Fragment uit Een gouden kind, een roman van Jean-Paul Franssens uit 1991. Decor: Groningen. Tijd: de jaren vijftig.

"De volgende dag zegt de dokter tegen moeder dat ik naar het ziekenhuis moet. Het beste is dat ik morgenvroeg al kom. Hij wil er liever niet te lang mee wachten.

Waarmee wachten?

'Hij gaat een kijkje in je hoofd nemen,' zegt moeder op de terugweg.

'Hoe een kijkje in mijn hoofd?'

'Nou gewoon. Een kijkje in je hoofd. Dat zei hij zo tegen mij.'

'Maar wat moet ik in een ziekenhuis als ik niks mankeer? Wat gaat hij dan doen? Ik heb nog steeds geen hoofdpijn. Het is over. Weg. Het is onzin om naar dat ziekenhuis te gaan. Ga terug, en zeg het hem. Je moet nu terug en zeggen dat ik er niet heen wil omdat mij niets meer mankeert.'

Ik hou haar tegen. Ik trek aan haar jas. We staan midden op een stoep in een drukke winkelstraat. Mensen botsen tegen ons op.

'Hoor je wat ik zeg, moeder? Ik ben beter.'

'Ach kind toch. Die dokter weet het heus wel. Ze komen uit de hele wereld naar hem toe. Die vergist zich niet. Ik breng je er morgen heen. Je moet ook een pyjama meenemen, zei de dokter.' (…)"

Een paar bladzijden verderop is de dokter aan het zagen. Schrijft Franssens: 'Het rondje dat mij bij het figuurzagen nooit wilde lukken. Straks als hij er mee klaar is, zal hij dat rondje eruittrekken.'

Behalve in Een gouden kind is bovenstaand fragment ook na te lezen in Jean-Paul Franssens. Leven, werk en vrienden, een boek dat vorige week is gepresenteerd in Amsterdam, waar de opera-man, schrijver en kunstenaar sinds het begin van de jaren zeventig heeft gewoond. Dat alles samen met een tentoonstelling van zijn beeldend werk én een diner voor familie en vrienden. Een ongetwijfeld copieus diner, want Franssens hield van een hapje en drankje.

Tien jaar geleden overleed hij, de 'charismatische man met de rode shawl en de Groningse tongval'. Tot verbijstering van zijn 'kring'. Veelal bekende namen uit de Amsterdamse grachtengordel, die getuige hun bijdragen aan het zeer fraaie herdenkingsboek allemaal héél véél plezier aan Franssens hebben beleefd.

Van Rosita Steenbeek tot Allard Schröder, van Jan Siebelink tot Theo Loevendie, van Remco Campert tot Peter van Straaten. Ze zijn bijna allemaal samen met Franssens dronken geworden, ze geven bijna allemaal zeer hoog op van zijn (literaire) prestaties. Die nauwelijks tot het grote publiek zijn doorgedrongen. De verfilmde novelle De Wisselwachter geldt nog als zijn meeste bekende boek.

Uitgever Peter Nijssen vergelijkt in het boek Franssens met Tijl Uilenspiegel en Reinaert de Vos. "Net als die twee liet hij zich weinig gelegen liggen aan wat andere mensen van hem zullen denken, aan wat de heersende normen en wetten zijn, aan wat fatsoenlijk of ontfatsoenlijk is. Bij Jean-Paul Franssens schept het kunstenaarschap de verplichting tot vrijheid van handelen en denken."

Over de doden niets dan goeds. In dit geval worden de loftuitingen onderbouwd. Tot op bepaalde hoogte met een keuze uit het beeldend werk. Voor Franssens in Duitsland aan zijn opleiding koorregie begon, probeerde hij in Groningen iets in de geest van zijn helden Wiegers, Altink, Jordens Hansen. In 1957 verkocht hij zijn werk, Boerderij bij Ezinge, voor 45 gulden.

De fragmenten uit zijn literaire oeuvre zijn zeer overtuigend. En dan niet alleen de delen uit Het Gouden Kind waarin Franssens herinneringen ophaalt aan een waargebeurde hersenoperatie. Vooral wat hij schreef in zijn grote autobiografische werk Zuiderkerkhof 1 is zeer fascinerend vanwege een orginele combinatie van bravoure, losheid, drive én een gevoel voor anecdotes waar je over blijft verbazen. Ik Jean-Paul, zoiets.

En alsof dat niet voldoende is, nemen de vrienden het woord. Ieder op zijn geheel eigen wijze. Rawie met een column die begin dit jaar deze krant haalde. Connie Palmen met een toespraak gehouden bij een tentoonstelling in 1997, A.F.Th. met een bijdrage waarin een hoofdrol is weggelegd voor Tonio. H.J.A. Hofland met een herinnering die alles omvat: "We deelden een toon van leven, we hadden een hersenverwantschap."

Mooi woord om te onthouden: hersenverwantschap. Met of zonder gaatjes.

Boek Jean-Paul Franssens. Leven, werk en vrienden. Uitgeverij Autres Directions. Prijs €39.50 (264 blz.) Zie ook www.jeanpaulfranssens.nl