Bij het afscheid geeft Cor Hoppenbrouwers (foto: Jan Zeeman) een exemplaar van zijn boek Het regiolect uit 1990 cadeau, waarin hij het verbleken van dialect tot algemeen Nederlands beschrijft. En in de deurpost zegt hij, terugblikkend op het interview over zijn  roman Door Drentse Venen en het zojuist verschenen vervolg Naar het nieuwe licht: “Ik voelde me even weer helemaal docent.”

Hoppenbrouwers (Valkenswaard, 1936) heeft wat uit te leggen. Over waarom een in Noord-Brabant geboren en in Haren woonachtige, voormalig aan de universiteit in Groningen verbonden taalkundige heeft besloten een trilogie te schrijven over een vervenersfamilie bijvoorbeeld. En of die Drentse geschiedenis ook wat kan vertellen over de huidige economische neergang en de culturele veranderingen van dit moment.

Dat van die trilogie was geen vooropgezet doel. “Eigenlijk wilde ik een of twee boeken schrijven. Heel dikke banden. Maar dat leek de uitgever geen goed idee. Daarna is er in de tekst geschoven en geschrapt. Zo zat het einde van deel 2 eerst in het begin van deel 1. En van een lang stuk over het ontstaan van de Semslinie, de grens tussen Groningen en Drenthe, is maar één bladzijde overgebleven.”

Vermorzel je pronkjuwelen - bij Hoppenbrouwers zijn dat er nogal wat. In Door Drentse venen en Naar het nieuwe licht beschrijft hij niet alleen de lotgevallen van een Veenkoloniaal gezin, maar ook de opkomst en ondergang van de turfindustrie, de ontwikkeling van het platteland, verschuivingen in de streektaal, sociale en politieke veranderingen, de groeiende welvaart. “Eigenlijk is het een bildungsroman waarin de vooruitgang wordt beschreven”, vat hij samen.

Het idee Zuidoost-Drenthe als decor te gebruiken, stamt uit Hoppenbrouwers’ tijd als dialectspecialist aan de universiteit. “Destijds heb ik met studenten de streektaal in Emmer-Compascuum nader onderzocht. Een interessant gebied omdat eind negentiende eeuw in die omgeving Groningers, zand-Drenten, Drenten uit de omgeving van Hoogeveen, Friezen, maar ook Duitsers en mensen uit Overijssel zijn neergestreken.”

Staan in Door Drentse Venen nog veel dialogen in de streektaal, in Naar het nieuwe licht is dat  beduidend minder. “Jochem Trip, de hoofdpersoon, moet van zijn schoonmoeder – een zand-Drent – minder knauwen. Daarna raakt hij bevriend met een onderwijzer uit Friesland – dus praten ze Nederlands. Zo gaan veranderingen. De mobiliteit neemt toe, mensen leren mensen uit andere streken kennen en de taal van de familie raakt op de achtergrond.”

Soepeltjes verweeft Hoppenbrouwers grote en kleine gebeurtenissen in zijn vertelling: de entree van de fiets, de Eerste Wereldoorlog, de Spaanse Griep, de introductie van de radio. Halverwege het tweede deel zet het verval van ‘Drents Californië’ in. De overeenkomsten met de huidige crisis zijn frappant. “Inmiddels weet ik dat het niets nieuws is; de econoom Keynes heeft dit soort ontwikkelingen al in de jaren dertig beschreven. Het is ook niet vergelijkbaar. Emmen en Klazienaveen staan er heel anders voor dan begin vorige eeuw.”

De familie Trip trekt in de nieuwe roman noodgedwongen weg, om te werken in de Philipsfabrieken in Eindhoven. Op het perron worden ze door de lokale bevolking bespuwd en uitgescholden voor turftrappers en jeneverdrinkers. Daarna worden ze ondergebracht in een ‘Drents dorp’. Hoppenbrouwers laat een brief van de fabrieksdirectie zien waarin de Drentse Philips-arbeiders worden omschreven als ‘de Hunnen’. “Het is de integratieproblematiek van die tijd.”

Deel drie zal zich vrijwel volledig in Noord-Brabant afspelen, Hoppenbrouwers heeft het manuscript bijna klaar. Mogelijk volgt daarna nog een vierde deel, want aan vertelstof en inspiratie geen gebrek. “Aanvankelijk wilde ik een historische roman schrijven volgens de Franse traditie. Daarna werd het een omgekeerde Buddenbrooks van Thomas Mann, over een arbeidersfamilie die het steeds beter krijgt. Inmiddels is het een streekroman, een familieroman, een historische roman in één. Nu wil ik alles vertellen.”

Boeken

De romans Door Drentse venen (€16,95, 240 blz.) en Naar het nieuwe licht (€17,95, 288 blz.) van Cor Hoppenbrouwers worden uitgegeven door Noordboek. De auteur wordt 16/8 tussen 11.00 en 12.00 uur geinterviewd door Lukas Koops in het Radio Drenthe-programma 'Op verhaal komen met...'