In de Nederlandse poëzie wordt veel gediscussieerd en een van de discussies die steeds weer oplaait, is die over de toegankelijkheid. Centrale stelling in dit debat zonder winnaars is het idee dat de moderne poëzie in zichzelf gekeerd is geraakt met als gevolg dat de doorsnee lezer zich buiten gesloten voelt. Poëzie als een geheimtaal, als een spel waarvan slechts een select gezelschap kenners de regels kent.

Ook Erik Harteveld uit Rasquert, voormalig stadsdichter van Assen, hangt dit idee van een tweedeling aan. Tijdens de presentatie van zijn eerste bundel met Nederlandstalige poëzie, vorige week in Assen, sprak hij de verwachting uit dat ‘recensenten’ vanwege de aanwezigheid van traditionele gedichten zouden afknappen op De eeuwig zoemende vliegenstrip. Poëzierecensenten houden niet van traditionele gedichten, aldus Harteveld.

De eeuwig zoemende vliegenstrip bevat inderdaad retropoëzie die doet vermoeden dat de schrijver de modieuze literaire experimenten aan zich voorbij heeft laten gaan. Alle soorten rijm komen voorbij, verpakt in een aanstekelijk ritme en klare taal - meer Leopold en Martinus Nijhoff dan Lucebert en Tonnus Oosterhoff. Wat thema’s en toon betreft, kan het werk worden samengevat met de beroemde titels Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij en Op weg naar het einde.

Weemoed en melancholie zijn de termen die na lezing het eerst komen bovendrijven, maar ook tragiek. Veel beelden zijn afkomstig van het platteland: in Deel zijn we even terug in de jeugd van dichter en worden we daarna het paradijs uitgezet:

Kijk, hier staat mijn naam

in gebinten gekerfd

met het mes dat mijn broer

op de markt heeft gewonnen.

Dit is de plaats die zo is

als het hoort,

waar het dak wordt geschraagd

door hout dat niet groeit

en onze namen langer bewaart

dan wijzelf en de zon

door het raam.

Harteveld roept het verleden vaak terug aan de hand van merknamen: ‘de Alfa Laval’, ‘Bonanza!’, ‘Heugavelt’ ‘Jonker Fris’, ‘Zündapp’. Aanvankelijk gaat er een vertederende werking van uit, maar niet voor lang, want alle merken zijn verdwenen, opgeslokt door het grote geheel of uiteengespat (‘Exota’). Bijna altijd wordt de idylle verstoord. Vroeger was niet alles beter, wel veel. Maar het erge is: vroeger is onomkeerbaar voorbij.

Centraal thema in De eeuwig zoemende vliegenstrip is de eindigheid, centrale vraag is hoe met die eindigheid om te gaan. De bundel telt vier reeksen en in de cyclus ‘Wereld’ doet de dichter een aantal suggesties. Een fragment uit het bezwerende Oproep aan het Drents Archief, het klapstuk in de bundel:

Verbrand de boeken.

Vergeet ook de regels van de buitenspelval.

En de gedachte dat wij leren

van wat vroeger is gebeurd

en hoe de voorhang van de tempel is gescheurd.

Nichts aufbewahren!

Alle plasmaschermen worden leeggemaakt.

En wel dadelijk.

Uiteraard komt de dichter er niet helemaal uit en moet ook Erik Harteveld volstaan met vaststellingen en Grote Vragen zoals in Ruimtevaart:

Ergens moet er niets bestaan,

we komen er vandaan.

Er is geen gewicht,

geen donker en geen licht

geen woord geen zin

Wat trekt ons deze ruimte

zonder einde of begin?

Eenvoudige poëzie, inderdaad. Er is geen woord Chinees bij. Maar daarom niet minder mysterieus en waar. Nog een stap verder: het is begrijpelijk en toegankelijk en juist daardoor zo waardevol.

Dat de meeste aandacht van poëziecritici uitgaat naar experimentele poëzie is volstrekt logisch. Want wat bekend is, weten we nu wel. Omwille van nieuwsgierigheid en de hoop op verbetering (vooruitgang!) dient poëzie grenzen op te zoeken. Om vervolgens al spelend in een niemandsland te belanden waar niets vast staat, waarin alles nog woest en ledig is, in afwachting van scheppende handen die vorm en richting geven.

De hang en drang naar experiment neemt niet weg dat er ook poëzie geschreven moet worden door dichters die de handen vol hebben aan het bewandelen van het vertrouwde pad, die geraakt willen worden door inhoud en daarna pas door vorm. In deze tijd van ‘breedbeeld’, ‘draadloos’ en ‘account’ is zulke traditionele poëzie zelfs cruciaal, juist omdat je er geen monteur aan huis voor nodig hebt.

Nu niet langer gedraald: De eeuwig zoemende vliegenstrip is een prachtig debuut vol poëzie van degelijke en ouderwetse kwaliteit. Verrassend effectief. Nu met gegarandeerd ontroerende werking. Zolang de voorraad strekt.

Boek: De eeuwig zoemende vliegenstrip. Auteur: Erik Harteveld. Uitgever: Kleine Uil. Prijs: €12.50 (48 blz).