Wegens vakantie schort Woest & Ledig de berichtgeving tijdelijk op.

Erg snel gaat het niet, maar soms loopt dat eenmaal zo, om Peter Homan te citeren. Van de vier kunstenwerken die onder auspiciën van de provincie Drenthe, CBK Drenthe en Stichting Kunst en Openbare Ruimte langs de N34 worden gezet, hebben er nu twee een plek gevonden: Transition van Gabriel Lester en Obscura reverse van Ronald van der Meijs.

Transition is de jongste aanwinst, het staat op de parkeerplaats Koebroeken bij Eext waar eerder het verfoeide werk You Are Lost van Heather en Ivan Morison stond gepland.  Een citaat afkomstig van de website N34 Landschap in Transit:

"Het kunstwerk Transition, dat eerder deel uitmaakte van de internationale kunstmanifestatie Documenta 13 in Kassel, bestaat uit een manshoge cirkelvormige tunnel. De titel van het werk is voor meerdere uitleg vatbaar. Mensen maken in hun leven overgangen waar ze met een nieuwe kijk op de wereld uitkomen. Ook het landschap maakt steeds weer transities door. Juist in het gebied waar de N34 doorheen loopt, herinneren hunebedden en andere archeologische sporen aan het verleden. De beleving van de tunnel wil uitnodigen tot een frisse blik op jezelf en je omgeving."

Obscura reverse werd eind vorig jaar al onthuld bij parkeerplaats Vogelpoel bij Dalen. Nummer drie verrijst dit najaar bij Westerveld, ook wel bekend als de homo-ontmoetingsplek bij Emmen. Of dit werk nog steeds gemaakt wordt door het Deens-Noorse duo Elmgreen & Dragset, zoals aangekondigd in 2011, Joost mag het weer eens weten.

Volgens de website is overigens sprake van een vierde kunstwerk, een reeks objecten ontworpen door Ineke Hans. Hans maakte het gele meubilair voor de drie 'verzorgingsplaatsen' langs de N34: bankjes, een herkeningspaal en ook een aantal routebordjes. Met name de herkeningspaal doet ergens - heel in de verte - denken aan de Bremer Stadsmuzikanten. En De Voedselpiramide van Sjef Meijman, een ontwerp dat eerder werd afgekeurd voor Vogelpoel.

Ter gelegenheid van het Nederland-Ruslandjaar lees ik voor Dagblad van het Noorden klassiekers uit de Russische literatuur – van vroeger tot nu. Aflevering 6: Wolken boven E en Afscheid in Rusland van Boris Ryzji.

Wetenschappelijk bewijs is er niet, maar dichters die door zelfmoord sterven kunnen langer op onze belangstelling rekenen dan zij die het tot het eind uitzingen. Het zal met een hang naar tragiek te maken hebben. Shelley, Ingrid Jonker, Jotie 'T Hooft, Sylvia Plath – ze geven ons het gevoel dat het altijd nog erger kan.

Dat is één verklaring voor de populariteit van Boris Ryzji (1974 – 2001). Kort na zijn zelfmoord door ophanging noemden letterenstudenten in Moskou hem hun favoriete dichter. In Nederland is inmiddels een documentaire over hem gemaakt, zong De Kift liedjes van zijn gedichten, en ging vorige maand een theaterstuk over hem in première: Poëten & Bandieten door De Warme Winkel.

En dat op basis van drie postuum verschenen uitgaven en een mislukt optreden tijdens Poetry International in 2000. Ryzji was dronken in Rotterdam en werd er beroofd van zijn geld, documenten en camera. Maar schreef er ook een gedicht, voor zijn zoontje: 'Als ik straks terugkom uit Nederland, geef ik je Lego/ en dan bouwen we samen een prachtig kasteel./ Je kunt mensen en jaren tot terugkeer bewegen,/ en ook liefde – wat zeg ik, er is nog zo veel.'

Na zijn dood werden meer dan duizend gedichten gevonden. Ryzji schreef in het tempo van zijn leven: snel, schijnbaar oppervlakkig en daardoor zeer goed te volgen, en bovendien met het vermogen om onder de oppervlakte een aangrijpende diepte te suggereren. Hij combineerde uitersten: traditie en moderniteit, sentiment en kilheid, luciditeit en troebelen, gevoelig en rauw, studeerkamer en hangplek.

In Nederland zijn twee bundels met een keuze uit zijn gedichten verkrijgbaar: Wolken boven E en het recent verschenen Afscheid in Rusland. Op beide uitgaven prijkt een foto van een gezicht met een intrigerend litteken onder het linkeroog – gevolg van een lelijke val als kleuter. Ryzji zelf mocht graag vertellen dat hij het had opgelopen tijdens een straatgevecht.

Dat gevecht zou hebben plaatsgevonden in een buitenwijk van Jekaterinenburg, de stad waar de jeugdbokskampioen als zoon van een ingenieur opgroeide tussen de kanslozen en het tuig. Waar Ryzji als student geofysica te veel dronk en te vroeg trouwde met een vrouw die hem in 1993 een zoon schonk. Waar hij vlak voor de Millenniumwisseling werd herkend als groot dichttalent, 'de laatste Sovjet-dichter' en 'dichter voor de Nieuwe Russen'.

Ryzji als portier bij een deur tussen twee tijden, als uitsmijter én receptionist. Los van die literair-historische betekenis zijn het de gedichten die het 'm doen: 'Ik heb nooit met mijn zoon aan de hand/ over ritselend blad lopen dwalen/ of naar wolken getuurd. Nonchalant/ achterom liep ik, niet door lanen/ (…) Dus waarom is me zomaar vergund,/ met die verduivelde gulheid, te dromen/ van die wolken, de lach van een kind/ en het vallend blad van de bomen.'

Boek Wolken boven E en Afscheid in Rusland Auteur Boris Ryzji Vertaling Anne Stoffel Uitgeverij Hoogland en Van Klaveren Prijs 14,50 en 16.50 euro (74 en 80 blz.)

B.J. Hoogland uit Den Ham heeft de derde Driek van Wissen Sonnettette Competitie van Dagblad van het Noorden gewonnen. Zijn gedicht Uitslag werd gekozen uit in totaal 174 inzendingen. De wedstrijd is uitgeschreven ter nagedachtenis van de in 2010 overleden Driek van Wissen, afgelopen vrijdag zou hij 70 jaar zijn geworden.

Volgens de jury – Ivo de Wijs, Marjo van Dijken. Michél de Jong en de winnaar van vorig jaar Gezienus Omvlee – voldeed het winnende gedicht het meest aan de eisen die Van Wissen aan zijn sonnettettes stelde, zowel technisch als inhoudelijk. Opvallend veel sonnettettes handelden dit jaar over fraude tijdens de middelbare school-examens en over de bezuinigingen onder het kabinet-Rutte II.

Behalve B.J. Hoogland vielen ook Wim Tissingh uit Haren, Daan de Ligt uit Den Haag, Hans Mooi uit Groningen, Arjan Keene uit Ede, Frank Fabian van Keeren uit Leiden, Anne Doornbos uit Een, Niels Blomberg uit Almere en Coenraedt van Meerenburgh uit Vlissingen in de prijzen.

Zij krijgen een om niet door uitgeverij Prometheus/Bert Bakker beschikbaar gesteld exemplaar van de bundel Vroeger was alles beter, behalve de tandarts van Jean Pierre Rawie, beschermheer van de Sonnettette Competitie.

Uitslag

(de examens gaan gepaard met diefstal)

Mijn beste kandidaat, je bent geslaagd
Je hoort nu bij de klasse van genieën
Al maakte je onzuivere kopieën
En word je door justitie opgejaagd

Een dikke acht! Ze zullen van je houden
Een jubelkreet weerklinkt: Hoera, Cum Fraude!

De vorig jaar overleden dichter Rutger Kopland krijgt odes in Schipborg en Haren. Op initiatief van stichting Literaire Activiteiten Avier, bekend van het gelijknamige tijdschrift, is voor 13 juli bij restaurant De Drentsche Aa een avondvullend programma samengesteld met poëzievoordachten en muziek.

Het stroomdallandschap De Drentsche Aa speelt een belangrijke rol in het werk van Kopland. Op het affiche staan de namen van Kopland-kenner Akke Brouwer, Bennie Spekken, Marja Borggreve, Chris Houwman en presentator Paul Borggreve. Entree 5 euro, aanvang 18.30 uur.

Dinsdag werd bekendgemaakt dat de gemeente Haren een bronzen sculptuur heeft aangekocht die Natasja Bennink van Kopland maakte (foto). Het beeld wordt onthuld op 20 september in de Harense bibliotheek.

Dichter des Vaderlands Anne Vegter is gevraagd een speciaal door haar geschreven gedicht voor te dragen. Daarnaast vindt in het Harense raadhuis een symposium plaats met inleidingen door Gilles Dorleijn en Marjoleine de Vos, en voordrachten door scholieren.

Dick Leutscher is overleden, een van de meest merkwaardige figuren die ik in mijn journalistieke carrière ben tegengekomen. Leutscher was een culturele spin, luis in de pels van politici en journalisten, een veel geziene figuur in Groningen, een drammer, een onuitputtelijk bron vol kennis, achtergronden, complotten en onheilstijdingen.

Telefoongesprekken met Dick Leutscher begonnen zo:

"Ja, met Dick. Wat ik nu toch weer heb gehóórd. Je zult het niet geloven. Ze zijn helemaal gek geworden. Moet je luisteren…"

En dan volgde een monoloog waarin de zinnen zo aan elkaar waren geplakt dat onderbreken onmogelijk was. In den beginne luisterde ik beleefd, onder de indruk van zijn enorme kennis over alles en nog wat, vooral naar dat wat zich in het verleden had afgespeeld, en minder naar de ellende die Leutscher voorspelde. Later wist ik mij een passende houding te geven. Zei ik ook iets terug.

Bijna altijd ging de stad Groningen ten onder, ook door toedoen van zíjn partij, de PvdA. Dick Leutscher had het altijd uit de eerste hand, gelezen, of zelf bedacht. Het begon meestal met ongeoorloofde bezuinigingen op cultuur en daarna wees hij op het buitenland, vooral Duitsland, waar ze wel wisten hoe het moest. Hij zag het gebeuren voor het gebeurde. En overlegde allerlei rapporten, geheim of ongepubliceerd, meestal in omgekeerde volgorde, dus ongepubliceerd en daarom geheim. Maar niet minder waar.

Een keer ben ik bij hem thuis geweest. Hij woonde in een huis waar op advies van Louis Couperus sinds 1900 niets meer aan het interieur was veranderd, zelfs het stof uit die tijd lag er nog. Dick Leutscher bewaarde alles, kende iedereen, wist bijna overal van, had de foto's. Liet geen moment voorbijgaan om kunstenaars en schrijvers te promoten die zijn interesse hadden.

En dat waren er nogal wat: Karlheinz Stockhausen, Peter Schat, Gerard Reve, Hendrik de Vries, Louis Th. Lehmann, Cees Buddingh', Ab Visser, Jean-Paul Franssens. Avant-gardisten,  baanbrekers en buitenbeentjes die hij persoonlijk had gekend en waarvan hij archieven bewaarde. Als zich in Groningen op het voorhoede-terrein iets voordeed, stond Leutscher vooraan.

Bestuurslid van Stichting Beringer Hazewinkel. Secretaris van stichting De Ploeg. Hoeder van de nalatenschap van Hendrik de Vries. Ereburger van de stad Groningen sinds 2006. Verzamelaar. Twee jaar geleden schonk hij zijn verzameling negentiende-eeuwse literatuur aan de Universiteitsbibliotheek.  Zijn George Sand collectie. Eerste drukken van Gustave Flaubert, Denis Diderot en Victor Hugo.

Toen ik hem leerde kennen, probeerde hij Theo van Baaren het eeuwige leven te bezorgen als de man die Nederland aan het surrealisme heeft geholpen. Hij was toen al ziek, Leutscher bedoel ik, maar leek te herstellen en zette onvermoeibaar zijn beschavingsoffensief voort. De krant zag hij daarbij als belangrijk vehicle, terecht, en dus belde hij bij tij en ontij op. "Ja, met Dick."

Leutscher was een doorbijter. Als een zaak verloren leek, zette hij de frêle schouders eronder en probeerde de boel recht te trekken. Wat vaak lukte. Ik denk aan het schrappen van de Hendrik de Vries-prijs, en aan de tentoonstelling Painting Canada in het Groninger Museum, die ten onder dreigde te gaan in het financiële debacle rond museumdirecteur Kees van Twist.

Of Leutscher het eigenhandig regelde, ik weet het niet, maar de tentoonstelling ging door en kunstenaarsvereniging De Ploeg werd verbonden met de Noord-Amerikaanse schilderkunst. De Hendrik de Vries-prijs werd overigens later alsnog om zeep geholpen toen de zieke Leutscher even niet kon opletten.

De laatste jaren maakte hij zich vooral druk over de komst van het Groninger Forum. Een fiasco in de maak, schatte hij in. Een ramp voor Groningen. De ondergang van het Noorden. En zette hij zich in voor de toekomst van De Oosterpoort en De Schouwburg, de twee podia in Groningen die hoognodig aan onderhoud toe zijn. Tussen neus en lippen door schetste hij dan een doemscenario voor de krant.

"Wat ik nu toch weer heb gehóórd. Je zult het niet geloven. Ze zijn helemaal gek geworden. Moet je luisteren…"

God gaat in de hemel nog veel plezier aan hem beleven.

Poppentheater Valentijn, Het Huis van Barm (foto) en verhalenverteller Niels Brandaan Cotterink hebben de handen ineengeslagen voor de Drentse Verhalenroute, een theaterfietstocht door de gemeenten De Wolden en Assen. De tocht heeft een lengte van 12 kilometer en kan driemaal onderbroken worden om een korte voorstelling voor alle leeftijden bij te wonen. Op 10 juli is de start op De Brink in Ruinen om 10.00, 11.30 en 13.00 uur. Op 12 juli kan gestart worden bij de VVV aan de Marktstraat in Assen eveneens om 11.30 en 13.00 uur. De entree bedraagt 4 tot 6 euro. Reserveren kan via drentseverhalenroute@gmail.com

Ter nagedachtenis van Driek van Wissen – deze maand zou hij zeventig jaar zijn geworden – riep Dagblad van het Noorden lezers op in 'de geest van Driek' sonnettettes te schrijven. In afwachting van het finale oordeel door Ivo de Wijs, Michél de Jong, Marjo van Dijken en Giezenus Omvlee mogen we melden dat in totaal 174 sonnettettes zijn ontvangen. Vrijdag wordt de uitslag bekendgemaakt.

In de tussentijd: het merendeel van de inzendingen is afkomstig uit het Noorden. Maar net als vorig jaar en het jaar daarvoor komen ze ook van elders, tot aan België toe. Sommigen stuurden verschillende sonnettettes in. Met name Henk Puister uit Hoogezand, Wim Tissingh uit Haren, Anne Doornbos uit Een, Aukje Tillema uit Haren en Ben Hoogland uit Den Ham toonden zich meer dan begeesterd.

Belangrijke inspiratiebron bij het schrijven van een sonnettette is de actualiteit. Vooral het bezuinigingsbeleid van het kabinet Rutte heeft veel pennen en tekstverwerkers in beweging gezet, net als de ongezond nieuwsgierige regering van Barack Obama en de onbetrouwbaarheid van de treinmateriaal – de Fyra voorop. Maar ook Driek zelf blijkt nog altijd zeer warme gevoelens op te roepen.

Van Wissen (1943 – 2010) schreef zijn sonnettettes iedere zaterdag voor deze krant aan de hand van heldere criteria: rijmschema ABBA CC, waarbij de uiteenzetting in de eerste vier regels plaatsvindt en de conclusie of de clou in de twee laatste regels. Het metrum goot hij in de vorm van een vijfvoetige jambe: tien of elf lettergrepen, afwisselend onbeklemtoond en beklemtoond.

Niet iedereen heeft het zo nauw genomen. Wat niet per se een probleem hoeft te zijn, de geest van Driek is het allerbelangrijkste. Maar er zijn grenzen. Zo is een van de bijdragen van Daan de Ligt buiten competitie gehouden, hoe fraai en vindingrijk we 'm ook vinden. We kunnen er weliswaar een sonnettette in zien, maar actualiteit, frappe en beklemtoning, dat is een geheel ander verhaal.

Altijd weer de moeite van het bezoeken waard, de eindexamenexpo van Academie Minerva. Dit keer op drie locaties in Groningen: het voormalige Groninger Museum, het oude postkantoor en het academiegebouw. Met eindexamenwerk van tientallen jonge kunstenaars, afgestudeerd in vier verschillende richtingen.

Het meest dwarse en experimentele werk is te zien aan de Munnekeholm, waar de afdeling autonome beeldende kunst uiteenlopende installaties en projecten heeft opgeleverd. Zoals de Indentinator van Max van Londen, een 'camerapak' dat je kunt aantrekken waarna een camera de functie van de ogen overneemt. Een nogal desoriënterende ervaring, en dat is ook precies de bedoeling.

"Mijn werk gaat veelal over de relatie tussen je lichaam en je omgeving. Hoe iemand zich oriënteert en zich verhoudt tot de ruimte om hem heen, behelst veel meer dan de directe zintuiglijke waarneming. Mijn werk gaat over de mindmap die de geest van het lichaam en zijn omgeving maakt. Ik wil dat het werk je op een lichamelijke manier aanspreekt, dat je het fysiek ervaart."

De eindexamenexpo is nog te zien tot en met 11 juli. Zie www.academieminerva.nl