Tijdens de uitvaart van Gerard Reve, nu bijna een jaar geleden in Machelen aan de Leie, waren opvallend weinig schrijvers aanwezig. Wel present was Erwin Mortier (1965), hij hield een indrukwekkende grafrede. De Vlaamse auteur had Reve leren kennen toen zijn vriend Lieven Vandenhaute in 1996 de schrijver een interview afnam. Uit het contact vloeide een ‘vriendschap’ voort, die onder meer resulteerde in een paar dagen op Reves Geheime Landgoed in Frankrijk.

In Avonden op het landgoed. Op reis met Gerard Reve blikt Mortier op basis van dagboekaantekeningen terug op de korte tijd die hij met de schrijver heeft doorgemaakt. In het nawoord vat hij zijn ervaringen als volgt samen: “De dagen op het Landgoed hadden op pijnlijke wijze Gerards onvermogen blootgelegd om met de complexiteit van menselijke verhoudingen, met het finale en traumatische anderszijn van de ander, om te gaan – een onmacht die zijn schrijven onophoudelijk heeft aangejaagd.”

Waarmee duidelijk mag zijn dat we hier te maken hebben met een onthullend verslag. Heel wat anders dus dan De nadagen van Gerard Reve van journalist Ad Fransen uit 2002 of De laatste signeersessie van Assenaar Nick van Tilburg uit 2006. Wordt Reve in die boekjes neergezet als een verwarde, maar bij vlagen nog altijd humoristische schrijver, Mortier toont hem als een tragisch en volstrekt onhandelbaar figuur.

Het Geheime Landgoed blijkt een zelfgebouwd Spartaans onderkomen waar nog op kolen wordt gestookt en het doucheputje dienst moet doen als toilet. “Betondorp in de bergen”, oordeelt Mortier. De 73-jarige Reve zuipt, dringt zich voortdurend hinderlijk op, hij zanikt en zevert, hij misdraagt zich. Hij zet zijn gasten erwtensoep uit blik voor, laat ze goedkope zure wijn drinken, wandelt rond in een roze onderbroek. Later laat hij zelfs zijn reet zien - zonder het zelf te beseffen.

Het beeld is ontluisterend. Beroemd schrijver stomdronken naakt en eenzaam op vies matras aangetroffen in een schuur – zoiets. Het bijzondere is dat Mortier zijn verslag zo’n draai weet te geven, dat het véél meer wordt dan aapjes kijken. Dankzij zijn achtergrond als verpleegkundige in de psychiatrie weet hij nog enigszins met Reve om te gaan en kan hij – achteraf – zelfs uitleggen hoe diens waanzin zich verhoudt tot het schrijverschap.

Avonden op het landgoed is dan ook niet het zoveelste boekje dat is uitgegeven als opvulling van de leegte die is ontstaan na het verscheiden de zelfgekroonde Volksschrijver: ‘Nu met nog meer grappen’. Het is vooral een serieuze en respectvolle poging om een van de grootste Nederlandse auteurs van de vorige eeuw te begrijpen. Een zeer geslaagde poging, dat ook nog eens. Verplichte kost voor alle Revianen.

Boek: Avonden op het landgoed. Op reis met Gerard Reve. Auteur: Erwin Mortier. Uitgeverij: De Bezige bij. Prijs: €15 (125 blz.)