14 september in De Nieuwe Kolk, bedoeld als experiment. Daarbij wordt ingehaakt op de ambitie van Assen uit te groeien tot sensorcity van Nederland. In 2015 volgt tijdens de twaalfde editie van Axis een uitgebreider concert, dan moet ook een speciale compositie voor orkest en sensoren gereed zijn.

De elfde editie van Axis grijpt 19, 20 en 21 september plaats in en rond het centrum van Assen. Het programma telt dertien gezelschappen, goed voor ruim veertig voorstellingen. Dan ben ik nu van Studio Tape wordt speciaal voor Axis gemaakt. Voor Contact van Roswitha Bergmann en Staat van geluk van Hanna van Mourik Broekman werkte het festival samen met het Grand Theatre in Groningen.

Andere vastgelegde namen zijn de dansgezelschappen Vloeistof (foto Jan Boeve), Poolse Vis en Woest, die alledrie onder meer in de Toyota Garage spelen, tevens onderkomen van het Drentse jeugdtheatergezelschap Garage TDI. Axis, dat ‘de stad als podium' als ondertitel voert, gebruikt de Gouverneurstuin als uitvalsbasis. Op deze plek is de festivalhoreca gevestigd, wordt live muziek gespeeld en vindt tijdens festivaldagen de kaartverkoop plaats.

Roelof Wijtsma over 'Doolhof van Eeden'

Begin jaren tachtig verhuisde Roelof Wijtsma op negenjarige leeftijd met zijn familie vanuit Chili naar Drachten, waar zijn vader plantmanager voor Philips kon worden. Hij beleefde een prachtige tijd in Friesland, vertelt de striptekenaar in zijn atelier in Groningen. Bijna twintig jaar later wilde hij Chili weer terugzien. ,,Het land van mijn jeugd was voor mij een soort Atlantis geworden. Maar mijn terugkeer bleek één groot misgrijpen.”

De teleurstelling leverde een idee op voor een nieuw boek, de opvolger van Getekend uit 2004. ,,Ik was verward”, gaat Wijtsma (Bombay, 1967) verder. ,,Ik begreep niet hoe het kon dat Chili zo tegenviel, terwijl ik een thuiskomst had verwacht. Over die verwarring wilde ik een verhaal maken. Maar het lukte me niet, ik wist niet hoe ik mijn gevoel moest uitleggen.”

Dat veranderde na een bezoek aan de tentoonstelling Fatale vrouwen in het Groninger Museum. ,,Daar zag ik Noodlot van Jan Toorop. Ik werd die wereld in gezogen. Ik wilde iets met die vorm en die tijdloze stijl, het symbolisme, de Jugendstil. Ik besloot het in een allegorie te gieten, met verwijzingen naar Genesis, omdat Chili voor mij het paradijs is geweest dat ik ben kwijtgeraakt.”

In Doolhof van Eeden ontmoet een man in een droom een vrouw die hem meevoert op een kronkelig pad langs een wachter, waarna de droom overgaat in een queeste annex zondvloed annex helletocht annex nachtmerrie, eindigend in een bed tussen een vader en een moeder. Op de slotpagina is het drietal vereeuwigd in een grafmonument.

Doolhof van Eeden is allerminst lichtvoetig. Wijtsma heeft zijn tekeningen dramatisch en monumentaal opgezet, zowel in compositie als kleur. Voortdurend verwijst hij naar het Oude Testament en de Griekse mythologie en naar de wijze waarop kunstenaars rond 1900 deze klassieken in beelden hebben omgezet. Hij citeert niet alleen Toorop, maar ook de affiches van Roland Holst en de prenten van Gustave Doré.

Los van een visueel avontuur is Doolhof van Eeden een boek waar de lezer makkelijk in kan verdwalen. Wijtsma is niet erg scheutig met tekst. ,,Het was soms lastig om mij in de lezer te verplaatsen, tot op het laatst heb ik met mijn uitgever overlegd om het verhaal zo te krijgen dat het goed te volgen bleef. Tegelijkertijd wilde ik dat er ruimte overbleef voor vrije interpretatie, want dat maakt iets tijdloos.”

Tien jaar heeft Wijtsma aan zijn boek gewerkt. ,,Overdag werkte ik voor mijn geld, 's avonds dook ik in mijn doolhof. Ook om die reden heeft het zo lang geduurd. Het zou mooi zijn als je voor dit soort projecten over een beurs kunt beschikken, maar er moet ook brood op de plank en ik zou mijn vaste opdrachtgevers niet willen missen.”

Doolhof van Eeden is een boek met pretenties. ,,Ik wil hier heel veel mee. In het diepst van mijn gedachten ben ik een god. Pretenties liggen moeilijk in Nederland. Het liefst houden we het klein. Nederlanders zitten ook nooit in een rockband, maar in een bandje. En als iemand het moeilijk heeft zeggen we: ‘Sterkte ermee. Kop d'r veur. Ga niet bij de pakken neerzitten'. Ik zou zeggen: ga wel bij de pakken neerzitten. Doorvoel het.”

In één moeite door schakelt hij naar de rol van stripambassadeur. ,,Als ik mensen vertel dat ik strips maak, moeten ze vaak lachen. Maar als ze in mijn boek beginnen te lezen, wordt hun blik ernstig en voelen ze zich ongemakkelijk. Dat zou ik willen doorbreken. Strips zijn niet alleen leuk en grappig. Strips bieden meer dan kaders en tekstballonnen. Met dit boek wil ik laten zien dat strips er ook zijn voor kunstliefhebbers en de koffietafel.”

Boek: Doolhof van Eeden. Auteur: Roelof Wijtsma. Uitgever: Sherpa. Prijs: 24,95 euro.

Op komst: Rock op Brink Annen

Leest 'Dagboeken 1931 – 1949' van George Orwell

George Orwell heb ik altijd een zeer interessante schrijver gevonden. Uiteraard vanwege Animal Farm en 1984, maar misschien nog wel meer vanwege het onthullende Saluut aan Catalonië, waarin hij zijn ervaringen tijdens de Spaanse Burgeroorlog heeft beschreven – embedded journalism uit overtuiging. Bij De Arbeiderspers is in de Privé Domein-reeks nu Dagboeken 1931 – 1949 verschenen.

Dagboeken 1931 – 1949 is een zeer fascinerend boek, ook omdat het mijn ondoordachte, hopeloos romantische ideeën over wat een dagboek is en kan zijn onderuit haalt. Zo vertelt Orwell (1903 – 1950) nauwelijks over zijn persoonlijke gevoelens, maar gebruikt hij zijn dagboek op de eerste plaats voor beschrijvingen van indrukken die later tot boeken en artikelen moeten leiden.

Ook anders is dat deze aantekeningen worden onderbroken door 'duidingen' van samensteller Peter Davison, waardoor duidelijk wordt tegen welke achtergrond en onder welke omstandigheden Orwell schreef. Dankzij Davison weet ik bijvoorbeeld nu, het zal ongetwijfeld ook elders te lezen zijn, dat George Orwell helemaal geen Orwell heet, maar Eric Arthur Blair.

Dagboeken 1931 – 1949 valt uit verschillende delen bijeen, waarbij de Spaanse dagboeken ontbreken omdat deze destijds vermoedelijk door Russische communisten in beslag zijn genomen. In het eerste deel beschrijft Orwell zijn leven te midden van zwervers en landlopers, een zelfgekozen bestaan aan onderkant van de Britse maatschappij in de jaren dertig met als doel daar later verslag van te doen als schrijver en journalist – participating journalism uit nieuwsgierigheid.

In het tweede deel beschrijft hij, met hetzelfde doel en evenveel empathie, het leven van de arbeidersklasse in Noord-Engeland: ,,Toen ik langs een vreselijk smerige zijsteeg liep, zag ik een vrouw, vrij jong maar heel bleek en met de gebruikelijke uitgeputte, afgepeigerde uitdrukking, naast de goot buiten een huis knielen en met een stok porren in de loden afvoerpijp die verstopt was. Ik dacht wat een verschrikkelijk lot het was om in de bittere kou in een goot in een zijsteeg in Wigan te knielen en met een stok in een verstopte pijp te porren. Op dat moment keek ze op en ving mijn blik, en haar gezichtsuitdrukking was van een desolaatheid zoals ik nog nooit had gezien; de gedachte ging door mijn hoofd dat zij precies hetzelfde dacht als ik."

Het is dan 15 februari 1936.

Het Pauperparadijs wil vrienden met ons worden

Het grootste theaterspektakel in Drenthe ooit moet het worden, met in 2015 bezoekers uit heel Nederland. Minimaal 30 voorstellingen, duizend per keer. Zaterdag kwamen alvast bijna 1500 mensen naar Veenhuizen voor de opmaat van Het Pauperparadijs, naar het gelijknamige boek van Suzanna Jansen.

Om het benodigde geld voor het stuk bij elkaar te krijgen – begroting 2,5 miljoen euro – werd op de luchtplek van het Gevangenismuseum een avond voor dorpsbewoners en VIP's gehouden. Ze kregen muziek (Noord Nederlands Orkest, Lavalu), toespraken (Winnie Sorgdrager, Suzanna Jansen, Jacques Tichelaar) en werden bij herhaling door regisseur Tom de Ket verzocht 'vriend' te worden.

Maandag meer in Dagblad van het Noorden.

Over 'Joe & ik' van Mireille Geus

Is de doorbraak van het young adult-genre een feit? Op basis van het succes van Een weeffout in onze sterren van John Green zou je denken van wel. Het is lang geleden dat in Nederland zoveel exemplaren werden verkocht van een roman geschreven voor 15-pluslezers. Harry Potter en de relieken van de dood (2007) was de laatste.

Afgezien van de vraag wat een young adult-roman tot een roman voor jonge lezers maakt, staat vast dat veel wordt ondernomen om het ya-genre een vaste plek te bezorgen – naast de thrillers, de kinderboeken, de chicklit en de boeken over eten, drinken en fröbelen. Zie daarvoor ook de speciale kasten en displays in de boekwinkels, of anders de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs.

Of in het geval van Mireille Geus de mededeling van uitgeverij Lemniscaat dat Joe & ik haar eerste young adult-roman is. Geus is vooral bekend van Big uit 2006, over de verontrustende vriendschap tussen een bullebak en een kwetsbaar meisje. Big heette destijds een kinderboek, Geus kreeg er een Gouden Griffel voor. Maar was het wel een kinderboek? Ging het niet te veel over de hoofden van kinderen heen?

In Joe & ik, dat pretentieus een Engelstalig motto van Marcel Proust heeft meegekregen, is de thematiek minstens zo zwaar. We maken kennis met de 16-jarige Woelie wiens moeder is opgenomen in een psychiatrisch inrichting en wiens vader vooral druk is met pokeravondjes achterin zijn slechtlopende winkel. Woelie is zo alleen dat hij school en zichzelf begint verwaarlozen. Welbeschouwd bestaat zijn contact met de buitenwereld uit het turen naar video’s en zijn aantrekkelijke buurvrouw.

In deze poel ontstaan golven als vader Joe doodziek blijkt. Hij besluit als afscheid met Woelie een paar treinreizen te maken: ter voorbereiding op een zelfstandig leven voor zijn zoon, maar ook ‘om één keer in zijn leven iets af te maken’. Het tempo waarin Geus deze gebeurtenissen laat plaatsvinden is opvallend hoog, met als toppunt de plompverloren ontmaagding van Woelie in Bonn.

Geus laat ieder hoofdstuk voorafgaan door aantekeningen van Woelie, bedoeld als aanzetten voor een boek over zijn leven. Los van die literaire ingreep zijn het vooral de hartverscheurende scènes die Joe & ik tot een geslaagde roman maken. Tijdens de scenes komen vader en zoon niet alleen steeds meer tot elkaar, uiteindelijk wisselen hun posities en rollen. Stoere vader durft weer kind te zijn, verwaarloosde zoon neemt zijn verantwoordelijkheid.

Het is een dunne lijn tussen jong en volwassen zijn.

Titel: Joe & Ik. Auteur: Mireille Geus. Uitgever: Lemniscaat. Prijs: 17,95 euro (304 blz.)

Nog eens: Ten Dam en De Gouden Pijl

Blank on Blank laat de doden bewegen

Wat u in kranten tijdschriften leest, op televisie ziet of op de radio hoort, is vrijwel nooit het hele verhaal. Journalisten en redacteuren selecteren en laten – noodgedwongen – boeiende informatie achterwege. Omwille van ruimte en tijd. Of omdat die ene anecdote, hoe fijn ook, niet bij het verhaal past.

De mensen achter het Youtube-kanaal Blank on Blank wekken vergeten en ongebruikte interview-fragmenten tot leven, mits ze in de archieven geluidsopnamen bewaard zijn gebleven. Ze doen dat door fragmenten op te poetsen en er vervolgens tekenaars op los te laten. Aldus ontstaan filmpjes van zo'n vijf minuten, soms verluchtigd met oude foto's.

 

Zo'n 30 geanimeerde interviews produceerde Blank on Blank inmiddels, voornamelijk met overleden Amerikaanse beroemdheden. Kurt Cobain vertelt over identiteit, Jim Morrison over overgewicht, Barry White over het bedrijven van liefde, Grace Kelly over John F. Kennedy, Johnny Cash over de gospel. Ook David Bowie (over Ziggy Stardust) en Meryl Streep (over schoonheid) krijgen het woord.

De tijd doet vreemde dingen, ook met interviews. Het is moeilijk voor te stellen hoe Tupac Shakur na zijn dood kon uitgroeien tot hiphop-held, terwijl hij bij leven en welzijn zoveel onzin uitkraamde. En is het ronduit pijnlijk luid gelach te horen als Philip Seymour onzeker, maar openhartig vertelt over zijn problemen met genotmiddelen.

Het is fascinerend om de doden te horen praten en te zien bewegen. Misschien wel juist omdat die bewegingen uit getekende lijnen bestaan, waardoor de tragiek van de betreurde iets lichtvoetigs krijgt. Ook als de geinterviewde postuum door het stof gaat voor zijn levenswandel. Stan Getz: ,,I've done some dastardly things, but what can I do except make amends and apologize."   

Het wachten is op een animatie met Robin Williams.

Op komst: Terugkeer Naar Gaia, Eext