Deze week gaat het Time Shift Festival van start, het culturele hoogtepunt van het Nederland-Ruslandjaar in het Noorden. Om te beginnen vrijdag met gitarist Steve Vai en het Noord Nederlands Orkest, en een dag later met de vertoning van de film Pantserkruiser Potemkin.

Maar bovenalles, op 29 mei, het ochtendconcert van de 100-jarige Le Sacre du Printemps op de Grote Markt in Groningen. Time Shift is zowel een ode aan de vernieuwing van componist Igor Stravinski als een zoektocht naar antwoorden op de vraag of het ook nu nog mogelijk is 'nieuwe inzichten, andere antwoorden en verrassende uitdrukkingsvormen te vinden'.

Marcel Mandos van het Noord Nederlands Orkest, initiatiefnemer van het festival waar 24 Groninger kunstinstellingen aan meewerken, meent van wel. "Ik denk dat we aan de vooravond van een omwenteling staan. En het zou best kunnen dat de doorbraken dit keer niet uit het Westen, maar uit het Oosten komen", zegt hij. We kunnen het zondag gaan zien in het Groninger Museum, waar Fuck off Part 2 opent. De tentoonstelling, mede-samengesteld door de Chinese dissidente kunstenaar Ai WeiWei, biedt een overzicht van kunst uit het China van na 2000.

Als prelude op Time Shift is in het voormalig postkantoor van Groningen een tentoonstelling rond de Russische absurdistische schrijver Daniil Charms (1905 – 1942) gestart. Deze expositie toont hedendaagse interpretaties van de ideeën van de Dadaïst Charms door (strip)tekenaars en een verzameling kunstenaarsboeken die bijeen is gebracht door Serge Stommels en Albert Lemmens.

Samensteller Stefan Nieuwenhuis ontdekte Charms als lezer van jongerentijdschrift Jippo. "Ik hield zo van de tekeningen die Paul Bodoni voor Jippo maakte dat ik blind zijn boekje over Charms kocht. Ik begreep er niets van – zo is het gekomen." De wereld telt volgens Nieuwenhuis twee soorten mensen: "Zij die fan zijn van Daniil Charms en zij die Charms nog niet kennen."

Verzamelaar Albert Lemmens uit Nijmegen behoort tot de eerste groep. Hij ontdekte Charms via diens kinderverhalen. Halverwege de jaren negentig begon Lemmens Russische kunstenaarsboeken te verzamelen, onder meer exemplaren waar Charms een rol in speelt. "Het was een periode dat Rusland in chaos verkeerde, een absurde tijd. Een crisis waarbij die van ons geheel in het niet valt. Charms beleefde toen net een revival."

Achteraf begrijpelijk. Lemmens: "Dé manier om door een moeilijke tijd te komen, is door een beetje dom en dwaas te doen. In deze kunstenaarsboeken zie je dat terug; het zijn uitgaven gemaakt volgens de eigen ideeën en opzet van kunstenaars – geheel los van verkoopcijfers en de markt. Wat wij met onze verzameling willen laten zien is dat je met je eigen ogen moet kijken, dat je je eigen verhaal moet maken."

Charms ging zijn eigen weg, was baanbrekend en past daarom in de opzet van het Time Shift Festival. Mandos: "Het festival wil terugblikken én vooruitkijken. Een van de doorbraken van deze tijd is de technologie en de multimedia. Daarom heeft het Groninger Forum de Japanse lichtsculptuur-kunstenaar Keiichi Matsuda gevraagd een lichtballet te schrijven voor een uitvoering van Le Sacre in De Oosterpoort."

Het werk van Matsuda zou wel eens een serieuze doorbraak kunnen zijn, hoopt Mandos. "Wat zijn de vernieuwingen van deze tijd? Als antwoord laten we een aantal mogelijke vernieuwingen zien. Tegelijkertijd weten we: doorbraken kun je niet afdwingen. Zo werkt het niet. We kunnen hooguit een poging ondernemen."

Time Shift

Het Time Shif-festival start vrijdag met een optreden van gitarist Steve Vai en het NNO. De tentoonstelling rond Charms is nog tot met 25 mei te zien. Voor het complete programma www.timeshift.nu