Voorheen koningin Beatrix opent vandaag, als prinses, in Zwolle het verbouwde Museum De Fundatie aan de Blijmarkt. Vanaf zaterdag is het publiek welkom. En ik, ach ik, ik kreeg donderdag reeds een rondleiding door directeur Ralph Keuning en architect Hubert Jan Henket die een 'ei', 'oog', wolk' of 'nest' (foto Pedro Sluiter) bedacht op het uit 1838 stammende Paleis van Justitie in de hoofdstad van Overijssel.

Deo volente morgen in Daglad van het Noorden en de Leeuwarder Courant: "Vanaf de straat gezien ziet het er fantastisch uit. Vanwege de botsing tussen futurisme en neoclassicisme, maar ook omdat de uitbreiding is verpakt met 55.000 wit-blauwe tegels uit Makkum. Het uitzicht vanuit de gestapelde zalen liegt er evenmin om: over de daken zie je de Onze-Lieve-Vrouwetoren in volle glorie."

Voorts bewonderde ik foto's en films van Pieter Henket, zoon van de architect, die in de uitbreiding werk laat zien dat hem vergelijkingen heeft opgeleverd met Anton Corbijn. Schudde ik de hand Jeroen Krabbé, die alweer voor de vierde keer bij De Fundatie exposeert en bekeek ik de tentoonstelling  Dans op de vulkaan over kunst en leven in republiek van Weimar, het Duitsland tussen 1918 en 1933.

Ook daar later meer over. 

Deze week ontvingen wij de nieuwe seizoensbrochure van De Tamboer Hoogeveen. Daarmee zijn nu alle programma's van de vier Drentse theaters in huis en kan er weer geboekt worden. Keus te over, hoewel vanwege geldproblemen in Hoogeveen het aanbod stevig is teruggeschroefd, van cabaret tot kids.

Speciale aandacht bij het doorbladeren gaat uit naar het regionale gehalte van de theaters. Wat brengen de gemeentelijk gefinancierde podia aan voorstellingen van makers uit de buurt? En dan niet alleen 't Aol Volk, Harm en Roelof en Daniël Lohues, maar ook rijksgesubsidieerden als Club Guy and Roni, Noord Nederlands Orkest, Noord Nederlands Toneel en Het Houten Huis.

Laatstgenoemd gezelschap treedt komend seizoen één keer op in Drenthe: op 16 februari staat het jeugdtheatergezelschap in Ogterop Meppel. Wat niet vaak is, maar wel begrijpelijk. Nadat Het Houten Huis per 1 januari als opvolger van De Citadel een half miljoen rijkssubsidie toegekend kreeg, kon het pas in maart een presentatie voor de programmeurs houden, in Groningen. Vermoedelijk te laat om volop in Drenthe geboekt te worden.

Ook Club Guy & Roni is komend seizoen een keer in de Drentse theater te zien: 17 januari staat het dansgezelschap in De Nieuwe Kolk in Assen. Een beetje weinig, daar de groep uit Groningen het enige professionele dansgezelschap in het Noorden is sinds Noord Nederlandse Dans voorheen Galili Dans ten onder ging op het slagveld van de cultuurbezuinigingen. Club Guy and Roni ontvangt jaarlijks 400.000 euro uit Den Haag.

Het Noord Nederlands Toneel doet het op het oog beter. De naam NNT duikt vijf keer op in de Drentse theaterprogramma's. De eerste keer betreft het voorstelling Fellini, op 2 oktober in De Nieuwe Kolk. De tweede keer is in april als met Oresteia De Muzeval in Emmen wordt aangedaan. De overige drie keer wordt het NNT genoemd in combinatie met De Bende (foto), oftewel Peter de Haan, Frank den Hollander en Alina Kiers.

Is de familievoorstelling Een grof sandaal een volwaardige NNT-productie? De Haan, Den Hollander, Kiers schreven 'm samen Jan Veldman en Albert Secuur. Het NNT heeft Titus Muizelaar gevraagd de regie te doen en spreekt van een hechte samenwerking. Ondertussen heeft niemand van de artistieke afdeling van het NNT de naam aan de co-productie verbonden.

NNT mag zich 'één van de vier grote, rijksgesubsidieerde theatergezelschappen van Nederland' noemen en daar voor landsdeel Noord jaarlijks 2,5 miljoen euro uit Den Haag voor krijgen, aan Drenthe wordt het nauwelijks besteed. Zijn publiek en programmeurs niet geinteresseerd? Veelzeggend: op hun website afficheert het NNT zich als gezelschap voor Stad en ommeland – daar vallen Drenthe en Friesland vooralsnog buiten.

Alleen het Noord Nederlands Orkest maakt de naam als noordelijk podiumkunstgezelschap overtuigend waar. Het NNO staat komend seizoen vier keer in Emmen, zes keer in Hoogeveen, zes keer in Assen en twee keer in Meppel. Het in Groningen gevestigde orkest krijgt 6 miljoen euro rijksgeld uit Den Haag en is daarmee het zwaarst gesubsidieerd. Maar dan heb je ook wat.

Ter gelegenheid van de Maand van het Spannende Boek trekt Karin Slaughter (foto Alison Rosa) door het land. De Amerikaanse thrillerschrijfster doet daarbij onder meer Assen en Roden aan. Op 1 juni signeert ze tussen 12.30 - 13.30 uur bij boekhandel Daan Nijman in Roden en vervolgens van 15.00 uur tot 16.00 uur bij boekhandel Iwema in Assen. Slaughter heeft net een nieuw boek uit, Stille Zonde. Het is de 25ste keer dat de Maand van het Spannende Boek wordt gehouden. Het geschenk, gratis bij aanschaf van € 12,50 aan Nederlandstalige boeken, is dit keer geschreven door Loes den Hollander en heet Nooit alleen.

Hier volgt een bekentenis. Ik houd van discomuziek. Sinds The Whatnauts en The Moments in 1974 de hitparade haalden met Girls. Sinds Rock your baby van George McCrae, of nog beter Move me baby van diens vrouw Gwen. Dat mechanische en repeterende. Dat vleiende. Dat behaagzieke. Dat gladde geluid. Dat zoete niets. Die falsetten, die bas, die drums. De funk. De swing. De consonanten.

Het is niet altijd makkelijk om van disco te houden. Nooit geweest ook. Om te beginnen omdat er zoveel belabberde disco is gemaakt. Vierkwartsmaat, zangeresje van de straat geplukt, compositie vergeten, tekstschrijver ontslagen, goedkope studio met dove engineer. Rats-flats-klaar.

En dan de sociale druk. Wie in de jaren zeventig jong was en van disco hield, was een verliezer. Want wie kocht er nu gladde muziek zonder boodschap. Geen urgentie en relevantie, maar grooves en refreintjes over seks? Wie van disco hield stak zijn kop in het zand terwijl er geprotesteerd en gevochten diende te worden. Gepolariseerd. Gerebelleerd. Tegen ouders en de maatschappij. Tegen de orde.

Nog steeds is het niet eenvoudig. Je kunt beter beweren dat je van Queens of the Stone Age, Foo Fighters en Triggerfinger houdt. Van gitaren en tattoos. Van baarden en geschreeuw. Van wilde witte mannen met gitaren. Wie van disco houdt, houdt beter zijn mond. Bij gebrek aan tekst, want bij dansmuziek draait het niet om tekst. Bij dansmuziek draait het om ritme. Niet om kloten, maar het middenrif.

Ik hield mij stil toen ik op 13-jarige leeftijd voor 13 gulden 50 bij de plaatselijke handel in witgoed het debuutalbum van Chic kocht. Verleid door de single Dance, dance, dance met de gimmick Yowsah, yowsah, yowsah en de mierzoete discodroom Everybody dance. Ze zagen me aankomen op de middelbare school: "Wat heb jij daar? Een album van Chic? Disco? Waar zingen die over? Yowsah, yowsah, yowsah? Wat is dat voor flauwekul? Ben je homo of zo? Heb je wel eens van Iggy Pop gehoord? Van de Sex Pistols?"

Een jaar later was Chic wereldberoemd, ook in Nederland. De halve wereld zette het op een dansen. Vanwege Le freak en I want your love, lange nummers met staccato-zang, een prominent pulserende bas en helder-strakke slaggitaar in stuiter-modes. Geproduceerd door The Chic Organization, oftewel bassist Bernard Edwards en gitarist Nile Rodgers (foto Thomas Faivre-Duboz). Afgaand op het artwork van het album C'est Chic jongens met gevoel voor elegante welvaart en de bijpassende mode.

Alhoewel, mode … Nederland werd eind jaren zeventig overspoeld met het Groninger Springtij, voortgestuwd door de mediagenieke punkgolf en new wave-bands uit Engeland. Strakke spijkerbroeken, ongepoetste schoenen, T-shirts zonder mouw, tweedehands colberts, kapsels zonder scheiding, muziek zonder harmonie. Disco really made it, zong Gruppo Sportivo. It's empty and I hate it. De componerende denker Frank Zappa scoorde een bijna-hit met Dancin' fool en een snerend yowsah, yowsah, yowsah.

The Chic Organization, het meest creatieve samenwerkingsverband van de disco, bracht doodleuk een plaat uit met zangeres Norma Jean Wright en een derde groepsalbum: Risque. Alles volgens de succesformule – huppelende onderbuikbas, slaggitaar, arrogante dameszang over niets, violen, keyboards. Het leverde twee wereldhits op: Good times en My forbidden lover. Plus, in 1979, twee albums met precies hetzelfde geluid: We are family van Sister Sledge en een titelloze plaat van het Franse fotomodel Sheila en haar B-Devotion.

Wat betreft Good times: die baslijn begon in 1979 een eigen leven. Eerst als hiphop-fundament voor Rapper's delight van Sugarhill Gang, en daarna als inspiratiebron voor Queen bij het schrijven van Another one bites the dust. Commercieel? Massaconsumptie? Fabriekswerk? Ik kocht het allemaal.

Dus ook in 1980 Diana, het album waarmee Diana Ross aansluiting zocht bij een jonger publiek. Nadat ze overigens de nummers van Edwards en Rodgers had laten overmixen, aldus The Chic Organization later. En Love somebody today van Sister Sledge, een album dat maar twee geslaagde nummers telt. Je bent fan in goede én slechte tijden.

In zijn twee jaar geleden verschenen autobiografie Le Freak: an upside down story of family, disco and destiny vertelt Nile Rodgers dat het na 1980 bergafwaarts ging met disco, en achteraf ook met Chic. Te veel cocaïne in de discotheken en te veel hedonisme en escapisme in een tijd vol kruisraketten en massawerkloosheid. Tijd voor een ander geluid: radiovriendelijke spijkerbroekenrock.

The Chic Organization raakte uit de mode. Edwards en Rodgers bleven weliswaar samen albums maken – Real people, Take it off, Tongue in Chic – maar de hits werden kleiner, de verkopen liepen terug. Er verschenen soloalbums, die duidelijk maakten dat zingen en spelen twee verschillende kwaliteiten zijn. Waarna de twee besloten terug naar af te gaan, zich te verhuren als studiomuzikanten en afzonderlijke producers.

Hier had dit verhaal in obscuriteit kunnen eindigen. De Chic-zangeressen zijn ingeruild en uit beeld verdwenen. Bernard Edwards is overleden, na een optreden in 1996, toen Chic in Japan min of meer een reünieconcert gaf, in vervolg op het aarzelende, maar toch geslaagde comebackalbum Chic-ism uit 1992. Ook Tony Thompson, drummer van het eerste uur, is niet meer; hij stierf in 2003.

Nile Rodgers echter staat weer volop in de belangstelling. Hij treedt op, als Nile Rodgers & Chic, op grote podia over de hele wereld. Later dit jaar op Glastonbury en daarna in Paradiso en volgende week zaterdag Retropop in Emmen. Zijn naam is verbonden met het meest besproken en bejubelde album van dit voorjaar, Random access memories van het Franse dance-duo Daft Punk. Hun wereldhit Get lucky bestaat niet zonder zijn gitaar.

Die gitaar is een hoofdstuk apart. The hitmaker heet het ding, Rodgers kocht zijn instrument in 1973. Voor de liefhebber: het gaat om een Fender Stratocaster met een body uit 1959 en een hals uit 1960. Volgens schattingen van journalisten is met The hitmaker inmiddels 2 miljard dollar bij elkaar gespeeld. Grofweg vanaf You should be dancin' van The Big Apple Band uit 1976 tot en met nu.

Terug naar de sluitingstijd van de disco. Het muzikale leven van Nile Rodgers nam begin jaren tachtig een andere vlucht. Hij raakte – als producer, sessiegitarist, soms bijgestaan door Edwards en Thompson – betrokken bij Let's dance van David Bowie, Boys and girls van Bryan Ferry, She's the boss van Mick Jagger, Kookoo van Debbie Harry, Like a virgin van Madonna, Arena van Duran Duran. Bij INXS, Paul Simon, B52's, Steve Winwood, Sheena Easton, Jeff Beck.

Steeds met zíjn geluid: perfect getimede akkoorden, een tintelende gitaarsound, ritmegestuurd, bijna overgeproduceerd – The material world verklankt. Het zal altijd een raadsel blijven waarom de ene song beter klinkt dan de andere, maar als Rodgers er met zijn vingers aan ging zitten, leken zelfs doorsnee nummers in goud te veranderen. Of in platinum.

Sinds 1979 komt er alleen al op basis van het gebruik van samples uit het Chic-repertoire voldoende geld binnen om een rustig leven te leiden. In zijn autobiografie vertelt Rodgers (New York, 1952) waarom hij voor iets anders heeft gekozen. Zijn alcohol- en drugsmisbruik, echo's van een jeugd bij drugsverslaafde ouders, maar ook suikerziekte en prostaatkanker – en de dood van Edwards – hebben hem doen beseffen dat iedere dag de laatste kan zijn. En dus treedt hij vaker op dan ooit. Vorig jaar startte in Montreux een tour die hem meer concerten met Chic heeft opgeleverd dan toen The Chic Organization nog bestond. Die tour voert hem nu naar Drenthe.

Terug- en omrekenend heb ik in de loop der jaren misschien wel 2000 euro aan Nile Rodgers gespendeerd. Ik bezit 35 vinylalbums waar hij zijn stempel op heeft gezet, als onderdeel van The Chic Organization, als studiomuzikant of als producer. Plus dertig singles en 12 inch-platen. En vijftien cd's. Ik had ook een racefiets kunnen kopen. Wat gezonder zou zijn geweest.

Soms, 's avonds laat, als niemand thuis is, zet ik die platen op. Met het volume van Studio 54. Meestal Thinking of you van Sister Sledge, het ultieme Nile Rodgers-geluid. En dan dans ik een stukje.

Boek, cd, festival

De biografie Le Freak: an upside down story of family, disco and destiny van Nile Rodgers is verschenen bij Random House. Het album Random access memories van Daft Punk is verschenen bij Columbia. Voor kaarten en programmering van Retropop in Emmen zie de website: www.retropop.nl

Hoe lang liep ze al met het idee rond? "Misschien wel tien jaar", vertelt Alke van der Velde bij de presentatie van Trekwaark, de verzamelde gedichten van haar man Peter van der Velde (1918 – 2004) uit Roderwolde. "Maar Het Drentse Boek zag het niet zitten, en toen bleef het liggen. Tot ik tegen mijn zoons zei: 'Nu moet het gebeuren. Als we nog langer wachten, maak ik het niet meer mee. Ik ben van 23!"

Alke van der Velde oogt kwiek en vief – een en al levenslust. De ogen zijn niet meer zo best, maar het geheugen werkt als vanouds. Donderdagavond, na de ontvangt van het eerste exemplaar van Trekwaark, droeg ze in boekhandel Daan Nijman in Roden vier gedichten voor. Zo uit het hoofd. "Ik had wel gerepeteerd hoor", verklapt ze na afloop. "Thuis met de loep."

Peter van der Velde is de stem van het Noordenveld. Een van de grondleggers van de Drentse streektaalbeweging, schrijft Henk Nijkeuter in zijn inleiding op de verzaomelde gedichten. Onderwijzer. Oprichter van het Bonte Bitse Cabaret (BBC) en later De Bekketrekker. Schoolhoofd. Schrijver van liedjes, schetsjes en praoteraai. Auteur van een klein oeuvre, met onder meer het klassieke Drentse gedicht Winter op de Paizermao.

Precies dat gedicht inspireerde Jan Glas, een van voordragers tijdens de presentatie, tot het schrijven van diens Drenthe ien de haarfst. Met regels als 'dit laand is moakt deur/ n god mit klaaine handjes. Alles is hier beschaaiden'. Hoe ver de invloed reikt, weet ook Ton Peters, andere voordrager in Roden. Hij schreef ooit samen met Van der Velde per brief balladettes met steeds dezelfde slotregel: 'Maar mooier is een brief uit Roderwolde'. (Foto: Coen Peppelenbos)

Gerard Nijenhuis, nestor van de Drentse schrijverij, spreekt van 'onze grote Peter van der Velde'. "Ik heb altijd een bewondering voor hem gehad. Niet alleen om zijn literaire werk, maar ook om zijn menselijke benadering van andere schrijvers. Werk wat hem niet zo aanstond, daar kon hij toch mooi over praten. Het was een hele gave man. Een echte humanist. Dat merk je ook aan zijn werk."

"Mijn man was erg onzeker over zijn gedichten", vult vrouw Alke aan. "Ik weet nog dat de dominee om gedichten vroeg voor in het kerkblad. Hij had wat van mijn man gelezen en zag daar mooie, ingehouden emoties in. Of Peter nog iets had liggen. En heel gedoe. Het duurde altijd lang voor hij iets naar buiten wilde brengen. Vandaar de ook titel Trekwaark. Dat waren van die harde lettersnoepjes, waar je lang op kon zuigen."

Zoon Willem nam de bezorging van de gedichten voor zijn rekening. Een flinke klus. "Mijn vader was nogal bewaarderig, er moest vanalles uitgezocht. Ik heb gedichten gevonden waarvan hij zelf zei dat ze er niet meer waren: weekendgedichten, geschreven tijdens de oorlogsjaren, in de tijd dat hij in Groningen bij de Rotterdamsche Bank werkte omdat de scholen waren gesloten. Hij hing iedere maandagochtend voor het personeel een gedicht op het prikbord."

Van der Velde schreef jarenlang in een zeldzaam Drents en deed dat zo goed dat hij betrokken raakte bij het vastleggen van de officiële Drentse spelling. "We hebben hier zestig jaar aan gedichten verzameld. Van Winter op de Paizermao bestaan verschillende versies. Er is gekozen voor de oorspronkelijke spelling. In Trekwaark kun je lezen hoe de Drentse spelling zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld."

Bovenalles is Trekwaark een document waaruit een bijzonder Drents geluid klinkt: speels én ernstig, Oeze Volk én Roet, Drentse Courant én Nieuwsblad, eigenwijs én vertrouwd. 'Wie wies met Drints is, het hier wat mooi in handen', stelt de flaptekst met reden. "Dit boek moest er komen", zegt Alke van der Velde. "Waarom? Anders is het straks allemaal weg. En dan komt het nooit meer terug."

Boek

De bundel Trekwaark. Verzaomelde gedichten van Peter van der Velde is verschenen bij uitgeverij kleine Uil. Prijs 15 euro 144 (blz.) Zie ook www.petervandervelde.nl

Afgelopen week werd-ie weer gepresenteerd: de Atlas voor Gemeenten. Dit keer met Amsterdam als winnaar; de beste plaats om te wonen als je kijkt naar woonaanbod, cultuur, groen en de arbeidsmarkt. En, jawel, Emmen helemaal onderaan de lijst met vijftig gemeenten. We kijken er niet meer van op. De uitslag van het vergelijkende onderzoek onder grote gemeenten leidde niet eens tot een bericht in het Dagblad van het Noorden.

Burgemeester Cees Bijl mocht ondertussen weer eens proberen de imagoschade te beperken. Omdat hij de bui reeds zag hangen –  regeren is vooruitzien –  had hij een week voor de Atlas-presentatie een DvhN-verslaggever uitgenodigd. "Als je onderaan staat, kun je er zeker van zijn dat de landelijke media weer aan de lijn hangen. En dat zou mooi zijn, want dan kan ik vertellen wat er hier allemaal gebeurt", grapte de burgemeester.

En inderdaad: woensdag hing het Algemeen Dagblad aan de lijn. De krant wilde wel eens zien hoe onaantrekkelijk Emmen nu echt is. Na bestudering van de Atlas was het AD niet vrolijk geworden: "Een op de zes mensen is arbeidsongeschikt, de helft van de vrouwen werkt niet buitenshuis, acht procent van de beroepsbevolking was in 2012 werkloos, cultureel is er niks te beleven, op geen enkel culinair lijstje staat een etablissement uit Emmen."

Bijl wapperde met tegenonderzoek, afkomstig van de Erasmus Universiteit in Rotterdam: Drenten zijn het gelukkigst van alle Nederlanders. En noemde andere feiten: een huis kost nog geen derde van een stulpje in Amsterdam, overal is natuur op een kilometer fietsen, de bouw van het theater, het nieuwe dierenpark, de Hondsrugtunnel. "Heel erg goed voor de werkgelegenheid," aldus Bijl.

Ter bevestiging van het mooie verhaal liet het AD Atlas-onderzoeker Gerard Marlet aan het woord: "Ook de veiligheid is bovengemiddeld." Echter gevolgd door: "Maar dat vind je ook in dorpen. Daar ga je niet voor in een stad wonen. Je wilt carrièrekansen in een stad. Je wilt kunnen uitgaan. Dat heeft Emmen allemaal niet." En als afsluiter: "Het is niet aantoonbaar dat mensen in een stad gaan wonen omdat er een dierentuin is."

Net als een week eerder in Dagblad van het Noorden mocht Bijl in het Algemeen Dagblad de onderzoeksmethode van Marlet in twijfel trekken. Je moet steden in hun omgeving beoordelen, betoogde hij. Dus niet alleen afzetten wat er allemaal kan in de Randstad, maar ook tegen wat er over de landsgrens gebeurt. Vooral Limburgse steden scoren dan ineens hoger in het onderzoek, omdat de voorzieningen, de werkgelegenheid en mogelijkheden van het Roergebied dan ook mee tellen.

Dat Emmen aan het Emsland grenst, waar alles net zo wild en verlaten is als in Zuidoost-Drenthe, daar zweeg Bijl wijselijk over.

Volgend jaar een nieuwe kans.

Ter gelegenheid van het Nederland-Ruslandjaar lees ik voor Dagblad van het Noorden klassiekers uit de Russische literatuur – van vroeger tot nu. Aflevering 4: Moskou op sterk water van Venedikt Jerofejev.

Van de Russen wordt gezegd dat ze grote hoeveelheden alcohol naar binnen slokken, vooral wodka. Hoewel precieze cijfers en deugdelijk onderzoek weer eens ontbreken, zou het zomaar kunnen. Want wodka ís een fijne drank als je dronken wil worden – mits de kwaliteit goed is uiteraard, maar dat geldt voor alles. Het spoelt redelijk makkelijk door, het stinkt aanzienlijk minder dan jenever en de kater valt doorgaans mee.

Vraag is waarom Russen zo graag drinken. Venedikt Jerofjev wijst in zijn roman Moskou op sterk water de wanhoop en armoede als oorzaken aan: "Het volk kan zich geen vlees veroorloven, en wodka is goedkoper dan vlees, vandaar dat de Russische boeren zuipen, ze zuipen van armoede! Boeken kunnen ze zich niet veroorloven, want Belinski en Gogol liggen nou één keer niet op de markt te koop, daar kun je enkel en alleen maar wodka krijgen."

Jerofejev was ervaringsdeskundige wat alcoholgebruik betreft. In Moskou op sterk water uit 1969 beschrijft hij wat het gebruik te weeg kan brengen, en dat is nog al wat. Zijn boek wordt wel de ultieme drankroman genoemd. De ik-figuur is van begin tot eind dronken en daartussen voortdurend bezig om nog dronkener te raken. Wat welbeschouwd een vreselijke toestand is, maar door Jerofejev ronduit meesterlijk op papier is gezet.

De vertelling begint 's ochtends in een portiek in Moskou: " 't Valt best mee, 't valt best mee,' zei ik tegen mezelf, 't valt best mee. Kijk daar heb je een apotheek, zie je wel?" Van daaruit gaat de tocht zwabberend naar aan het station, waar de ik-figuur op de boemeltrein wil stappen om in Petoesjki, 120 kilometer verderop, zijn geliefde meisje wil opzoeken. Vervolgens maken we de reis mee, en het aanhoudend gezuip in de compartimenten.

Terwijl het spoor zich steeds duidelijker aftekent, slingeren taal en gedachten van de ik-figuur alle kanten op. De ontketende stijl doet denken aan die van Louis-Ferdinand Céline, met als verschil dat Jerofejev minder cynisch en daardoor grappiger is. Hij gunt zich veel ruimte voor invallen en terzijdes, waaronder recepten voor bizarre cocktails als Balsem van Kanaän en Tranen van een Komsomolmeisjes, en grafieken over het drankgebruik van fabrieksarbeiders.

Ondertussen worden wezenlijke zaken behandeld: "Immers, is het menselijk leven niet een uiterst kortstondige zatheid van de ziel? En tegelijkertijd een soort zielsverbijstering? We zijn allemaal als 't ware dronken, alleen iedereen op zijn eigen wijze, de één heeft meer op dan de ander. En op de één werkt het zus, op de ander zo: de één lacht deze wereld in het gezicht uit, de anders schreit het uit aan de borst van deze wereld."

Als de trein de eindbestemming heeft bereikt, is de vergiftiging compleet. De ik-figuur blijkt helemaal niet in Petoesjki aangekomen, maar is weer – of nog steeds, dat kan in deze krankzinnige roman ook  – in Moskou. Waarmee het paradijs aan zijn neus voorbij is gegaan en het tragische lot van de kleine man weer eens is onderstreept. Proost!

Boek Moskou op sterk water Auteur Venedikt Jerofejev Uitgever Van Oorschot Prijs 12,50 (148 blz)

Deze week gaat het Time Shift Festival van start, het culturele hoogtepunt van het Nederland-Ruslandjaar in het Noorden. Om te beginnen vrijdag met gitarist Steve Vai en het Noord Nederlands Orkest, en een dag later met de vertoning van de film Pantserkruiser Potemkin.

Maar bovenalles, op 29 mei, het ochtendconcert van de 100-jarige Le Sacre du Printemps op de Grote Markt in Groningen. Time Shift is zowel een ode aan de vernieuwing van componist Igor Stravinski als een zoektocht naar antwoorden op de vraag of het ook nu nog mogelijk is 'nieuwe inzichten, andere antwoorden en verrassende uitdrukkingsvormen te vinden'.

Marcel Mandos van het Noord Nederlands Orkest, initiatiefnemer van het festival waar 24 Groninger kunstinstellingen aan meewerken, meent van wel. "Ik denk dat we aan de vooravond van een omwenteling staan. En het zou best kunnen dat de doorbraken dit keer niet uit het Westen, maar uit het Oosten komen", zegt hij. We kunnen het zondag gaan zien in het Groninger Museum, waar Fuck off Part 2 opent. De tentoonstelling, mede-samengesteld door de Chinese dissidente kunstenaar Ai WeiWei, biedt een overzicht van kunst uit het China van na 2000.

Als prelude op Time Shift is in het voormalig postkantoor van Groningen een tentoonstelling rond de Russische absurdistische schrijver Daniil Charms (1905 – 1942) gestart. Deze expositie toont hedendaagse interpretaties van de ideeën van de Dadaïst Charms door (strip)tekenaars en een verzameling kunstenaarsboeken die bijeen is gebracht door Serge Stommels en Albert Lemmens.

Samensteller Stefan Nieuwenhuis ontdekte Charms als lezer van jongerentijdschrift Jippo. "Ik hield zo van de tekeningen die Paul Bodoni voor Jippo maakte dat ik blind zijn boekje over Charms kocht. Ik begreep er niets van – zo is het gekomen." De wereld telt volgens Nieuwenhuis twee soorten mensen: "Zij die fan zijn van Daniil Charms en zij die Charms nog niet kennen."

Verzamelaar Albert Lemmens uit Nijmegen behoort tot de eerste groep. Hij ontdekte Charms via diens kinderverhalen. Halverwege de jaren negentig begon Lemmens Russische kunstenaarsboeken te verzamelen, onder meer exemplaren waar Charms een rol in speelt. "Het was een periode dat Rusland in chaos verkeerde, een absurde tijd. Een crisis waarbij die van ons geheel in het niet valt. Charms beleefde toen net een revival."

Achteraf begrijpelijk. Lemmens: "Dé manier om door een moeilijke tijd te komen, is door een beetje dom en dwaas te doen. In deze kunstenaarsboeken zie je dat terug; het zijn uitgaven gemaakt volgens de eigen ideeën en opzet van kunstenaars – geheel los van verkoopcijfers en de markt. Wat wij met onze verzameling willen laten zien is dat je met je eigen ogen moet kijken, dat je je eigen verhaal moet maken."

Charms ging zijn eigen weg, was baanbrekend en past daarom in de opzet van het Time Shift Festival. Mandos: "Het festival wil terugblikken én vooruitkijken. Een van de doorbraken van deze tijd is de technologie en de multimedia. Daarom heeft het Groninger Forum de Japanse lichtsculptuur-kunstenaar Keiichi Matsuda gevraagd een lichtballet te schrijven voor een uitvoering van Le Sacre in De Oosterpoort."

Het werk van Matsuda zou wel eens een serieuze doorbraak kunnen zijn, hoopt Mandos. "Wat zijn de vernieuwingen van deze tijd? Als antwoord laten we een aantal mogelijke vernieuwingen zien. Tegelijkertijd weten we: doorbraken kun je niet afdwingen. Zo werkt het niet. We kunnen hooguit een poging ondernemen."

Time Shift

Het Time Shif-festival start vrijdag met een optreden van gitarist Steve Vai en het NNO. De tentoonstelling rond Charms is nog tot met 25 mei te zien. Voor het complete programma www.timeshift.nu

Jelte van der Kooi uit Odoorn presenteert zich als denker zonder kaders. En inderdaad, zijn ik, Lente is een boek waarin buiten de lijntjes wordt gekleurd. Dat begint al met de verschijningsvorm. Het is zowel in papieren versie als voor smartphone verkrijgbaar, met dank aan Booklight, de 'dienstverlenende uitgeverij' van Suzanna van der Laan uit Gieten.

Voor Dagblad van het Noorden las ik beide versies, en beveel vooral de smartphone-variant aan. Het is een mooie gelegenheid om kennis te maken met literatuur op het kleine scherm. ik, Lente lijkt er speciaal voor geschreven. De regels in het boek tellen steeds hooguit vijf woorden. Met als gevolg dat er nogal wat papier onbedrukt blijft. Digitaal werkt het goed: een simpele zwaai met je vinger en je bent weer een bladzijde verder. Ideaal in dit versnipperde zap-tijdperk.

Minstens zo opvallend is de genreaanduiding van ik, Lente. 'Verse novel' is voor tweeërlei uitleg vatbaar, maar bedoeld wordt dat deze novelle uit verzen is opgebouwd. Het is een vorm die teruggrijpt op de ridderromans van de vroege middeleeuwen, met Reynaert de Vos als meest bekende, en, recent nog besproken, Jevgeni Onegin van Poesjkin als de meest geslaagde.

Verschil is dat Van de Kooi vrijelijk zijn gang is gegaan, zonder rijm. Waardoor het de vraag is of we wel van verzen mogen spreken. Ik ben geneigd te zeggen van niet. Hooguit hanteert Van der Kooi een poëtische toon. Hij geeft zijn regels een lading mee die in de verte aan de intensiteit van gedichten doet denken. Maar het is en blijft proza, opgeknipt in korte regels en korte hoofdstukken.

Het verhaal is ondertussen traditioneel. Lente blijkt een dromerig thuismeisje van 16 in een plattelandsdorp. Ze verkeert graag in het gezelschap van haar vriend, de bosjongen Storm, en veel in dat van haar opa, die zijn vrouw is 'kwijtgeraakt'. De moeder van Lente, Zwaan, is doodziek en draagt een geheim mee. En dan is er nog de gemeenschap van het dorp, Bankschroef, waar veel wordt gefluisterd en geroddeld.

Dat het verhaal lang intrigeert, heeft te maken met vage symboliek: vogelverschrikkers, een 'bron van de zotheid', de zes zonen van de postbode. Met het wachten op het moment dat de hoofdpersonen meer diepte zien en krijgen. En met een verrassend naschrift. Uiteindelijk wordt dan een beeld opgeroepen van een jong leven in een te klein dorp.

Dat laatste doet Van der Kooi heel vaardig. Vooral vanuit het idee dat zijn 'verse novel' is geschreven voor jonge lezers, pubers op de drempel naar volwassenheid. Ook in die zin is ik, Lente een boek met toekomst.

Boek ik, Lente Auteur Jelte van der Kooi Uitgever Booklight Prijs 8,95 euro (epub, 347 blz.) 14,95 euro (papier, 240 blz.)

Om de nieuwsgierigheid niet langer te bedwingen een kijkje genomen bij het Koning Willem-AlexanderKanaal (KWAK), de zes kilometer lange nieuwe waterweg die via Oranjedorp langs Klazienaveen richting Klazienaveen-Noord loopt en deel uitmaakt van de Veenvaart, de waterverbinding die Erica met Ter Apel verbindt, en verder.

Niet alles is klaar. Er ontbreekt nog een stuk fietspad bij de koppelsluis, het wachten is op de kunstwerken van Derk den Boer en Huib Rademakers en er ligt hier  wat modder en daar drijft wat troep. Maar het komt in de buurt, ze zijn er bijna en het lijkt fraai te worden.  Op 8 juni is de opening.