Gelly Talsma van boekhandel Athena's in Groningen wil als directeur de Poëzieclub nieuw leven in blazen. "De Poëzieclub-uitgave Awater is een prachtig blad. Maar er moet landelijk veel meer aandacht voor gedichten komen. Daarom ben ik blij dat ik Jeltje van Nieuwenhoven bereid heb gevonden voorzitter te worden", aldus Talsma in maandag Boekblad.

De Groninger boekverkoper en organisator van literaire evenementen gaat onder meer nieuwe leden werven en kondigt tevens een landelijke Poëzieclub-dag aan op 23 augustus tijdens festival Noorderzon in Groningen. Talsma wil van de Poëzieclub ‘een aanspreekpunt maken, waar mensen terecht kunnen als ze bijvoorbeeld ergens een gedicht op de muur willen plaatsen’. “Dat maakt het leven leuk.”

Zeventienhonderd bladzijden, verdeeld over drie banden. Twee exposities, waarvan een in het Joods Historisch Museum (JHM) en een volgende maand in het Van Gogh Museum in Amsterdam. We krijgen deze zomer heel veel Hendrik Nicolaas Werkman (1882 – 1945) over ons uitgestort. Dat alles als slotakkoord van een groot onderzoeksproject naar leven en werken van ‘de drukker van De Ploeg’.

Nadat donderdag in Amsterdam twee imposante uitgaven over Werkman zijn gepresenteerd, opende vrijdag in het JHM een expositie rond De Blauwe Schuit, de uitgeverij annex vriendenclub waarvoor Werkman het drukwerk verzorgde. De locatie is niet zonder reden. Het Joods Historisch Museum verwierf in 1976 de correspondentie van Blauwe Schuit-oprichter August Henkels. En het was Henkels die Werkman op het spoor zette van de Chassidische legenden.

In het JHM hangen voorstudies van de legenden, het beroemdste werk van Werkman. Ze ogen merkwaardig genoeg rijker dan het eindresultaat, mogelijk omdat de Groninger kunstenaar nog volop aan het experimenteren was. Daarnaast worden druksels getoond bij gedichten, teksten en andersoortige uitgaven van De Blauwe Schuit. Te beginnen met een druksel uit 1940 van het gedicht Het jaar 1572 van Martinus Nijhoff, eindigend met het omslag van De houtdiefstal bij een tekst van Henkels uit 1944.

De tentoonstelling maakt twee dingen duidelijk. Ten eerste de verbluffende creativiteit van Werkman. Het lijkt alsof de schaarste van de oorlogsjaren de kwaliteit van zijn werk ten goede kwam. Het tweede is de bepalende rol die met name Henkels speelde bij de ontwikkeling van Werkmans kunstenaarsschap. Het is wrang, Werkman heeft veel te danken aan de internering van de Winschoter predikant tijdens de oorlog in Sint-Michielsgestel.

Tijdens zijn gevangenschap in Brabant maakte Henkels onder de prominente medegevangenen zo veel reclame voor Werkman dat diens naam en reputatie na de oorlog definitief was gevestigd. Alles postuum, want Werkman werd in april 1945 doodgeschoten. Minstens zo belangrijk was overigens een bezoek van de Groninger aan ‘de kluis’ in Castricum waar in 1940 de topstukken van het Stedelijk Museum Amsterdam waren opgeslagen.

De confrontatie met de verborgen stukken bleek een onuitputtelijke bron van inspiratie voor Werkman. Het leidde tot prachtige kunst in een moeilijke tijd, zo vatten de bezorgers van de Werkman-brieven het treffend samen. De tentoonstelling in het JHM laat van die pracht maar een klein deel zien en is in die zin een introductie op de tweede Werkman-tentoonstelling in Amsterdam. Vanaf volgende maand wordt het Van Gogh Museum getoond wat er aan De Blauwe Schuit voorafging en hoe Werkman zich in Groningen klaarmaakte voor zijn grote sprong voorwaarts.

Boeken en exposities

De tentoonstelling ‘Hendrik Werkman: De Blauwe Schuit’ is tot en met 30 november te zien in het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Zie ook www.jhm.nl. De 2-delige uitgave ‘Brieven rond De Blauwe Schuit’ is verschenen bij uitgeverij Sun. Prijs: € 95 (1150 blz.) Het boek ‘H.N. Werkman. Het complete oeuvre’ is verschenen bij Nai uitgevers. Prijs: € 65 (536 blz.) De tentoonstelling ‘Druksels van Werkman’ opent 11 juli in het Van Gogh Museum. Zie ook www.vangoghmuseum.nl.

Don Diablo levert met het nummer Life is a Festival de titelsong voor de film Radeloos naar de gelijknamige bestseller van Carry Slee. Naast de titelsong heeft DJ, producer, componist, zanger, remixer en platenbaas ook alle muziek voor de bioscooptrailer geleverd die vanaf juli in de bioscopen te zien zal zijn.

Don Diablo: “Toen ik het script opgestuurd kreeg spraken de achterliggende thema's in het verhaal mij meteen aan. Het is een film voor jongeren, maar wel een film met een boodschap en met een topcast, wat natuurlijk ook niet geheel onbelangrijk is.''

Naast Renée Soutendijk, Monic Hendrickx en Victor Löw zullen ook Hugo Haenen, Kees Boot, Kees Hulst en Aart Staartjes in dragende rollen te zien zijn. Het scenario van de film is van Maria Peters, de regie van Dave Schram die ook Timboektoe verfilmde. De opnames voor Radeloos zijn net afgerond.

Vanaf 2 oktober is de film in de bioscoop te zien. Dan verschijnt ook een speciale filmeditie van de bestseller Radeloos. Don Diablo bracht vorige maand zijn nieuwe mixalbum Sellout Sessions 02 uit. Zijn nieuwe artiestenalbum, waarop ook de titelsong voor de film te vinden zal zijn, wordt begin september verwacht.

Gerard Nijenhuis uit Bronneger wordt de eerste gemeentedichter van Borger-Odoorn. Nijenhuis gaat vanaf augustus aan de slag. Het is de bedoeling dat hij iedere maand een gedicht schrijft dat te maken heeft met 'het leven van de mensen in Borger-Odoorn'. Nijenhuis zegt het als een eer en uitdaging te zien om invulling te geven aan de nieuwe functie. De aanstelling geldt in eerste instantie voor een jaar.

Dichteres Hannie Rouweler vroeg 73 collega’s om hun relatie met Groningen in een gedicht te verwoorden. Het resultaat, de bundel Uit het Noorden waait de muze aan is volgens uitgeverij Passage ‘een ode aan Groningen’ en wordt zaterdag 28 juni in De Engelstede te Engelbert gepresenteerd.

De bundel van Rouweler bevat bijdragen van onder anderen Gerrit Krol, Albertina Soepboer, Max Niematz, Jean Pierre Rawie, Anneke Claus, Remco Ekkers, Rutger Kopland, Tom van Deel, Carla Bogaards, Wouter Godijn, Chrétien Breukers, Driek van Wissen, Meindert Talma en Tsead Bruinja.

De presentatie wordt vanaf 15.30 uur opgeluisterd met optredens van Tjitse Hofman, Paul Gellings, Petra Else Jekel, Joris Iven en de Groninger stadsdichter Rense Sinkgraven. De entree is gratis.

Het Nederlands Stripmuseum in Groningen staat komend weekeinde in het teken van de stripfamilie Jan, Jans en de kinderen. Museumbezoekers kunnen gedurende het weekend een hoofdrol spelen in de strip en zelf een familiestrip leren tekenen tijdens een gratis workshop.

Zondag is bedenker Jan Kruis in het museum aanwezig om zijn werk te signeren. Jan, Jans en de kinderen is een van de langstlopende stripseries in ons land. De strips worden sinds de winter van 1970 in weekblad Libelle gepubliceerd. Dit voorjaar verscheen het 41^ste album uit de reeks.

Uitgeverij De Berk presenteert 5 juli in het kerkje van Huizinge een bibliofiele bundel met zes nieuwe gedichten van Rutger Kopland. Voor de uitgave, getiteld KOE, liet de dichter uit Glimmen zich inspireren door werk van zijn broer, beeldend kunstenaar Jaap van den Hoofdakker. Koplands laatste bundels, Een man in de tuin en Wat water achterliet, dateren van 2004.

Kunstenaar Van den Hoofdakker gebruikte beelden uit een door hem gemaakte film als basis voor zes schilderijen, waarvan afbeeldingen in de bundel zijn opgenomen, plus een DVD met de originele filmopnamen. De teksten in de uitgave zijn met de hand gezet en gedrukt. KOE kost €49.95 en verschijnt in een beperkte oplage, waarvan 150 stuks bestemd voor de losse verkoop.

Hoewel het ministerie van Buitenlandse Zaken nog niet zover wil gaan, geeft Woest en Ledig een negatief reisadvies voor Zimbabwe af. Dit op basis van een kort verblijf wegens familie-omstandigheden in de hoofdstad Harare. Op het platteland heerst honger, overheidsdiensten jagen op tegenstanders van het Mugabe-regime, de winkels zijn leeg, de inflatie is enorm.

Zimbabwe is een ontwikkelingsland en een bananenrepubliek in één. Het vliegveld is louter glimmende pracht en praal, een halve kilometer landinwaarts houdt de ellende niet meer op. Op iedere straathoek van Harare bieden mannen zich aan als houthakker of proberen ze telefoonkaarten te slijten. Vrouwen wachten op klanten voor een handvol onbetaalbare tomaten, banen en avocado’s.

Overal zijn de lantaarnpalen – die vreemd genoeg op klaarlichte dag aan staan – beplakt met posters van Robert Mugabe. 100 Procent Total is de leuze van de enige kandidaat voor de verkiezingen van vrijdag. Slechts sporadisch duikt de beeltenis van zijn tegenstander Morgan Svangirai op. En dan zijn het altijd posters van de vorige verkiezingen. De oppositie heeft dit keer domweg geen campagne kúnnen voeren.

Hoewel op straat in de hoofdstad opvallend weinig politie aanwezig is, heeft Mugabe de schrik er goed in. Al wekenlang heeft hij samenkomsten van concurrent Tsvangirai met geweld uiteengeslagen. Zondag werden daarbij zware wapens van het type AK47 ingezet. Zijn eigen campagne bestaat uit het bijeendrijven van voorbijgangers. Het is meeklappen met de president, of klappen krijgen.

In Nazareth House, de grootste katholieke kerk van Harare, hield pastoor Tryvis Moro de bevolking zondag voor dat angst de grootste vijand is. Moro’s preek stond volledig in het teken van de verkiezingen, maar nergens vielen de namen van de president of zijn tegenstander. Na afloop van de dienst werd er druk ge-smst over wegblokkades, het sluiten van scholen wegens de verkiezingen en gebrek aan water, levensmiddelen en stroom.

Geloof in een ‘normale’ oplossing voor de problemen is er nauwelijks. Onlangs werd een nieuwe burgemeester van Harare gekozen. Van Mugabe mocht hij niet aan het werk. Twee weken geleden werd het 4-jarig zoontje en de vrouw van de burgemeester ontvoerd. Het zoontje is weer vrij, maar de vrouw vermoord. Ook als Tsvangirai zou meedoen aan de verkiezingen, had hij nooit kunnen winnen. Zijn aanhang zit vooral op het platteland en daar zijn de afgelopen weken dorpen systematisch vernietigd.

De komende dagen zijn cruciaal, denken sommige Zimbabwanen. Als de Verenigde Naties ingrijpen, dan móet Mugabe wel opstappen. Gebeurt dat niet, dan is het aan de economie. Tegenover een Amerikaanse dollar stonden begin deze week twaalf miljard Zimdollars. Voor een binnenlands telefoongesprek van een halve minuut betaal je 2 miljard. Vroeg of laat gaat de pers stuk waarop Mugabe zijn geld drukt en dan valt de president vanzelf om.

Woest en Ledig is wegens een kort verblijf in Zimbabwe tijdelijk afwezig.

Drie jaar geleden verscheen bij De Arbeiderspers een heruitgave van de novelle De Wisselwachter, het debuut van Jean Paul Franssens. De uitgave ging vergezeld van de vaststelling dat tijdens het leven van Franssens (1938 – 2003) geen van zijn zeventien boeken is herdrukt en dat de geboren Groninger nooit een prijs heeft mogen ontvangen. Dat vond de schrijver 'een hele prestatie in een land met zoveel prijzen'.

Vijf jaar na zijn overlijden is er inmiddels een kleine prijs naar hem vernoemd, de Jean-Paul Franssens Poëzieprijs van het festival Literaire Avond Zuidwolde en is hij nog steeds niet vergeten. Zo beleggen de uitgevers Querido en De Arbeiderspers donderdag samen met Franssens’ vrienden een herdenkingbijeenkomst waarbij zijn literaire nalatenschap wordt overgedragen aan de Bijzondere Collectie van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam.

De nalatenschap omvat manuscripten, tekeningen en foto’s aangevuld met de Franssens-verzameling van oud-Groninger Thijs Wierema. Verder gaat het om brieven van onder anderen Belcampo, Remco Campert, Adriaan Morriën, Connie Palmen en Peter van Straaten. Volgens de Universiteitsbibliotheek bieden de stukken ‘een gedetailleerd beeld van Franssens’ kunstenaarsbestaan en privéleven’.

Onderdeel van de plechtigheid is de presentatie van het boekje Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen, geschreven door A.F. Th. van der Heijden. De twee schrijvers troffen elkaar sinds eind jaren tachtig regelmatig aan de bar van café Zwart en café Welling in Amsterdam en frequenteerden samen kunstenaarssociëteit Arti. Daarnaast schreven ze elkaar veelvuldig – drie jaar geleden werd hun briefwisseling gepubliceerd.

In Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen blikt Van der Heijden terug op de tijd met Franssens. Zijn boekje valt in twee delen uiteen: zeventig anekdotes uit de Grachtengordel en de vertelling Vilt voor de muizen, een parodie op de whodunit over een lijk in  café De Z. met fraaie rollen voor onder anderen Allard S(chröder), Jean-Paul (Franssens), Frits (Müller) en (A.F.Th) Van der H(eijden) zelf.

Waar de Muizen vooral melig zijn, bevatten de Wijnen veel fraais. Voor wie bekend is met de correspondentie Ik heb je nog veel te vertellen bevat het boekje enige doublures, maar die zijn dermate briljant opgeschreven dat het allerminst stoort. Komt bij dat Van der Heijden een structuur in de anekdotes heeft aangebracht waardoor je als lezer zowel de ontwikkeling van een vriendschap als de aftakeling van een ietwat miskend kunstenaar meekrijgt.

Van der Heijden over het einde: “Voor een maniakaal briefschrijver als ik ben, heb ik hem in dat laatste halfjaar ook verrot weinig geschreven. Ik had een groot deel van zijn drinkende leven met hem gedeeld, dat voor hem, met zijn verschuivende bloedplaatjes, steeds meer een uitputtingsslag werd, die op den duur niet meer te winnen viel. Alle geldige excuses daargelaten: was het niet toch de adem van de naderende dood, de bijgelovige angst voor besmetting, die mij op afstand hield?”

Met Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen komt Van der Heijden een belofte na. “Ik beloofde Carla (de partner van Franssens, red.) er alles aan te doen zijn werk ‘levend’ te houden”, schrijft hij. “Maar wat betekent dat (…) in een tijd dat de hiphoppers het voor het zeggen hebben en de literatuur als geheel tot een dode letter willen verklaren? Ik schrijf nu dit kleine requiem, waarvan ik niet weet of het hem of zijn werk in leven zal houden, dan wel tot leven zal wekken.”

Mogelijk mislukt alles. In ieder geval heeft het een zeer leesbaar en respectvol eerbetoon opgeleverd.

Boek: Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen. Een requiem. Auteur: A.F.Th. van der Heijden. Uitgever: Querido. Prijs: €18,95 (152 blz.)