Ontslagen, sluitingen, bezuinigingen. Tegenvallende resultaten, reorganisaties. De cultuursector in Drenthe kraakt en piept aan alle kanten. (Illustratie: Pluis) 

Bericht in Dagblad van het Noorden: ‘Glasmuseum Veenhuizen moet deuren sluiten'. Bericht over de sluiting van het Grafisch Proeflokaal in Orvelte, een week eerder: ‘Cultuur mag niks meer kosten'. Bericht in de krant een week daarvoor: ‘Het is erop of eronder voor De Amer'.

Rapport uit januari over De Nieuwe Kolk in Assen: exploitatie valt duurder uit dan begroot, geraamde bezoekersaantallen zijn te optimistisch, gebruikers van het cultuurcomplex werken onvoldoende samen. Hoogeveens plan, ook uit januari: kunstencentrum Scala, theater De Tamboer, museum De 5000 Morgen en Het Podium gaan samenwerken om een gemeentelijke bezuiniging van 350.000 euro op te vangen.

December 2013: theater Het Hek van de Dam in Ekehaar sluit de deuren, de organisatie is het jarenlang sappelen en de hoge huur beu. Eveneens december 2013: kunstenaarsvereniging Verkuno in Roden levert de sleutel in van expositieruimte het Koetshuis. Even verderop in hetzelfde Roden schrijft de directeur van Kinderwereld aan een reddingsplan om haar museum financieel gezond te krijgen.

Aan de oostkant van Drenthe, in Valthermond, staat muziekboerderij Onder de linden te koop. Zangeres Marion van den Akker hoopt dat een nieuwe eigenaar het werk wil voortzetten dat zij en haar overleden man, pianist Rian de Waal, in gang hebben gezet: een podium in de Veenkolonieën voor professionele klassieke muziek met landelijke allure.

Nog meer sombere berichten: het afgelopen jaar hebben de Drentse kunstencentra CQ, ICO en Scala een deel van hun personeel moeten ontslaan, er is geen geld meer voor lessen aan volwassenen. Vrijwel tegelijkertijd zijn in Emmen, Assen en Hoogeveen bibliotheekfilialen gesloten, terwijl in andere gemeenten vestigingen zijn ondergebracht bij andere instellingen.

Heeft de cultuursector in Drenthe een probleem?

"Het cultureel landschap staat er beter voor dan tien jaar geleden'', zegt Johan de Noord van expertisecentrum K&C uit Assen. "Het Drents Museum brengt blockbusters. We hebben met het Gevangenismuseum, Kamp Westerbork en Hunebedcentrum een uniek museumbestel. In veel plaatsen is de sector rechtstreeks getroffen door bezuinigingen van Rijk. In Drenthe hebben we er met PeerGrouP een landelijk gesubsidieerd gezelschap bij gekregen.''

Er gaat veel goed, zegt burgemeester Eric van Oosterhout van de gemeente Aa en Hunze, wijzend op De Drentse Bluesopera, FestiValderAa, Walkyre in Eext. "Maar soms hebben mensen niet meer de puf om door te gaan, zoals bij theater Het Hek van de Dam. En soms besluit iemand dat de tijd er opzit, zoals de eigenaar van De Amer. Dan is het geweldig om te zien, dat er een crowdfundingsactie op touw wordt gezet.''

We hebben het ergste gehad, meent directeur Douwe Zeldenrust van kunstencentrum Scala in Meppel en Hoogeveen. "Het is vervelend als je mensen moet ontslaan, maar er ligt nu een fundament waarmee we meer jonge mensen bereiken en beter kunnen inspelen op veranderingen in de vrijetijdsbesteding. Ik heb het idee dat gemeentebesturen inzien dat een cultuursector van groot belang is om mensen te binden. Dat cultuur voor reuring zorgt en een plaats doet bruisen en swingen.''

Dat inzicht blijkt niet uit de cijfers die het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) eind vorig jaar publiceerde over gemeentelijke uitgaven aan cultuur. Alle Drentse gemeenten korten: op bibliotheken, op educatie, op musea, op kunsten. Assen, Hoogeveen en Meppel voorop. Iris Offringa van VOF Cultuur, adviesbureau voor de cultuursector uit Hoogeveen: "Dat is niet typisch Drents. Dat gebeurt ook in Overijssel.''

Offringa ziet een landelijke tendens: het rijk legt bezuinigingen op aan gemeenten en die bezuinigen vervolgens op kunst en cultuur. "Wat soms makkelijk gaat, omdat het draagvlak is afgenomen. Kunst en cultuur slokken maar subsidie op – dat is zo'n beetje het idee. De franje is eraf. En ik ben bang dat er na de gemeenteraadsverkiezingen nog een bezuinigingsronde aankomt. Omdat cultuur voor gemeenten geen kerntaak is.''

De Noord van K&C: "Vraag is hoe je met kortingen omgaat. Als de gemeente Noordenveld te weinig geld heeft voor Kinderwereld in Roden, waarom steken de gezamenlijke gemeenten dan niet de koppen bij elkaar, als dat museum zo de moeite waard is? Waarom worden bedrijven niet bij dit soort discussies betrokken? Als de overheid niet meer alles kan betalen, wordt het tijd voor een omwenteling waarbij ondernemers en particulieren de verantwoordelijkheid nemen.''

Cultuurbestuurder Albert Haar uit Zuidwolde: "Cultuur laat zich in Drenthe niet eenvoudig organiseren. Het is hier geen Groningen, waar je bus de bus pakt of op de fiets stapt en mensen met gelijke culturele interesses elkaar eenvoudig vinden. Het publiek is anders dan in de stad. Je moet in Drenthe altijd in de auto stappen. En je moet weten hoe de hazen lopen.''

Soms moet iemand de regie nemen. Bijvoorbeeld bij de Drentse theaters. Bert Naarding, voormalig theaterdirecteur in Assen, schrok toen hij van de problemen in De Nieuwe Kolk vernam. " 'Doe de tent maar dicht', was mijn eerste reactie. En daarna: 'Tijd dat er masterplan voor de Drentse theaters komt'. In het verleden kwamen we als theaterdirecteuren keer per jaar bij de gedeputeerde. Die vroeg dan hoe het ging. Daarna ging iedereen weer zijn gang.''

In Hoogeveen is minder geld voor theatervoorstellingen, in Assen valt het bezoek tegen. Schouwburg Ogterop in Meppel draait redelijk. In Emmen wordt een groot nieuw theater gebouwd. Naarding: "Er zijn heel veel theaterstoelen in Drenthe, en er komen er nog meer bij. Als je de bezetting op orde wilt krijgen, moet er verregaande samenwerking komen. Met een gezamenlijke administratie, gezamenlijke inkoop van voorstelling en specialisaties.''

De Noord ziet dat de spoeling dunner wordt. "De culturele mogelijkheden zijn de afgelopen jaren toegenomen, maar de bevolking krimpt. Waar je vroeger alleen in de steden naar het theater kon, heb je tegenwoordig in bijna elk dorp een voorstelling of concert in een boerderij of kerk. Neemt in Vries de belangstelling voor concerten in de Dorpskerk af? In Beilen gaat de Stefanuskerk voor cultuurpubliek open.''

Veel komt aan op continuïteit, meent Albert Haar. "Je kunt wel enthousiast iets beginnen, maar de tijd dat vervolgens de overheid dat enthousiasme overneemt en in stand houdt, ligt achter ons. Culturele initiatieven staan en vallen bij de liefde van de enkeling die er in slaagt mensen aan zich te binden. Een gunfactor is heel belangrijk. De Amer heeft achthonderd vrienden. Het Cuby-museum in Grolloo driehonderd.''

Haar zag de afgelopen jaren in Drenthe veel nieuwe initiatieven van de grond komen. De Amer kreeg bijvoorbeeld concurrentie van 't Keerpunt in Spijkerboor, Klein Paradiso in Echten, VanSlag in Borger en CocoMaria in Veenhuizen – allemaal kleine podia voor ambachtelijke muziek. "Als mensen doorkrijgen dat er veel gebeurt in Drenthe, levert dat meer publiek op. Maar meer onderscheidend aanbod kan geen kwaad.''

Kan het niet een beetje minder? "Dat is een begrijpelijke reactie'', zegt burgemeester Eric van Oosterhout. "Toen ik Nederlands studeerde, deed ik in de Koninklijke Bibliotheek onderzoek naar literatuur tussen 1928 en 1931. Daarvan was opvallend weinig te vinden. Wat bleek: door bezuinigingen in die jaren waren door de bibliotheek nauwelijks boeken in de collectie opgenomen. Zo'n gat krijg je nooit meer opgevuld. Wees voorzichtig met wat je meent te kunnen missen.''

Maar niet alles kan uit, vult Bert Naarding aan. "Dat zoiets als het Grafisch Proeflokaal in Orvelte ophoudt te bestaan, is heel jammer. Maar wat moet je als er geen geld en geen belangstelling is? Het avontuurlijk ingestelde publiek is nooit omvangrijk geweest in Drenthe, en die groep wordt eerder kleiner dan groter. Sommige dingen hebben hun tijd gewoon gehad. Helaas.''

Het is nu even moeilijk, maar er is perspectief, zegt Iris Offringa. "De cultuursector is strijdvaardig en creatief. Kunstenaars kunnen als geen ander verhalen vertellen. En de behoefte aan verhalen blijft. De tijd van kunst om de kunst lijkt nu even voorbij. In plaats daarvan zie je dat kunstenaars verbindingen aangaan met economie, met toerisme en met de sociale sector. Vooral die creativiteit zal er voor zorgen dat het op termijn goed komt.''

Naschrift

Directeur Wybrich Kaastra van Schouwburg Ogterop in Meppel laat weten dat de Drentse theaters 'aan de achterkant samenwerken met behoud van ieders identiteit aan de voorkant'. Tevens hecht Kaastra eraan te benadrukken dat het in Ogterop meer dan redelijk gaat: "Sinds 2010 is het aantal bezoekers jaarlijks gestegen, en zelfs 20% gegroeid, dat noem ik ronduit goed in plaats van redelijk. Juist in deze tijd is dit een ontwikkeling tegen de stroom in. En ook het huidige seizoen gaat beter als ooit tevoren, op dit moment zijn er al meer kaarten verkocht dan het hele vorige theaterseizoen."