Tijdens het radioprogramma Kunststof kunnen luisteraars reageren op de gast in de studio. Weinigen doen dat, maar multikunstenaar Ted van Lieshout maakte kort geleden in de uitzending iets los bij ene Jessica. Die wilde de schrijver, dichter en illustrator bedanken voor het gedicht De val. "Ik las het op mijn veertiende op school en werd er enorm door geraakt", vertelde ze. "Het leerde me dat ik niet abnormaal was als kind."

Zou Annie M.G. Schmidt ooit zo’n hartverwarmende reactie op haar werk hebben gekregen? Of Lucebert? De meeste kunstenaars, ook als het grote en bekende dichters zijn, horen maar zelden iets over de impact van hun werk. Meestal moeten ze eerst dood en begraven zijn. In dat opzicht is Ted van Lieshout (Eindhoven, 1955) er op tijd bij.

De val, over een dode vader en een kind dat zich schuldig voelt, staat in zijn bundel Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen uit 1986. Van het boek werd destijds gezegd dat de gedichten te autobiografisch en te zwaar op hand waren. Van Lieshout reageerde met de opmerking ’dat poëzie bij uitstek hét genre is voor persoonlijke ontboezemingen, vooral als ze universeel van aard zijn’.

Vier jaar later presenteerde hij Mijn botjes zijn bekleed met deftig vel, een ’poëzieprentenboek’ waarin zijn veelzijdigheid als dichter én illustrator wordt geëtaleerd. Ook dit keer waren er bedenkingen. Je kunt niet zoveel verschillende stijlen in één boek stoppen, heette het. "Die kritiek was direct achterhaald, want het boek bestond al", reageerde de maker. "Ik hoefde het maar omhoog te houden en te zeggen: ‘Kan best, kijk maar’."

Ted van Lieshout, prominent aanwezig tijdens de Kinderboekenweek, laat voortdurend zien dat het ook anders kan. Veelzeggend is dat hij als kind schrijver wilde worden, aanvankelijk dacht dat zoiets voor hem niet was weggelegd en zich om die reden aanmeldde voor de kunstacademie in Amsterdam. Vervolgens mocht hij illustraties leveren voor de kinderpagina van Vrij Nederland en stuurde 25 jaar geleden met schroom een paar gedichten mee. Nu mag hij zich de koning van de Kinderboekenweek noemen.

Dat zijn publiek voor een groot deel uit kinderen bestaat, is een samenloop van omstandigheden. Hij wilde per se niet voor de reclamewereld illustreren en belandde daarom in Vrij Nederland bij de Blauw Geruite Kiel. En het kan verkeren. Want in 2008 maakte hij een boek getiteld Twee ons liefde met fotoshopgedichten als ‘Snoep is veel gezonder/ met een blaadje eronder’ en ‘Er zit zoveel vruchtvlees in onze sappen/ die drink je niet, daar moet je in happen’. Hoezo geen reclame?

Onlangs beaamde hij – met de nodige ironie – niet van kinderen te houden. Van Lieshout maakt niet zozeer boeken voor kinderen, het is meer dat hij als volwassen schrijver, dichter en kunstenaar door de ogen van een kind naar de wereld kijkt. Met als resultaat uitgaven als Het Papieren Museum waarin beeldende kunst voor alle leeftijden wordt verklaard, maar ook tekstvondsten als ’Ontroerd is met een lepeltje’.

Ronduit bijzonder is zijn bundel Zeer kleine liefde uit 1999 waarin hij een pedofiele ervaring beschrijft aan de hand van foto’s, brieven en gedichten: ’Zeg mam, er is een man buiten en ook binnen/ die geen snoepjes nodig heeft, maar me aandacht/ geeft en woorden zonder een spoor van straf.// Hoe kan ik weigeren? Een vreemde haast/ die ongedwongen – familie is gewoonte – / mij omarmt, aait en bestaat alleen voor mij.’

Zeer kleine liefde bevat ongewone bekentenisliteratuur. Vanwege de kindertaal, maar vooral omdat er geen aangrijpend trauma of wroeging in doorklinkt. In het eind vorige maand verschenen oeuvre-overzicht Hou van mij spreekt hij van een bundel die in de allereerste plaats integer van opvatting en van invulling moest zijn. "Omdat het nu eenmaal deel uitmaakte van mijn jeugd en ik vond dat het niet mocht ontbreken in het portret van mijn jeugd dat ik met mijn oeuvre graag wil schetsen."

Eind vorige maand ontving Van Lieshout de Theo Thijssenprijs. "In zijn poëzie krijgen eenvoudige woorden een heel speciale betekenis en dat maakt het lezen van zijn gedichten tot een belevenis", aldus de jury. "Alledaagse dingen worden vaak op originele wijze verwoord. Van Lieshout speelt met woorden, weegt ze af, laat overbodige taal weg, biedt hoop en roept indringende beelden op."

De prijs – 60.000 euro – is er voor zijn rol als illustrator en boekenmaker, maar óók voor zijn werk als activist. Sinds hij eind 2005 een weblog begon, is Van Lieshout uitgegroeid tot hét geweten van kinderboekenschrijvend Nederland. Wat hem als kunstenaar overkomt, en wat hij vrijwel dagelijks beschrijft, duikt regelmatig op in ’het gewone nieuws’ en blijkt verstrekkende gevolgen te hebben.

Zo bracht hij eerder dit jaar de inmiddels beruchte Annie M.G. Schmidt-lezing van collegaschrijver Sjoerd Kuyper breed onder de aandacht. Met als gevolg dat begin september een bijeenkomst werd belegd over de verzwakte positie van de kinderboekenschrijver en aantal uitgevers toezegde de contracten tegen het licht te houden. En kort daarvoor nam hij met Hans Hagen het initiatief voor de Gouden Lijst, uit protest tegen het schrappen van de Gouden Zoen-prijzen.

Zelf grossiert Van Lieshout in de prijzen. Dinsdag wordt bekend of hij zijn tweede Gouden Griffel mag ophalen, voor het prentenboek Spin op sokken dat hij samen met Sieb Posthuma heeft gemaakt. Tot de grote kanshebbers moet hij dit keer niet worden gerekend. Er gaat al zoveel aandacht naar zijn werk uit. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de heruitgave van zijn jeugdroman Gebr. en ‘poëziespektakeltijdschrift’ Ik wil een naam van chocola.

Dat hij zijn plafond als kunstenaar en boekenmaker nog lang niet heeft bereikt, blijkt wel uit het slot van het prachtig uitgegeven Hou van mij. Daarin is een niet eerder gepubliceerde reeks beeldsonnetten opgenomen. Het zijn ’gedichten’ gemaakt met de computer waarbij de woorden en het rijm zijn vervangen door afbeeldingen: dropjes, schelpen, luciferhoutjes, dobbelstenen, kurken, appels en ballonnen. Inventief en verbluffend eenvoudig.

Alleen een heel knappe jongen kan zoiets verzinnen.

Boek: Hou van mij. Bijna alle gedichten 1984 – 2009. Uitgever: Leopold. Prijs: € 29,95 (270 blz.). Boek: Gebr. Uitgever: Nieuw Amsterdam. Prijs: € 12,50 (158 blz.). Tijdschrift: Ik wil een naam van chocola. Poëziespektakel 2. Uitgever: Querido. Prijs: € 14,95 (96 blz.). Boek: Koekjes. Met illustraties van Sieb Posthuma. Uitgever: CPNB. Prijs: € 5 (28 blz.). Boek: Spin op sokken. Met illustraties van Sieb Posthuma. Uitgever: Leopold. Prijs: € 13,95. (26 blz.). Bezoek: Ted van Lieshout en Sieb Posthuma brengen donderdag 15 oktober tussen 15.00 en 17.00 uur een bezoek aan Boekhandel Selexyz Scholtens in Groningen. Op 25 oktober brengt Ted van Lieshout tussen 14.00 en 15.00 uur een solobezoek aan het Groninger Museum. Zie ook www.tedvanlieshout.nu