Woest en Ledig

Tom S. Hageman en zijn Renaissance in het Noorden

Het kan niet worden gemist: de Renaissance in het Noorden. Meer dan honderd schilders en beeldhouwers tonen tot en met 6 mei werk op zestien locaties in Drenthe, Friesland en Groningen. Onder hen heel veel gearriveerde namen, van Henk Helmantel tot en met Matthijs Röling, van Rein Pol tot en met Sam Drukker, van Eddy Roos tot en met Harro Nikkels.

Al tijdens de opening van de manifestatie, in het Natuurmuseum in Leeuwarden, spraken aanwezigen van een groot succes. Daarmee werd gedoeld op de soepele logistiek en het enthousiasme van de deelnemende kunstenaars en expositieplekken. En inderdaad, er ís iets bijzonders tot stand gebracht. Met dank aan de initiatiefnemer, de Klassieke Academie voor beeldende kunst in Groningen.

Het interessante van de Renaissance zit echter niet in de organisatie en de getoonde werken. Het zit in de manier waarop beide worden gepresenteerd: triomfantelijk, met veel tamtam, alsof er iets overwonnen is. En dat op een moment dat de kunsten het door bezuinigingen moeilijk hebben en kunstenaars door sommige politici worden weggezet als nietsnutten en hand-op-houders.

Tegen dat klimaat zette Tom S. Hageman dertig stellingen op papier om ze, tijdens de opening van de Renaissance, in de geest van Luther op de deur van het Natuurmuseum te timmeren. Ze gaan over kunst en wetenschap, over kunst en ideologie, over kunst en publiek, over kunst en onderwijs, over kunst en kunstpolitiek en over kunst en oorsprong. Ze gaan over heel veel en zijn bedoeld om ’de discussie open te breken’.

Centraal in de discussie staan de waardering voor de figuratie en wat Hageman noemt ’de kernen van artistieke kwaliteit’. Hij oppert de vraag hoe het komt dat het publiek met de rug naar de kunsten is komen te staan. Of dat voor alle kunsten geldt, laat Hageman overigens buiten beschouwing. Het komt, meent hij, door de invloed van (politieke) ideologieën en door kunstonderwijs waarbinnen gevoel en ideeën belangrijker worden geacht dan vakmanschap.

Niet toevallig is Hageman oprichter van de Klassieke Academie, een ongesubsidieerde opleiding voor mensen die veel waarde hechten aan schildertechniek en traditie. Zijn bloeiende opleiding werkt met gerenommeerde docenten die zich niet langer op hun plek voelden toen Academie Minerva in 1993 besloot de klassieke schilderopleiding overboord te zetten. Minerva nam dat besluit naar verhouding laat. Dáárdoor telt het Noorden naar verhouding nog veel actieve, figuratief werkende (top)kunstenaars.

Wat zwak is aan de stellingen van Hageman is dat ze een wereld schetsen waarin de figuratieve kunst een onderliggende partij is. Want dat is allerminst het geval. Hageman mag dan stellen dat na de Tweede Wereld het modernisme hoogtij heeft gevierd, dan zal alleen in kleine kring zijn geweest, een paar decennia op de academies en verder onder de critici, maar de belangstelling van het grote publiek is altijd uitgegaan naar de de figuratieven.

En zo is het nog steeds, , helemaal in het Noorden. Het Drents Museum is gespecialiseerd in figuratieve kunst, om die reden is de ING-schilderijencollectie inAssen ondergebracht. Eelde is een bolwerk van de Klassieke Academie, het Groninger Museum scoort met figuratieven, Westeremden wordt platgelopen voor Henk Helmantel, Appingedam kent Museum Møhlmann, de grote galeries in het Noorden drijven op de figuratieven, bij de CBK’s staan vooral figuratief werkende kunstenaars ingeschreven.

Wat ook zwak is, is dat Hageman doet alsof schilderkunst en beeldhouwkunst onverminderd leidend zijn in de beeldende kunst. Je kunt het niet boven de bank hangen, het is lastig verkoopbaar aan een breed publiek, maar sinds de jaren tachtig is installatiekunst volgens prominente kunsthistorici de belangrijkste kunstvorm, om maar te zwijgen over de recente opmars van de nieuwe media. Kunst behelst meer dan grofstoffelijke trilling en iets met een kwast.

Het kan heel goed dat op de reguliere academies te veel aandacht uitgaat naar het toepassen van gevoel en idee. Maar dat mag geen reden zijn omhonderden studenten die in een andere tijd en volgens andere opvattingen zijn afgestudeerd, weg te zetten als geïndoctrineerde prutsers. Je hoeft geen computer te kunnen bouwen om iets goeds te maken. Techniek is maar één aspect van kunst, net als kennis van geschiedenis en gevoel voor klassieke esthetica. Er bestaat ook zoiets als het sublieme, de interactie en de totaalervaring.

Als de beeldende kunst in Nederland problemen heeft, dan bestaan die uit overaanbod en inwisselbaarheid. In veel gevallen worden ze veroorzaakt door een publiek dat het liefst veel van hetzelfde heeft, voor een lage prijs, herkenbaar, met aangename kleurtjes. En door mensen die zeggen precies teweten hoe hetmoet en hoe het zit. Kenners die  met hun stellingen opmuseumdeuren de ene absolute waarheid voor de andere willen verruilen.

Manifestatie

De manifestatie De Renaissance in het Noorden is tot en met 6 mei te zien op verschillende locaties in Drenthe, Friesland en Groningen. Zie ook www.derenaissanceinhetnoorden.nl/

Petitie voor betere bescherming Nedersaksisch

Streektaalorganisaties in Noordoost-Nederland hebben een petitie opgesteld die minister Spies moet bewegen het Nedersaksisch beter te beschermen. Het stuk is een reactie op haar besluit Nedersaksisch niet te erkennen volgens deel III van het Europees Handvest. Spies denkt deze hogere status de Nederlandse overheid geld gaat kosten. Volgens de opstellers is dat onjuist. Maandag overleggen de hoeders van het Nedersaksisch in Grolloo over verdere stappen.

'Doezend dingen te doen' door Marike Schepers

 

Een hapje en een drankje met de PeerGrouP

Wat dacht u om te beginnen met een amuse van mollebonen en een gedicht van Aly Freije? En daarna een voorgerecht van brood met honing begeleid door accordeonduo Luuk en Gea, gevolgd door forel toegezongen door Silvia Swart? En als hoofdgerecht Noorderling-aardappels uit Drouwen met worst uit Norg op de klanken van De Kerkklok?

Welkom bij Van Mond tot Mond, het weekendrestaurant van de PeerGrouP. Vrijdag opent het etablissement de deuren in een voormalige plantenkas in Valthermond. Met optredens van talent uit de buurt: dichters, een verhalenverteller, een schrijver, een beeldend kunstenaar, muzikanten, een koor. Met als gastheren – en dames Sjoerd Wagenaar, Henry J. Alles, Merel van Dijk en Marin de Boer. Met als chefkok Elles Kiers, die de scepter zwaait over een geïmproviseerd kookeiland.

Van huis-uit is Kiers beeldend kunstenaar met een fascinatie voor de vergankelijkheid, zeg maar voor de strakke band tussen het begin en het einde. Bij PeerGrouP bestiert ze onder meer De Ronde Tafel, samenkomsten op locatie waar eten, kennismaken en het uitwisselen van verhalen en ideeëen centraal staan. Die elementen keren ook weer terug in Van Mond tot Mond.

Gisteren werd er gerepeteerd, onder toeziend oog van RTV Drenthe, dat vanaf mei middels acht televisie-afleveringen inzoomt op de eetgelegenheid. "De Veenkoloniën zijn een beetje een ondergeschoven gebied", verduidelijkt programmamaker Peter Zwerus. "Niet zozeer bij ons, maar in het algemeen. Van Mond tot Mond is een mooie manier om aandacht te besteden aan de verhalen in dit gebied, aan de kunst en cultuur. Het kan voor reuring zorgen."

Dat laatste bereikt PeerGrouP met ‘De Streek', een reeks projecten waarmee het landschap, de omgeving en de geschiedenis van de Veenkoloniën voor het voetlicht worden gebracht. Nadat eerder jongerenafdeling PeerJong een voorstelling maakte in Nieuw-Buinen en onlangs beeldend kunstenaar Erik Alkema als artist in residence intrek nam in de P.A.I.R.-containers aan de Mondenweg is Van Mond tot Mond de derde aflevering van ‘De Streek'.

Chefkok Kiers is verantwoordelijk voor wat er op tafel komt. "Idee is een menu samen te stellen met producten uit de buurt, zoveel mogelijk vers en biologisch verantwoord", vertelt ze. "We hebben daarvoor een aantal interessante adressen in de buurt. Ik haal bijvoorbeeld aardappelen, postelein, asperges en raapstelen in Drouwen en kreeg net een telefoontje voor honing uit Nieuw-Buinen."

Zeven gangen telt het menu van Kiers. Met onder meer yoghurt naar lokaal idee, gemarineerde bonen, paté van het fameuze PeerGrouP-varken Rinus en bieten uit De Tuinen van Weldadigheid in Veenhuizen. "Soms moet je wat verder reizen om de spullen bij elkaar te krijgen", weet Kiers. "In Veenhuizen kun je goed aan oude gewassen komen. In Friesland zijn veel verschillende producten te krijgen; je merkt dat ze daar anders met culinair erfgoed omgaan dan in Drenthe."

Bij iedere gang kan een cultureel divertissement besteld worden. Zestien verschillende acts heeft PeerGrouP beschikbaar. "Het was niet moeilijk om mensen op te sporen", vertelt Merel van Dijk als ze haar banjo even tot zwijgen heeft gebracht. "Bij Kerk Elf aan het Zuiderdiep wisten ze de ene na de andere naam. Het kostte alleen moeite om uit te leggen wat onze bedoeling is. Iemand als Silvia Swart is gewend om voor groot publiek op te treden, bij ons zingt ze aan een tafeltje."

Vier weekendrestaurants staan gepland, op verschillende locaties, PeerGrouP is nu eenmaal weinig honkvast. Na de plantenkas volgen etentjes in een voormalige kerk in Valthermond en in een voormalige basisschool in Nieuw-Buinen. Het slot is op een nog nader te bepalen akker. Steeds dezelfde dresscode: verstandig. "Af en toe zullen we flink moeten improviseren", zegt Kiers. "Maar uiteindelijk komt het allemaal wel goed."

De volle glorie van Fiep Westendorp

Eind 2010 toonde museum De Buitenplaats in Eelde een overzichtstentoonstelling met werk van Fiep Westendorp. Het bleek een groot succes, met veel volk over de vloer, en ergens achterin het museum een heuse verrassing: tekeningen uit Joris Kabeltje, een creatie van Westendorp en Mies Bouhuys uit de eerste helft van de jaren zestig.

Westendorp was in die tijd al bekend van Jip en Janneke en Pim en Pom, maar die duo’s werden in beperkte kleuren aan het publiek voorgeschoteld. Afgezien van haar reclamewerk kon ze met Joris Kabeltje pas écht uitpakken. Dat gebeurde in tijdschrift Eva, een damesblad waar ook Jean Dulieu voor tekende. Twee jaar lang leverden Westendorp en Bouhuys 83 verhalen aan het blad.

Een deel daarvan is nu gebundeld, niet in de oorspronkelijke versie, maar ingekort en bewerkt. Ze vertellen van een jongetje dat in een televisiestudio woont en van daaruit losse avontuurtjes beleeft: met de decorbouwers, met camera Dolly, met vriendinnetje Margrietje, met de beroemde televisiekat Barbertje, met het boek van Sinterklaas. Een uitgesproken karakter heeft Joris niet, al is hij wel nieuwsgierig, ongeveer halverwege Jip en Pluk.

Dat de naam van Pluk valt, heeft nog een reden. De tekeningen die Westendorp voor Joris Kabeltje maakte, preluderen namelijk op Pluk van de Petteflet en het later verschenen Pluk redt de dieren. Het niveau dat ze met Pluk haalde, haalde ze eerder met Joris: de 32 geselecteerde verhalen gaan vergezeld van meerdere uitbundig-vrolijke illustraties met platte figuren opgebouwd uit duidelijke vormen en botsende kleuren.

Wie thuis is in het oeuvre van Westendorp zal veel herkennen in Joris Kabeltje, of menen te herkennen. De zenuwachtige meneer Knetter, die de kijkers leert hoe ze een tafeltje moeten maken, zou niet misstaan in Floddertje. Kardoes de kat heeft een iets kortere staart dan Pim van Pom (of andersom). En als Joris en Margrietje riddertje spelen, zien ze er uit als Jip en Janneke. Kortom, we hebben hier te maken met Fiep Westendorp in volle glorie.

De doelgroep zat dat waarschijnlijk allemaal worst zijn. Die hebben in Joris Kabeltje vooral een mooi vormgegeven boek om in te kijken, terwijl vader of moeder de onderhoudende en prima bewerkte verhalen van Mies Bouhuys voorleest. Gezellig.

Boek Joris Kabeltje Auteurs Mies Bouhuys en Fiep Westendorp (ill) Uitgever Querido Prijs 14,95 (90 blz) Leeftijd 5 +

De Streek: Erik Alkema aan de Mondenweg

Locatietheatergezelschap PeerGroup is de laatste maanden onder de noemer De Streek nadrukkelijk aanwezig in de Drentse veenkoloniën. Zo speelde de jongerenafdeling PeerJonG in februari de voorstelling We gaan weer open! in Nieuw-Buinen. En gaat vrijdag in Valthermond Van Mond tot Mond van start, een project waarbij het publiek tijdens een diner wordt vermaakt met theater, muziek, poëzie, verhalen en wat dies meer zijn.

Ondertussen staan de gestapelde containers van de Portable Artist In Residence (P.A.I.R.) opgesteld langs de Mondenweg ter hoogte van het kunstwerk Gebroken lijn van Jan Brouwer en Bas Lugthart. De artiest in kwestie is Erik Alkema uit Amsterdam, die tot en met 20 mei op zoek gaat naar zijn wortels en zich laat inspireren door volksverhalen, feiten en de geschiedenis van de koloniën. Zie ook www.erikalkema.com

Over ‘Hoe angst klinkt’ van Hans Hagen

Hans Hagen heeft, behalve een reeks fijne jeugdboeken, ook het klassieke peutergedicht Liefste op zijn naam: ’Ik zoek een woord / een heel nieuw woord / een woord dat niemand kent…’ Het staat in de bestseller Je bent de liefste dat hij met Monique Hagen en Marit Törnqvist maakte.

In Hoe angst klinkt, zijn vierde solobundel, zet Hagen zijn heldere taalgevoel in voor herkenbare beelden waarin de wereld aanvankelijk nog klein en onschuldig is, maar het gevaar ondertussen toeneemt. In het lange titelgedicht beleven we een doldrieste paardenrit met een ellendig einde. Meest indrukwekkend is het weemoedige Mis mij uit de afdeling Uit zicht, waarin de dood van een vader centraal staat. Niet alleen voor kinderen.

Boek: Hoe angst klinkt. Auteur: Hans Hagen. Uitgever: Querido

Over 'Wijvenheide' van Luuk Gruwez

'Heel veel mensen zeggen: ik heb niks met poëzie. Dat zul je nooit over beeldende kunst of muziek horen. De enige andere kunst waar het misschien ook over wordt gezegd, is ballet." Aldus Jean Pierre Rawie onlangs op de televisie in het programma Op het nachtkastje.

En inderdaad, er bestaan vooroordelen over poëzie. Ze worden veroorzaakt door neuzelaars en vervolgens verspreid door napraters die de grasmat afkeuren op basis van een kaalgetrapte plek rond de middenstip. Of daar iets tegen gedaan kan worden? Alles kan, maar niets moet – dat is nu net het mooie van kunst.

Ondertussen heeft Luuk Gruwez een nieuwe dichtbundel uit: Wijvenheide. Het is zijn eerste na de sublieme bloemlezing Garderobe uit 2010 en het omkeerboek Krombeke retour/Deerlijk retour over zijn ouders uit 2011. Wederom staan er prachtige, grappige, ontroerende en schrijnende gedichten in, met en zonder eindrijm.

Gruwez bezit een vermogen om het zware en lichte met een elegante zwier zo te roeren, dat iets ontstaat waar zowel de leek als de fijnproever genoegen aan kan ontlenen. Zijn gedichten zijn niet moeilijk, maar ook niet makkelijk, ze zijn geschreven voor een minder- en een meerderheid, hij wordt geïnspireerd door schilderkunst en een brand in een varkensstal.

Om het gedweep in toom te houden, kun je beweren dat Wijvenheide als bundel iets te weinig samenhang kent. Aan de andere kant: stel dat Gruwez had besloten deze gedichten in de la te houden – wat hadden we dan gemoeten? Tv kijken? Chips eten? Of toch weer naar ballet?

Boek: Wijvenheide. Auteur: Luuk Gruwez. Uitgever: De Arbeiderspers. Prijs: 17,95 euro (82 blz.)

Drentse vakjury ontdekt Mies van Hout

De wereld van kunst en cultuur komt om in de prijzen, maar toekennen is moeilijker dan gedacht. Ook in Drenthe, waar vrijdagavond tijdens het Kunst en Cultuur Gala de Drentse Cultuurprijzen werden uitgereikt. Met als winnaars Alfred Hafkenscheid, Bigband Want2Swing, DJT De Reus en Mies van Hout (foto Kees van de Veen).

Op papier lijkt de procedure eenvoudig: het publiek mag namen noemen, een Drentse vakjury nomineert en een landelijke jury besluit. Maar het wordt ingewikkeld als alle drie er uiteenlopende opvattingen op nahouden, zoals uit het juryrapport blijkt. Dan passeert de vakjury het publiek en schuift vervolgens de landelijke jury op zijn beurt de Drentse vakjury opzij.

Om te beginnen meldde het publiek De Drentse Bluesopera veertien keer aan voor een prijs. Maar de voorstelling kreeg geen nominatie omdat de vakjury 'het project als een – fantastische – eenmalige productie van PeerGrouP ziet en als zodanig niet als blijvende versterking van de Drentse culturele infrastructuur'.

De uitreiking van de Grote Culturele Prijs van Drenthe (10.000 euro) aan kunstschilder Alfred Hafkenscheid vormde vervolgens geen struikelblok, want dat liep buiten het gala om. En ook de toekenning van de Talentprijs (2500 euro) aan Bigband Want2Swing uit Assen leverde geen problemen op. Het werd pas echt verwarrend doordat de Drentse vakjury DJT De Reus in aanmerking wilde laten komen voor de Talentprijs en prentenboekenmaker Mies van Hout nomineerde voor de Stimuleringsprijs.

Beide nominaties werden overruled. Het gezelschap rond Henk de Reus – overigens in 2011 ook al genomineerd voor de Talentprijs – zou volgens de landelijke jury onder voorzitterschap van de Asser burgemeester Sicko Heldoorn 'beter passen in de categorie Stimuleringsprijs'. Die prijs (2500 euro) kreeg De Reus dan ook, 'voor de bijzondere verdiensten op cultureel gebied voor kinderen tussen de 4 en 14 jaar'.

In het geval van Mies van Hout deed de landelijke jury het werk van de vakjury eveneens over. Van Hout kreeg gisteren geen Stimuleringsprijs, maar een Bijzondere Eervolle Vermelding – een geheel nieuw nummer binnen het prijzencircus. Zowel de Stimuleringsprijs als de Talentprijs zou het oeuvre van Van Hout 'tekortdoen', aldus Heldoorn en zijn jury.

Uit het rapport: "Het viel de jury direct op dat Van Hout, gezien haar grote oeuvre, haar nationale en internationale erkenning als illustrator en haar uitzonderlijke beeldende kwaliteit, de reikwijdte van beide prijzen overstijgt." De landelijke jury ziet haar 'in de toekomst als een heel geschikte kandidaat voor de Grote Culturele Prijs van Drenthe'.

Dat de Drentse vakjury Van Hout niet eerder heeft opgemerkt, mag curieus heten. Haar werk wordt sinds 2005 in verschillende talen uitgegeven, in Dagblad van het Noorden besproken en meerdere malen bekroond. Uit het rapport: "De jury heeft het idee dat zij landelijk meer bekendheid geniet dan in Drenthe." Met andere woorden: de Drentse vakjury moet beter opletten.

Literatuurclubs lezen Martinus Nijhoff

De literatuurclubs in Drenthe, Groningen en Overijssel lezen in het nieuwe seizoen Het Uur U en Awater van Martinus Nijhoff. De klassiekers uit de Nederlandse poezie, beide geschreven in de jaren dertig, zijn door de leeskringen gekozen als extra titel, naast de romans Grip van Stefan Enter, Perfecte stilte van Thomas Verbogt, De kaart en het gebied van Michel Houellebecq en Was je maar hier van Graham Swift. Voor deelname zie ook www.literatuurclubsdrenthe.nl