Ben Crom (Leeuwarden, 1962) debuteerde in 2007 als schrijver met de roman Een goed jaar voor de rozen over een zoektocht naar wat er in de Tweede Wereldoorlog met de joden van Winschoten is gebeurd. Vorige maand verscheen zijn tweede boek, De eendenkooi, waarin de Tweede Wereldoorlog wederom een grote rol speelt.
Leeuwarden
"Tot mij zestiende heb ik altijd gedacht dat Leeuwarden de enige stad was waar ik ooit zou kunnen en willen wonen. Maar mijn vader vond het nodig om naar Drachten te verhuizen. Hij was provinciaal ambtenaar, en wij moesten natuurlijk mee. Ik vond het vreselijk. In Drachten heb ik het VWO afgemaakt, daarna ben ik naar Groningen vertrokken om te studeren. Ik heb er een geweldige tijd gehad. Ik voel mij sindsdien een Groninger."
Bedrijfskunde
"Na mijn studie ben ik bedrijfskundige geworden. In staffuncties voor defensie gewerkt, voor bedrijven, voor het Martiniziekenhuis. Het is een hardnekkig misverstand om te denken dat een bedrijfskundige zich alleen met cijfertjes bezighoudt. Juist niet. Het gaat om het functioneren van organisaties, om psychologie, om gedragswetenschap, hoe mensen functioneren. In 2005 ben ik gepromoveerd op de rol van externe budgetparameters in de interne budgettering van ziekenhuizen."
Marktwerking
"Geld heeft altijd een belangrijke rol gespeeld binnen de zorg. Ook toen er nog geen marktwerking was. Maar het is nu nóg meer een issue geworden. Persoonlijk vind ik dat het stelsel dat er was beter dan het huidige met veel marktwerking. Al had ook het oude stelsel nadelen. Het is een heel complexe materie waarbinnen allerlei belangengroepen een rol spelen - specialisten, de farmaceutische industrie, patiënten. Juist daarom is volgens mij een sterke overheidsinvloed zo noodzakelijk."
Tia
"In 1998 kreeg ik een tia (voorbijgaand herseninfarct, red.) en heb ik een week in het ziekenhuis gelegen. Tijdens een gesprek met de arts ontdekte ik dat die tia geen wonder was. Ik leidde eigenlijk nog steeds het leven van een student. Veel sociale contacten, veel werken, voortdurend verhuizen. Toen heb ik mij voorgenomen het anders te doen, dat ik een boek wilde schrijven. Ik heb altijd graag geschreven. Rapporten, beleidsstukken en verslagen maken was voor mij geen straf. Op een gegeven moment ben ik naast mij werk aan een roman begonnen, over monniken in Noordlaren."
Winschoten
"Tijdens een bedrijfsuitje in Winschoten hoorde ik in 2005 een verhaal over de vondst van een koffer met alleen maar rechterschoenen. Toen ik thuiskwam, heb ik dat boek over die monniken weggestopt – zeven jaar werk zat er in – en ben ik opnieuw begonnen. Voor Een goed jaar voor de rozen heb ik mij ondergedompeld in de oorlogsliteratuur. Mijn vrouw wist van niets. Ik zat boven en deed alsof ik met mijn werk bezig was. Ik leidde een dubbelleven. Natuurlijk ging dat niet goed. Tijdens het schrijven van mijn proefschrift had ze bijna alles alleen moeten doen, en nu moest ze dat weer."
Eendenkooi
"Mijn tweede roman is voortgevloeid vanuit Een goed jaar voor de rozen. We gingen een week met de jongens naar Terschelling. Op het eiland aangekomen las ik een krantje over een eendenkooi, hoe tamme eenden worden gebruikt om wilde eenden te lokken en te vangen. Ik zag direct overeenkomsten tussen die kooi en kamp Westerbork. Mijn hoofd zat nog zo vol van die oorlog. Ik had een laptop mee en moest mij bedwingen dat ding niet open te klappen om meteen te gaan schrijven. Dat kon ik mijn vrouw niet aandoen. Dus ik heb op het toilet aantekeningen gemaakt en die thuis uitgewerkt. Het was een cadeautje, zo makkelijk ging het."
Schrijversschap
"Een goed jaar voor de rozen heeft me veel gekost, maar ook veel opgeleverd. Het gevoel dat ik iets goeds heb gepresteerd. Er komen nog steeds reacties binnen. Laatst van een man die met mijn boek naar Tel Aviv wil om te eten in het restaurant dat ik heb beschreven - terwijl ik daar nooit ben geweest. Of een reactie van iemand die tijdens de oorlog het servies van joodse familie heeft bewaard en dat nu, na lang zoeken, aan een van de nazaten gaat overhandigen. Ik kreeg een uitnodiging voor het Boekenbal, waarschijnlijk vanwege De eendenkooi. Het schrijversschap brengt zoveel leuke, onverwachte dingen met zich mee."
Leesclub
"Ik herinner mij dat ik als twaalfjarige een boek over de oorlog las met op de laatste bladzijde een foto van twee mannen in een concentratiekamp die mij met holle ogen aankeken. Dat beeld is mij altijd bijgebleven. Ik ben van huis uit niet met literatuur opgevoed. Mede daarom ben ik lid geworden van een leesclub. Zo ben ik Dostojevski en Faulkner gaan lezen. De structuur van De eendenkooi, waarbij je als lezer steeds in een ander hoofd zit, is vergelijkbaar met als As I lay dying van Faulkner."
Handboek
"Naar aanleiding van mijn proefschrift werd ik door het ziekenhuis in Leeuwarden uitgenodigd voor een lezing. Ik vertelde dat ik een handboek voor ziekenhuizen wilde schrijven over budgettering, maar dat ik daar geen tijd voor heb omdat ik ook publicaties moet doen. Die zijn belangrijk, maar zo’n handboek vind ik nog belangrijker. Dat is een dilemma: ik wil iets doen dat een maatschappelijk belang heeft, maar voel me ook verplicht tot onderzoek. Daarom ben ik zo blij met Een goed jaar voor de rozen en De eendenkooi – die boeken zie ik als mijn bijdrage aan een betere wereld."