Ook Woest & Ledig doet aan lijstjes, in dit geval op uitnodiging van Coen Peppelenbos. Na te lezen op diens Literatuurlog. Waarbij echter dient te worden opgemerkt dat de top 10 is opgesteld kort voordat uitgeverij AfdH een exemplaar van Bordeaux met ijs van de bejubelde zeer-korte-verhalenschrijver A.L. Snijders afleverde. Een op het eerste gezicht prachtig uitgegeven boek, maar waar nog geen definitief oordeel over geveld kan worden.

De gemeenteraad van Emmen stemde afgelopen week definitief in met de verhuizing van de dierentuin én de bouw van een nieuw theater in Zuidoost-Drenthe. Ongeveer een half miljard euro gaat het megaproject kosten. Het moet leiden tot een nieuw centrum, meer toerisme en consumptie, vele honderden extra banen en ondergrondse parkeergarages rondom een publiekattractie waar natuur en cultuur door één deur kunnen.

Om de bevolking van Emmen alvast aan dat laatste te laten wennen, ging zaterdag de manifestatie ‘Winterlicht’ van start. Tot en met 4 januari is de oude dierentuin daartoe gedurende een paar dagen nu ook ’s avonds open gesteld voor publiek. Meest opvallende toevoegingen zijn duizenden lampjes, een schaatsbaan, een theaterroute, een lasershow en een lichtkunstwerk.

Met name de lasershow bracht tijdens de opening veel volk op de been. Midden op de savanne was een witte bol neergezet waarop in het duister beelden werden geprojecteerd: een eenvoudige animatie met in de hoofdrol een pratende pinguïn die de kijkers enthousiast wilde maken voor de dierentuin na 2014. De lichtshow deed ondertussen denken sterk denken aan een illegale rave.

Al werden soms aardige effecten bereikt, verfijnd oogde het allerminst. De muziekkeuze maakte het nog veel erger: lompe meuk uit de jaren negentig toen de elektronische dansmuziek nog in de kinderschoenen stond. Gaandeweg begon er iets te knagen. Is dat wel zo verstandig, die lichtvervuiling en geluidsoverlast in een omgeving waar normaliter giraffes, antilopes en zebra’s gevangen worden gehouden?

De Partij voor de Dieren was nergens te bekennen, maar wel werd automatisch de vraag opgeroepen, in hoeverre cultuur en natuur straks samen kunnen gaan in Emmen. Zeer ver: op het gemeentehuis circuleert inmiddels een idee om een eigen theatergezelschap op te richten. Maar als er één kunstdiscipline is waar veel van verwacht mag worden, dan is het wel de beeldende kunst.

Die conclusie kan althans getrokken worden op basis van de lichtinstallatie die Carla Stedehouder ter gelegenheid van Winterlicht heeft ingericht in het Aziëhuis. In een ruimte waar normaliter een replica van een uitdoste Indische olifant staat opgesteld, heeft zij twee werken geplaatst: de handzame Ark van Noach, eerder te zien bij Verkuno in Roden, en een uitgebreide versie van de titelloze installatie waarmee ze is afgestudeerd aan Minerva in Groningen.

Stedehouder werkt in Emmen met glasvezeldraden, koperdraden en een lichtmixer. De draden hangen aan een streng, schijnbaar los, in een stille ruimte en zijn zo gevormd dat de kijker er koppen van dierfiguren in kan herkennen. Door vervolgens licht in verschillende kleuren en sterktes langs de draden te geleiden wordt een fantasiewereld gecreëerd waarin van alles twinkelt, schittert, glimt en glanst en voortdurend beweegt.

Met haar toverachtige en hallucinerende werk lijkt Stedehouder nadrukkelijk een scheiding te willen maken tussen verbeelding en realiteit. Vandaar ook haar motto ‘Ik creëer liever een droomwereld; de werkelijkheid redt zich wel’. In het geval van het Megaproject in Emmen is dat laatste vooralsnog discutabel.  Alle schetsen, voorbereidingsbesluiten en papieren plannen ten spijt - voorlopig is er alleen nog maar een droom om aan vast houden.

De lichtinstallatie van Carla Stedehouder is ieder weekend tot en met 4 januari te zien in het Aziëhuis in Dierenpark Emmen. Zie ook www.carlastedehouder.nl

Schuw is misschien overdreven, maar schrijfster Selma Parmentier (foto: Jan Willem van Vliet) treedt opvallend weinig op de voorgrond. Ze verschijnt niet bij boekpresentaties, kwam ook niet opdagen voor het groepsportret rond Arcadia der Poëten en treedt zelden op voor publiek. “Ik hou er niet van”, zegt ze. “Aan het schrijven bleef ik veel plezier, maar als een boek af, is het plezier voorbij.”

Toch verschijnt ze dit weekeinde tijdens de manifestatie Winterwelvaart in Groningen op de Boekenboot, een door uitgeverij Passage afgehuurde zeiltjalk waar drie dagen achtereen schrijvers en dichters optreden. “Omdat ik daar een klein gezelschap aantref, in een intieme sfeer”, vertelt Parmentier (Tietjerk, 1964). “Wat ik precies ga doen, weet ik nog niet. Waarschijnlijk voorlezen en vertellen hoe mijn nieuwe boek tot stand is gekomen.”

Dat nieuwe boek heet Doen!, een roman over de studente bedrijfskunde Lori die op een kruispunt in haar leven twijfelt tussen maatschappelijk succes en maatschappelijk nut. Doen! is opgedragen aan de vrijwilligers van Humanitas, een organisatie waar Parmentier zelf tijdlang als coördinator heeft gewerkt. Toen het haar een keer niet lukte een vrijwilliger te vinden voor het bezoek aan een eenzame oude man besloot ze zelf te gaan.

“Die man bleek een schrijnend geval, hij leefde half in een fantasiewereld. Na zijn dood ben ik op het idee gekomen een roman te schrijven over vrijwilligerswerk,” vertelt Parmentier. “Hij zette mij aan het denken hoe ik mijn kwaliteiten kon inzetten om iets aan het tekort aan vrijwilligers te doen. Ik ben schrijver, al mijn boeken zijn gebaseerd op waargebeurde verhalen, soms zijn ze autobiografisch, soms ontleend aan interviews.”

Doen! is een hartverwarmend boek over nut en noodzaak, over oog en aandacht voor andere mensen. Zoals vaker in haar werk heeft Parmentier gekozen voor een zachtaardige hoofdpersoon. “Ik ben vóór harmonie en compromissen”, verklaart de schrijfster. “Iedereen moet zijn eigen pad gaan. Maar als je veel nood om je heen ziet, of in dit geval een tekort aan vrijwilligers, dan vind ik het logisch om als schrijver de vraag op te roepen of je daar iets aan kunt doen.”

In haar roman staat Parmentier stil bij het verschil tussen hulp bieden en jezelf wegcijferen. “Dat is iets waar ik persoonlijk mee worstel. Op dit moment bezoek ik een á twee keer in de week als vrijwilliger een oudere dame. Voor haar ben ik de verbinding met de maatschappij. Ik denk erover daarmee te stoppen als zij is overleden. Met het schrijven van dit boek heb ik mijn bijdrage aan het vrijwilligerswerk wel geleverd, denk ik.”

Bij Humanitas in Groningen zijn ze blij met Doen!. “Maar landelijk hebben ze er nog weinig mee gedaan, dat valt mij een beetje tegen. Ze krijgen zomaar een roman in hun schoot geworpen”, zegt ze. Dan toch maar zelf de boer op met haar boek? “Ik weet dat promotie en reclame er tegenwoordig bij horen als je schrijver bent. Maar nogmaals, het gaat mij op de eerste plaats om het proces. Dan loop ik maar niet mee in die optocht.”

Boek en optredens

Doen! van Selma Parmentier is verschenen bij uitgeverij Passage. De Boekenboot ligt aan de Lage der A in Groningen. Vrijdag: Kasper Peters (19.00 uur), Tjitse Hofman (20.00 uur). Zaterdag: Anton Brand (14.00 uur), Klaas Swaak (15.00 uur), Anneke Claus (16.00 uur), Bill Mensema (17.00 uur). Zondag: Karel ten Haaf (14.00 uur), Selma Parmentier (15.00 uur) en Willem Jan van Wijk (16.00 uur)

Het prentenboek Agent en Boef van de Groninger schrijver Tjibbe Veldkamp en illustrator Kees de Boer is onderscheiden met de Leespluim voor januarie, een maandelijkse onderscheiding voor kwalitatief goede en veelzijdig bruikbare boeken voor jonge kinderen. Juryvoorzitter Herman Kakebeeke typeert het boek als een doldwaas verhaal waarin de illustraties op spettererende wijze de tekst aanvullen. Veldkamp en De Boer maakten eerder samen Kleine Aap’s Grote Plascircus en Na-apers!.

Al een aantal jaren wordt op verschillende plaatsen in ons land het Mediterrane Letteren Festival gehouden, met optredens van dichters met wortels in het buitenland. Assen doet 19 december voor de tweede keer mee. Het festival speelt zich op drie locaties af: in DeFKa (vanaf 12.00 uur), in theatercafé De Kolk bij Vanderveen (vanaf 15.00 uur) en in Xapoe (vanaf 19.00 uur).

In totaal dragen zestien dichters voor, veelal afkomstig uit landen rondom de Middellandse Zee, maar ook uit de regio. We noemen  Djodjie Rinsampessy, Hassan Golbang Khorasani, Egbert Hovenkamp, Geert Loman, Mowaffk Al-Sawad (foto) en Theo Pattinasarany. Maar ook Çiğdem Sezer (Turkije), Hanane Aad (Libanon), Maria Angeles Perez Lopez (Spanje), Fadma El Ouariachi (Marokko), Agni von Meijenfeldt-Fournaraki (Griekenland), Lucrezia Lerro (Italie), Hanadi Zarka (Syrië) en Froukje van der Ploeg (Nederland).

Voorts vermeldt het programma een lezing, de vertoning van een documentaire en een fototentoonstelling. Entree is gratis. Zie ook www.defka.nl.

Kandidaat Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja biedt zijn nieuwe dichtbundel Angel aan als gratis download via internet. Het is voor het eerst dat een prominent dichter in Nederland deze stap zet. Angel wordt aangeboden met poëzie en paginagroot werk van zes beeldende kunstenaars.

De in Amsterdam woonachtige Bruinja heeft zich voor de download-actie laten inspireren door popgroepen als Radiohead, Coldplay en Marillion die eerder via internet werk gratis beschikbaar stelden. De veertig pagina's tellende bundel wordt later door uitgeverij Bornmeer uitgegeven in de vorm van een betaalde krant.

"Ik wil kijken of ik zo meer lezers kan bereiken", zegt de dichter. "De poëzie in deze bundel handelt over schuld en woede, universele thema's. Woede als wraak, maar ook woede die in de genen zit, woede van voor de geboorte. Ik wil dat zoveel mogelijk mensen daar kennis van nemen. Downloaden is dan een goed middel."

Vrees dat men vervolgens niet meer de echte bundel koopt, heeft hij niet. "De krant heeft een vriendelijke prijs. Alleen al om de beeldende kunst zullen de liefhebbers hem niet laten liggen. Er staat werk in van mensen als Roos Custers en Hans Wap, normaal moet je daar flink meer voor betalen."

Voor zover bekend is Bruinja de eerste prominente dichter in Nederland die met een gratis bundeldownload komt. Van zijn hand werden eerder losse gedichten via internet aangeboden en gesproken gedichten als mp3 verspreid. Daarnaast is hij actief op YouTube, Hyves en Facebook. Het afgelopen jaar is het aanbod van ingesproken dichtbundels die tegen betaling gedownload worden toegenomen.

Bruinja zelf downloadt regelmatig via internet, zowel poëzie als muziek. "Wat illegaal downloaden betreft, ben ik geen haar beter dan de meeste muziekliefhebbers. Het meeste ’kwaad’ heb ik een flinke poos geleden gedaan. Nu betaal ik regelmatig voor downloads, ik kan de bonnetjes laten zien."

Angel is slechts voor beperkte tijd gratis binnen te halen: alleen donderdag van 12.00 tot 24.00 uur als pdf-bestand via www.decontrabas.com. Papieradvies voor de printer: zo groot mogelijk en zo dik mogelijk. Bruinja:  "Inkt op ’best quality’ en even laten drogen als je een inkt-jet gebruikt. Projecteren met een beamer kan ook."

De jaarlijkse slottentoonstelling van de Vereniging van Professionele Beeldende Kunstenaars en Vormgevers in de gemeente Noordenveld (Verkuno) staat dit keer in teken van 10-jarig bestaan van de vereniging. Op de zogeheten Jubelsalon tonen Verkuno-leden naast recent werk ook een werk uit 1998, zodat het publiek een indruk kan krijgen van een ontwikkeling.

De JubelSalon is te zien van 20 december tot en met 4 januari in Koetshuis Mensinge aan de Mensingeweg 3 in Roden. Open: donderdag t/m zondag van 13.00 – 17.00 uur, ook tijdens de kerstdagen en de jaarwisseling.

Deelnemende kunstenaars Magda Balvers, Bernadette Bijl, Jelly van den Bosch, Ad Breedveld, Ans Courtier, Peter Dijk, Johanneke Dun, Yvonne Dollee, Evert van Fucht, Arien de Groot, Maxelant Harmsze, Hilde van der Heide, Jannie Hiskes, Thea Hoek, Marjan Marjan Huizing, Rianne Kooijman, Sonja Leutholff, Jolande van Luijk, Karien Melman, Irene Meuldijk, Ansje van den Muyzenberg, Gerda Rademaker, Fokko Rijkens, Mariet Schedler, Lonia Schölvinck, Carla Stedehouder, Marijtje van der Veen en Maryke Wiegers. 

Bloemlezer Gert Jan de Vries is ongelukkig met de Drentstalige versie van het gedicht Ezzo's lied in de Canon van de Europese poëzie. De Vries wil bij een tweede druk van het overzicht, dat hij met Ilja Leonard Pfeijffer samenstelde, het Drents vervangen door een vertaling die in heel Nederland makkelijk kan worden gelezen.

Ezzo's lied is een gedicht uit circa 1063 in het vroegmiddelhoogduits. Ard Posthuma uit Groningen en Gerard Stout uit Peize maakten voor de Canon een Drentse vertaling omdat in de elfde eeuw nog geen standaard-duits bestond. Van Ezzo's lied zijn alleen twee verschillende dialectversies overgeleverd; een vertaling in ABN zou volgens de vertalers geen recht doen aan het origineel.

De Vries is op zich tevreden over de kwaliteit van de geleverde vertaling, maar denkt bij nader inzien dat het Nederlands beter is om 'onderling te kunnen communiceren'. "Je mag rustig aannemen dat het Nederlands dat in de elfde eeuw werd gesproken meer op het Drents van nu leek dan op het huidige ABN. Maar het is nooit onze bedoeling geweest om een Drentse vertaling op te nemen."

Van de ruim vijfhonderd gedichten in de Canon zijn er twee in een andere taal dan het Nederlands opgenomen: Jong seun van Elisabeth Eybers in het Afrikaans en Ezzo's lied in het Drents. Daarnaast zijn eeuwenoude vertalingen opgenomen van bijvoorbeeld Vondel en Huygens. De Vries: "Dat waren niet alleen uitstekende dichters, maar ook puike vertalers. Waar hun vertalingen nog goed leesbaar waren, hebben we ze niet door moderne vervangen."

Het gedicht van Eybers is volgens De Vries in 'zulk klaterhelder Afrikaans’ geschreven dat het idioot zou zijn geweest het te vertalen. "Iedereen kan het lezen en elke vertaling schiet gegarandeerd te kort." In het geval van het Drents ligt het anders, meent de bloemlezer. "Ik heb niks tegen het Drents, maar dit is nu eenmaal een boek voor heel het Nederlandstalige gebied."

Gerard Stout betreurt het besluit: "Juist in de poëzie wil ik graag verrast worden. Het lijkt er veel op dat het kleinsteedse ook in de literatuur doordringt." Ard Posthuma spreekt de hoop uit dat de verwijdering van de Drentse vertaling leidt tot een run op de eerste druk. "Betere reclame kan de Canon zich niet wensen.”

In januari verschijnt overigens een tweede, luxe versie van de bloemlezing. Daarin staan naast de vertalingen ook de originele teksten, zodat lezers zelf kunnen controleren of de vertalers hun werk grondig hebben gedaan. Die dubbeldikke versie zal in de eerste druk niet het Drents bevatten, maar ook gedichten in onder meer het Albanees, Bulgaars, Faeroërs, Samisch en Retroromaans.

De Vries: “Zelfs het idee dat dit project erg moeilijk en tijdrovend was, bleek een ernstige onderschatting. Tijdens het speurwerk kwamen we er achter dat we van het Albanees, Bulgaars en nog een stuk of wat talen niets wisten. Het bevestigde dat dit boek belangrijk is: er was tot nu toe gewoon geen overzicht van de Europese poëzie. We deden dus pionierswerk.”

Om een afgewogen beeld te kunnen geven, hebben de twee specialisten raadgepleegd, bibliotheken bezocht, secundaire literatuur gelezen en eindeloos op internet gesurft. “Zelfs voor de grote taalgebieden - die we natuurlijk wel behoorlijk kenden - hebben we nog adviezen ingewonnen. Vervolgens hebben we wel zelf een zorgvuldige afweging gemaakt. De absolute objectiviteit van de canon is namelijk onze objectiviteit.”

Het begrip Europese poëzie is breed gehanteerd. Naast Engelse, Portugese en Nederlandse dichters zijn dichters uit Zuid- en Noord-Amerika opgenomen. “Omdat ze diepgaand door elkaar zijn beïnvloed en deel uitmaken van dezelfde traditie, of je die nu Europees noemt of anders. Dus natuurlijk hebben we Cummings, Drummond d’Andrade en Krog opgenomen. En dat is geen annexatie, maar een dankbetuiging. Poëzie spot met geografische beperkingen.”

Nederland is met 43, België met 11 en Friesland met 3 gedichten naar verhouding ruim vertegenwoordigd in de Canon. De Nederlandse gedichten zijn onder meer afkomstig van  ‘noorderlingen’ als Hendrik de Vries (Mijn broer), Slauerhoff (Woninglooze), M. Vasalis (De idioot in het bad), Fritzi Harmsen van Beek (Goede morgen? Hemelse mevrouw Ping) en Tonnus Oosterhoff (Kritiek).

Micheline Van Hautem geeft 17 december een concert in de Grote Kerk in Emmen. De uit Gent afkomstige zangeres brengt een programma met Franstalig en Engelstalig werk uit de jaren twintig en dertig. De organisatie is in handen van Anders Emmen. Aanvang is 20.30 uur. Toegangskaarten kosten in de voorverkoop vijftien euro, in de kerk €17,50.

Onder de titel Van Mooi naar Lelijk en weer terug, de duistere wegen van schoonheid in de fotografie geeft Hans Aarsman maandag 15 december in het gemeentehuis van Hoogeveen een lezing over het thema ‘Fotografie in het digitale tijdperk’. De lezing, een initiatief van CBK Drenthe, ICO en Kunst & Cultuur Drenthe, maakt deel uit van de Unzip!-reeks en is bedoeld media-kunstenaars in Drenthe te ondersteunen. Aanvang 20.00 uur, gratis toegang.