Herrijzenis van de christelijke poëzie
Prijs voor docu dichter-hooligan Boris Ryzhy

De keuken van Willem G. van Maanen

WillemVanMaanen1 De literatuurclubs in Drenthe, Groningen en Overijssel lezen dit seizoen de roman Heb lief en zie niet om van Willem G. van Maanen (foto: Hilbrand Dijkhuizen). Donderdag was de schrijver naar Westerbork afgereisd om ze een toelichting te geven op zijn werk. Zo’n driehonderd mensen bracht de komst van de schrijver op de been. Veelal vijftigplussers, veel dames en hier en daar ook een heer.

 

En allemaal waren ze hevig geïnteresseerd in het hoe en waarom van de punten en komma’s in Van Maanens weerbarstige roman Heb lief en zie niet om. Inmiddels is hij met het schrijven van romans gestopt, vertelt de schrijver. “Het is een vreselijk karwei. Ik doe nu alleen nog korte verhalen. Maar het is als met het verschil tussen een strijkkwartet en een orkest: het let allemaal nog veel nauwer. In een orkest kun je nog wel eens iets laten lopen. Als je dat in een strijkkwartet doet, valt het meteen op.”

 

Heb lief en zie niet om, zijn laatste roman dus, wordt dit seizoen gelezen door een ongekend groot publiek voor een schrijvers-schrijver als Van Maanen, een man met een sobere, zeer geconcentreerde stijl. Hij maakt het zijn lezer graag moeilijk, geeft hij toe. “Ik ben een gemankeerde onderwijzer. Mijn uitgangspunt is: goed luisteren, goed kijken. Misschien begrijp je er dan iets van.”

 

Maar als hij eerlijk is: eigenlijk denkt hij helemaal niet aan zijn lezers. “Ik hoop natuurlijk wel dat ze er zijn, maar ik ben een nogal egocentrisch figuur. Schrijven is een kwestie van zitvlees. Je niet laten afleiden, niet te veel in de lades van je bureau gaan rommelen, maar op die stoel blijven. Iedere dag een beetje: soms een regel, soms een hele bladzijde. Ik ben tamelijk vlijtig.”

 

Van Maanen is geboren in Kampen, de plaats waar een deel van zijn romans zich afspeelt. Hij heeft een opvallende voorkeur pikante onderwerpen, zoals incest en pedofilie, maar ook de kunsten. Het is allemaal vaktechnisch. “Je moet een onderwerp kiezen waarin je je kunt vastbijten en waar je je tegen kunt afzetten”, zegt hij. “In het gewone leven ben ik niet zo diepzinnig. Maar als ik schrijf, wil ik dat wel graag zijn.”

 

Heb lief en zie niet om speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog. Van Maanen was 19 jaar toen de oorlog uitbrak. Het is een ijkpunt. “Je leerde de mensen kennen. Mijn mensbeeld is veranderd doordat mensen zich anders gingen gedragen dan ik van ze verwachtte. Alles kwam op losse schroeven te staan toen ik merkte dat de goeden ook de kwaden konden zijn.”

 

De vraag naar het autobiografische karakter van zijn werk wuift Van Maanen weg. “Het is niet interessant”, zegt hij. “Als je aan de eettafel zit, moet je niet willen weten wat zich in de keuken heeft afgespeeld.

 

Hebliefenzienietom In zijn roman voert van Maanen toneelacteur op die zich bij de Kultuurkamer aanmeldt om te kunnen blijven spelen. “Zo iemand is fout, zeggen we nu. Maar in de oorlog zaten de theaterzalen vol. Je had die zalen eigenlijk moeten mijden. Er waren ook thuisvoorstellingen. Niets is wat het lijkt. Je kunt dingen wel beweren, maar of het waar is wat je beweert, dat weet je vaak zelf niet.”

 

Achtentachtig jaar is Van Maanen nu. Kraakhelder van geest. Al laat het geheugen hem heel soms in de steek. (“Ereburger van Kampen? Daar weet ik niet van. O, staat het daar?”) Omwille van de broodnodige nachtrust, wil hij op tijd terug naar zijn woonplaats Leusden. Daarom is het beter geen boeken te signeren. “Maar als de mensen het echt willen… Nou vooruit dan maar.”