Tussen nostalgie en welvaren
Ken uw Groninger schrijvers en dichters (2)

‘Christen ben je niet, het is iets waar je voor kiest’

GerryVelema

Zes jaar geleden wist Gerry Velema nagenoeg niets over voormalig Nederlands-Indië, onze kolonie in de Oost. Dat veranderde toen ze werd aangesproken door haar plaatsgenoot Jeppe Jellema, wandelend museum en arts in ruste. Of ze eens een blik wilde werpen op de correspondentie die haar moeder vanuit ‘ons Indië’ had gevoerd met zijn opa in Groningen. “Al lezend dook Thomas ineens op”, blikt de schrijfster uit Roden terug.

 

Thomas is de hoofdpersoon uit Eruit jij!, een jeugdroman en de 31ste titel die Velema heeft geschreven. Het boek vertelt hoe het bestaan van een 16-jarige jongen, opgegroeid op Java, door de Tweede Wereldoorlog volledig op de kop wordt gezet. Met veel vaart, in een directe stijl, zonder opsmuk, wordt de lezer met Thomas vanuit het paradijs naar de hel gevoerd, het Jappenkamp en de geweldadige chaos van 1945.

 

Eruit jij! is Velema’s meest literaire boek tot nu toe. Het kan gelezen worden als het geromantiseerde levensverhaal van Jeppe Jellema, maar heeft nadrukkelijk een link naar het heden. “Wat ik wil, is lezers een spiegel voorhouden”, vertelt Velema (Coevorden, 1956). “Ik wil ze laten ervaren hoe is om je land te verliezen, te moeten vluchten en als allochtoon te leven. Want dat is wat veel Nederlanders in de oorlog in Indië is overkomen.”

 

Belangrijke rol is weggelegd voor de Javaan Hardjònò, die in de hoop op een vrij Indonesië de kant van de Japanners kiest en zo zijn beste vriend Thomas verraad. Hoogtepunt van het boek is de beschrijving van een reis in een overvolle wagon waar Thomas mensen om zich heen ziet doodgaan en een gestorven pater, die zijn laatste water weggaf, zingend uitgeleide wordt gedaan.

 

Die laatste beschrijving is gebaseerd op gebeurtenissen bij een scheepsramp. Velema: “Ik heb ‘m gebruikt om aan te geven dat mensen wel degelijk van dieren verschillen, dat ze in beestachtige omstandigheden troost kunnen zoeken in een lied. Wat mij persoonlijk het meest aanspreekt, is zo’n pater die zijn water afstaat. Je zelf opofferen voor anderen, dat is iets wat ik zeer bewonder in mensen.”

 

Velema noemt zich een christelijke schrijfster. “Thomas hoort niet bij een kerk, maar heeft wel vragen. Ik denk dat ik als schrijfster mijn opvattingen het best kan overbrengen door vragen te stellen. We groeien op in een christelijke cultuur en sommige mensen worden christelijk opgevoed. Maar christen ben je niet, het is iets waar je voor kiest. En die keuze wordt gemaakt na het stellen van vragen.”

 

Schrijvend en schavend concludeerde Velema dat Eruit jij! misschien wel haar beste boek is geworden. “Het is mooi dat je als schrijver kunt groeien. Als ik mijn eerst werk teruglees… Schrijven is een ambacht dat je onder de knie moet krijgen. Ik durf mij nu meer vrijheid toe te staan. Maar het grootste compliment kwam van Jeppe Jellema. Ondanks al mijn vrijheid had hij het verhaal van Thomas toch als authentiek herkend.”

 

Boek: Eruit jij!. Auteur: Gerry Velema. Uitgever: Callenbach. Prijs: €15.50 (296 blz.)