Ooit kocht Woest en Ledig een uitgave met het gedicht Dolen en dromen van Ida Gerhardt inclusief een cd waarop de dichteres zelf voordraagt:

‘Ik kom hem telkenmaal in Zutphen tegen,

een kind dat stil zijn weg gaat door de stad,

nadenkelijk van voorhoofd en van ogen.’

Een mooi gedicht op papier, maar luisterend naar de stem van Gerhardt blijft daar weinig van over. Sterker: wie het tien minuten zonder tandenknarsen weet vol te houden, is of doof, of beleeft er plezier aan als een roestige naald in het oor wordt geslagen.

Gelukkig voor Gerhardt bestond er zo iemand als Henk van Ulsen, de in 2009 overleden acteur die in 1946 een voet tussen de deur van de toneelschool kreeg door haar gedicht Het carillon te zéggen. Gerhardt, zijn leraar klassieke talen, woonde destijds op kamers bij de ouders van Van Ulsen in Kampen. Nadien correspondeerden ze met elkaar en in de jaren zeventig begon Van Ulsen optredens te verzorgen waarbij haar gedichten werden voordragen.

In het verhelderende brievenboek Courage! is na te lezen hoe Van Ulsen participeerde in het project Poëzie Hardop, een initiatief van Huub Oosterhuis, waarbij in theaters werk van dichters als Achterberg, Hanlo, Nijhof, Lucebert, Vasalis en ook Gerhardt werd vertolkt. Echt soepeltjes verliep dat niet. Er moest vooraf een contract komen, vond Gerhardt. Toen dat uitbleef schreef ze hem een pinnige brief:

“Met ingang van heden, 7 april 1973, verbied ik uitdrukkelijk elke uitzending, voordracht, opvoering of muzikale begeleiding van een tekst van mijn hand, of van enig werk waaraan zodanige tekst ten grondslag ligt.”

Nog geen maand later droeg Van Ulsen tijdens de Dodenherdenking op de Dam Het carillon voor. Een jaar later werd Poëzie Hardop voortgezet.

(In 1976 wordt het bestaan van Poëzie Hardop ontdekt door uitgever Geert van Oorschot. Er zijn dan al twaalf voorstellingen geweest waarin 36 gedichten van Vasalis zijn voordragen, er liggen plannen voor een langspeelplaat met twintig Vasalis-gedichten. Gezégd door Henk van Ulsen en begeleid voor Abbie de Quand. Na lang steggelen wordt een schikking getroffen en beurt Vasalis 600 gulden.)

Van Ulsen is nadien gedichten blijven voordragen. Kort voor zijn dood op 28 augustus 2009 trad hij nog op bij Galerie Mooiman in Groningen met gedichten van Gerard Reve. Iets eerder nam hij in een studio in Amsterdam, onder regie van Kees Schafrat, 38 gedichten van Gerhardt op, plus zeventien van haar bejubelde psalmvertalingen. Alle opnamen, inclusief een aantal anekdotes en toelichtende intermezzo’s, zijn nu door uitgeverij Rubinstein op twee cd’s uitgebracht.

Wat je ook van Van Ulsen kunt vinden – acteur, stemverliefd, aansteller – gedichten van Ida Gerhardt voordragen kon hij geweldig. De timing is goed, het timbre, het volume, de dictie, de inleving, de keuze van de gedichten, de groepering. Poëzie lezen is een ding, poëzie luisteren een ander. Maar soms wil je na het luisteren ineens weer gaan lezen.

Dan is er toch ergens iets heel moois gebeurd.

Luisterboek: Ida Gerhardt. Gedichten & Psalmvertalingen. Voorgelezen door Henk van Ulsen. Uitgever: Rubinstein.