Vandaag begint de Week van het Luisterboek, een campagne bedoeld om lezers te laten luisteren. Dit keer houden de organisatoren een mooi ijzer in het vuur: een luisterboekenweekgeschenk geschreven door Leo Blokhuis. Met Electrifying Berlijn praat de popprofessor ons in vijf kwartier bij over de Duitse muziek die sinds het begin van de vorige eeuw vanuit Berlijn onze wereld is binnengesijpeld.

Blokhuis begint zijn college met een opname waarop we Lotte Lenya een deel van de Alabama Song van Kurt Weill en Bertolt Brecht uit 1927 horen zingen, de vrije cultuur van de Weimar-republiek. Aan het einde van het tiende hoofdstuk krijgen we een fragment uit Where are we now?, het nummer waarin David Bowie terugblikt op zijn Berlijnse albums Low, Heroes en Lodger.

Electrifying Berlijn wordt cadeau gedaan op een moment dat de platenindustrie zich enthousiast over de archiefkasten van de Duitse popmuziek buigt. Als aanjager geldt de Britse muzikant Julian Cope, die in 2005 het boek Kraut-rocksampler publiceerde. Waarna vervolgens de catalogus van de baanbrekende cultband Can opnieuw werd uitgebracht, gevolgd door het verzameld werk van de bliepjes-brigade Kraftwerk.

Daarnaast verscheen drie jaar geleden bij het Britse platenlabel Soul Jazz een dubbel-album met Duitse popgroepen die begin jaren zeventig het experiment zochten: Cluster, Faust, Popul Vuh, Neu, Amon Duul, Tangerine Dream. Vorig maand verscheen Deutsche Elektronische Musik 2 én een overzicht van producties door de Duitse producer Conny Plank, Who's That Man – A Tribute To Conny Plank.

In zijn hoorcollege schetst Blokhuis de omstandigheden waaronder veel van deze muzikanten in Duitsland opereerden, in Berlijn en West-Duitsland. Hoe ze teruggrepen op de ideeën van Karlheinz Stockhausen, en aan de slag gingen met geluidsapparatuur zoals synthesizers, die door Angelsaksische popmusici hooguit als gimmick werden gebruikt.

Daarbij wordt een interessante lijn naar het verleden zichtbaar gemaakt. Het omarmen van muziekopvattingen die in de jaren dertig en veertig in Duitsland als ontaard werden bestempeld, bood jonge Duitse muzikanten de mogelijkheid zich af te zetten tegen het loodzware verleden van hun ouders en de in Duitsland zo sterke klassieke traditie en volkscultuur.

Hoewel het college op papier over Berlijn gaat, vertelt Electrifying Berlijn uitsluitend het verhaal van de ontaarde muziek, van de jazz en avant-garde in de jaren dertig tot en met de artrock op het laatste album van Bowie, The Next Day. Bowie fungeert daarbij als opstapje naar de Britse synthi-pop, naar U2 en uiteindelijk zelfs Radiohead, een band die het experiment voortzet van wat Blokhuis de kosmische muziek noemt.

Gevolg is dat het muziekleven in de Duitse hoofdstad tekort wordt gedaan. De Neue Deutsche Welle rond de kraakbeweging eind jaren zeventig, begin jaren tachtig, blijft onbegrijpelijk buiten beschouwing. En daarmee, bijvoorbeeld, het invloedrijke Einstürzende Neubauten, zonder wie Rammstein nooit stadions in Duitsland en daarbuiten had kunnen vullen.

Het Berlijn van de jaren negentig wordt neergezet als 'het paradijs van de feestvierende bastaardkinderen van de kosmische muziek, de techno'. De muur is gevallen en de dance-scene neergestreken in de leeggelopen DDR-buurten en flatgebouwen waar computerbeats en samples de huidige wederopstanding van de Duitse hoofdstad als de culturele hotspot van Europa aankondigen. Atari Teenage Riot wordt genoemd, net als het Tresor-label en het ontstaan van de Love Parade.

Anno 2013 is Berlijn nog steeds een stad waar elektronische muziek floreert. Sowieso: als Nederland de beste DJ's ter wereld mag leveren, dan zijn de beste platenlabels waarschijnlijk Duits: Kompakt, !K7 en Compost. Laatstgenoemde is het huis van het Berlijnse DJ-collectief Jazzanova, binnenkort te bewonderen tijdens Swingin Groningen. Het is Blokhuis ontgaan. Of hij zag er geen ruimte voor in zijn korte, maar desalniettemin machtig interessante rondgang door een deel van de Duitse muziekgeschiedenis.

Luisterboek en cd's

Het luisterboek Electrifying Berlijn van Leo Blokhuis wordt tussen 22 en 29 april cadeau gedaan bij aanschaf van 9,95 euro aan (luister)boeken. Blokhuis is 22 april te gast in radioprogramma Kunststof op Radio 1. De compilaties Deutsche Elektronische Musik 1 en 2 zijn verschenen bij Soul Jazz Records. Het overzicht Who's That Man – A Tribute To Conny Plank is uitgebracht op Grönland Records.