Zes jaar na De Schepping zet de Vlaamse schrijver Bart Moeyaert zijn samenwerking met het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) voort met Het Paradijs. Opnieuw een vrije bewerking van een Bijbelverhaal. Opnieuw een reeks concerten waarbij Moeyaert op het podium voorleest, terwijl het NBE muziek van Joseph Haydn vertolkt (foto Remke Spijkers).

 
Het idee voor een vervolg ontstond in het busje dat Moeyaert en het NBE met De schepping langs de zalen vervoerde. "Na het laatste concert was de sfeer vrolijk en melancholiek", vertelt Moeyaert. "Waarop Bart Schneeman (artistiek leider van het ensemble, red.) opperde er een project in drie delen van te maken. Een week later vertelde hij door de telefoon dat het hem ernst was."

Was De Schepping gekoppeld aan het oratorium Die Schöpfung, voor Het paradijs wordt tijdens de vertelconcerten muziek uit Die Jahreszeiten van Haydn gebruikt. Moeyaert nam bij het schrijven van zijn versie alle vrijheid. Hij liet zich niet leiden door het Oude Testament, maar door andere hervertellingen, zoals het Dagboek van Eva van Mark Twain.

"We zijn allemaal met de Bijbel-verhalen opgegroeid – sommigen dwingend, anderen meer op afstand – maar de Bijbel hangt aan ons lijf. Die dwang wilde ik niet", verklaart hij. "Interessant aan Dagboek van Eva is hoe Twain beschrijft dat Eva haar verblijf in het paradijs helemaal niet als prettig ervaart."

In het paradijs van Moeyaert is alles groot en volgroeid. "Er is geen sprake van spruiten en botten, maar van volle bloei en volwassenheid. Er zijn geen kinderen, en er is geen dood. De luipaard rust naast het reebokje – een beetje saai dus. De man denkt dat hij de boel moet organiseren, de vrouw stelt zich daar gedienstig bij op."

Nog zoiets: bij Moeyaert kruipt geen slang rond. "Die had ik niet nodig. Het kwaad zit overal in. In een bolide, in het verlangen naar een tweede vrouw. Ik wil niet te veel verklappen, maar laat ik dit zeggen: De Schepping ging heel erg over mijn plaats in de wereld, Het Paradijs gaat vooral over relaties."

Voor de boekversie werkte Moeyaert opnieuw samen met illustrator Wolf Erlbruch, eerder maakten zij ook het prentenboek Olek schoot een beer. “Met hem het is altijd spannend: hij dwingt je steeds jezelf opnieuw uit te vinden. Toen ik hem tien jaar geleden op de Frankfurter Buchmesse voor het eerste ontmoette, zei hij: ‘Het is alsof we in de dezelfde tuin hebben gespeeld.’ Dat was helemaal raak.”

Voor de concerten met het NBE repeteerde Moeyaert afgelopen zomer in Amsterdam; een kwestie van ontdekken hoe zijn tekst het beste in de muziek van Haydn ingepast moest worden. “Aanvankelijk had ik niet zoveel met Haydn, maar dat is sinds De Schepping veranderd – ik ben zelf ook veranderd. Ik heb altijd van muziek gehouden, maar als het gespeeld wordt door topmusici zoals van het NBE kan zo’n liefde opbloeien.”

Moeyaert opereert als schrijver alsof er geen (leeftijds)grenzen bestaan. Hoe staat hij tegenover pogingen om een ander, jonger publiek bij klassieke muziek te betrekken? "Net als poëzie is klassieke muziek binnen het enorme cultuuraanbod voor jongeren een beetje het dooie broertje", zegt hij. "Als je er gewichtig over gaat doen, bereik je het tegenovergestelde van wat je wilt bereiken. Het hoeft niet altijd niet in een zwarte rok. Het mag best met een kwinkslag. Ik ben niet zo van de educatieve aanpak. Het moet op een logische, normale manier gebeuren. "

Als we juist hebben geteld is Het Paradijs zijn 39ste boektitel sinds zijn debuut in 1983. Een indrukwekkende productie. "Ik schrik altijd al mensen mij daar op wijzen", reageert hij. "Ik sta daar niet bij stil. Het is mijn werk, het is mijn leven. Als zich iets voortdoet, stort ik mij er op. Soms is het rustig: afgelopen jaar ben ik vier maanden onbereikbaar geweest. Toen heb ik een nieuw werk gemaakt. Dat verschijnt pas volgend jaar."

Het derde deel van de NBE-samenwerking laat nog even op zich wachten. Wel is al duidelijk dat wederom muziek van Haydn een belangrijke rol zal spelen, dit keer diens Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze. "Geen verhaal uit het Oude Testament maar een bijbeltest waarin de dood de hoofdrol speelt. Welke zeven woorden zou ik uitspreken? Of zullen het zeven namen zijn? Daar kan ik vast en zeker iets mee."

Vertelconcert

Het Paradijs van Bart Moeyaert en Wolf Erlbruch (illustraties) is verschenen bij uitgeverij Querido. Het vertelconcert van Moeyaert en het NBE met muziek van Joseph Haydn begint vrijdag om 20.15 uur in De Oosterpoort. Voorafgaand is er om 19.00 uur een inleiding.