We zitten op een rijdende tribune en crossen kriskras over het podium van de grote zaal in theater De Nieuwe Kolk. Als een kogel door een flipperkast, botsend op bumpers en bellen. In het donker, dat ook nog eens. Af en toe flitst het licht aan en hebben we zicht op een acteur of actrice die een korte tekst brengt:
"Toen
een tante mij een bureau cadeau gaf, zei ik tegen mezelf: 'Ik ga achter dit
bureau zitten en de eerste gedachte die ik voortbreng wordt een buitengewoon
intelligente gedachte'. Maar het lukte mij niet een buitengewoon intelligente
gedachte voort te brengen. Toen zei ik tot mijzelf: 'Goed, dan breng ik een
buitengewoon domme gedachte voort'. Maar ook een buitengewoon domme gedachte
lukte mij niet."
En voort rijdt de tribune weer.
Welkom in de wondere wereld van Jack Nieborg. De theatermaker bij onder meer het Shakespearetheater in Diever, GOOV in Groningen en theatergroep Waark maakt deze week in Assen een stuk maakt voor het Axis Festival: Oberioetische scenes met dank aan Daniil Charms. Het stuk duurt zeventien minuten en laat het publiek kennismaken met het fascinerende brein van de Russische schrijver Daniil Charms (1905 – 1942).
Het was Jos Visscher, artistiek leider van Axis, die met Charms kwam aanzetten, vertelt Nieborg tijdens een repetitie. "Ik had nog nooit iets van hem gelezen – zelfs in de meest obscure tweedehands boekwinkeltjes is zijn werk nauwelijks te krijgen. Ik was opgelucht toen ik zijn definitie over theater onder ogen kreeg: 'Gebeurtenissen die in een bepaalde volgorde achter elkaar worden gezet'."
Vanuit die definitie bedacht Nieborg een stuk dat zowel zaterdag als zondag acht keer per dag in De Nieuwe Kolk wordt opgevoerd. "Een reeks flarden van teksten die iets over personen en situaties vertellen, flarden die iets van het theater laten zien. Aanvankelijk mocht ik het hele gebouw gebruiken, maar dat idee ontplofte in mijn hoofd, daar had ik de tijd niet voor. Nu doen we het op dit podium."
Charms wordt absurdist genoemd. "Maar dan wel absurdisme dat meer omvat dan gekkigheid", duidt Nieborg. "Volgens mij gaat het absurdisme bij Charms om vrijheid, al was zijn vrijheid een andere dan die van ons. De vraag 'waar gaat het over' is dodelijk bij zijn werk, helemaal als je denkt in termen als 'het moet kloppen' en op zoek bent naar iets van logica."
Advies voorafgaand aan Oberioetische scenes met dank aan Daniil Charms: zet de knop om, of helemaal uit. Verwacht geen verhaal met een ontwikkeling en een plot, maar zet u schrap voor een tocht door de krochten van een levendige geest.
"Charms doet denken aan de dichter Paul van Ostaijen", zeggen Janneke Geertsema en Foske Hopma-Zijlema boven een beker koffie. "Je moet niet proberen er een touw aan vast te knopen, niet interpreteren of psychologiseren. Het is spelen met klanken. Het is techniek en tekst. Waarbij we die teksten zo levendig mogelijk brengen; we weten waar we het over hebben."
Zowel Hopma-Zijlema als Geertsema werkte eerder met Nieborg, ze kennen elkaar onder meer van theatergroep Waark. Charms is beduidend anders dan Haardloper Huzengoa. "Dat begint bij A en eindigt bij Z. Hier beginnen we bij A en eindigen we bij C, en beginnen we daarna opnieuw bij A. Het zijn korte voorstellingen, waarbij het steeds weer spannend is of we het binnen de tijd redden. En dat acht keer op een dag. Je moet je iedere keer opnieuw concentreren."
Dan begint de tribune opnieuw te rijden, op het podium, in het donker, tot het licht aan flitst: "Alles wat extreem is, is moeilijk te maken", zegt een stem. "De dingen in het centrum zijn makkelijk te maken. Kom maar mee." Het wordt weer donker, de tribune rijdt verder en het licht gaat weer aan: "We bevinden ons nu in het centrum. Het centrum kost ons geen enkele moeite. Het centrum is evenwicht, daar vindt geen strijd plaats."
En voort gaan we weer.
Voorstellingen
Jack Nieborg en zijn acteurs spelen Oberioetische scenes met dank aan Daniil Charms meerdere keren in De Nieuwe Kolk in Assen: 20/9, 21/9 en 22/9. Kaarten 2,50 euro (try-outs op vrijdagavond) en 5 euro (zaterdag en zondag). Voor het complete programma van het Axis Festival zie: www.axisfestival.nl