Boele P. Ytsma schreef een boek over hoe het christelijk geloof in Nederland aan verandering onderhevig is en wat er na de fundamentele twijfel kan volgen. Vertrekpunt in Authentiek – De zoeker en het verlangen zijn persoonlijke ervaringen. Ytsma werd opgeleid als theoloog en was in het verleden onder meer werkzaam als pastor in Drenthe en Groningen. In de jaren negentig stortte naar eigen zeggen zijn Kathedraal van Zeker Weten in. "Sindsdien ben ik een zoeker", zegt hij.
Ytsma (Leeuwarden, 1968) is niet de enige die zoekende is. Afgelopen decennia hebben honderdduizenden mensen in Nederland de kerk verlaten – protestant en katholiek. Vanwege de tijdverslindende welvaart, de opkomst van nieuwe opvattingen en onoverkomelijke bedenkingen bij de eeuwenoude dogma's. "Maar daarmee is de behoefte aan geloof niet verdwenen", stelt de schrijver uit Groningen. "Als je alleen al kijkt naar wat er aan tijdschriften en boeken verschijnt, is de belangstelling voor spiritualiteit en religiositeit onverminderd groot."
In Authentiek zet Ytsma een aantal oorzaken uiteen, zoals de dominantie van het rationalisme en modernisme. "Sinds de Verlichting hebben we steeds meer grip op de wereld gekregen. We weten steeds meer, soms tot in het kleinste detail. Gevolg is dat de grote verhalen niet langer voldoen: kerken lopen leeg, ideologieën raken op de achtergrond. We lijden aan een fragmentatie die onrust teweegbrengt. Tegelijkertijd blijft er een verlangen naar heelheid en verbondenheid. Blijkbaar hebben we toch richting nodig."
Vooral mensen in de leeftijd tussen 30 en 60 jaar ervaren de fragmentatie als onbevredigend. "Het kan met hun levensfase te maken hebben. Maar het komt vooral doordat zij nog iets hebben meegekregen van de vaste waarden, van het bestaan van een bindend vermogen. Jongeren lijken dat niet te missen. Die groeien op in een tijd waarin fragmentatie gewoon is; het is de vraag of zij het als probleem zullen zien."
Niet iedereen zoekt, nuanceert Ytsma. "Slechts een deel wil dieper graven – bewust of onbewust. Vraag is vervolgens wát zij precies zoeken. Ik denk dat het om een nieuw verhaal gaat, over zingeving en verbondenheid. Wat dat verhaal precies inhoudt, weet ik niet. Het is iets wat zich nog moet vormen, waarvan we het tempo niet kunnen afdwingen, maar waarin wel plaats is voor de vrijheden die we hebben verworven."
Welke rol in het nieuwe verhaal is weggelegd voor God, weet Ytsma niet. "Zelf heb ik geen duidelijk godsbeeld meer," zegt hij. "Van Klaas Hendrikse (dissident predikant, red.) komt de uitspraak ‘Zonder mensen is God nergens’. In mijn boek heb ik het over de ontmoeting met de afwezige God, over een leeg midden waarin God zich kan manifesteren. Ik beweer niet dat God niet bestaat, ik weet alleen niet hoe je daarover zinvol kunt praten. En ik geloof ook dat je niet in God hoeft te geloven om Jezus te kunnen volgen."
Hoe moeten we dan de Bijbel zien? "Het letterlijk interpreteren van Bijbelteksten is altijd problematisch", stelt Ytsma. "Harry Kuitert zei: 'Alle spreken over boven, komt van beneden'. Daarmee is niet alles gezegd, want er gebeurt wel wat met mensen als ze de Bijbel lezen. Al tweeduizend jaar. Je moet mensen geen loos houvast bieden. Maar een concept als het Koninkrijk van God neem ik heel serieus, dat vertaal ik als een plek waar mensen tot hun recht kunnen komen. Tegelijkertijd realiseer ik mij ook dat 'de hemel op aarde' een horizon is die zal blijven wijken."
Behalve schrijver is Ytsma ook ondernemer en internetpastor. Zo houdt hij onder meer een website, een blog en twitteraccount bij waarin geloofsvragen centraal staan. Daarnaast adviseert hij kerkgenootschappen over het gebruik van nieuwe media. "Kerken zijn vaak bunkers waarin overtuigingen worden geconserveerd. Dat moet ook, je kunt niet alles overboord gooien. Maar de tijden en de mensen zijn veranderd. De kerk moet daarin mee en waar nodig de boodschap actualiseren."
Onlangs liep Ytsma met een groep geestverwanten, al twitterend en bloggend het Pionierspad, een meerdaagse wandeltocht. Deelnemers waren onder anderen broeder Hugo, een kluizenaar uit Warfhuizen, maar ook eerdergenoemde Klaas Hendrikse en zijn opponent Gerrit de Fijter. de Evangelische Omroep en dagblad Trouw deden verslag.
We leven in een kanteltijd, stelt Ytsma. "Toen de boekdrukkunst opkwam, maakten we de Reformatie mee. Nu hebben we te maken met het postmodernisme en de informatietechnologie. Weer doet zich een omwenteling voor. Het is altijd lastig daarover iets te zeggen, juist omdat we er middenin zitten. Maar het ontslaat mij niet van de plicht om hardop en gepassioneerd na te denken over een zinvol leven."
Boek: Authentiek. De zoeker en het verlangen. Auteur: Boele P. Ytsma. Uitgever: Meinema. Prijs: €16,50 (264 blz.). Zie ook: www.boeleytsma.nl.