De afgelopen week met de atoombom heen en weer gereden tussen Emmen en Groningen. Veelal met een ernstig gezicht, maar ook wel lachend. We hebben het hier over het gelijknamige hoorcollege van Maarten van Rossem dat door Home Academy op vier cd's is gezet. Ter lering uiteraard. Maar omdat Van Rossem middels bon mots en stemgebruik zowel Godfried Bomans als dr. Clavan in herinnering weet te roepen ook zeker ter vermaak.
Ooit lagen mensen wakker van ‘de Bom'. Van Rossem vertelt over een Brits gezin dat uit vrees voor een nuclear blast naar de Falkland eilanden verhuisde om op de eerste dag een invasie door het Argentijnse leger mee te maken. In Nederland wisten we dankzij Annie M.G. Schmidt wel beter: vluchten kan niet meer. En dan horen we nu dat het nooit de bedoeling is geweest om de bom te laten vallen.
De atoombom was – en is – er louter en alleen voor de afschrikking, betoogt hij. Voor een eventuele vernietiging kon worden volstaan met normale, conventionele explosieven. Toch wilde ‘de wereld' meer dan dat. Aan het einde van de Koude Oorlog was er zo'n 7500 miljard dollar uitgegeven om anderhalf miljoen keer Hiroshima plat te gooien.
Dankzij Michail Gorbatsjov, die inzag dat de Sovjet Unie zich die luxe niet langer kon permitteren, en Ronald Reagan keerde het wereldgezag uiteindelijk op zijn schreden terug. Dat wil zeggen: er volgde vruchtbaar overleg om de gekte en ongebreidelde bommenproductie in betere banen te leiden en zelfs af te bouwen.
Toch bestaat nog altijd de mogelijkheid dat iemand – in Pakistan bijvoorbeeld – zo'n ding laat afgaan. Maar waarom eigenlijk? Dat is de belangrijkste vraag die Van Rossem in zijn college naar voren weet te brengen, los van alle anekdotes over hoe een relatief voor de hand liggende vinding zo'n enorme impact op ons leven kon krijgen.
Het blijkt allemaal voort te komen uit angst en wantrouwen voor de buren. De uiteindelijke boodschap is dan ook ontnuchterend: "Ga eens praten. Je denkt dat ze gek zijn, maar in de praktijk valt het allemaal best mee." Een gerustellende gedachte.
De atoomboom. Een hoorcollege over de geschiedenis van de nucleaire wapenwedloop. Door Maarten van Rossem. Home Academy (4 cd's).