Ter gelegenheid van het Nederland-Ruslandjaar lees ik voor Dagblad van het Noorden iedere maand een klassieker uit de Russische literatuur – van vroeger tot nu. Aflevering 10: Een wolk in broek van Vladimir Majakovski.
Precies
honderd jaar geleden besloten vier kunstenaars op tournee te gaan langs
Russische provinciesteden. Ze omschreven zich als kubo-futuristen en wilden
lezingen en voordrachten houden, het publiek confronteren met de inhoud van een
manifest getiteld Een klap in het gezicht van de publieke smaak. De optredens
veroorzaakten groot rumoer, vergelijkbaar met het lawaai van de Nederlandse
Dada-toer tien jaar later.
Eén van de vier, Vladimir Majakovski, groeide uit tot een van de meest spectaculaire dichters die Rusland heeft voortgebracht. Majakovski (1893-1930) verpersoonlijkt niet alleen de dynamische jaren in de aanloop naar de revolutie van 1917, zijn leven en werk laten zien wat er gebeurt als verwachtingen te hoog gespannen zijn.
De meesterproef van Majakovski is Een wolk in broek, waarin de dichter zich in de ik-vorm tot ons richt. Het gedicht veroorzaakte een krater in het Russische literaire landschap, en de vertaling lezend is dat niet moeilijk voor te stellen. Ver voor de officiële publicatie in 1915 toonde kunstschilder Ilja Repin zich 'geschokt' door het gedicht, Maxim Gorki moest ervan huilen. Boven dat alles won Majakovski met Een wolk het hart van zijn grote, liefde Lili Brik.
De schok zat 'm destijds deels in de wijze waarop het gedicht werd voorgedragen. Maar het zat vooral in de combinatie van een futuristische energie die de wereld moest veranderen en een onstuimig expressionisme afkomstig van een ontembaar individu. Na 1917 werd Een wolk door de Sovjets geconfisqueerd als revolutionaire, poëtische bode. Majakovski vatte zijn gedicht samen in vier leuzen: 'Weg met jullie liefde, weg met jullie kunst, weg met jullie bestel, weg met jullie geloof'.
Wie zich met zoveel bravoure presenteert en zijn geloofwaardigheid wil behouden, kan daarna alleen nog ten onder gaan. En dat ging Majakovski. Aanvankelijk bezorgden zijn poëzie vol uitroeptekens hem een ongenaakbare status, en een paspoort plus auto die hem tot in West-Europa bracht. Maar naarmate de jaren verstreken, slopen er steeds meer vraagtekens in zijn werk, wat doorgaans heel goed is, maar in Majakovski's geval desastreus uitpakte.
Op 14 april 1930 schoot hij zichzelf dood. Z'n biografie, Een leven op scherp, bevat een indrukwekkende foto van Majakovski, kort genomen na het fatale schot in de borst. We zien een man op een diva liggen met een strik en een witte blouse waarin zich, ter hoogte van het hart, een vlek heeft gevormd. De mond is nog open. Heel theatraal. Maar ongespeeld.
Boek Een wolk in broek Auteur Vladimir Majakovski Vertaald door Marko Fondse Uitgever De Bezige Bij Prijs antiquarisch (103 blz.)