Vergeet de literaire thriller, vergeet ook de beschreven familiegeschiedenis. Dé trend in de boekenwereld is de young adult novel, boeken voor lezers tussen servet en tafellaken, jongeren van 15 tot pakweg 21 jaar. Vrijwel alle uitgevers in Nederland zijn een young adult-fonds begonnen. Boekwinkels vullen er complete kasten mee, ze staan strategisch opgesteld tussen de literatuur voor volwassenen en de kinderafdeling.

De inspanningen om het genre in de markt te zetten zijn opvallend. Voorlopig hoogtepunt volgt vandaag als de shortlist van de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs bekend wordt gemaakt, met een prijzenpot 45.000 euro een van de grotere literaire prijzen in ons taalgebied.

Waar we het over hebben? "Over romans en verhalen die door hun onderwerp-keuze met name jongeren aanspreken", definieert Charlotte Pennink van Boekhandel Daan Nijman in Roden. "Dat kan bijvoorbeeld de relatie met hun ouders zijn, de eerste liefde en de eerste ervaringen met grote teleurstellingen, maar ook fantasy-figuren zoals vampieren."

Het terrein dat wordt bestreken, is enorm. Het gaat van klassiekers als In de ban van de ring van J.R. Tolkien tot het onlangs heruitgegeven The outsiders van S. E. Hinton. Van de populaire Twilight-serie van Stephenie Meyer tot Muleum van Erlend Loe, vorig jaar winnaar van de Jongerenliteratuur Prijs. Dichter bij huis: Allemaal willen we de hemel van Els Beerten en De hemel van Heivisj van Benny Lindelauf, winnaar van de Woutertje Pieterseprijs.

In young adult boeken draait het vaak om problemen of mogelijkheden van jongeren, zegt Ellen Bosch van de website www.youngadultboeken.nl. "Maar weinig literatuur voor volwassenen gaat hierover, terwijl de adolescentie een heel belangrijke periode is in je leven. De hoofdpersoon is vaak zelf een jongere, daardoor kunnen zich waarschijnlijk beter inleven. De leefwereld van jongeren is vaak het hoofdthema en de schrijfstijl wordt op jongeren aangepast."

Maar de stijl in young adult novels is volwassen, zegt Pennink. "Hurken is verboden. De cover en vormgeving hebben een volwassen uitstraling. Er wordt gebruik gemaakt van fotografie; grafische grappen in plaats van 'plaatjes'. Young adults kunnen net zo goed gelezen worden door volwassenen. Wat ook vaak gebeurt. Maar de tone of voice is anders; jonger, frisser, flitsender."

In young adult novels kan alles aan de orde komen, noteert Coen Peppelenbos, schrijver, criticus als docent Nederlands en verbonden aan Noordelijke Hogeschool in Leeuwarden. "Anders dan in veel jeugdliteratuur, kan een verhaal ook slecht aflopen. Er gebeurt daadwerkelijk iets nieuws in de literatuur. Vanaf de jaren zeventig is er pas een grote stroom jeugdboeken gemaakt voor lezers tussen 12 en 15 jaar. Nu zie je een nieuwe categorie ontstaan."

De manier waarop die categorie wordt gepromoot, doet denken aan een hype. "Daar ben ik het niet mee eens", reageert Jannie Kuipers van de bibliotheek in Emmen. "Het zijn over het algemeen boeken die zijn geschreven vanuit de noodzaak van de schrijver, het willen vertellen van een verhaal."

Jeugdbibliothecaris Veronique Aelberts van de bibliotheek in Groningen: "Uiteraard zit er een commercieel element aan. Maar het doel om jongeren aan het lezen te houden, wordt hiermee wel bereikt. Ik vind het heel positief dat je deze doelgroep een breed aanbod kunt bieden zodat ze zelf kunnen bepalen waarvoor ze kiezen."

Kan het dan toch, jongeren verleiden literatuur te gaan lezen? Die brengen toch liever tijd door met laptops en smartphones? Charlotte Pennink: "Opvoeding speelt een grote rol. Net als het onderwijs, waarbij de kwaliteit en het enthousiasme van de leraar bepalend is. Aan de samenwerking tussen leraren en het boekenvak valt nog veel te verbeteren. Maar ook jongerenmedia zijn belangrijk: bladen, televisie, internet, social media."

Het beste middel is een bevlogen docent," meent jeugdbibliothecaris Aelberts van de bibliotheek in Groningen. "Maar jongerenliteratuur is bij neerlandici over het algemeen niet het meest gelezen en geliefde genre. Men kijkt er met dedain naar, helaas."

Haar collega Jannie Kuipers vult aan: "Ik heb wel eens het gevoel dat leerkrachten niet bijblijven wat nieuwe uitgaven betreft. De leeslijsten die worden gebruikt zijn soms die van jaren geleden. Jongeren dwingen boeken te lezen die niet bij hun leeftijd, ontwikkeling en interesses passen, is fnuikend voor het leesplezier."

Uiteindelijk bepaalt de lezer zelf. Charlotte Pennink: "Je houdt altijd afhakers en stugge doorlezers, maar het helpt zeker dat er nu volop boeken beschikbaar zijn om het gat tussen kinderboeken en volwassen literatuur te dichten." Coen Peppelenbos: "Jongeren moeten lezen waar ze aan toe zijn. Dat kan voor de een jeugdliteratuur zijn, voor de ander young adult en voor weer een ander de nieuwe Jeroen Brouwers."

Jannie Kuipers: "Uiteindelijk gaat het er om dat lezers op jonge leeftijd een of tweemaal in hun leven de ervaring hebben dat je helemaal kun opgaan in een boek. Dat een boek bezit van je neemt en altijd een plekje in je hart zal houden. Na zo'n ervaring wil je blijven lezen."